Page 142 - ARM_19-1947_03
P. 142
ՊՏՈՑ8 Մ(է ԵՐՈԻՍ՚ՂհՄԻ ՄԷԶ ™ ր Ս Ե Ր Ո Ւ ՚ ս Դ ™ , Հ Ա Մ Ա Ր Պէկբ "կաէ"ե& ՝ՈԲ ծանօթներ՛ /ձւ՝% զիս քովյլ
կանչեց ու Հար ցուց . Լաւ կբ ճանչնա՛" ս այղ Հա–
Եբուսագէմի թագերը Պ՛ոլս ո յ թաղեր՛ուն չեն ԵՐԳՈՒՄՆ ԻՆՁ Զ Օ Ր Ա Վ Ի Գ - Այո՛, մեզմէ են, բսի։
նմանէր անշուչա ; Ո չ անոնց փայլբ ունին, ո՛չ ա– Անանկ բրէք, որ չմատնուիք, մինչեւ որ
նո1ց Վէս գոռոզութիւն բ ։ Բայց նոյնքան պատմու մեր գի*–ղբ Հասնիքւ
թիւն է Հիմա սուրբ Ք ա ո ա Ք Ա ) որքան երբեմնի շէն ( ի . ե ւ վ ե ր ջ ի ն ւՍաււ) Ընթրիքէն Վերջ, ձիերը մաքրելու ե՛ւ «թիմար»
ու Հաստափոր ԲիւղանգիոնբՀ Զգացի որ , սիրտս սոՎոբականէն շատ աւելի ընելու գացին քիւրտ գինուս բն՛երը ; Պէկբ նամազի
արագ եւ ուժգին կք բարտիս է : Ղ՚աբձեալ յիշհցի արարողութիլնբ կատարեց , պաՀակնեբ որոշեց ու
է րուսաղէմ ի պատմութեան յատկանիշը թէ՛ յխացաւ։ Ես կբ զարմանայի թէ ի ն չ բանի պէտյ*
քաղաքական. է , թէ կրօնական ; Բ ի ւզան գիոն ի երգումս՝ ՛Հ կեանքս յ արիւնս անգամ պէտք է զո–
Հեմ՛ սուրբ գործին Համարի աւ թուեցաւ թէ ես են պաՀակնե րբ ։ ի Վերջոյ պարզուե ցաւ յ ոբ պա
պատմութեան յատկանիշը քաղաքական է մանա - Հակնե րբ պէտք է մեռ պաշտպա ա < վբչլայ թէ պա–
ւանգ , առանց խստօրէն կրօնական բլլալու ։ Վասն քաջ եմ , անպարտելի , մանաւանդ երր կբ մեռնիմ
կեանքս թանկ ծախելոՎ ՛եւ թշնամիէն զոՀեր խլե֊ աաՀական ճամբորգ ոստիկաններ կամ ղինու.որ1 եր
զի մինչ Գաւիթի ու Սողոմոնի Հայրենիքը թագա մեզ Հարցաքննեն կամ ուրիշ \նեղոլի^իճհներ սլատ^
ւս ո ներ ու Բբիստոսբ տուաւ, կոստանգինի ու Վա– լոՎ : Նպատակս էր , Վ ա զ դ էն ի փոխարէն , գոնէ
թուրք չափուշ մբ զգետնել։ յ ) պատանեկան ճառեն. :
ս իչի Հայրենիքը կայսր՛եր միայն կրցաւ տա էհ Շեիսանւյի առիւծադէմ ՄՀԷն միշ ակր Հետե,
Երկուքն ալ պ ա տ կ ա ռ ա զ դ ո ւ են իրենց անցեա– Վառ երեւակայութիւն ւ
Բայց ինչո^լ այսպէս ուշ ատեն՛– կբ ճամ– ւէր մ եղի :
ԼոՎտ շփոթ՝ իրենց ներկա յով, մութ՝ իրենց ապա բոբդէք յ յաբեց էաՎուշբ : Այս դաշտն ու ճամբան. Անհրաժեշտ համարեցինք երկու Ման<ուկ%էյ
գա յ՛ով ։ Պ ատ մ ո ւթեան ան իւր կր թաւաչի երբեմն գին ուորական չգթայի տակ առնուած են , Վերա րուն այցելել, բացատրել մեր ուղեւորու թեա՛ն
իսորհոլբգ
այնպիսի ձձ֊ոՎ մբլ, որ միաժամանակ թէ՛ ետ կ՝եր դարձէ՛ք Այգեստան % պատճառին ե րբ , իրենցմէ որ անոնք ՛հ րցձել մեք
թա յ , թէ առաջ * • * : Ո՛ չ հ այդ անկարելի Է, լաւ կ\բլլայ որ բնելիք1երոլ մասին. ։Ջէ" երէց բնկեբներ
Տակոբ Պարոնեան գիրք մբ գրեց՝ Պոէս"յ թա չփ"բձէք արգէլել մեզ։ էին, մեզմէ տարիքոտ ՛ու փորձառու , յեզափոխա.
ղերուն մ էջ պա ո յա մբ բֆելէ ետք * ե" Հ ա գ ի ւ մ ի– Պէկբ այնպէս մբ գ ո ռ ա ց որ էաՎուշբ շուարե կան դսլրո ց ի բոլոր գիտելիքներուն տեղեակ :
այն պիտի կրնամ երկու կամ երեք թշուառ յօդ ցաւ եւ ապա սկսաւ ^ աղաչել, ո րպէ սղի ենթ ար - օբեբուն . մենք իբրեւ դպրոցականներ
ուածներ գրել՝ Յւ \օ\ յ՚ՕւՏՇ&Ա, թափառելէ ետք Ե– կուին Հ բամանին եւ օրէնքին , ինչպէս Հրամ այ - կարդաց ւո րնե ր թէեւ իրենցմէ շատ աւելի բան. դի
բո՛ւս աղէ մի թագամասեբուն մէջ% ուած է փրեն ։ տէինք կուսակցութեան պատմութեան եւ դպրոցա
Պար՚ոնեան Հեգնեց Պո լիսն՛ ալ , Պոլսեցին ալ։ *Բաւնի որ այդպէս է , ի զուր –արիւն թող կաններու յատուկ դիտելիքներու մասին, բայց
Զարկաւ , շո յեց փոխն ի փոխ , ու մի շտ երգիծա չՀոսի ։՛ իմ անունս Աաստւր պէկ Էհ ՄբՀամտան մեր միտքէն ա՛նգամ չէր ա&ցնեբ զանոնք արհա
բանեց ։ Աուրբ քաղաքին շուքբ այնքան ծանր էյ գաւառի կառա Վարի չբ ։ Ես ալ պետութեան կբ ծա մար Հ ել : Պէտք է բսել ւբ մենք մեո ան արմ ան կբ
որ մ աքէս անգամ չանցնի ր Պարոնեանի մեթոտին ռայեմ , տ ս ա ի ճ ա՛։. ա ւո ր մրն եմ, աՀա իմ Վաւերա համարէի՛ ք լլա)ո1ք Հբնկեր» անուանել եւ «պա
Հետելիլ ։ է)ւ յետոյ՝ կարելի® է միթէ ծանր այգ թուղթ երբ ։ րոն» բաոբ աւելի յարգալիր ել աւելի անկեզի կբ
շուքբ իրենց Վրայ ունեցող մ արգոց մ էջ փնաւ լ ե ւ Եւ աէկբ ծոցէն ՀանելոՎ ճմբթկած թուղթ մբ Համարէինք միմիայն անոնց Համար։ Ազգականնել
գտնել ՝եբգիծանքի տարրեր ։ Ասկէ զատ ես կբ թուրք են իժ ա ս սլա յին տուաւ <ո ր քննէ % րուե ն եելլ բ բարեկամներուն ՚ յ ր գ է ն Հհազա» մակդիր
Վախնամ Եբուսագէմցիներու զայրոյթէն , որ ա– Այն. ատեն զարմանքով տեսայ ո բ , բն– կե՛րս իր ունէիւք տալիք։
Հարկոլ էգ եթէ Արամաղգեան էէ) –ՈԼ կբ բաւէ՝ Հպբաունինկ՚ֆի փակբ բացած, ձեռքբ բլթակին՝ Պատիւ մ բն էբ մեզի համ ա եբջս նւկտռի թ
Հեւ ցբնելշ.
•պա–աժ ելու միամիտ մաբգոլ իմ յանդգնութիւնս։ կ։ սպասէ պատ բաստ : ,կնկ ւլ մբ ,քանի մր մամ յնոնց
իրապէս՝ ծանբախոՀ , ծխաշունչ բան մր ունի Երանելի՛՛ օրեր ։ Սկ ալ Հ արցեր ուտեղոսատարավւշ։ Պատմեցինք ,
Երուսաղէմբ իր մէջ ՛ու Վրայ ւ Ծանրութենէ աւե իմ պատանեկան մ ո լ ե զ ն ութիւն բ կբ փափաքէ ր բաց ա տ ր ե ՏոԻ/՛Ք • ւ մ Էն բւ 5՛, ոլչի ուշով մտիկ բրին,
լի՝ ծանրաբարոյութի՛ւն մ ր ։ Պի՚աի բսէի մինչեւ որ կոիւբ սկսի, ի^սձ Փոյ$ $է աիտի մեռնինք, Կճ դգա.ւ1 ց Հոդեկլ
իսկ՝ մ աՀտեսիի , Համ բարձում աղա յի չ՝Ր^ախո - երբ Վ ազդէն ի փոխարէն քանի մբ թուրք ղիւեա լ– խռոկ
Հ ութիւն մբ գ որ ատ են –ատեն 1լ անգայտանա յ ու \ն ե ր սլ ք. ա ի ան շն չանան : - Զ գիտեմ ձեր սլէկի ոբքս ՚յ^ն վստաՀելի է,
կր թանձրանա յ% Բայց ա յ դ օրին չարժանացանք : Ե՛" թաս պան՛ 1Լճմոնց Աց •Ա՝անոլկբ հ
ներողութիւն
քրիստոսի եւ իր գարուն իւ ո ո ւի այ ո յ ղ , ցաւա նայեցաւ թուղթին, ճանաաարՀ իւն դրեց ու թ՜է– էքաբապՂ՝տ աոաԼ– իիր ր բւբարեկամ *Բիւրտբ
գին «բեւեռ՝ֆատ իպ դբոշմբ կա յ ա յս օրո՛ւան քաղա Ա՚է^ւահ//^ մր՝ բարի մաղթ՜եց։ - Հ աս կցած է յ որ մ ի՛ն .ուճա բ եեւ ղբօ ր ղաւ ա՛կր ա՛ն որ
քին եւ այ ս օ բո ւան՛ քա զաքա ցիներ ո ւն. Վրայ : Ամէն ՛Նէպի Նոր Գիւղ տանող լիերելքբ թէեւ դժուար յանձնած է) միջամտեց Պարսամետն Ա՜աեուկբ։
՛ինչ ււ լ ամ էն ոք կարծես կ՚ապրի գե ռ Հեո֊աւո ր եւ երկ արատել է ր , բւ Աինչել կէս գիշեր Հ՛իւր մնացինք Ա անուկնե–
այդ գարուն խռոՎքբ , ցաւբ , խաչելութիւն բ։ ձոՂո դնո ւթ ի ւն զո գդացանեզրն ե րւ լ բա ր ճբ ա դա ն : րււլն : Թէյ ( գաթայ , փոխինդ , մածուն , բնկեբա–
Պաղեսաինը, բոտ Աստուածաշունչի , կբ կոէչ֊ Երեկո յւեեաե "՛շ ատեն Ն՛որ Գիւղ Հասանք եւ կան անկեզի ու ււրտցալ վեբլ ՚բերմո V 1 "էր
գուրգուրանք , իսորհուրդներ
ուի ՛Բանան ու երկիր , Աւետետց երկիր , Տո ւ գ ա - ձիերէն վար իջանք։ Արեւելեան երկիրներուն ել թչե"բ • սկ»
Ա աս տան , իսկ աւելի մ օտ ժամ անակնեբու մէջ Կ մի՛ւ այ ար/լ իսլլ ;1 իե ն գուռբ բացոԼեցալ : չտուին մեղի։ Բամաէումի աաե\ն , կարձ֊էք երկու–
պարզապէս միայն Աուրբ Երկիր՛– Ան յաջորղաբար ՛լաւ, երբ իբր խա։|ւքլի դէմս ք . մէկ մարդ գայդձած , միաբերան թելադրեցին.
ենթարկուած է պարսկականդ մակեդոնականդ սե– Ջ Ք աւագ բնկեբեերթ՝ Ա՚անուկ Պար– ՋաՆացէք պէկին վստահութիւն բ գրաւել,
եւ,լաան. մե բ երկու
լեւկեան դ Հռոմ է ական , բ ի լզա՝՚ե գա կան , արաբա ֊ սամ ե ն սամարտ ի օրերուն «.Տարտանէրչ ՚ յ գ կ ո զմերր Հայեր կան. ծանօթացէք •Բռէլւ
Հ՚եբո
Կ՛արոյի բնտանիքին ել ան,ո1 ց միջոցով մեղ տե–
կան եւ թրքական. տիրապետութեանց : Այժմ կբ
կոչուած դիրքին խմբապետ հերոս Ալէսին եդրայ– լ.,• ՝ ,լ է ամ՝,Հ Եթէ վ ՚.ա 1 ղ տւոր Վի ճակ
*֊ աւս •>ցու ^ ՚ ք ՝
գտնուի բրիտանական թեւարկութեան տակ ։ ր.ր... եւ.ւ ԱԱճհմ–..րո'–%11ց՝ Մտնոհւկբ: / ւ
ղծուի, ն ո յ ն ընտանիքին դիմեցէք ել խնդբե–
Անոր մ էջէն անցած են կսքյսրեր , թ ա գ ա ւ ո բ՛ Աոաջին բ նո յնպէս կաս՛կածելի ՀամտբուելոՎ , սէր որ ձեզ փախցնեն ։
ներ , իշխաններ , խաչակիրներ : Հսկա յ բանակներ յտճախ կը բացակա յէ ր խանէն , թէեւ իր բ ա ց ա - Լ ուս ա բա ց ին՝ ողջագուրուեցանք ըն կե րնե բո Լ
եկած ոլ նստած են Հոն՝ իբրեւ Հ ի՛՛ր կամ իբրեւ կայութիւն ունէր նաեւ ուրիշ չարգելի պատճառ : Հետ եւ գրեթէ լալոՎ Հեռացանք այդ նաՀապետա–
տանտէր։ Տ ե ս ա ծ է ան սուր, արիւն, փ ա ռ ք ու «ԲրտացեՈբ էք , այ տզաք , էս Ի™"է Բ"**՛ կան խա՛նէն, մեր սրտէն , մեր Հոգիէն բան մբ Հոն
փոշի * Լսած է Աստռւծո ք ձայնբ , մարգարէներու է» , ըսաւ Պ ա ր ս ա մ եանբ • ձգած ԲԼԷաէոՎ •
ձտյնբ դ Բբիստոսի ձայնբ, առաքեալներ՛ու ձայն՛ը, 7/ ււքխ մեզ տեզաւո րեցէք ,յետո յ կը խօսինք։ ԶԱՐԶԱՆԴ
՚Ալպի ոն ի ձայն ր եւ յիսուն՛ չեմ գիաեբ քանի ազ–
գեբոլ ձայնբ։ Բոլոր այս ձայներուն արձագանգը
Հիմա ալ կբ լ ս ՚ ո լ ի դեռ ^առաւել կամ նուազ սասա– ցիս բարձրացած էր՝՛՝ 164,441//) : Բնա կչո ւթեան Պաղես տինի բնա կչո ւթեան քաղաքն երու եւ
կութեամբ : 99,320^ Հրեաներ են, 33,680ք՝ իսլամ, 31,330^՛ գիւղերու մէջ բաշխում՛ը կը ներկայացնէ Հետեւ—
գիւղեր
քրի ս տ՛ո՛ն ե ա յ , իսկ 1 1 0հ^՝ ա յլելա յլ : ե ալ պատկերը* քաղաքներ՝ 594,650,
Երբորդ մեձ քաղաքն է Հայֆան՝ իր 145,430 1,317,460, ղումար՝ 1,912,110։
41,000^՝
Պագեստ ին բ ունի 26.000 քառ , քիլոմ եթր տա– ինակչութեամբ , որուն 74,230բ\ հրեայ, Այս պատկերէն սա կբ Հետեւի ան մ իջա պէս ք
րաօ֊ութիւն քան երկու
ես 1,912,110 բնակիչ, յլսա 1946^ վի. իսլամ, 29,910/^՝ քրիստոնեայ , 290^՝ " ՚ յ չ ե ւ ֊ ա յ չ ։ որ Պազեստինի բնակչութեան աւելի
ճակա գրութեանն : Բ՚նակչոլթեան խտութիւնն է ու- Զորրորդ մեՀյ քաղաքն, է քյաֆա կամ 3ոպպէ , երրորդը գիւղաբնակ է:
բեմն ԼոլԲլ\ ^ 4 անձ՝ իլբաքանչիլր քառ * քիլո որ 101,580 բնակքչ ունի. 53,930բ՝ իսլամ ,30,820բ ՀաշուելոՎ քա զաքարն ակն ե բո լ թիւր ըսա
մեթրի Վրայ դ եթէ չեմ սխալիր։
66,000 Վ բ ա ն ա - Հրեայ , 16,800 քրիստոնեայ ել 30 օտարներ : կրօնքի , պիտի տեսնենք, ոբ Հրեաները մեծ մա
բնակներ կան Աւետետց Երկրին, մէջ, Ոբ միշտ կբ Հրեաներ բ , ինչպէս կբ տեսնո լի , մ՚եծամաս– սամբ կբ բնակին քաղաքներս լ մէջ, իսլամնեբբ
սպասեն ն՛որ աւետումի մբ * • • ; նռւթիւն կը կազմ են. Երուստղէմ ի ել Հայֆա յի գիրգերու։ Այսպէս 608,330 Հրեաներու Վրա յ 386,–
Բ՛նա կչո ւթ ե ան բաշխում բ , րստ կրօնքներու , մ էջ , բ ա ց ա րձակ մ եծամ ասն ո ւթիւն ՝ , Թէ է֊ԱՎիՎի 880հ/ քաղաքաբնակ են , մնացած 221 ,450^ գիւղա–
Հետեւեալ պատկերը՛ կբ ներկա լացնէ . իսլամ՝ մէջ, իսկ Եաֆայի մէջ՝ փոքրամասնութիւն. ։ կէս բն ակ ւ
1,143,330, Հրեա/ 608,230, Քրիստոնեայ՝ 145,060, սուրբ , կէս Հեթանոս ա յ ս քաղաքը ա յցե լող մ ր իսլամներոլ թիւ֊բ, ամբողջ Պաղես տինի մէջ^
այլեւայլ՝ 15,490, բնդամէնր 1,912,110։ դիւրութեամբ արդէն կրնա ւ Հետե լցնել,թէ Հրեա կբ ներկայացնէ 1,143,330, որուն 128,740^ միայն
Չեմ եբաշխաւոբեր այս թիլերուն ճշտութիւ– ները արդարեւ փոքրամասնութիւն պէտք է եդած կբ բնակին չորս յ աւելի ճիշտ երեք գլխաւոր քա–
նբ : խառնեմ ղանոնք ինչպէս որ կան ։ ըլլան. Հ րն , այնքան այս քաղաքբ Հաւատարմօբէն զաքներուն մ էջ (Ե րուսաղէմ , Հա յֆա , Եաֆա) Հ
Համ աձա յ\\ Վե ր ո գր ե ա / պա ՛ո կերին , բնակցու սչաՀած է Հնութեան իր դրոշմը ։ • Մնացած 1,014,590// գիւղաբնակներ են ; իէկ կր
թեան 60 ա ււ Հարիլրր Արաբներ են., 3 2 առ Հխձ– ք* բրել ա բդի ա կան քազտք , եւրոպական ըմ բռ Հետեւի ասկէ* կարծեմ սա կբ Հետեւի , որ Հբեա–
բիւբբ Հրեայ , մնացածբ՝ քրիստ՛ոնեայ եւ այլել– նում ոՎ , առաջին գծի Վ բա յ կուգտ յ Թէ լ֊ԱՎի Վբ , նեբբ իբրեւ քաղաքաբնակ՝ առա ւե լա պէս կբ ղբա–
իսկ եր կլա ր գ գծին Վրայ՝ Հա յֆան :- Ե րկուքև ա> ՚յի՛ն առեւտոլրոՎ ,ճաբտաբաբուեստոՎ , աղատ աբ–
այւ։ տնՀոլն Հնա րաւո բութ ի ւննե ր ունին մեծնալու, ոլեսաներոՎ, իսլամները՝ երկրագործութեամբ եւ
Պաղեստինի ամէնէն բազմամարդ քաղաքն է զարգանալու, գտււնտլոլ շէն ու բ ա ր գ ա ւ ա ճ ւ Երու֊.- Հոգամշակութեամբ :
Թէլ-ԱվիՎբ, որ 183,200 բնակիչ ունի, ամբոգջու– սաղէմ այս Հնա րաւո բո լթիլննե րբ չուն ի ան շուշտ (145,060))
թետմբ Հրեայ , բացի \ 30 իսլամնեբէ , 230 քբի"– ԳալոՎ քրիստոնեանեբուն գրեթէ
տո նեաներկ եԼ 330 Հայլեւայր>*; % Ասոնք պաշտօ նո յն չափոՎ Հւ նո յն աստիճան ոՎ , թե բելս ծհՎափ– կէս առ կէս կ՚ապրին քաղաքներս լ եւ գիւղերու
նական թիլերն են սակայն։ Իբւկանին մէջ՝ Թէլ– նեա յ էյԼԱալուն իսկ ի բ ո զո ւթ ե ա մբը : Գերազան ցՕ– մէջ յ թեթեւ ա ււ ա ւե լո ւ թեւս մբ մը ի ՝ պա սա առա
•Աւիիվի բնա կչո ւթեան՛ թիւր այ. օր կբ Հասնի քա բէն սուրբ քաղաքո պիտի մ՛ այ ան– միշտ : Այս է ջիններուն ; Տիշեցնենք անգամ մբ եւս ^ թէ քա -
ռորդ մ իլիոն ի , ինչպէս Հաւատացած են ոմ անք ել իր պատմական . . • առաքելս ւ.թ իւն բ , եւ կա բծեմ ՛Լաքն երոլ մէջ ա՛պրող քրիստոնեանեբուն թիւն է
ապրող ները՝
ինչպէս Հտլաստիացուցին ինծի ալ ։ Պէ^տք է կրկ նաեւ ա ւո ո ը մէջ է իրՀմ ա յքն ալ : 78,270, գիւղերու մէջ 66,790։
նել զ արձետլ , թէ ես ՛որեւէ պ ս ո ւս ււիւ ա ն ա ա ո լ ու... ունէր 1922// մաբգտՀամաբին Համաձայն, Պազեստին Կաբելի է անչուչտ ուրիչ հ ե տեւււ ւթիւնն եր ու.
բով
իժիւն չեմ ստաէ ձներ ա յ ս եւ յա Ն՚բդ թիլերու Վա 757,188 բնակիչ, իսկ ;931// մարդաՀամա - եզրակացոլթիլններ հանել վիճակագրական այս
ւերականութեան Համ ար , քա՛՛՛ւ լ որմ աբդաՀամ ա– 1 ,035,1 5 4 ։ 1946//1 ա յս թիւր բաբձացած .է տաիստակն երէ՛ն –.Բայց ես վիճակագրութեան գլուխ
ր ր ես չեմ կազմ ած * • • : 1,912,110//։ Հ ի մ առնելս Վ \9Ոի էւ 1946// // ա րգա– չունիմ եւ չեմ կարծեր, որ րնթերցո ւլնեբս ինձմէ
Համ ա րնե րբ , կը Հ ետեւի որ <։*աղ եստինի բնակչոլ աւելի հաճոյք զգան թիլերու լեզուէս, հակառակ
Երկրորդ մեծ քտզաքր՛ . . . մայրաքաղաքն է, թիւնր Վերջին քառորդ գարուն աւելցած է 434,922 այն փաստին , որ մենք կ՚ապրինք թիւի եւ հաչիլի
թիւբ%
Երուսաղէմբ։ Ունի 164,440 բնակիչ Լայս միջո - ՀոգիոՎ , ին չ ոբ կբ նշանակէ մօտաւորապէս տա գարու մբ մէ9։
րեկան մշ։
աւելորդ է բսել , իմ Երուսաղէմ գտնուած 17,500 Հոգըէ յաւելում IV ԹԱՇԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
կանչեց ու Հար ցուց . Լաւ կբ ճանչնա՛" ս այղ Հա–
Եբուսագէմի թագերը Պ՛ոլս ո յ թաղեր՛ուն չեն ԵՐԳՈՒՄՆ ԻՆՁ Զ Օ Ր Ա Վ Ի Գ - Այո՛, մեզմէ են, բսի։
նմանէր անշուչա ; Ո չ անոնց փայլբ ունին, ո՛չ ա– Անանկ բրէք, որ չմատնուիք, մինչեւ որ
նո1ց Վէս գոռոզութիւն բ ։ Բայց նոյնքան պատմու մեր գի*–ղբ Հասնիքւ
թիւն է Հիմա սուրբ Ք ա ո ա Ք Ա ) որքան երբեմնի շէն ( ի . ե ւ վ ե ր ջ ի ն ւՍաււ) Ընթրիքէն Վերջ, ձիերը մաքրելու ե՛ւ «թիմար»
ու Հաստափոր ԲիւղանգիոնբՀ Զգացի որ , սիրտս սոՎոբականէն շատ աւելի ընելու գացին քիւրտ գինուս բն՛երը ; Պէկբ նամազի
արագ եւ ուժգին կք բարտիս է : Ղ՚աբձեալ յիշհցի արարողութիլնբ կատարեց , պաՀակնեբ որոշեց ու
է րուսաղէմ ի պատմութեան յատկանիշը թէ՛ յխացաւ։ Ես կբ զարմանայի թէ ի ն չ բանի պէտյ*
քաղաքական. է , թէ կրօնական ; Բ ի ւզան գիոն ի երգումս՝ ՛Հ կեանքս յ արիւնս անգամ պէտք է զո–
Հեմ՛ սուրբ գործին Համարի աւ թուեցաւ թէ ես են պաՀակնե րբ ։ ի Վերջոյ պարզուե ցաւ յ ոբ պա
պատմութեան յատկանիշը քաղաքական է մանա - Հակնե րբ պէտք է մեռ պաշտպա ա < վբչլայ թէ պա–
ւանգ , առանց խստօրէն կրօնական բլլալու ։ Վասն քաջ եմ , անպարտելի , մանաւանդ երր կբ մեռնիմ
կեանքս թանկ ծախելոՎ ՛եւ թշնամիէն զոՀեր խլե֊ աաՀական ճամբորգ ոստիկաններ կամ ղինու.որ1 եր
զի մինչ Գաւիթի ու Սողոմոնի Հայրենիքը թագա մեզ Հարցաքննեն կամ ուրիշ \նեղոլի^իճհներ սլատ^
ւս ո ներ ու Բբիստոսբ տուաւ, կոստանգինի ու Վա– լոՎ : Նպատակս էր , Վ ա զ դ էն ի փոխարէն , գոնէ
թուրք չափուշ մբ զգետնել։ յ ) պատանեկան ճառեն. :
ս իչի Հայրենիքը կայսր՛եր միայն կրցաւ տա էհ Շեիսանւյի առիւծադէմ ՄՀԷն միշ ակր Հետե,
Երկուքն ալ պ ա տ կ ա ռ ա զ դ ո ւ են իրենց անցեա– Վառ երեւակայութիւն ւ
Բայց ինչո^լ այսպէս ուշ ատեն՛– կբ ճամ– ւէր մ եղի :
ԼոՎտ շփոթ՝ իրենց ներկա յով, մութ՝ իրենց ապա բոբդէք յ յաբեց էաՎուշբ : Այս դաշտն ու ճամբան. Անհրաժեշտ համարեցինք երկու Ման<ուկ%էյ
գա յ՛ով ։ Պ ատ մ ո ւթեան ան իւր կր թաւաչի երբեմն գին ուորական չգթայի տակ առնուած են , Վերա րուն այցելել, բացատրել մեր ուղեւորու թեա՛ն
իսորհոլբգ
այնպիսի ձձ֊ոՎ մբլ, որ միաժամանակ թէ՛ ետ կ՝եր դարձէ՛ք Այգեստան % պատճառին ե րբ , իրենցմէ որ անոնք ՛հ րցձել մեք
թա յ , թէ առաջ * • * : Ո՛ չ հ այդ անկարելի Է, լաւ կ\բլլայ որ բնելիք1երոլ մասին. ։Ջէ" երէց բնկեբներ
Տակոբ Պարոնեան գիրք մբ գրեց՝ Պոէս"յ թա չփ"բձէք արգէլել մեզ։ էին, մեզմէ տարիքոտ ՛ու փորձառու , յեզափոխա.
ղերուն մ էջ պա ո յա մբ բֆելէ ետք * ե" Հ ա գ ի ւ մ ի– Պէկբ այնպէս մբ գ ո ռ ա ց որ էաՎուշբ շուարե կան դսլրո ց ի բոլոր գիտելիքներուն տեղեակ :
այն պիտի կրնամ երկու կամ երեք թշուառ յօդ ցաւ եւ ապա սկսաւ ^ աղաչել, ո րպէ սղի ենթ ար - օբեբուն . մենք իբրեւ դպրոցականներ
ուածներ գրել՝ Յւ \օ\ յ՚ՕւՏՇ&Ա, թափառելէ ետք Ե– կուին Հ բամանին եւ օրէնքին , ինչպէս Հրամ այ - կարդաց ւո րնե ր թէեւ իրենցմէ շատ աւելի բան. դի
բո՛ւս աղէ մի թագամասեբուն մէջ% ուած է փրեն ։ տէինք կուսակցութեան պատմութեան եւ դպրոցա
Պար՚ոնեան Հեգնեց Պո լիսն՛ ալ , Պոլսեցին ալ։ *Բաւնի որ այդպէս է , ի զուր –արիւն թող կաններու յատուկ դիտելիքներու մասին, բայց
Զարկաւ , շո յեց փոխն ի փոխ , ու մի շտ երգիծա չՀոսի ։՛ իմ անունս Աաստւր պէկ Էհ ՄբՀամտան մեր միտքէն ա՛նգամ չէր ա&ցնեբ զանոնք արհա
բանեց ։ Աուրբ քաղաքին շուքբ այնքան ծանր էյ գաւառի կառա Վարի չբ ։ Ես ալ պետութեան կբ ծա մար Հ ել : Պէտք է բսել ւբ մենք մեո ան արմ ան կբ
որ մ աքէս անգամ չանցնի ր Պարոնեանի մեթոտին ռայեմ , տ ս ա ի ճ ա՛։. ա ւո ր մրն եմ, աՀա իմ Վաւերա համարէի՛ ք լլա)ո1ք Հբնկեր» անուանել եւ «պա
Հետելիլ ։ է)ւ յետոյ՝ կարելի® է միթէ ծանր այգ թուղթ երբ ։ րոն» բաոբ աւելի յարգալիր ել աւելի անկեզի կբ
շուքբ իրենց Վրայ ունեցող մ արգոց մ էջ փնաւ լ ե ւ Եւ աէկբ ծոցէն ՀանելոՎ ճմբթկած թուղթ մբ Համարէինք միմիայն անոնց Համար։ Ազգականնել
գտնել ՝եբգիծանքի տարրեր ։ Ասկէ զատ ես կբ թուրք են իժ ա ս սլա յին տուաւ <ո ր քննէ % րուե ն եելլ բ բարեկամներուն ՚ յ ր գ է ն Հհազա» մակդիր
Վախնամ Եբուսագէմցիներու զայրոյթէն , որ ա– Այն. ատեն զարմանքով տեսայ ո բ , բն– կե՛րս իր ունէիւք տալիք։
Հարկոլ էգ եթէ Արամաղգեան էէ) –ՈԼ կբ բաւէ՝ Հպբաունինկ՚ֆի փակբ բացած, ձեռքբ բլթակին՝ Պատիւ մ բն էբ մեզի համ ա եբջս նւկտռի թ
Հեւ ցբնելշ.
•պա–աժ ելու միամիտ մաբգոլ իմ յանդգնութիւնս։ կ։ սպասէ պատ բաստ : ,կնկ ւլ մբ ,քանի մր մամ յնոնց
իրապէս՝ ծանբախոՀ , ծխաշունչ բան մր ունի Երանելի՛՛ օրեր ։ Սկ ալ Հ արցեր ուտեղոսատարավւշ։ Պատմեցինք ,
Երուսաղէմբ իր մէջ ՛ու Վրայ ւ Ծանրութենէ աւե իմ պատանեկան մ ո լ ե զ ն ութիւն բ կբ փափաքէ ր բաց ա տ ր ե ՏոԻ/՛Ք • ւ մ Էն բւ 5՛, ոլչի ուշով մտիկ բրին,
լի՝ ծանրաբարոյութի՛ւն մ ր ։ Պի՚աի բսէի մինչեւ որ կոիւբ սկսի, ի^սձ Փոյ$ $է աիտի մեռնինք, Կճ դգա.ւ1 ց Հոդեկլ
իսկ՝ մ աՀտեսիի , Համ բարձում աղա յի չ՝Ր^ախո - երբ Վ ազդէն ի փոխարէն քանի մբ թուրք ղիւեա լ– խռոկ
Հ ութիւն մբ գ որ ատ են –ատեն 1լ անգայտանա յ ու \ն ե ր սլ ք. ա ի ան շն չանան : - Զ գիտեմ ձեր սլէկի ոբքս ՚յ^ն վստաՀելի է,
կր թանձրանա յ% Բայց ա յ դ օրին չարժանացանք : Ե՛" թաս պան՛ 1Լճմոնց Աց •Ա՝անոլկբ հ
ներողութիւն
քրիստոսի եւ իր գարուն իւ ո ո ւի այ ո յ ղ , ցաւա նայեցաւ թուղթին, ճանաաարՀ իւն դրեց ու թ՜է– էքաբապՂ՝տ աոաԼ– իիր ր բւբարեկամ *Բիւրտբ
գին «բեւեռ՝ֆատ իպ դբոշմբ կա յ ա յս օրո՛ւան քաղա Ա՚է^ւահ//^ մր՝ բարի մաղթ՜եց։ - Հ աս կցած է յ որ մ ի՛ն .ուճա բ եեւ ղբօ ր ղաւ ա՛կր ա՛ն որ
քին եւ այ ս օ բո ւան՛ քա զաքա ցիներ ո ւն. Վրայ : Ամէն ՛Նէպի Նոր Գիւղ տանող լիերելքբ թէեւ դժուար յանձնած է) միջամտեց Պարսամետն Ա՜աեուկբ։
՛ինչ ււ լ ամ էն ոք կարծես կ՚ապրի գե ռ Հեո֊աւո ր եւ երկ արատել է ր , բւ Աինչել կէս գիշեր Հ՛իւր մնացինք Ա անուկնե–
այդ գարուն խռոՎքբ , ցաւբ , խաչելութիւն բ։ ձոՂո դնո ւթ ի ւն զո գդացանեզրն ե րւ լ բա ր ճբ ա դա ն : րււլն : Թէյ ( գաթայ , փոխինդ , մածուն , բնկեբա–
Պաղեսաինը, բոտ Աստուածաշունչի , կբ կոէչ֊ Երեկո յւեեաե "՛շ ատեն Ն՛որ Գիւղ Հասանք եւ կան անկեզի ու ււրտցալ վեբլ ՚բերմո V 1 "էր
գուրգուրանք , իսորհուրդներ
ուի ՛Բանան ու երկիր , Աւետետց երկիր , Տո ւ գ ա - ձիերէն վար իջանք։ Արեւելեան երկիրներուն ել թչե"բ • սկ»
Ա աս տան , իսկ աւելի մ օտ ժամ անակնեբու մէջ Կ մի՛ւ այ ար/լ իսլլ ;1 իե ն գուռբ բացոԼեցալ : չտուին մեղի։ Բամաէումի աաե\ն , կարձ֊էք երկու–
պարզապէս միայն Աուրբ Երկիր՛– Ան յաջորղաբար ՛լաւ, երբ իբր խա։|ւքլի դէմս ք . մէկ մարդ գայդձած , միաբերան թելադրեցին.
ենթարկուած է պարսկականդ մակեդոնականդ սե– Ջ Ք աւագ բնկեբեերթ՝ Ա՚անուկ Պար– ՋաՆացէք պէկին վստահութիւն բ գրաւել,
եւ,լաան. մե բ երկու
լեւկեան դ Հռոմ է ական , բ ի լզա՝՚ե գա կան , արաբա ֊ սամ ե ն սամարտ ի օրերուն «.Տարտանէրչ ՚ յ գ կ ո զմերր Հայեր կան. ծանօթացէք •Բռէլւ
Հ՚եբո
Կ՛արոյի բնտանիքին ել ան,ո1 ց միջոցով մեղ տե–
կան եւ թրքական. տիրապետութեանց : Այժմ կբ
կոչուած դիրքին խմբապետ հերոս Ալէսին եդրայ– լ.,• ՝ ,լ է ամ՝,Հ Եթէ վ ՚.ա 1 ղ տւոր Վի ճակ
*֊ աւս •>ցու ^ ՚ ք ՝
գտնուի բրիտանական թեւարկութեան տակ ։ ր.ր... եւ.ւ ԱԱճհմ–..րո'–%11ց՝ Մտնոհւկբ: / ւ
ղծուի, ն ո յ ն ընտանիքին դիմեցէք ել խնդբե–
Անոր մ էջէն անցած են կսքյսրեր , թ ա գ ա ւ ո բ՛ Աոաջին բ նո յնպէս կաս՛կածելի ՀամտբուելոՎ , սէր որ ձեզ փախցնեն ։
ներ , իշխաններ , խաչակիրներ : Հսկա յ բանակներ յտճախ կը բացակա յէ ր խանէն , թէեւ իր բ ա ց ա - Լ ուս ա բա ց ին՝ ողջագուրուեցանք ըն կե րնե բո Լ
եկած ոլ նստած են Հոն՝ իբրեւ Հ ի՛՛ր կամ իբրեւ կայութիւն ունէր նաեւ ուրիշ չարգելի պատճառ : Հետ եւ գրեթէ լալոՎ Հեռացանք այդ նաՀապետա–
տանտէր։ Տ ե ս ա ծ է ան սուր, արիւն, փ ա ռ ք ու «ԲրտացեՈբ էք , այ տզաք , էս Ի™"է Բ"**՛ կան խա՛նէն, մեր սրտէն , մեր Հոգիէն բան մբ Հոն
փոշի * Լսած է Աստռւծո ք ձայնբ , մարգարէներու է» , ըսաւ Պ ա ր ս ա մ եանբ • ձգած ԲԼԷաէոՎ •
ձտյնբ դ Բբիստոսի ձայնբ, առաքեալներ՛ու ձայն՛ը, 7/ ււքխ մեզ տեզաւո րեցէք ,յետո յ կը խօսինք։ ԶԱՐԶԱՆԴ
՚Ալպի ոն ի ձայն ր եւ յիսուն՛ չեմ գիաեբ քանի ազ–
գեբոլ ձայնբ։ Բոլոր այս ձայներուն արձագանգը
Հիմա ալ կբ լ ս ՚ ո լ ի դեռ ^առաւել կամ նուազ սասա– ցիս բարձրացած էր՝՛՝ 164,441//) : Բնա կչո ւթեան Պաղես տինի բնա կչո ւթեան քաղաքն երու եւ
կութեամբ : 99,320^ Հրեաներ են, 33,680ք՝ իսլամ, 31,330^՛ գիւղերու մէջ բաշխում՛ը կը ներկայացնէ Հետեւ—
գիւղեր
քրի ս տ՛ո՛ն ե ա յ , իսկ 1 1 0հ^՝ ա յլելա յլ : ե ալ պատկերը* քաղաքներ՝ 594,650,
Երբորդ մեձ քաղաքն է Հայֆան՝ իր 145,430 1,317,460, ղումար՝ 1,912,110։
41,000^՝
Պագեստ ին բ ունի 26.000 քառ , քիլոմ եթր տա– ինակչութեամբ , որուն 74,230բ\ հրեայ, Այս պատկերէն սա կբ Հետեւի ան մ իջա պէս ք
րաօ֊ութիւն քան երկու
ես 1,912,110 բնակիչ, յլսա 1946^ վի. իսլամ, 29,910/^՝ քրիստոնեայ , 290^՝ " ՚ յ չ ե ւ ֊ ա յ չ ։ որ Պազեստինի բնակչութեան աւելի
ճակա գրութեանն : Բ՚նակչոլթեան խտութիւնն է ու- Զորրորդ մեՀյ քաղաքն, է քյաֆա կամ 3ոպպէ , երրորդը գիւղաբնակ է:
բեմն ԼոլԲլ\ ^ 4 անձ՝ իլբաքանչիլր քառ * քիլո որ 101,580 բնակքչ ունի. 53,930բ՝ իսլամ ,30,820բ ՀաշուելոՎ քա զաքարն ակն ե բո լ թիւր ըսա
մեթրի Վրայ դ եթէ չեմ սխալիր։
66,000 Վ բ ա ն ա - Հրեայ , 16,800 քրիստոնեայ ել 30 օտարներ : կրօնքի , պիտի տեսնենք, ոբ Հրեաները մեծ մա
բնակներ կան Աւետետց Երկրին, մէջ, Ոբ միշտ կբ Հրեաներ բ , ինչպէս կբ տեսնո լի , մ՚եծամաս– սամբ կբ բնակին քաղաքներս լ մէջ, իսլամնեբբ
սպասեն ն՛որ աւետումի մբ * • • ; նռւթիւն կը կազմ են. Երուստղէմ ի ել Հայֆա յի գիրգերու։ Այսպէս 608,330 Հրեաներու Վրա յ 386,–
Բ՛նա կչո ւթ ե ան բաշխում բ , րստ կրօնքներու , մ էջ , բ ա ց ա րձակ մ եծամ ասն ո ւթիւն ՝ , Թէ է֊ԱՎիՎի 880հ/ քաղաքաբնակ են , մնացած 221 ,450^ գիւղա–
Հետեւեալ պատկերը՛ կբ ներկա լացնէ . իսլամ՝ մէջ, իսկ Եաֆայի մէջ՝ փոքրամասնութիւն. ։ կէս բն ակ ւ
1,143,330, Հրեա/ 608,230, Քրիստոնեայ՝ 145,060, սուրբ , կէս Հեթանոս ա յ ս քաղաքը ա յցե լող մ ր իսլամներոլ թիւ֊բ, ամբողջ Պաղես տինի մէջ^
այլեւայլ՝ 15,490, բնդամէնր 1,912,110։ դիւրութեամբ արդէն կրնա ւ Հետե լցնել,թէ Հրեա կբ ներկայացնէ 1,143,330, որուն 128,740^ միայն
Չեմ եբաշխաւոբեր այս թիլերուն ճշտութիւ– ները արդարեւ փոքրամասնութիւն պէտք է եդած կբ բնակին չորս յ աւելի ճիշտ երեք գլխաւոր քա–
նբ : խառնեմ ղանոնք ինչպէս որ կան ։ ըլլան. Հ րն , այնքան այս քաղաքբ Հաւատարմօբէն զաքներուն մ էջ (Ե րուսաղէմ , Հա յֆա , Եաֆա) Հ
Համ աձա յ\\ Վե ր ո գր ե ա / պա ՛ո կերին , բնակցու սչաՀած է Հնութեան իր դրոշմը ։ • Մնացած 1,014,590// գիւղաբնակներ են ; իէկ կր
թեան 60 ա ււ Հարիլրր Արաբներ են., 3 2 առ Հխձ– ք* բրել ա բդի ա կան քազտք , եւրոպական ըմ բռ Հետեւի ասկէ* կարծեմ սա կբ Հետեւի , որ Հբեա–
բիւբբ Հրեայ , մնացածբ՝ քրիստ՛ոնեայ եւ այլել– նում ոՎ , առաջին գծի Վ բա յ կուգտ յ Թէ լ֊ԱՎի Վբ , նեբբ իբրեւ քաղաքաբնակ՝ առա ւե լա պէս կբ ղբա–
իսկ եր կլա ր գ գծին Վրայ՝ Հա յֆան :- Ե րկուքև ա> ՚յի՛ն առեւտոլրոՎ ,ճաբտաբաբուեստոՎ , աղատ աբ–
այւ։ տնՀոլն Հնա րաւո բութ ի ւննե ր ունին մեծնալու, ոլեսաներոՎ, իսլամները՝ երկրագործութեամբ եւ
Պաղեստինի ամէնէն բազմամարդ քաղաքն է զարգանալու, գտււնտլոլ շէն ու բ ա ր գ ա ւ ա ճ ւ Երու֊.- Հոգամշակութեամբ :
Թէլ-ԱվիՎբ, որ 183,200 բնակիչ ունի, ամբոգջու– սաղէմ այս Հնա րաւո բո լթիլննե րբ չուն ի ան շուշտ (145,060))
թետմբ Հրեայ , բացի \ 30 իսլամնեբէ , 230 քբի"– ԳալոՎ քրիստոնեանեբուն գրեթէ
տո նեաներկ եԼ 330 Հայլեւայր>*; % Ասոնք պաշտօ նո յն չափոՎ Հւ նո յն աստիճան ոՎ , թե բելս ծհՎափ– կէս առ կէս կ՚ապրին քաղաքներս լ եւ գիւղերու
նական թիլերն են սակայն։ Իբւկանին մէջ՝ Թէլ– նեա յ էյԼԱալուն իսկ ի բ ո զո ւթ ե ա մբը : Գերազան ցՕ– մէջ յ թեթեւ ա ււ ա ւե լո ւ թեւս մբ մը ի ՝ պա սա առա
•Աւիիվի բնա կչո ւթեան՛ թիւր այ. օր կբ Հասնի քա բէն սուրբ քաղաքո պիտի մ՛ այ ան– միշտ : Այս է ջիններուն ; Տիշեցնենք անգամ մբ եւս ^ թէ քա -
ռորդ մ իլիոն ի , ինչպէս Հաւատացած են ոմ անք ել իր պատմական . . • առաքելս ւ.թ իւն բ , եւ կա բծեմ ՛Լաքն երոլ մէջ ա՛պրող քրիստոնեանեբուն թիւն է
ապրող ները՝
ինչպէս Հտլաստիացուցին ինծի ալ ։ Պէ^տք է կրկ նաեւ ա ւո ո ը մէջ է իրՀմ ա յքն ալ : 78,270, գիւղերու մէջ 66,790։
նել զ արձետլ , թէ ես ՛որեւէ պ ս ո ւս ււիւ ա ն ա ա ո լ ու... ունէր 1922// մաբգտՀամաբին Համաձայն, Պազեստին Կաբելի է անչուչտ ուրիչ հ ե տեւււ ւթիւնն եր ու.
բով
իժիւն չեմ ստաէ ձներ ա յ ս եւ յա Ն՚բդ թիլերու Վա 757,188 բնակիչ, իսկ ;931// մարդաՀամա - եզրակացոլթիլններ հանել վիճակագրական այս
ւերականութեան Համ ար , քա՛՛՛ւ լ որմ աբդաՀամ ա– 1 ,035,1 5 4 ։ 1946//1 ա յս թիւր բաբձացած .է տաիստակն երէ՛ն –.Բայց ես վիճակագրութեան գլուխ
ր ր ես չեմ կազմ ած * • • : 1,912,110//։ Հ ի մ առնելս Վ \9Ոի էւ 1946// // ա րգա– չունիմ եւ չեմ կարծեր, որ րնթերցո ւլնեբս ինձմէ
Համ ա րնե րբ , կը Հ ետեւի որ <։*աղ եստինի բնակչոլ աւելի հաճոյք զգան թիլերու լեզուէս, հակառակ
Երկրորդ մեծ քտզաքր՛ . . . մայրաքաղաքն է, թիւնր Վերջին քառորդ գարուն աւելցած է 434,922 այն փաստին , որ մենք կ՚ապրինք թիւի եւ հաչիլի
թիւբ%
Երուսաղէմբ։ Ունի 164,440 բնակիչ Լայս միջո - ՀոգիոՎ , ին չ ոբ կբ նշանակէ մօտաւորապէս տա գարու մբ մէ9։
րեկան մշ։
աւելորդ է բսել , իմ Երուսաղէմ գտնուած 17,500 Հոգըէ յաւելում IV ԹԱՇԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
