Page 138 - ARM_19-1947_03

- •֊ 19 1 » 1 X 9

ՆԱՄԱԿՆԵՐ ԳԵՐՄԱՆԻԱ8ԷՆ Հիասթափ ու բոլոր ենթաղբութիլններէն յուսա­
դրած՜ ենք Աստուծ՜ոյ ե լ յոյսը
ՆՈՐ ՍԵՐՈՒՆԴԻՆ ՀԱՄԱՐ բեկ, մեր Հաւատքը

Պ՛ ճօբճ Մարտիկեանի վրայ։

Նիշեք՛ ու %^Վա^Ահ^ Ու ատկէ ի վեր, մինչեւ այսօր, Մարտիկեա­

ԵՐԳՈհՄՆ ԻՆԶ Զ Օ Ր Ա Վ Ի Գ նի մասին որեւէ չուր ,երբեմն իրաւ ,երբեմն սխալ^

Ս՜ԵՐ Կ Է Ա Ն Ք Է Ն կայծակի արագութեամբ շրթան 1լ ինէ ամ բողք
Հայն ո ցին մէկ ծա յրէն, միւսը
եւ յոյսերը կը Հբա^

Մեր ձիաւոր խումբը կր յ առա թան ա ր ս ը ը ն ֊ կէ։ Ի ՛ ն չ ըսեմ, ուշ լինի, նուշ լ ի ն ի ։

թաց, առնելէն պէկը, կապոյտ ո լ գեղեցիկ նժոյ­ ՇԹՈԻԹԿԱՐՏ , Յուլիս Ողիքե սիրելի «Յա– Հ Աւ*՚բոզ1 Հայնոցը , Վարդավառի օլափ «Յա֊

գին վրայ, թիկնապահ Շիւքրի աէկին Հետ գ եր­ ռախին ։ ռաիի վարդաթբով սրսկաւեցաւ, երբ, թերթերու

կուքն աչ լաւ զինուած ։ Ողջոյն՝ նյլբակաղմ , այլ ամէն պարագայի գործակալութիւնը յանձնեց «Յառաիը, որուն՛ կբ

Ա՛նոնց կր Հետեւէինք ես եւ թեկերս, ճերմակ տակ ժամանակաւոր գաղութէ մը, որ մեծ՜ամաս– սպասէինք երկար ատենէ ի վեր : Խ՛ոշոր պաբա -

^իեր Հեծ՜ած^, իրրեւ անոնց ոբդէները։ նոլթեամբ սլա ր տ կո լ ած է սթութկտրտի ն ո ր ու պութիմե մը լեցուեցաւ «Յառաիի ստացումով ։

Ե ս ղ ի ն ուած՜ էի Հայ՛ն ալուճով , ունէ ի երկու մեծ՜ ղօրանոցին՛ «3)ունքեբքաղէրնէյչի մէէ*։ Թերթի, չուրի , Հայ գրի կարօտ էինք մնացեր։

փամփշտակալներ , իսկ ընկերս միասին բերած՜ էր Հրուտով կր լրանայ երկու տարին, որ Հոն կտրուած էինք արտաքին աշխարՀ էն , մանաւանդ
գաղթահայ «Յառաիը եկաւ ո լ մեր
իր «պրաունինկֆը հ կ՚ապրի գեբմանաՀալ գաղութի գլխաւոր ղան - կարօտը կեանքէն։ աշիւաբՀին,
ու մեղ այդ
Մի*֊ս ղի՚նեալ ձիաւորն՚երը կր Հեաեւէին մեղի, գուած՜ը, ն՛որագոյն Համրանքով ու մեծ՜ով պղ– յաղեցուց ։ Եկաւ

իրենց աչքերը չորս րաց ած , Հանդիպած– թուրք աիկով 1416 հոգի ։ ա յ դ կեանքին կապեց :

ոստի կա՛են ու ղինուո ր ը ուշի ուշով զննելով : Սպասումներու եւ սրտմաշուքներու ամբող^ կապի այս Հաստատումէն վերթ, այսուՀետել յ

Արարուց Հրապարակի վերին կ"գմը^ եկեղե­ չրթան մը բոլորեցինք այստեղ % Հոգեկան՝ Հանգիս– «Յառախր սլիտի դառնայ նաեւ մեր կեսձնքը ցո­

ցապատկան խանութներու առթել պէկր քաշեց կա­ տր յաճախ պակսեցաւ մեղի ։ \քւ, մէկը միւսէե լացնող Հայելին , մեր ցաւեր ոմն , ճիգերուն եւ

տաղի նժոյգին սանձը ։ Զին՝ ետ երթալով կեցաւ՛. տարբեր , այլազան Հ^ողեբ , երբեմն մղձաւանջի մը ըղձան քնե ր ուն ար տ այ այ ա է չը ։

Պէկր Դանկովեան Յարութիւն՝ աղային մ՛նաս ծ՜անրութեամ բ ճնշեց\ին բո լո րին վրայ ; Շթտւիժկարտի Հայնոցի կեանքը ունի այլա ՚.

րա րով քսաւ եւ քովի խանութէն՝ Հա բսներ ու եւ Ս կղբն ա կան շր թան ին -—• մէկուկէս երկու տա­ պէս Հետաքրքրական էթեր , մերթ յուսադրի չ Ոլ

պղտիկներո լ Համ ար քանի մր օխա «լօդում ^ , շա­ բի առաթ — - կար քաղաքական վտանգը ։ Արգեօք մերթ ցաւառիթ երեւոյթներ , գէմքեբ ււ ւ. ղէպքեր,

քար եւ « շա քար լա մ աշ> ապսպրեց է բռնի կը տան ի՞ն՝ մեծ՝ մ ասով թրքաՀայեբէ կազ– անձեր ո լ տ\1. ց քեր ։

Այգ միջոցին տեսայ քօւքիսէբ Ապօն ե լ քանի մ ուած՜ այս բաղմ ութիւն ը * Դրաւմ ան առածին Հ ր֊ Եթէ, այս տողեր ր, սի՛րելի «Յառաթկ , Հաճոյք

մ ը ո ս տ ի կա՛ննե ր , որոնք երկու Հայւեբ ձերբակա­ թանին՛ բազմաթիւ բռնի փորձեր եղան։ Ու մաս մր պտտճառեցին քեղի , ու ընթեբցողներոլգ , այն ա^•

լած՜ կր տան Է ին ; զժբախտներ ողջակիզուեցան չարաչար : Յետոյ՛, տեն կը Հաղորգեմ մեր կեանքէն տւրիշ նորութիւնդ

Աոսկացի , մտածելով թէ՝ % Ր ^ * ա յ մօտենալ Ա– սա կա յն ,ամե բիկեան ի շխանութիւնն երր կարճ կա­ ներ ալ։ Այս անղամուտն Համար այսքանք բաւ
Համարէ ։
պօն , մեղ ճանչնալ աւ ձերբակալել՛. Ի ն չ որ ղիՀն– պեցին առեւանգիչներու եռանդը եւ գագրեցուցին

եա՚լ ըն գՀ ա ր ո ւ մ ի տեղի պիտ ի տար եւ Հ ր ա՜­ այդ պար տա դրան քրչ ։ \ք աԱաւանձգ որ չուշացաւ ՀՐԱՅՐ ԱՆՏՈՒՆԻ

պա րա կ ի ն մեծ մասով Հայ խան՛ութպանն երր պիտի Սւ՝՝10ի կտրուկ որոշումը պարտաւորիչ առաքում

տում է ի ն ։ Ա՝ ^ ՚ Ք ա է կամ պիաի սպաննուինք, կամ չկայ մինչեւ անգամ խորՀ բզային՝ շրթււձններէ ե–

պիտի ձերբակալուէինք ; կոզն՝երուն Համար ։ ()ւայսպկս , այգ մեծ՛ վաանղր Վ.ԷՐՔԵՐ ՌՐ Կ ՚ Ա Ր Ի Ւ Ն Ի Ն

Նայեցայ ըն կերովս , որ՝ անտարբեր էր եւ միանգամ ընդ միշա փ ա ր ա տ ե ց ա ւ :

մ տա ղրաղ ։ Յետոյ կար «ստուգմանդ փորձանքը ։ Զինու՛ո­

Պատրա՛ստ կ՚սց , փսփսացի , ւիօլ|իս Ապօն րական– ի շիւան ութ իւննե րը պաշտօն ունէին զատե­ Զգիսւեմ ի ՞ ն չ անու-ն աայի այս ցաւին, "Ր Ւբ
։
կուգայ լու ցորենը «որոմէծ» : Այսինքն՛ ճշտելու թէ ա՛վ ի ֊ կապարի Ն բ ո ,թ ե ամ բր 1լր ճնշէ մեր վրայէ.կր

Ջգիաեմ չլսե՞ց թէ կարեւորութիւն չտուաււ րապէս բռնի բերուած՜ է Դերմանիտ եւ ո վ իբ խ ե ո գ է իմ ու. քո կոկորղր, սիրելի ւլոիժերցոզ «

ք-ա յց Հ ոգի իս խո րէն ձայն մը ի ր՝ պո ռթ կ ո ւմը զս– կամքովյլ եկած՜։ Կամ, տարագիրներու միթաղգա ֊ Լու.,, ցաւե՞ր։֊֊ Ո՛ է եւ. ո ՛ չ ։ ֊ – Նա՜.ո ասելի մ եՆ ,

պելով շշնջաց * «Ամօ՛՛թ քեղ, մոռցա՞ր երգումդ՝^։ յ ի ն բարբառով ո՛վ «Տի-փի» է (0. ք՛. ՕԱՏթ1Ց06€1 ,ա՜ա աւելի բարձր պոոացռզ Է այս ցաւր, որ

Ապօն եւ ոստ ի կաննե րբ մեղմէ Հաղիւ քսան բ^տօո յեզաՀանտւած֊ անձ) եւ ով ոչ՛. քՀինոլՈ– կար Է փշաքաղի իմ ու. քու մորթը, եթէ մեր ե
յանձնախումբեր
քայլ Հ եռաւո բութ են է մ ը Հարեւանցի ա կն ար կ մ բ տկան , մէյմէկ մ աղ բռնած– , րա1լներու.ն մէշ կաթիլ մր Հայոս արիւն մնացած

նետելով մ եր վրա յ , անցան ու ոստիկանատուն՝ տարիէ մը աւելի ման՛ եկան կայանէ կայ

մտան ։ Ա՝ենք գուբս եկած՜ էինք Արարուց շբթա\նի երբեմն խիստ, երբեմն թեթեւ ստուգումէ անցու– էՀ , Հ

«Նախրի փողան^էն եւ ձիերը խաղցնելով կը կտ­ ցին բոլոր պատսպարեալները։ Մեր լա*լ թէ գէ > Անզօր է գրիչս այդ ցաւշ բացատրելու Հա -

րէինք ա յգ փոշոտ ճամ բան որ գէպի Կուռուպաչ բախտէն, յանձնաժոզովր շատ ուշ այցելեց մեր մար։ Կր բաւականանամ , սիրելի րնթերցող, եղե.

ու Նոր գիւղեր ը կը տանի ; Հայնոցը։ Դէչբ այն էր ար մղձաւանթր երկարե - լութիւնր պարղել իր մ ե ր կո ւթեամբր : Մնացեալ

Ա՝իտքս սլաշարած էին տի/ուբ յիշատակներ ։ ցաւ։ իսկ լաւը այն՝ որ որքան ուշ, այնքան* անույ գուն գատէ : ^

Կա ր՛գա ց ած՜ էի «Դրօշակրին ա յն թղթակցութիւնը , կրնար անցնիլ ստուգումը։ Ու֊ իրապէս անցաւ ա– Գիտես , սիրելի Հեթերցոզ , որ Հայու խլեակ.

որ գրուած^ էր ա\ԼմաՀ Վ ա ո գ է ն Տերոյետնի եւ խմ– նուշ։ Բնակչութեան Հաղիւ 4 % ր դուրս ինկաւ։ ներ կան Անատոլուի իսորքերր : Այն քաղաքներուն

բասչ ետ Միքոյի սպանութիւնը գաւագըութեամբ Այն ալ միայն ամիսուկէս առաթ։ մէչ, ուր աոաւել կամ նուազ հոծ հայութիւն մր
Ու շարժանկարի /,,,,, ղպ–
երեւա կա յութեանս մէթ —դ** ր ւչԼ-^ւսձէ ւսմղտյաՀյյո-ււ^րւ-ասւՌեսէլհըն Ա^եայ »ւա(յ,,>ս» ւԱգաերսւս ը , ոմրւսյոաշԺո*զե,ոե - եա, ՚՛ ՚– ֊ Կ ե * * * * ՚ ֊ ք - ֊ Հ - ՚ ՚ ե - ա յ : Հայու

«Ջիլն ձմեռ օր մը, մարգաՀասակ ձիւնը &անր վու֊րդի փոխազրութիւնն ու ա յ լււ ւր տեզաւո բումն րոց չկայ, եւ շատ իսկ է, եթէ հոն լատին տ աւլե­

նու ՚յծ՜ է գտշլ վրլ ճամ– Է։ Անկեղծ՜օրէն խոստովանինք, սիրելի «Յառաթկ>, լ՛ " լ ի հայերէն գրել-կաբգալ փորձողներ ըլլան՛։
գիւղն
բոլոր որ բորբոս կապեց ինք այստեղ ։ Մ եր ժողովուրդի Հոն հաւանաբար տեղի կ՚ունենայ ժամերգութիւն՝,

բանեբը։ կուռուպաշ ապաստանած՜ են՝, ՀԼա։լ– կարգ մր առաքին ո ւթ ի ւնն ե րը տժդունեցան , մաշե– կնունք , պսակ, ելն–։ իսկ փոքրաթիւ շ^րչ\ս\ևնե րո Լ.

գէնն ո լ Միքօն , մատնուած՜ /-/յալո ւք Հիւրրնկա* ցան : Ծ՛ուլացանք գ առՀտսաբակ ։ Ու. մանաւանդ մէշ^ չկայ ո՛չ եկեղեցի եւ ո՛ չ ալ կրօնական միի–

Հա յո ւն կողմէ : Հարիւրաւոր ոս ՛ո ի կանՈւե ր եւ ղին­ վարժոլեցանք ձրիակերութեան՛ ։ ք»այց , խոստո - իժարոլթիլն, այգ թչուալլ խլեակները, գէթ 1լՐ°–

ուո բներ պա շար ած՜ են Գ Ի ՛՜՛Լ".* վանինք նաեւ, որ ուրիշ ճար չկար։ Երբ վերթնա^ ե է բա ր ո յ ական կապա/ մը, հայ ազգին հետ կապ.

կռի՛ւ է , կատաղի եւ ան , աւասա*ր : Եբկոյ֊ կան բնակա\վայբ մր չէ ապրած՜ տեղդ, Հո– ուաձ– պահելու համար։

Դաշնակցական Հայգուկներ , ի գ՛րապետներ , Հա­ Գ ատ ար ի շխան՚ո ւթի լեներն, ալ բա ր ո յակ ան՛ պ ար - Բայց անոնք Հայեր են, սիրելի րնթերցող, իմ

րիւրաւորներու գէմ. . . տ ա լո ր ո ւթի ւն., կր ղգան խնամ ե լ ե լ կեբակրել քեզ ու քու միսէգ ու արիռեէգ Հայեր, որոնք թերեւս

Մերոնք թաղուած են ձիւնի մէչ–. Յուրտ է, ձրիօրէն , տարբեր արգիւձնք չէր կարելի սուտ ֊ իրենց գժիւեմ ճակաւս աղի րի՛ս գի տաց կո լթիւնը

ձեռքերը թմրած՜ են՝ , սառոյց,ը ապակիէ գնդակնե­ նալ։ Այս Իսկ պատճառով ակնկառոյց սպասեցինք չունին , եւ հաշտւուա& են տրյոլր իրականութեան

րու նմ ան կա խո ւած՜ է անոնց պեխեր՛էն– ։ որ այս բաղմ ութեան մուտքը տպաՀովող գ՛ուռ մը եւ իրենց շրջապատին հետ՛..

Դժնդակներու տեղատաբավւ ր ան շարժ ո ւթեան\ բա ց ո է ի տեղ մը ,'աշխարՀ ի որեւէ մէկկէտին վրայ՝։ Գիտե՛՜ս, սիրելի ընթերցող, որ այգ հայ

գատասլարտած՜ է Հայ Հերոսներ ր՝, Հաղիւ քանի մր Ա պասեցինք , կր սպասենք ու կր թոլի թէ տակա­ իւլեակևևրուն մէշ, կամայ թէ ակամայ (այսինքն՝

փամփուշտ , անկէ ե տ ք կամ ին քն աս պան սլիտի ւ ի ն երկար սլիտի սպասենք։ Ե՛֊5 «երբոր բաց.ոլին՛ յօժար կամքով Հժէ բռեոլէէեամբ) աս՝ ուսնացողեեբ
<• նոբէն՝ գաղթենք կա–
ըլլան՛ կամ պիտի սպաննուին ։ յ ո ւ ււ ո յ » ^ այն. ատեն՝ կան Թուրքերու հետ. Հայու աղԸկներ, արոսք
մեր ա յն քան Համ ա–
ԱՀա ե՛լ մաՀը Հերոսական* մ օքե Աստտուծո յ ե լ թա\հի լ ք ն արգէն խոլբքի մայր եղած են; Աէևչել հոս ղի–

Թչնամին\ –ուրախ է: կրելի Հայրենակից Պ * ճօրճ Մաբտիկեանի ; տ Հ է ը ։ Բայց գիտէիր, որ թուրքի հետ ամուս՛նա­

Հ ե րո սներ անշն չաց ած՜ , բայ ց իր ենց վէ րքե րէն Արդարեւ , մին չեւ Հ իմ ա բո լո ր սպասումներէն ցող այս Հայուհին կրնար քոյր ու եղբայր ուեե–

կաթ կթող արեան կա թ իլն՛երր անբիծ ձիւներու եալ, որ կրցաւ իր կաշին փրկել չևորհիւ իր թուրք

վրա յ նզովք ու վրէժ իսնդրո ւթ իւն 1լ արձանագրեն ։ քեռայրին : Այս աղատ ուաձ անչափահաս Հայը է

Դիւղակա\Լ\ ս ա յ Լ բ ճռճռան՝ 1լ անցնի Այգեստա­ մեր սր տ՝ո տ,ո ւթ իւն ր ե ւ կա ր գա լ վայրկեան ի ն յա­ հոն. իր քրՈչ ու թուրք քեռայրին մօտ հասակ նե­
ն ի փոզոցնեբէն • Հերոսներու
մ օս ինն.եր բ գերի ա– տուկ մեր ապրումները։ տեց ո լ ամուսնացաւ Հա յ ո լ մը հետ։ Բայց, խոր–

ռիւծ՚ներոլ նման՛ շղթա յո լա ծ՜ են ք՛այլի մէկ անկիւ... Փորձեյլի աներկիւղ ձեւանալ ։ հած ես , սիրելի ընիժերցուլ, թէ ի՛նչ ըէնտանեկան
Հայ դուռ–
ն ի ն : Արիւնը գ ե ռ կը կաթկթի . սուգը Զգիտեմ թէ ովէկը ի ս ^ պ ^ ս ՛լ ՛ուս լ մեր Հո դե - յարաբերութիւներ պիտի կրնան պահել թրքա -

ներէ\ն\ ո լ երգիքներէն ներս կր սողո ս կի ։ Կ ս կիծն կան վիճակը , որ պատուիրեց՝ չվախնալ , բնա՛ւ ցած ու Հայ մնացած երկու հարազատ քոյրերըէ

անդարմանելի է: չմտածել ։ կամ, թուրք եւ հայ երկոլ քենեկալերը։

Տ՜իր մանոլկները տղէաին տ՛. տեղեակ կբ վազ. Հաղիւ յիսուն Քայէ յառաթացած էինք զօրա­ ՏեղահանութենԷն առաէ, թրքացող ե լ իսլա -
Վղեն ււ սայլի՚ն ետ ելէն :
նոցէն՛, երբ ճամ բոլ եղերքին կեցող Հարիւրապետ մացող աղըկ մր կորսուած եւ մեռած կը ե կատ­

Թուրք ամբոխը կը քրքջայ , գբացի Հայերու մը ու երկու ղին ուոր Ներ մ օաեցան մեղի : ՛՛ղէր էր ծ-նոզքիյյ 1լ ազգականներուն, համար –.Բայց

Հասցէին ՀայՀոյտնք եւ սպառնալիք տեղալով՛. «Պատրա՛ստ՝^ , Հրամայեց Մ ասուր պէկ ; Եւ այժմ թուրքիա լսւիք երկիր է Հ\ I I ) եւ հոն բնա­

Ու միտքս 1լ ի յ ն ւ ՚ ւ աւ, սծ՜ մ լ, «արիւնն՝ ա– բոլոր Հ ր տ ցանն ե ր ր կրակելու վիճակի մ էթ պատ­ կող ամէն ոք Քուրք է , առանց կրօնի իստրու. -
րիւնով պէտք է մաքրեթւ
րաստ էին– ար գէն ։ թեան։ իսկ այս երկու քոյրերու զաւակներն ալ,

^ (Լ ՛Իք*7V յ է Լռս* մեր երդումը , ան մ ի Հ՛ո ղօրա - Վտանգ մը կ ա ք անպատճառ, մտած՜եցի, բայց որոնք րնտանեկան սեղմ յա րա բե րո ւթ իւննե ր մ լա­
պաղարիւն
վիգ կը Հանդիսանա յ ինծի։ պէտք է ըլլալ։ Թուրք չԱւվոլշ մը եւ կած պիտի ըլլան իրարու հետ, հետե լողա կա­

Յուղում ս ու կսկիծներս կ; մ եզման ան եւ կր տասն եակ մը ղինուո րն եր Հ րացաննե րու սուինն ե ր ր վե րպով , նոր ինամոլթիւններ պիտի հաստատեն

վճռեմ մտովի , Վաղգէններուն Հւ Միքօնեբուն նմւ մեղի ՛ուղղած– յառաթացան ։ իրենց մէշ, ու այն ատե՞ն ։

սն ոնԿ՚ղ արդար արեան վրՀ՚^Ր լուծ՜ել։ Ամէն բան պարզ էր՛՛

ԱՀա նաեւ «Հաճի Պէքիր՚^ք թրքական ղօ րա– Ո^վ էք եւ ՛ո՞ւր կ՛՛երևաք այս ուշ ատեն , Ահա վերշնական հաչուեյարգււրը այգ հայ

ն՝ոցը< որ վիշապի մր պէս կեց.տճ էր Այգեստանի խբոիստ ձայնով մը գոռաց թուրք ^^՚Վոլշք ե լ /Ալեակներուն .. . յ

զրաիւաագե զ դաշտ ին մէկ անկյ ւձ \ ր ՚. Հրամայեց վար իթհել ձ՚էերէն ։ Ի՞նչպէս ընել փրկելու, առն.ւ.ւաղն համա­

Պ հա ի ուն ցնէ ինք ղօրտնացթ առթելէն ։ ճամբորդնե ր ենք , Մ,,՚՚Համ տան կ՚երթան ք, խմբելու այս հատ ու կտոր Հայու փշրանքները։

ք*սկ ղօ ր ան ո ցէն մ ին չեւ «Փ* ՚* ի փողանդ եւ ա– ՊՀանից Մ ասուր պկկն եմ, ասոնք ալ իմ տղաներս Ստոյգ աղբիլրէ մը կ՛իմանամ թէ վերէերս
են։
ւելի Հեռուները, խրամները լե ՚ ո ւ ն էին՝ ալլկւեաւր.. եւ ղինուոբներս Ակնէն ՚<1ոլ/՚ս եկած ե՛ն գ ե ռ ա տ ի այր ու կին մը,

ներով։ (Միացեալը յ ա ջ ո Բ Դ ^ վ ) երկուքն ալ Հայ, ամուսնացած թրքական քաղա­

Պէկք խուզարկու իր նայուած՜քով ուզեց Լափե, ԶԱՐԶԱՆԴ քական Ախասօ֊վ մ ը ։ Հասկնալէ է, ,որ ասոնք տն­

տեսական փայլուն վիճակ մը չունին . չունին նաև

Fonds A.R.A.M