Page 135 - ARM_19-1947_03
P. 135
\920ին ,ո\էրեցթ Հայաստանի, ան Եգիպտոս եկաւ նելու Համար թէ րրենց երկիրը եւ թէ սաՀմանա– ՆԱՐԵԿԸ ԹՈՒՐՔԵՐԷՆ
Արեւմուտքէն,
ել Հոս Հաստատուեցաւ.։ էր իբրեւ չքաւոր– կից երկիրները, բոլորովին անկախ Նարեկը, Գրիգոր Նաբեկացիի այս գործը որ
ս ա տա րորգո Հնեդուին
ԳաՀիրէի չմ է 1 ա ւ տ ա֊ այնպէս որ պատերազմի պարագային գաբերով աղօթագիրք միայն ճա\ն չցոլած է եւ
Հանրածանօթ Արեւմուտքի խզումէն : սփոփանք ս փ ռ ա ծ Հիւանգնեբուն ել վշտաՀար Հո
ներոլ օգնոգ բմիշկ եւ իբրեւ գիներուն , դա գ ր ա ծ է «աղօթից մատեա՜Լ» մը Ր//ա–
մայնքի մշակոյթին». Խ . Միութեան արտաքին՝ նախարարին՝ Պ - Մո–
X լոթովի այն յայտարարութիւնը թէ Արեւելեան Եվ լէ , դառնալու Համար Հայ Հոգիի վերացումին,
րոպան պէտք չէ Մարշըլի ծրագրին մաս կազմէ, բանա ստեղծականութեան բարձրագո յն աըտայայ–
որ ապրած
Գ ա հ ի ր է ի մ ե ծ օ ր ա թ ե ր թ ը , « ^ ճ ԱՀբամ» , կ ը կբ (նշանակէ թէ Արեւելքը բոլորովին կախում պի տոլթիւԼը։ Նարեկացին է 951-1003^ յ
հ ա ղ ո ր դ է դոյ ժ ը , պարզերով ա1Տոր դ ե ր ը ի բ ր ե ւ յ ե .
ղաւիոխակա|ձ, պեաակա11ւ դ է մ ք ե ւ բ ժ ի շ կ : տի շոլնենայ Արեւմուտքէն , ինչ որ կը նշանակէ ոչ մ իա յն մ՛իս թիք Հոգի մին է ա յ լ ե ւ մեծ բանա
նաւի բագոբծել Եւրոպայի ճեղքը։ ստեղծ մ ը ) որ Հոգեխօսական դրականութեան մէ^
«ժուռնալ տ՚էմիփթ» Ա. էջի|ն վ ր ա յ հրա. կը մնայ անՀաւասարելի ։ ^Լերջին (ձՕամեակին է որ
սւարակելով Հ. 0հա1ջանեա1նի նկարը, կը գրէ առաւելապէս Նարեկը ուսումնասիրութեան առար
Ծ՚նած Հայաստան, \ Ճ73ին , Տոքթ. ՕՀանջանեան ԳԱՂ.ՈՒԹԷ ԳԱՂ.ՈՒԹ կայ եղած Էհ թարգմանուելովդ մ՛էկէ աւելի լեզու
ականաւոր պետերէն մէկ՛ն էր Հայ Գաշնակցու - ներ ու , \1 աել ա րեւմտաՀա յ ա շխարՀա բա րի ։
թիւն կուսակցութեան : Աքսորուած է Աիպերիա եւ Յ Ո Ւ Ն Ա Ս Տ Ա ՚ Օ Ի Հայ Գթութեան Խաչի Մակե– Նարեկի ֆրանսերէն՝ թարգմանութիւնք կր -
բանտարկուած բազմաթիւ անգամներ ցարական ղոնիոյ եւ թ՝բակիոյ Ծ* Վա ր չո ւթ ե ան վեցամ - ճատուած 1^ՇՅ։Ը1Մ6 ք ՀՅւՈՕշի մէջ , արժանացած է
կառավարութեան կոզմէ, իր յե ղա վա իսական գոր սե ա յ գործ ո լնէ ո ւթեան Հ ա շո ւե փակին առիթով զերանս * կաճառին առաջին պարգեւին :
ծս ւս էութե ան պատճառսվ : պատրաստուած տ ե գ ե կ ա գ ր է ն 1լ իմանանք կարգ մբ Աշխա րՀ աբաբ ի թարգմ անուած է ՝ք՝աս իմ ի կող
Համա շխարՀա յին Ա. պատերազմէն վերք մաս մ ան րամ ասն ո լթ իւննե ր այս ծաւալուն եւ օգտակար մէ ( 1 9 0 2 ) ամբո ղջութեամ բ , Ա* Զօպանեանի ու–
՛՛նակցեցաւ Վ ե ր ս ա յ լի ե) ա զազո լթ ե ան ^/ ո րՀ րգաժո– կ ա դմա կե բ պո ւթ ե ան գործուն է ութ եան՝ մա ս ին I սում՚հասիրութենէն ել մասնակի թտրգմանոլթե -
Գուեւ*՝" ՚ Ւ Բ1՚ռլ– պաւ"ուիրակ Հա յաստանի Հանբա - Պատերազմի Հետեւանքով բնգՀատուած էր Հ* 9** նէն ետք։ է$ետոյ թարգմանուած է *իարեգին եպ •
պետութեան : \Գ1<ձէ% ետք, վարչապետ րնտրուե - Խաչին գործունէութիւնբ , ձգելով պարապ մբ Հ Տրապիզոնց ի ի եւ թորգոմ եպ * *իուշակեան ի կող
ոտ լ նո յն Հ ս/ն րա պետ ո ւթեան \Հա յաստ ա՛հ ի խորՀր– Հակառակ յետպատերաղմեա\Լ Հազիւ վեցամսեայ մէ , որ իր թարգմ ան ո լթ իւն ր ենթարկած է իր ու—
ղա զգացումէն վե ր$ . Հաստատուեցաւ Եգիպաոս , գոյութեան , ան կատարած է Համեմատաբար մեծ ս ո ւց շ ի ն ՝ Եղիշէ Պատ ր * *իուբե անի վերաք>ննու -
նուիրուելով Հայկ* Գատին եւ մշակութային գոր գործ կազմակերպչական , խն՛ամատարական եւ ա– թեան։ Պ/դսոյ մէկ Հայ թերթին մէջ Թ * Աղատ–
ծունեութեան ւ ււ ո ՚լԳյս պա Հա կա և գետնի վրայ Հ ՝$իէ մամանակի եան յօգո ւած ա շար քո վ մը կր յա յտնէ թէ Նա
մէջ յաջողած է արձան աղբ ել Հարիւր ի մօտ ւլ ո ր ֊ րեկը թ ո ւ ր ք ե ր է ն ի ալ թարքււքա/ձուաօ" է ։ քՒարգմա–
ծօն եւ օմանգակ անգամ ուՀ ին եր եւ անգամներ Հ ն ի չը գ ա ւ ա ռ ա ց ի Համեստ քաՀանայ մըն է, Տէր
ՕՐՈՒԱՆ ԿԵԱՆԲէՆ Ապ ա սկսած է իր Հոգածու թեերր տարածել անոք Պետ րո ս փ իւլաՀ եան ո ր թրքա խօս մ իջավա յ րի մբ
Հիւանգնեբու , թշուառ անտէր
ընտանիքնեբու , մէջ պաշտօնավարած եւ թարգմ ան ած իր Հօտին\
•որբերու եւ ա յբ ինեբոլ վրա յ ; /»մ շկական– գեղ ու Համ ար , ա չքի առաջ ունենա լով ՝ք՝ասիմի թարգ -
ՎԻեՆՆԱՆ ՆԱՒԱՀԱՆԳԻՍՏ ԵՒՐՈՊԱՑԻ գարման կը Հասցնեն Հիւանգնեբուն , սնունգ , մ ան ո ւթիւնը ; թարգմանիչ քաՀանան ֊իր Հայատառ
օ գրամ ական օգնութիւն , Հագուստ եւ կ°չիկ լ\Քա– ձեռագրին մ էջ ըսած է թէ Նարեկին թուրքերէն՝
ԼոՂաոնի թերթերր կը գրեն թէ ծրագիրներ կը ւորնե բուն , ձկա\Լ իւղ տկար ա շա կե ր տ Լ ե ր ո ւե եւ թարգմ ան ո ւթ ի ւն ը աւարտած է 1904 Յուլիս 21 թն՝ ։
մշակուին դարձնելու Համար Վիէննան, Եւրոպայի մանուկներուն \ կը պաՀԷ Հինգ նպաստընկալներ եւ իՒա րգմ ան ո ւթ ի ւն-ը Հա յատառ թուրքէ րէն է , կա
ամէնէն կարեւոր նաւաՀանգիստը։ Բրիտանական, սլա ր բ Լ րական յատ կտցումներ ով նպաստաւորած է շե կազմ եւ խնամ ով պաՀուած ։ Կը բաղկանա յ 538
զո լիցեր ի ական եւ ամերիկեան Հ աստատո լթ իւններ Հարիւրէ աւելի աղքատներ , ընգՀ • խնամատարա էջերէ (փասիմի թարգմտնոլթիլնր 506 ԷՀ՛ է) *
ինչպէս եւ ՃԷՕէըրըլ Մ օ թ ը ր ս եւ Ֆ օ ր ա ընկերոլ - կան կարիքներու Համար յատկացնելով մօտ վեց
իժիւն շ մեծ շաՀագրգռոլթիւն ՚ ցոյց /լուտան այս միլիոն տրախմի գումար մը, 5 0 0 քիլօ ^^Լաս Է՛՜՛Լ
^՚՜ Հ^է^փ^՚էէ քան ա կո ւթ ե ամ բ Հագուստեղէն : Վ^եր– «ՀԱՅ–ԲՈՅԺ»Ի ԲԱԺԱՆՈՐԴՆԵՐՈՒՆ
օրագրին Հանդէպ, որ պիտի դարձնէ Վիէննան ա– ջին օրերս առանձին Հոգածութիւն °ոձռ կոլս՚այ Գալ շարի/ո լ կր մեկնիմ Վենետիկ ։ Հ^ի^պ^ի
զաա նաւաՀանգիստ մը : ներգաղթի կարաւաններուն մ աս կազմ ող ա յն թշ բաժանորդներուն՛ ներողամտութիւնբ կբ խնդրեմ ,
Պիաի ստեղծով, 1րոլղի մը մինչեւ Թրիէսթէ, ուառ բեկորներուն մասին որոինք մեկնելու Համար տ բոՎՀ ետ եւ այս ճամ բո ր գ ո լթ ե ա ն ս Հ ետեւանքով ,
ինշ որ Վիէննան պիտի դարձնէ կեդրոն՝ Ընդար զանազան շրջաններէ եկած ապաստանած են Մ ա ֊ 1 Փարիզէն բացակա յութիւնս պիտ ի տեւէ մ օա
ձակ ցանցի մը, միացնելով Աղբ ի ականը Հիւսիսա կեգոնիոյ ել քՒրակիոյ մէջ , եկեղեցւոյ շրջա երկու ամիս , ՀոկտեմբերէՏհ առաջ պիտի չստա
յին ծովուն Հետ : փակ ո եւ շոգենաւին յապաղում ին պատկառաւ նան իրենց թերթերբ։ Հ ա յ – ք ^ ո յ ժ / յ 11՝րդ թ ի ՚ ֊ ր լ " յ "
Այսպիս.ի ծրագրի մը մասին արդէն կը մտա մատնուած են տ ա գ ն ա պ ա լ ի ՚կացո լթեաԱ : հրջ աս * տ ե ս ա ւ այսօր ել կը դրկուի անմիջապէս ։ Ուրեմն՝
ծէ ին աւստրիական միապետութեան ատեն։ Ծրա Վարչութիւնը օգնութեան կը Հասնի , տալով սնն– յաջորդ յ^ԻլՐէ 78րգ (Յունիսէ , բաժանսրդներբ
գրուած 2յրանցքը պիտի ան ց\1 ի Ալպեա&ներոլն քո- գեզէն ել Հագուստ հ Ասկէ զատ ստանձնած է կն– պիտի ստանան Հո կտեմբերին : կարելի չեղաւ ու—
վէն եւ Վիէննայէն պիտի Հոսի դէպի Վինըր Նէօյ. քաՀայրութիւՆը ո լթ աղքատ ծնողքներու երախա֊ շացած ք^է^ՐՐ ^ ր ա տ ա ր ա կե լ աւելի կանուխ ,
Փարիզի
շթատ , անկէ Հունդարիա , Եոլկոսլալիա , օգտա ււերու : Անխտրական եւ Համագործակցական ջերմ պաասաւԼր ապարա1ն1ն է ։ Գժբախտաբար
գործելով Եաւկոսլալ գետաձորերը մինչև– Թրիէս– ոգի մբ կը յատկանշէ Հ *Գ *իյա չի վա1ղի^էռԼ7Ր » -11 մ էջ չո ւնինք Հա յկական ներկա յանալի տպարան
թէ : Ինչպէս արգէն հրանցքներ կը շինուին1 միաց րուն շնո րՀ իւ կարելի եղած է ազգ* իշխանութեան մը, >որ կարենայ գոՀացում տալ մեզի, մինչ յա
նելու Վիէն\նան Գանուբ-Օաէրին , այս ծրագիրով եւ Համազգային խնամատարական մարմնին՛ Հետ ճախ մեր նախանձը կր գրգռեն արտասաՀման ի մէք
կր նշանակէ թէ թրիէսթէն կը միացուի Պալթիկի Համ ախորՀ ոլրգ աւելի կազմ ա կե ր պո ւած վիճա՛կի տպուած .Հայերէն Հ րատար ակութիւննեբ ը ել Հա ք
Հետ, ել նոր ջրանցքը պիտի քաշէ ՀոԼնդարիոյ , մէջ գնել գաղութին՛ խնամատարական գործբ։ տ պ ագրի չ ն երու կ ատ արած ճիգե րը ։ Ատ ո բ Հ ամա ր
Ջեխոսլովաքիոյ ,մասամբ ԼեՀաստանի բոլոր ծանր է որ Վէ ա ր ւլ ԼԱ լ1 ԼԱ1Ո Լ ս41 Հատորը եւս, կէսը շարուած
բեռները մինչեւ թ՛րիէսթէ ի նաւաՀանգիստը։ արգէն , պիտի չկարենամ Հ րա պա ր ա կ Հանել Նո
Ասկէ զատ, Ր ա յն , գլիսաւոր Ղ՛ան ո լրի հրանց Ն1Ա1՝ԱԿ ԽՄԲԱԳՐՈՒԹԵԱՆ յեմբերէն առաջ, ոչ ալ Հ^Հ-ք^^ձ&ի տաՐ^գէբՔԸ.
Հիւսիս, ծովուն։
քով Թրիէսթէն պիտի միացուի տարեգլուխէն առաջ ։ Ա՝իջոցներ ձեռք առած եմ,
Ս՝յս ^ " ՚ ՚ ^ Յ Ք է գրութեամբ , որ չորս ծովերը կը ԱՌԱՋԻՆ ԵՒ ՎԵՐՋԻՆ ՊԱՏԱՍԽԱՆ սասակա յն , կարգ մը գ ո բծեր տպագրելու Համ ար
արտասաՀմանի մէջ, այնպէս որ Վեն՛ետիկէն վե՛
միաց\ևէ եւ իր ճ իւղերով կը կապէ գրեթէ ՍԱՍ ՈՒՆԱԿԱՆԱ" մասին, Յաււաջ/ 2, 3, 6 ե ւ
ամբաից կեդրոնական ել Հարաւային եւրոպական 7 Օգոստոսի ԺայթքՈւմււե. րագաբձիս՝ կը յուսամ կանոնաւորել Հրատարա -
ցամաքամասր կուրով, Վիէնն՛ան կր գաոձնա յ կեդ թիլերովը լոյս տեսած կութէւնը այն գործերուն , որոնք ծանուցուած են։
րոնական Եւրոպայի տնտեսական մայրաքաղաքը։ րու|ն կ ը պաաասխա|նեմ , կոչ ընե լով , յօգուածա - Ա՝ ասնաւո րա բա ր Հ ^ յ - ք ^ Ո յ ^ ի բաժանորդներուն
Արգէն գծուած է յատակագիծ մը Վիէնեայի գրին հ ր ա ւ է ր ի ն Համաձայն՝ ոչ թէ «Հինգ՝» գրագէ 1լուղէի նկատել տալ , ո ր ամիսբ ամ իսին ստացեր
Աղատ ՆաւաՀանգիստը Հիմնելու Ալպերնի մէջ, տի , այլ Սփիւռքի Հարիւրաւոր Հմուտ , գիտա ֊ են իրենց թերթբ, թէ քանի մը ամիս յապաղոլ -
որ կը գտ՛նուի մայրաքաղաքէն քա\ն ի մը քիլոմեթր կ1՚ ց մտաւո ր ականներ ո ւ , ել մեր ազգային սրբոլ– մով, բան չի պակսեցներ իրենց իրաւունքէն ,քան ի
դէպի Հարաւ–արեւելք Գանուբի վրայ։ Վ ե ց քառա թիւննեբուն ակնածանքով մօտեցող րոլոր բա՛նի ֊ որ Հ ա յ ֊ ( ^ ո յ & ի բաժանորդագրութիւնը տարեկան է
մաց Հայերու,
կուսի քիլոմեթր շրջագիծ մր վերապաՀուած է որ գան Հաւաքուին ՍաԱԱււնքակ^/^ եւ ամէն բաժան՛որդ պիտի ստանայ տարեկան 12
նաւակայքի եւ մաքսատան Համար : շուրջը, գատեն , վերլուծեն , վիճին, խօսին։ ՝Բն– թիւ։
Ուրեմն,
՛Լ ագա տ՚ե.ե , վերլուծեն , էջ առ էջ բաղգատեհ «կո Հ ս 1 յ ա ( ^ ռ յ Ժ ^ բաժանորդները կրնան
X թողական՝» և «ա կագեմ ա կան՝» տիտղոսներով պատ– վստաՀ րլլալ , .որ պիտի ստա՛նան իրենց տարեկան
Պերլին Հասած տեղեկութեանց Համաձայն , ո ւո ւած, այգ աշխատ ո ւթ ի ւն ը , անոր պաշտպանն ո– 12 թիւեբբւ Ամէն նոր բաժանորդ, կամ պարտա
Գերմանիս յ իա րՀ բղային չրիսնի սպառազինոլ - ղ ականը թազլով միմիայն ղ ի բքին եւ զայն խմբա կան բաժանորդ , կրնայ իր բաԺնեգինբ դրկել րսա
թեանց գործարաններր կը փոխադրուին Ուրալհե գրողին Հ առաջնոյն Հ ա յ ^ թ ո յ ժ ^ վարչութեան Հասցէին։ Հին
բէն անդին , ասիական Ռուսիա –.Ասկէ զատ, Լենին– \, եր կա յ ե ր կտողս , յօգո ւ ա ծ ա գ ր ին պատասխա իյ՜Իլհրբ իրենց պիտի .ղրկուին եւ իրենց գոՀացում
կրատի մէջն է ո ր Խ • Ս՝ իութիմնը կր կեգրոնացնէ նելու մտաՀոգութենէն Հեռու, առիթը կուտայ ին պիտի տ ր ուի նո յն իսկ իմ բացակա յոլթեանս ըն–
իր ռազմամթերքը , թերեւս մինչեւ իսկ աւելի քան ծի՝ այս անգամ հ ր ա պ ա ր ա կ ո վ կրկնելու այն պ ա– թռցրին *
Բ. ՀամաշխարՀային պատերազմ ի միջոցին : Ա՝ ա - Հանջը, զոր արգէՀլ՛ գրաւոր յայտնած եմ, անցեաւ Այս առթիւ , շնո ր Հ ա կա լո ւթի ւ ն կը յա յտնեմ
սամբ ալ այգ կազմածներէն կը զրկուին Մոսկուա– տարի , Փարիզի Հա յ Սիրողներու Ա՝ իութեան ։ Մ՛եր ՝նաել այն Համ ակրանքին Համար Գ" ր Յո ձ° կոլ––
յի շրջանները։ Ա զ գ ա յ ք ն հԻ ո ղո վր էլա կան Ղ՝ի՛ւցազն ա վէ պը մեր ա - տան րաղմ աթիլ ընթե րցոզներ , ուզելով ստանաք
Գիրքր
Ռազմամթերքի կազմածներուն փոխադրոլ - մէնէն՝ շաՀ ե կան ել անՀաւասաբելի ղրական գանձն Վ ա ր դ ւ ո մ ա ա ե ա.Լ1ր ՝ տակաւին չո յ ս չտեսած։
թիւնր թերեւս առաջին գործողութիւներէն էր որ է ՚՛ Որքան շատ Հետաքրքրութիւն՝ ու սէը արթն - գ ե ռ Հ բապարակ չելած ա յս Հ ետաքբքբո լթիւնր
ամէնէն արադ կերպով կատարեց Ռուս ի ան : Այս ցնենք անոր շուրջը, թէ՛ մեր մէջ եւ թէ՛ օտարնե– կը յ ո ւզէ զիս եւ կ՚ոգեւորէ ։ Աշնան վերջը Հր ապա–
գործարաններուն մէջ կային Պ"ւրկմս/ւի վառօդի րուն քով, այնքան օգտակար արդիւնքներ կբ քա Կ՝եււէ Կպա յ մ ան եւ •ւձա,հ ւ ւ գրուող նե րուն՝
ել պայթուցիկի կազմածը Պեբլինի մէջ, եւ Հայն– ղենք մեր ազգային գատին ՛եւ ներկայ ոլ գալիք կր ղրկուի առաջի ն առթ իւ
քըլի օղա՚նաւային մեքենաներոլ կազմածը, այս ոերուճՆգներուն ի նպաստ ։ Ան՝ գերազսէնցասլէս Ն– Ն Ա Ր Դ Ո Ւ Ն Ի
ինքն ամէնէն կարեւոր ռազմամթերքի գործարաԱ– վե ը է անձի մ ը ս1ո ե ղծա գ ո ր ծ ո ւթ ի ւնն ըլլալու պա
ները, ծանր ճարտա րա րուեստի ձեռնարկները ո– տիւէն ո լ փառքէՀս ։
Այս առիթովդ Յ ^ ո ա ջ / ութ սիմեակնեբուն մէջ ՍՏԱՑԱՆ-Բ
րոնք պատերազմի ար տա զո ւթեան Հետ կապ ունին :
Կ՚ըսուի թէ խորՀրդային վարիչները Համոզ - լայնօրէն մէն՛ մ^ վիրաւորանք կէտ առ կէտ կր ՅՈՒՍԱՐԵՐ, գրական, գեղարուեսաակա|ն եւ
ուած՝ են որ Արեւմուտքէն ուժգին յարձակման մր վերագաբ ձնեմ՝ զանոնք շարաՀիւսողին : Ո է թէ գիտակաւն բ ա ժ ի ն , Գ . տարի, թիւ 12 (Յուլիս 25),
պարագային , յաջորդ Հինգ տարիներու ընթացքին, ան ււ ր Համար որ\անոնք կրնան ե րբեւիցէ Հասնեիք ճոխ եւ այլազան բովանդակութեամբ։ Հասցէ՝
տակաւին չեն կրնար վստաՀիլ իրենց ապաՀովու– վաստակաւ/որ Հեղինակի մր բարձրութեանբ, այլ 6. ք. 868, Լ© Շտա-6 (Ըտ^բէտ) : Գիմել Փարիզի Հայ
թեան դբհլթեան : որովՀետեւ իիր սՀատոլախնգիր մարգ, կհուզեմ որ զրավաճառնեբուն :
Սովիէթները պատերազմ չեն ուզեր , ել ի– ստեղծագործութիւն մը սեվւակաՆութ իւն մնայ Ն Ա Յ Ե Ր Ի , ա մ ս ա գ ի ր գրակա1նութհա)ն ե ւ ար.
րենք զիրենք բաւաբար չափով– պատրաստ չեն միմիայն իր աիբեջը, ինչպէս <ձխառան»ը՝ յօգուա֊ Ո ւ հ ս տ ի ։ 9– • տարի, թիւ 6 ՀՅոլլիս)։ Մասնաւոր
ծաղրին՝ ծա
զգար, թէեւ կր իյորՀին թէ ան կրեայ չուտով իրեն ։ՍԱՍՈԻԴԱԿԱ՚սր ամէն բերանի էջ մը Սփիւռքի Հայ Գրողներու Համագումարի
գալ։ Սովիէթ իչիանութիւններր Համոզուած են մոց չէ՛ ։ մասին։ Խմբագիր՝ Ա. քք ա ռո ւկե ան ; Հասցէ՝ Ք֊
որ պէտք է միջոցներ ձեռք առնել ինքնաբաւ դարձ 2ԻԹՈՒ\Ի 372, ձ ե թ ( Տ յ ՚ ո շ ) .
Fonds A.R.A.M
Արեւմուտքէն,
ել Հոս Հաստատուեցաւ.։ էր իբրեւ չքաւոր– կից երկիրները, բոլորովին անկախ Նարեկը, Գրիգոր Նաբեկացիի այս գործը որ
ս ա տա րորգո Հնեդուին
ԳաՀիրէի չմ է 1 ա ւ տ ա֊ այնպէս որ պատերազմի պարագային գաբերով աղօթագիրք միայն ճա\ն չցոլած է եւ
Հանրածանօթ Արեւմուտքի խզումէն : սփոփանք ս փ ռ ա ծ Հիւանգնեբուն ել վշտաՀար Հո
ներոլ օգնոգ բմիշկ եւ իբրեւ գիներուն , դա գ ր ա ծ է «աղօթից մատեա՜Լ» մը Ր//ա–
մայնքի մշակոյթին». Խ . Միութեան արտաքին՝ նախարարին՝ Պ - Մո–
X լոթովի այն յայտարարութիւնը թէ Արեւելեան Եվ լէ , դառնալու Համար Հայ Հոգիի վերացումին,
րոպան պէտք չէ Մարշըլի ծրագրին մաս կազմէ, բանա ստեղծականութեան բարձրագո յն աըտայայ–
որ ապրած
Գ ա հ ի ր է ի մ ե ծ օ ր ա թ ե ր թ ը , « ^ ճ ԱՀբամ» , կ ը կբ (նշանակէ թէ Արեւելքը բոլորովին կախում պի տոլթիւԼը։ Նարեկացին է 951-1003^ յ
հ ա ղ ո ր դ է դոյ ժ ը , պարզերով ա1Տոր դ ե ր ը ի բ ր ե ւ յ ե .
ղաւիոխակա|ձ, պեաակա11ւ դ է մ ք ե ւ բ ժ ի շ կ : տի շոլնենայ Արեւմուտքէն , ինչ որ կը նշանակէ ոչ մ իա յն մ՛իս թիք Հոգի մին է ա յ լ ե ւ մեծ բանա
նաւի բագոբծել Եւրոպայի ճեղքը։ ստեղծ մ ը ) որ Հոգեխօսական դրականութեան մէ^
«ժուռնալ տ՚էմիփթ» Ա. էջի|ն վ ր ա յ հրա. կը մնայ անՀաւասարելի ։ ^Լերջին (ձՕամեակին է որ
սւարակելով Հ. 0հա1ջանեա1նի նկարը, կը գրէ առաւելապէս Նարեկը ուսումնասիրութեան առար
Ծ՚նած Հայաստան, \ Ճ73ին , Տոքթ. ՕՀանջանեան ԳԱՂ.ՈՒԹԷ ԳԱՂ.ՈՒԹ կայ եղած Էհ թարգմանուելովդ մ՛էկէ աւելի լեզու
ականաւոր պետերէն մէկ՛ն էր Հայ Գաշնակցու - ներ ու , \1 աել ա րեւմտաՀա յ ա շխարՀա բա րի ։
թիւն կուսակցութեան : Աքսորուած է Աիպերիա եւ Յ Ո Ւ Ն Ա Ս Տ Ա ՚ Օ Ի Հայ Գթութեան Խաչի Մակե– Նարեկի ֆրանսերէն՝ թարգմանութիւնք կր -
բանտարկուած բազմաթիւ անգամներ ցարական ղոնիոյ եւ թ՝բակիոյ Ծ* Վա ր չո ւթ ե ան վեցամ - ճատուած 1^ՇՅ։Ը1Մ6 ք ՀՅւՈՕշի մէջ , արժանացած է
կառավարութեան կոզմէ, իր յե ղա վա իսական գոր սե ա յ գործ ո լնէ ո ւթեան Հ ա շո ւե փակին առիթով զերանս * կաճառին առաջին պարգեւին :
ծս ւս էութե ան պատճառսվ : պատրաստուած տ ե գ ե կ ա գ ր է ն 1լ իմանանք կարգ մբ Աշխա րՀ աբաբ ի թարգմ անուած է ՝ք՝աս իմ ի կող
Համա շխարՀա յին Ա. պատերազմէն վերք մաս մ ան րամ ասն ո լթ իւննե ր այս ծաւալուն եւ օգտակար մէ ( 1 9 0 2 ) ամբո ղջութեամ բ , Ա* Զօպանեանի ու–
՛՛նակցեցաւ Վ ե ր ս ա յ լի ե) ա զազո լթ ե ան ^/ ո րՀ րգաժո– կ ա դմա կե բ պո ւթ ե ան գործուն է ութ եան՝ մա ս ին I սում՚հասիրութենէն ել մասնակի թտրգմանոլթե -
Գուեւ*՝" ՚ Ւ Բ1՚ռլ– պաւ"ուիրակ Հա յաստանի Հանբա - Պատերազմի Հետեւանքով բնգՀատուած էր Հ* 9** նէն ետք։ է$ետոյ թարգմանուած է *իարեգին եպ •
պետութեան : \Գ1<ձէ% ետք, վարչապետ րնտրուե - Խաչին գործունէութիւնբ , ձգելով պարապ մբ Հ Տրապիզոնց ի ի եւ թորգոմ եպ * *իուշակեան ի կող
ոտ լ նո յն Հ ս/ն րա պետ ո ւթեան \Հա յաստ ա՛հ ի խորՀր– Հակառակ յետպատերաղմեա\Լ Հազիւ վեցամսեայ մէ , որ իր թարգմ ան ո լթ իւն ր ենթարկած է իր ու—
ղա զգացումէն վե ր$ . Հաստատուեցաւ Եգիպաոս , գոյութեան , ան կատարած է Համեմատաբար մեծ ս ո ւց շ ի ն ՝ Եղիշէ Պատ ր * *իուբե անի վերաք>ննու -
նուիրուելով Հայկ* Գատին եւ մշակութային գոր գործ կազմակերպչական , խն՛ամատարական եւ ա– թեան։ Պ/դսոյ մէկ Հայ թերթին մէջ Թ * Աղատ–
ծունեութեան ւ ււ ո ՚լԳյս պա Հա կա և գետնի վրայ Հ ՝$իէ մամանակի եան յօգո ւած ա շար քո վ մը կր յա յտնէ թէ Նա
մէջ յաջողած է արձան աղբ ել Հարիւր ի մօտ ւլ ո ր ֊ րեկը թ ո ւ ր ք ե ր է ն ի ալ թարքււքա/ձուաօ" է ։ քՒարգմա–
ծօն եւ օմանգակ անգամ ուՀ ին եր եւ անգամներ Հ ն ի չը գ ա ւ ա ռ ա ց ի Համեստ քաՀանայ մըն է, Տէր
ՕՐՈՒԱՆ ԿԵԱՆԲէՆ Ապ ա սկսած է իր Հոգածու թեերր տարածել անոք Պետ րո ս փ իւլաՀ եան ո ր թրքա խօս մ իջավա յ րի մբ
Հիւանգնեբու , թշուառ անտէր
ընտանիքնեբու , մէջ պաշտօնավարած եւ թարգմ ան ած իր Հօտին\
•որբերու եւ ա յբ ինեբոլ վրա յ ; /»մ շկական– գեղ ու Համ ար , ա չքի առաջ ունենա լով ՝ք՝ասիմի թարգ -
ՎԻեՆՆԱՆ ՆԱՒԱՀԱՆԳԻՍՏ ԵՒՐՈՊԱՑԻ գարման կը Հասցնեն Հիւանգնեբուն , սնունգ , մ ան ո ւթիւնը ; թարգմանիչ քաՀանան ֊իր Հայատառ
օ գրամ ական օգնութիւն , Հագուստ եւ կ°չիկ լ\Քա– ձեռագրին մ էջ ըսած է թէ Նարեկին թուրքերէն՝
ԼոՂաոնի թերթերր կը գրեն թէ ծրագիրներ կը ւորնե բուն , ձկա\Լ իւղ տկար ա շա կե ր տ Լ ե ր ո ւե եւ թարգմ ան ո ւթ ի ւն ը աւարտած է 1904 Յուլիս 21 թն՝ ։
մշակուին դարձնելու Համար Վիէննան, Եւրոպայի մանուկներուն \ կը պաՀԷ Հինգ նպաստընկալներ եւ իՒա րգմ ան ո ւթ ի ւն-ը Հա յատառ թուրքէ րէն է , կա
ամէնէն կարեւոր նաւաՀանգիստը։ Բրիտանական, սլա ր բ Լ րական յատ կտցումներ ով նպաստաւորած է շե կազմ եւ խնամ ով պաՀուած ։ Կը բաղկանա յ 538
զո լիցեր ի ական եւ ամերիկեան Հ աստատո լթ իւններ Հարիւրէ աւելի աղքատներ , ընգՀ • խնամատարա էջերէ (փասիմի թարգմտնոլթիլնր 506 ԷՀ՛ է) *
ինչպէս եւ ՃԷՕէըրըլ Մ օ թ ը ր ս եւ Ֆ օ ր ա ընկերոլ - կան կարիքներու Համար յատկացնելով մօտ վեց
իժիւն շ մեծ շաՀագրգռոլթիւն ՚ ցոյց /լուտան այս միլիոն տրախմի գումար մը, 5 0 0 քիլօ ^^Լաս Է՛՜՛Լ
^՚՜ Հ^է^փ^՚էէ քան ա կո ւթ ե ամ բ Հագուստեղէն : Վ^եր– «ՀԱՅ–ԲՈՅԺ»Ի ԲԱԺԱՆՈՐԴՆԵՐՈՒՆ
օրագրին Հանդէպ, որ պիտի դարձնէ Վիէննան ա– ջին օրերս առանձին Հոգածութիւն °ոձռ կոլս՚այ Գալ շարի/ո լ կր մեկնիմ Վենետիկ ։ Հ^ի^պ^ի
զաա նաւաՀանգիստ մը : ներգաղթի կարաւաններուն մ աս կազմ ող ա յն թշ բաժանորդներուն՛ ներողամտութիւնբ կբ խնդրեմ ,
Պիաի ստեղծով, 1րոլղի մը մինչեւ Թրիէսթէ, ուառ բեկորներուն մասին որոինք մեկնելու Համար տ բոՎՀ ետ եւ այս ճամ բո ր գ ո լթ ե ա ն ս Հ ետեւանքով ,
ինշ որ Վիէննան պիտի դարձնէ կեդրոն՝ Ընդար զանազան շրջաններէ եկած ապաստանած են Մ ա ֊ 1 Փարիզէն բացակա յութիւնս պիտ ի տեւէ մ օա
ձակ ցանցի մը, միացնելով Աղբ ի ականը Հիւսիսա կեգոնիոյ ել քՒրակիոյ մէջ , եկեղեցւոյ շրջա երկու ամիս , ՀոկտեմբերէՏհ առաջ պիտի չստա
յին ծովուն Հետ : փակ ո եւ շոգենաւին յապաղում ին պատկառաւ նան իրենց թերթերբ։ Հ ա յ – ք ^ ո յ ժ / յ 11՝րդ թ ի ՚ ֊ ր լ " յ "
Այսպիս.ի ծրագրի մը մասին արդէն կը մտա մատնուած են տ ա գ ն ա պ ա լ ի ՚կացո լթեաԱ : հրջ աս * տ ե ս ա ւ այսօր ել կը դրկուի անմիջապէս ։ Ուրեմն՝
ծէ ին աւստրիական միապետութեան ատեն։ Ծրա Վարչութիւնը օգնութեան կը Հասնի , տալով սնն– յաջորդ յ^ԻլՐէ 78րգ (Յունիսէ , բաժանսրդներբ
գրուած 2յրանցքը պիտի ան ց\1 ի Ալպեա&ներոլն քո- գեզէն ել Հագուստ հ Ասկէ զատ ստանձնած է կն– պիտի ստանան Հո կտեմբերին : կարելի չեղաւ ու—
վէն եւ Վիէննայէն պիտի Հոսի դէպի Վինըր Նէօյ. քաՀայրութիւՆը ո լթ աղքատ ծնողքներու երախա֊ շացած ք^է^ՐՐ ^ ր ա տ ա ր ա կե լ աւելի կանուխ ,
Փարիզի
շթատ , անկէ Հունդարիա , Եոլկոսլալիա , օգտա ււերու : Անխտրական եւ Համագործակցական ջերմ պաասաւԼր ապարա1ն1ն է ։ Գժբախտաբար
գործելով Եաւկոսլալ գետաձորերը մինչև– Թրիէս– ոգի մբ կը յատկանշէ Հ *Գ *իյա չի վա1ղի^էռԼ7Ր » -11 մ էջ չո ւնինք Հա յկական ներկա յանալի տպարան
թէ : Ինչպէս արգէն հրանցքներ կը շինուին1 միաց րուն շնո րՀ իւ կարելի եղած է ազգ* իշխանութեան մը, >որ կարենայ գոՀացում տալ մեզի, մինչ յա
նելու Վիէն\նան Գանուբ-Օաէրին , այս ծրագիրով եւ Համազգային խնամատարական մարմնին՛ Հետ ճախ մեր նախանձը կր գրգռեն արտասաՀման ի մէք
կր նշանակէ թէ թրիէսթէն կը միացուի Պալթիկի Համ ախորՀ ոլրգ աւելի կազմ ա կե ր պո ւած վիճա՛կի տպուած .Հայերէն Հ րատար ակութիւննեբ ը ել Հա ք
Հետ, ել նոր ջրանցքը պիտի քաշէ ՀոԼնդարիոյ , մէջ գնել գաղութին՛ խնամատարական գործբ։ տ պ ագրի չ ն երու կ ատ արած ճիգե րը ։ Ատ ո բ Հ ամա ր
Ջեխոսլովաքիոյ ,մասամբ ԼեՀաստանի բոլոր ծանր է որ Վէ ա ր ւլ ԼԱ լ1 ԼԱ1Ո Լ ս41 Հատորը եւս, կէսը շարուած
բեռները մինչեւ թ՛րիէսթէ ի նաւաՀանգիստը։ արգէն , պիտի չկարենամ Հ րա պա ր ա կ Հանել Նո
Ասկէ զատ, Ր ա յն , գլիսաւոր Ղ՛ան ո լրի հրանց Ն1Ա1՝ԱԿ ԽՄԲԱԳՐՈՒԹԵԱՆ յեմբերէն առաջ, ոչ ալ Հ^Հ-ք^^ձ&ի տաՐ^գէբՔԸ.
Հիւսիս, ծովուն։
քով Թրիէսթէն պիտի միացուի տարեգլուխէն առաջ ։ Ա՝իջոցներ ձեռք առած եմ,
Ս՝յս ^ " ՚ ՚ ^ Յ Ք է գրութեամբ , որ չորս ծովերը կը ԱՌԱՋԻՆ ԵՒ ՎԵՐՋԻՆ ՊԱՏԱՍԽԱՆ սասակա յն , կարգ մը գ ո բծեր տպագրելու Համ ար
արտասաՀմանի մէջ, այնպէս որ Վեն՛ետիկէն վե՛
միաց\ևէ եւ իր ճ իւղերով կը կապէ գրեթէ ՍԱՍ ՈՒՆԱԿԱՆԱ" մասին, Յաււաջ/ 2, 3, 6 ե ւ
ամբաից կեդրոնական ել Հարաւային եւրոպական 7 Օգոստոսի ԺայթքՈւմււե. րագաբձիս՝ կը յուսամ կանոնաւորել Հրատարա -
ցամաքամասր կուրով, Վիէնն՛ան կր գաոձնա յ կեդ թիլերովը լոյս տեսած կութէւնը այն գործերուն , որոնք ծանուցուած են։
րոնական Եւրոպայի տնտեսական մայրաքաղաքը։ րու|ն կ ը պաաասխա|նեմ , կոչ ընե լով , յօգուածա - Ա՝ ասնաւո րա բա ր Հ ^ յ - ք ^ Ո յ ^ ի բաժանորդներուն
Արգէն գծուած է յատակագիծ մը Վիէնեայի գրին հ ր ա ւ է ր ի ն Համաձայն՝ ոչ թէ «Հինգ՝» գրագէ 1լուղէի նկատել տալ , ո ր ամիսբ ամ իսին ստացեր
Աղատ ՆաւաՀանգիստը Հիմնելու Ալպերնի մէջ, տի , այլ Սփիւռքի Հարիւրաւոր Հմուտ , գիտա ֊ են իրենց թերթբ, թէ քանի մը ամիս յապաղոլ -
որ կը գտ՛նուի մայրաքաղաքէն քա\ն ի մը քիլոմեթր կ1՚ ց մտաւո ր ականներ ո ւ , ել մեր ազգային սրբոլ– մով, բան չի պակսեցներ իրենց իրաւունքէն ,քան ի
դէպի Հարաւ–արեւելք Գանուբի վրայ։ Վ ե ց քառա թիւննեբուն ակնածանքով մօտեցող րոլոր բա՛նի ֊ որ Հ ա յ ֊ ( ^ ո յ & ի բաժանորդագրութիւնը տարեկան է
մաց Հայերու,
կուսի քիլոմեթր շրջագիծ մր վերապաՀուած է որ գան Հաւաքուին ՍաԱԱււնքակ^/^ եւ ամէն բաժան՛որդ պիտի ստանայ տարեկան 12
նաւակայքի եւ մաքսատան Համար : շուրջը, գատեն , վերլուծեն , վիճին, խօսին։ ՝Բն– թիւ։
Ուրեմն,
՛Լ ագա տ՚ե.ե , վերլուծեն , էջ առ էջ բաղգատեհ «կո Հ ս 1 յ ա ( ^ ռ յ Ժ ^ բաժանորդները կրնան
X թողական՝» և «ա կագեմ ա կան՝» տիտղոսներով պատ– վստաՀ րլլալ , .որ պիտի ստա՛նան իրենց տարեկան
Պերլին Հասած տեղեկութեանց Համաձայն , ո ւո ւած, այգ աշխատ ո ւթ ի ւն ը , անոր պաշտպանն ո– 12 թիւեբբւ Ամէն նոր բաժանորդ, կամ պարտա
Գերմանիս յ իա րՀ բղային չրիսնի սպառազինոլ - ղ ականը թազլով միմիայն ղ ի բքին եւ զայն խմբա կան բաժանորդ , կրնայ իր բաԺնեգինբ դրկել րսա
թեանց գործարաններր կը փոխադրուին Ուրալհե գրողին Հ առաջնոյն Հ ա յ ^ թ ո յ ժ ^ վարչութեան Հասցէին։ Հին
բէն անդին , ասիական Ռուսիա –.Ասկէ զատ, Լենին– \, եր կա յ ե ր կտողս , յօգո ւ ա ծ ա գ ր ին պատասխա իյ՜Իլհրբ իրենց պիտի .ղրկուին եւ իրենց գոՀացում
կրատի մէջն է ո ր Խ • Ս՝ իութիմնը կր կեգրոնացնէ նելու մտաՀոգութենէն Հեռու, առիթը կուտայ ին պիտի տ ր ուի նո յն իսկ իմ բացակա յոլթեանս ըն–
իր ռազմամթերքը , թերեւս մինչեւ իսկ աւելի քան ծի՝ այս անգամ հ ր ա պ ա ր ա կ ո վ կրկնելու այն պ ա– թռցրին *
Բ. ՀամաշխարՀային պատերազմ ի միջոցին : Ա՝ ա - Հանջը, զոր արգէՀլ՛ գրաւոր յայտնած եմ, անցեաւ Այս առթիւ , շնո ր Հ ա կա լո ւթի ւ ն կը յա յտնեմ
սամբ ալ այգ կազմածներէն կը զրկուին Մոսկուա– տարի , Փարիզի Հա յ Սիրողներու Ա՝ իութեան ։ Մ՛եր ՝նաել այն Համ ակրանքին Համար Գ" ր Յո ձ° կոլ––
յի շրջանները։ Ա զ գ ա յ ք ն հԻ ո ղո վր էլա կան Ղ՝ի՛ւցազն ա վէ պը մեր ա - տան րաղմ աթիլ ընթե րցոզներ , ուզելով ստանաք
Գիրքր
Ռազմամթերքի կազմածներուն փոխադրոլ - մէնէն՝ շաՀ ե կան ել անՀաւասաբելի ղրական գանձն Վ ա ր դ ւ ո մ ա ա ե ա.Լ1ր ՝ տակաւին չո յ ս չտեսած։
թիւնր թերեւս առաջին գործողութիւներէն էր որ է ՚՛ Որքան շատ Հետաքրքրութիւն՝ ու սէը արթն - գ ե ռ Հ բապարակ չելած ա յս Հ ետաքբքբո լթիւնր
ամէնէն արադ կերպով կատարեց Ռուս ի ան : Այս ցնենք անոր շուրջը, թէ՛ մեր մէջ եւ թէ՛ օտարնե– կը յ ո ւզէ զիս եւ կ՚ոգեւորէ ։ Աշնան վերջը Հր ապա–
գործարաններուն մէջ կային Պ"ւրկմս/ւի վառօդի րուն քով, այնքան օգտակար արդիւնքներ կբ քա Կ՝եււէ Կպա յ մ ան եւ •ւձա,հ ւ ւ գրուող նե րուն՝
ել պայթուցիկի կազմածը Պեբլինի մէջ, եւ Հայն– ղենք մեր ազգային գատին ՛եւ ներկայ ոլ գալիք կր ղրկուի առաջի ն առթ իւ
քըլի օղա՚նաւային մեքենաներոլ կազմածը, այս ոերուճՆգներուն ի նպաստ ։ Ան՝ գերազսէնցասլէս Ն– Ն Ա Ր Դ Ո Ւ Ն Ի
ինքն ամէնէն կարեւոր ռազմամթերքի գործարաԱ– վե ը է անձի մ ը ս1ո ե ղծա գ ո ր ծ ո ւթ ի ւնն ըլլալու պա
ները, ծանր ճարտա րա րուեստի ձեռնարկները ո– տիւէն ո լ փառքէՀս ։
Այս առիթովդ Յ ^ ո ա ջ / ութ սիմեակնեբուն մէջ ՍՏԱՑԱՆ-Բ
րոնք պատերազմի ար տա զո ւթեան Հետ կապ ունին :
Կ՚ըսուի թէ խորՀրդային վարիչները Համոզ - լայնօրէն մէն՛ մ^ վիրաւորանք կէտ առ կէտ կր ՅՈՒՍԱՐԵՐ, գրական, գեղարուեսաակա|ն եւ
ուած՝ են որ Արեւմուտքէն ուժգին յարձակման մր վերագաբ ձնեմ՝ զանոնք շարաՀիւսողին : Ո է թէ գիտակաւն բ ա ժ ի ն , Գ . տարի, թիւ 12 (Յուլիս 25),
պարագային , յաջորդ Հինգ տարիներու ընթացքին, ան ււ ր Համար որ\անոնք կրնան ե րբեւիցէ Հասնեիք ճոխ եւ այլազան բովանդակութեամբ։ Հասցէ՝
տակաւին չեն կրնար վստաՀիլ իրենց ապաՀովու– վաստակաւ/որ Հեղինակի մր բարձրութեանբ, այլ 6. ք. 868, Լ© Շտա-6 (Ըտ^բէտ) : Գիմել Փարիզի Հայ
թեան դբհլթեան : որովՀետեւ իիր սՀատոլախնգիր մարգ, կհուզեմ որ զրավաճառնեբուն :
Սովիէթները պատերազմ չեն ուզեր , ել ի– ստեղծագործութիւն մը սեվւակաՆութ իւն մնայ Ն Ա Յ Ե Ր Ի , ա մ ս ա գ ի ր գրակա1նութհա)ն ե ւ ար.
րենք զիրենք բաւաբար չափով– պատրաստ չեն միմիայն իր աիբեջը, ինչպէս <ձխառան»ը՝ յօգուա֊ Ո ւ հ ս տ ի ։ 9– • տարի, թիւ 6 ՀՅոլլիս)։ Մասնաւոր
ծաղրին՝ ծա
զգար, թէեւ կր իյորՀին թէ ան կրեայ չուտով իրեն ։ՍԱՍՈԻԴԱԿԱ՚սր ամէն բերանի էջ մը Սփիւռքի Հայ Գրողներու Համագումարի
գալ։ Սովիէթ իչիանութիւններր Համոզուած են մոց չէ՛ ։ մասին։ Խմբագիր՝ Ա. քք ա ռո ւկե ան ; Հասցէ՝ Ք֊
որ պէտք է միջոցներ ձեռք առնել ինքնաբաւ դարձ 2ԻԹՈՒ\Ի 372, ձ ե թ ( Տ յ ՚ ո շ ) .
Fonds A.R.A.M
