Page 70 - ARM_19-1947_03

ԶԱՒԷՆ ՊԱՏՐԻԱՐՔԻ ՑՈՒԵԵՐԸ Յիշատակ մը Կ փ է ն Վ հ Ա մէն գնով վեբչ գնել այգ Աախալէնի արգելանոցի
կեանքին։ իրիկուն մր երբ մութ գիլեր էր, ել

(Խաղաւարի նաիօրեակիԱ) սլահակներր բաւական Հեռացած էին՛ մենէ , օգ -

Պ պ ս ո յ Ազգ ԱաեէաԱագաւթեաԱ տուեցանք առիթէն , եւ երեքս այ ծով/շ նետուե .

Ախցեալ տաբի Համառօաակի նկարագրած էի ցանք, լողալով դէպի դիմացփ եզերքը Հասնելու

եւ Պ ա տ բ ի ա վ ո ւ թ ե ա Ա շԱշուՎը իյ անաս որի Հերոսամարտը։ Այս տարի երբ ^Օրդ Համար։ Բայց իմ երկու ընկերներս ուրիշ ուղղու­

տարին կը լրանայ , միտքս կուգայ դրուագ մը զոր թիւն մր առին ծովոմե վրայ։ Ես անոնց Հետքը

( V եւ վերջին օքաս) Եփրեմ անձամբ պատմած է մհդխ 1 կորսնցուցի ել մինակս, շատ դժուարութեամբ

Այս կերպով կբ շնչուէին ո է մ՛իա՛յն՛ Ազգ* ԱաՀ– Մեր առաջին տասնեակր Յուլիս 2,2-ին ելած էբ կրցայ Հասնել ժ՜ամեր վերլ՝։ Երբ ասիական ափը

մանադրութիւնը , այչ նաեւ Պոլսոյ եւ Եբուսաղէ– ռազմական փոր ձեո կատարելու եւ նշանառութեան Հասայ , գիւղակներէն Հեռու, ամայի վայրերէ

մ ի Պատ րիարքութիւնները , ո լանք կբ միանային Համ ար մեր մօսին Հ րաց անները փորձելու , Ա ար* անցա յ ժամերով : Գլիս ուս մաղերը կիսովին ած ի Է.

Կիէիկիո յ կաթողիկոսութեան, ո բուն աթոռը Ե– մաստի Ղ^ալասար Հայ գիւղէն՝ քիչ Հեռու, Թթու ուած էին, մեծ գտակ մը մինչեւ ականիերս ծած­

բուսաղէմ՛ պիաի բչ/աբ ։ ի բ ականին մէջ Կաթողի– ջուրի լճակին մօտիկ դաշտը ։ կած էր, բայց ղլիուս ետեւի մասը ածիլուա՛ծ ըլ­

կոս-Պաաբ իա բքո ւթիւն մը կբ կազմուէ ր Թուրքի" յ Ամէնքս ալ երիտասարդ , խանդավառսւթեամբ լալով տեսնողը կրնար կասկածիլ թէ աքսորական

•սաՀ ման՚Խեբուն մէջ ասլբող Հա յո ց Հ ամ ա բ ։ ինծի լեցուած , բոցավառ եբեւակայութեամբ ծրագիր ֊ եմ։ Ուստի փողկասլի նման չալ մը վզիս փաթթած

կբ մն ար <ո ւրեմն այլեւս տուն՛ս առանձնանա չ ե ւ ներ կլ որոճայինք։ Մեր տասնեակի ամէնէն՝ տարէ» Հիւանդի մը երեւոյթը ունէի։

սպասել Աահ, ակ կաթողիկոսի կարգագրութեան ։ ցը Եփրեմն էր*, այն Եփրեմը որ՝ յետոյ պիտի Այսպէս օրեր քալելով աննշան գիւղերու մ է.

Միս՝ձ ա յ ՚ Գ ՝ խնդրագրով մր գիմում որի Ե - դառն՛ար , Պարսկաստանի յեղափոխութեան Հ Ր Հ^1" - Հէն կ՚անցնէի, (քրիստոսի սիրոյն Համար–» կտոր

՛պար քո սին ել խնդրեցի որ ամ սաթոշակ մբ յաա– նին, Հրամանատարը երկրին։ մը Հաց խնդրելով : Ա՝ին՛չեւ որ գլխաւս ածիլուած

կաց ույի լլսա ս ո վո րութեան* ) : Եւ Պ՛ոլս էն մ ե կնքե­ 3ուլիսի այգ օրը դեռ լուր մը չունէինք թ՜է մասի մազերը բուսան եւ պաըղ , սովորական գիւ­

լէս Օր մբ առա՛ջ, .պատասխան ստացայ որ \,ախա– եԲրր պիտի Հնչէր ժամը։ ղացիի մը կերպարանքր ստացայ :

բա րաց Իք ոբՀ ուրդի որոշումով 25 ոսկի ամսաթո­ Հեռուն , ա յ գ Թթու Ջոլրէն անդին, գէաի Ուր– Այսպէս , շարոմեակ, ոտքով, երեք ամիս

շակ յատկացուած֊ է է^՚&ի ՚ միոյ լճին ոլղութիւնը, ցցուած ժայռաձեւ ըչ\ուբ վերԸը, այս տեղը Աալմաստ , ՚Լալասաբ գիլղր Հա­

Այգ օրերուն իմ քովս էին միշտ Փոթան՚որդ մը կը ն շմա բուէ ր , որուն՝ լանջքին վրայ , արձան ի սա յ : Մինչեւ այս տեղր Հասն՛ի լս , արդէն իմացած

Եբսւանգ վ* ՓերտաՀճեան՛ , Եբուսաղէմ ի փոխա - շուքեր կ՚ուրուագծէին Հ եռոլէն\ : էի որ արշաւանքը տեղի պիտի ունենա ր : ԱնՀուն՛

նորդ Ամ բատ վրգ՝ Գաղաղեան եւ գործակատար Մ օտենալով տեսանք այդ լանջքին ՝"°է^ Հրճուանք մը ունեցայ որ, գէթ՝ ա յ ս անգամ իմ

Գամէր Շիինեան։ Վերքին երկ ո ւքբ կ %ա կ ն՚կալէի ն քանդակուած արձան մը ձի ո լ մբ վրայ Հեծա՛ծ , նպատակիս պիտի Հասնիմ : ՚(՝աշա՚ծ տառապանք ֊

ոբ Ա աՀա կ կաթողիկոս Հ աւանօր էն ի րեն Պոլսո յ Արտաշէսի արձանն էր այգ , իր փառքերու օրե ֊ ներս զուր չէին եղած , եւ իմ Հայրենասիրական

փոխան որդ պիտի նշանակէբ ղիս ։ րէն մնացած : Շաա Հաւանական էր բազմամարդ վրէժս պիտի լուծէի մեր ոխերիմ թշնամիէն :

Այս օրերուն էր , Հազիւ մէկ երկու օր յետո ք քաղաք մ ըն էր այս շրջանը, ի"կ այժմ ամայի Կը տեսնէիք, Հայրենասիրութեան՝ գաղափարը
սերուն­
Հ րաժա րեցումէս , ԳՐհ^՜^է Ամ բատ վրդ *ը Պոլիս վայր մը։ Ոչ մէկ Հետք մը տուներու, քանի մը իռնչ աստիճան բարձր էր մեր ժամանակի
եւ ա՛ն
գան ո ւո ղ բո լո ր եպի ս կո պ ո մնե ր ո ւն , &գիչ.է ՛Հ՛ուր - փլատակ պատեր կէս մը թաղուած Հողերուն մէջ։ դին մէ^։ Տարիներու բերդարգել կեանքը Հա ք

եան ի, ՎաՀրամ Ման՛կունիի, Գաբրիէլ ճէվաՀիբ– «Աւա՛ղ փառացս անցաւս րի» * * * լուը տանջանքները չէին յուսաՀատեցներ

ճեանի, Հմայեակ Գիմաքսեանի , Գանիէլ Օ ակ//լ՛ - Կէս օր էր։ Արեւի կի՛զիչ ճառագայթներ բ կը ֆէաայիւ՝։

եանի՝ , ըսելով թէ ՛ես ալ իրենց պէս ա ա Ր Գ եպիս­ ղգային՝ք,մեբ կէսմըխաշած դէմքեբուն վրայ ,Մեր ոաղմական փորձերը վերջանալէ ետքը
կոպոս մ րն եմ , եւ կր խորՀիմ կառավար՛ո ւթեան՝ կովկասեան օր վեր–
մոր թէ փափախն երը աւելորդ բեռ մ րն վերադարձանք կրկին մեր տեգերը, Երկու

Հաւաքաբար գիմ ում մբ ինել , անոր գթութիւնը էին մեր գլխուն վրայ ։ Գաշտ մը՝ առանց ծառի մը է–1Լ՝ Տ ո ւլիսի 24ին՛ գիշերը արդէն խմբերով կր յա­

խնդրելու Համար : Պտշտօնւ տուի Ամ բատ վրգ *ի Լուքի ։ Բայց մենք գաղափարի մը նուիրուած էինք ռաջանայինք II ա ւ մ ա ս ա ի Ղ^ալասաը, փայաչոլկ ել

յիշեցնելոլ Համ ար իրենց , թէ Պատրիարքութեանս եւ մ արմն ի Հ անգստութիլնր նշանակութիւն չու» Հաֆթուան գիւղերէն դէպի Ա արայի դաշտը, Գե–

ատեն երբ առաջարկեցի իրենց՝ ինծի Հետ այստե– *<էբ> բիկտյ Աարը, է/անասորը; –«Լուսին չկար, մութ
երկնա­
սակ գիմում մր րնե լ, ըսին՝ թէ ա ո գ ը Պատրիարք նշանառութեան փորձեր սկսանք ։ Երկոլ գա - Գիշեր էր», անթիւ աստղերր կը պլպլային յառա՛ջ,

ունի, անոր պարտականութիւնն՛ է դիմում ՛ինե լ % ւազաննեբու վրայ սպիտակ թաշկինակ մը դնելով, կամարին վրայ. «Մի խումբ կ՚երթար՛

Հիմ ա որ Պատրիարք չմնաց մ է ^տեղբ , ի^ն չ կր երեք Հարիւր քայլի վրայ , ոտքի կեցած, "լէտք էր յառաի . ...

խորՀին : 1բ Հինգ ղնգւ ւկները տեղաւորէինք առան՛ց վր ի Այսօր ինձ Համար ի՞նչ անՀոլն մխիթարոլ -

4 Ամէնքն՝ ալ , բացի Գանիէլ եպ * էն , պատ աս - պեչու ։ Ամէնքս աչ , քիչ բացառութեամբ , վարժ թիմե՛ մըն է որ , 50 տարի վերջը կը գտն՛ուիմ ձեր

խ ա նա ծ էին թէ այ Ա պ իս ի ձ եռք հա րկ մր օգտակար նշանառ՛ուներ էինք ։ մ էջը, կեանքի բազմազան տագնապներէն անցած,

ԼՀԼԼալէ աւելի վն ասա կար կրնա ր րլլալ : ՛Լ, շան ա ռո ւթիւն ը աւա րտ ելէ վե րջ , խնդբե - տեսնելու եւ ձեղ Հետ միասին տօնելու իմ ն աՀա–

Կր խորՀիմ թէ Գանիէլ եպս * Տակոբեանի՛ այս ցինք Եփրեմէն որ մեզի պատմէ թէ ինչպէս կրցած տակ ընկերներուս յիշատակը, այն թանկագին,
էր փախ՛՛ > Ա ախտ լին կղզիէն ։
պատրաստակամութիւներ իրեն սուղի ն-ստաւ, վա– Հայրենասէր անձնուէր քաքերուն՛ որոնք իրենց

սբնղի քանի մբ օր վեր^ր ղրկուեցաւ Եբուսաղէմ ։֊ Եվ՚րեմ սկսաւ պատմել* անձր նուիրեցին մեր Հայրենիքին :

\թո յնպէս Երուանդ վրգ * ի ան ձնո լի բութիւնը 1897 Մարտ ամ սուն վերջերն էր, մենք, կու» Կը զգամ թէ, գերբնական ոյժ մը պաՀպանած
Հա՛նդէպ ինծի պա՛տճառ տեղաւ իր աքսորին դէպ ֆ ա–
Եբուսաղէմ ։ յ^ունեան խմբին ընկերն՛երէն երեքս որոշեցինք է գիր , որպէսզի տեսնեմ իմ աչքերովս ել ձեզ Հետ

միասին՛ տժնեմ անոնց ՚ս^լր֊բ յիշատակը , Ցուլիս է

Ե ր ո ւան դ վրգ * ո սա ի կան ա տ ո ւն կան չո ւե ց ա լ եւ ունիմ եւ ոչ եղբօր զաւակ» ։ Եւ ա յ " երկու անմեղ ^2 5 ։ ԽԱՆԱՍՈՐ8Ի
Ո է շատ պէ յի կողմ է իրեն խո րՀ ուրդ տ ր ո լեց ալ որ
պա տ ա՛ն՛ին երը Պ ր ուս այի կո ղմե ր ր կը տար ո լի ն եւ

•Եբուսաղէմ մեկն՛ի* կր նաՀատակուին :

Պ՝ո լս ոյ Պատ բիար քութեան՝ Հա շուե յա բղար ր 3ովսէփ Մ ատաթեան Ա ան աս ար եան՝ վարժա - <՚Լէտ՝արաղի ՄեփքԱԽըւ

կատարեալ ընելու Համար՝ նոյն՛ օրերուն Ոստիկա­ բան՛ի արտաքին յա բաբեր ութ եան ց ահ սուչն է ր

նս ւթիւնը ազդարարեց Արմաշի Գպրեվտնքի տ շա» Լներ քին ին՝ Աբուլեան եւ ուսումնականին՝ Ս ողիկ–

կերտներուն, ոբ Պէզաղեան վարժարան՛ն է ինէ՝, թէ եան) հրր֊ հ" Կարնոյ առա^ւորդ էի ։ Հոն շատ մը Անցեաչ կիրակի Աէֆորվիլի կրօնական Բ&էա–

պէտք է Եբուսաղէմ մեկնին նո րՊ ատ ր իա ր քին քով , բա խո ւմն ե ր ունեցած եմ Հետը , վ ասնզի ազգին, եւ Ո&§Շ/՛ սրաՀին մէջ տեղի ունեցաւ ներկայացումը

քանի ո բ իրենք կրօնական– ո ւս ան՚ո ղնե ր են ։ Ար - Առաջնորդարանին ան՚ցուդա րձե ր ր ան մ իջա պէս «՚Լարարազի Մելիքնեըու» :

գաբեւ նոյն շաբթուձն Ի"Կ անոնք ճամ բա յ Հան՛ուկ– կուսակալին կբ Հաղորդէր : Այս որրորգ ներկայացումն էբ , առաջինը ք1 ""

ցան\ , սակա յ/ն՝ ո ս տ ի կան ատ ան մէջ իրենց մ էջէն՝ 1 9 1 ^էին մ Է պո ւս ըն տ բո ւե ց ա լ ԻթթիՀատի կող­ սիի, իսկ երկրորդն ալ Պանեէօ ՝Բաշս/նի մէջ ներ­

երկու Հոգի վար գրուեցան՛ * մէ , անշուշտ իբրեւ թրքասէր : Մատաթեանի Հայ­ կայացուած Ըէէա էո վ քանի մ ր շաբաթներ առաջ :

Ասոնք կարնեցի Գարեգին Փաստրմաճեանի (**) րը ժամանակին Աամսոնի մէջ իսլամացած է ել Ա յս անգամ նախաձեռն՛ս լթ իլնը ստանձնած էը

երկու Հօրեղբայրներուն զաւակներն՝ էին՛։ Ասոնցմէ Յովսէւիը Հետը ՝ տան՛ելով թլփատած է , ին չ որ Ալֆորվիլի Հայ կապոյտ իք տ չի մասնաճիւղը*

մին Գաբեգինի՝ Աեդրակ Հօրեղբօրբմիջին որդին էբ Մ ատաթեան. պարծանօք կր յիէէր ի ոլամ շր ջ ան ա կ^ ՍրաՀլր շատ փոքր ըլլալով , կարելի չեղաւ բոլորը

եւ միւսր պատերազմէն առաջ մեռած Տիգրան Հօր– նեբու մէջ : Աակայն ա յն ատ են ո ւան թրքական Օ– տ ե ղա ւո ր ե լ եւ շատեր ս տ ի պո ւե ց ան մ եկն ի լ :

եղբօրը զաւակներէն Գ&ղամը։ Ասոնք միասին բէն՚քին Համ աձա յն իբր ան չա փ ա Հ ա ս՝ ազգին կ "՛լ՜ Մօտ երեք Հարիւր ո ւ\ն՝կնդ ի րն ե ր տաք ու ան •» -..

Բե րայի Ա խիթ արե՛ան՝ վարմ արանը կ*ո.լսանէին\, մ է Հ °ըը ձեռքէն կ՚առնուի եւ իբրեւ որբ կը մեծ - շնչելի սրաՀի մբ մէջ, ամբողջ երեք ժամ Համբե–

երբ պատերազմ բ սկսաւ ։ րութեամ բ Հ ե տ ե ւե ց ան խաղարկութեան եւ մ ան ա**

Երբ Ա եգրակի ս պան ո ւթ եան լուրը եկաւ , Ա /"ի՜ * * ) Փաստրմանհան ղերդաստաքնւր կարնոլ հա. ւանդ երաժշտութեան՝, որուն Հեղինակն է Պ– Ա՛
բուստ եւ ազդեցիկ ընտա(նիք|Տւերէն մէկն էր : Անոնց Մ եսոլմենց :
թաբեանք առարկելով թէ սնոլնդիսզութեանպատ­

ճառով այ յեւս գԻւ"Բ°թԻԿ .աշակերտ չեն՛ կրնար գլխաւորը Գ • Խաչատուր Փաստբմանեան, հա - ՛Ասկէ առաջ ալ ներկայ եդած եմ «՛Լ արաբա ղի

պա Հ ել , երկու Փա ստ ր մ աճեանն ե ր բ բերին յ անձ - բուստ եւ համարձակախօս մէկը, Թուրքերու կող­ Մ՝ելիք1եր»ու ներկայացման որուն երաժշտութիւ–

նեցին Պատիարքարան ։ Եւ ՚որովՀետեւ Տիկ * 3-ով– մէ դաւադրաբար սպա1ն^ուած է բ եւ եկեղեցիին նր աջէն, ձախէն Հաւաքուած երդեր՛ու խառնուրդ

սէփ Մ ատաթեան՝ իրենց Հօրաքոյրը եւ Տիկ՛ Յա– բակը թաղուած է բ երկար տապանագիրով մ բ : մըն էր, բոլորովին աններդաշնակ եւ անՀամաս/ա–

կոր Համամճեան՝ իր՛ենց Հօրաքրոջ աղջիկը , թէեւ Խաչատուրին զաւակներն էին Յարութիւն, Տիգ - ա ա II իւ ա՛ն իսաղաը կո ւթեան ոգւոյն ել ըովադակու–

կը գուրգուրային անոնց վրայ, որքան ատեն որ բան ել Սեդբակ : Յարութիւնի զաւակն է Գարեգին թեան :

յյեգրակ Փաստրմաճեան ողջ էր, այս անգամ չու– կամ Արմէն Գարօ , լայտնի Գաշնակցականը , որ Այս նոր եղանակր ՛իր առոյդ ել կենդանի
Օսմ • Պանքայ|ի գլխաւոր հերոսներէն մին եղած է :
գհցթև անոնց երեսը նայիլ, այս երկու տղաքը Պէ­ Օսմանեան Սահմանադրութենէն վերջ Օսմ– Խոր– ստեղծագ՚ո րծութեամ ր զգալի պակաս մր կր /ք՛"
հբրդարա|;1|ին| անդամ եղաւ: Պատերազմին սկիզբը
զաղեան վա ր մ արան դրի գԻձ"Ր°թիկ յ Արմ աշի ա– կամաւորակաւն խոււ^բեբ կազմեց կովկասի մէջ եւ Անէ։ Այժմ ունինք խնամուած ել Հայկական՝ դրոշ–
ետքը Հայաստանի Հանրապետութեան դեսպան ե.
չակերտներուն Հետ եւ անոնց թոշակբ կը վճաբէի : մով օծուձն՛ օփէրէթ մը, որ կրնայ ճերմակերես

Երբ ոստիկանութիւնը Հ րամ ա յեց ոբ Արմաշա– Հանեք մեղ եւրոպական բեմերու վրայ եւ երաժշ -

կան\նե րը Եբուսաղէմ մեկնին, Պօղոս ՊէղաղեսԽ տասէր օտար Հասարակութեան առջեւ, իրրեւ

զանոնք ազատելու դիտաւորութեամբ՝ անոնց Հետ դալ Ամերիկայի Միացեալ ՚Աահանգաց մօտ : Աե . Հայկական երաժշտութիւն։

կը խառնէ ա յս երկուքն՝ աչ , սակա յն ոստիկանա– ռաւ ի Զուիցհբիա : էզբայբնհրէյ Խ ա չ ի կ դեղա­

տա\\ մէջ մէկբ կը մատնէ ղան՛ոնք։ Պէզաղեան կբ գործ էր ի կաբին եւ տարագութեան ատեն սպան­ Գալով իւտղաբկոլթեան , յաջող էր, երբ նկա­

փութայ անոնց Հօրաքրոջ տունը եւ կը խնդրէ որ նուեցաւ, իսկ Վահան զինւ– վաժարանէ5, շբջաւնա. տի ունենանք ոբ դերակատարները երիտասարղ -

ամուսինը Յ՛ովս է փ Մ ատաթեան , իբրեւ մ է պոլս ւաբտ սպայ , պատերազմի ատեն վիբաւորուեցալ ։ ներ էին եւ առաջին անդամ բեմ կ՚ելլէին։

իր աղգեցութիւն ր գործածէ զանոնք ազատելու Հիմա Փարիզ հաստատուած է բնտաքւեօք : Մելիք ՇաՀնազար (Զ– Գարիպեան) կրԱա՚–

Համար։ Տիկին Աոֆի Մ ատաթեան կր վռնտէ Պէ­ Իսկ Յարութֆքւնի փոքր եղբայրը՝ Սեդրակ՝ տալ գոռոզ ել խռովարար Մելիքի ՛լկարաղիրը։
Պէբպէբեանէ շբջաւնաւաբտ , կարնոյ Օսմ • Պաւնքա.
զաղեան ը անոր երեսին պոռալով* «ես ոչ եղբայր յ ի արկդակալ եւ ապա Ռէժիի դեր-տնօրէն , պատե. Մելիք ԱլլաՀվերղի (Մ • Խտչատուբեան) իբրեւ
բազմի սկիզբր կարնոյ մէջ սպաւԹ՚նոՆեգալ Իթթփ.
հատի դաւադբութեամբ , իսկ իբ մեծ որդին՝ Միհ. Հայրենասէր ել քաջ Մելիք ինքնատիպ էր, մանա­
րանբ, ոբ զինուորական վարժարանի մէջ կ՚ուսա.
* ) Օսս՝. կառավարութիւնը հրաժարհալ Պատ. նէր , մտաւոբակա1ւ|ներուն հետ տաբագբուեցալ եւ ւանդ իր ուժեղ ձայնով եւ Հաճելի երգերով :
բիարք|նւհբու6 միշտ ամսաթոշակ մը սահմանած Է , անհհտացալ:
իբե|նց– պաշտօնյավաբոլթհաւն տեւողութիւնը հիմ Գերեբուն մէջ յաջ՛ող ել երգերռմե՛ մէջ ալ ներ­
ունենալով։ 0բմա1Թեա(ն կը ստանար 35 ոսկի, իսկ
Դուրեան ել Արշարունի կ՚առնէին 20ակա(Տ ոսկի։ դաշնակ էին Ա. Անգրէասեան (Ջմշուտ) , Օր– Հ–

Գալիկեան (ՄիՀրի), Օր– Նուրիկես/ն (Զ

անա­

գան) , Գ. Տէր ՛Լազարետն (՚Լուկաս վրդ–) •

Բայց խաղին առանցքը կը կազմէր երի տա -

Fonds A.R.A.M