Page 95 - ARM_19-1947_02
P. 95
կեանքը էլ ընթանայ Հանգարս* % ԱնՀ աճ ո յ դէպքեր ՆՈՒԱԳԱՀԱՆԳԷԱ ՆԱՄԱԿՆԵՐ «ՑԱՌԱՋ»Ի
չկան : Ա՝էայն* ասչստամրական շարժումն է որ • ..ԵՒ ՄԻՆՋԵՒ Ե՞ՐԲ
սկսած է շրջաններուն մօտենալ ել աւելի շեշտուած ՄԱՐՍԷՅԼ* 22 Ապրիլ (Յաււաջ) Պոմոնի Բաղաքավա քական պա բ տ ա կան ո ւթ ի ւն է մբ ա–
րն\ոյթ ստանալ ՚, Հայրենիքէն սկսան նամակներ Հա յ Աւետ * Ե կեզեցլո յ կոզմ է կազմ ա կե ր պո լած ՚^ելի երախտագիտութեամբ է որ կբ մզուիմ գբեք
ն ուա գա Հան գէսը տեղի ունեցաւ
Հասնի լ՛. Ամէն Հայ կ՚րմբռնէ , թէ էն չ որ ալ քլլա - կուն , սինէմա «Ֆլօբէարի այս տ ողերը ՚, Բառը, տժգոյնդ շատեբէն մոռցուած
թեամբ ։ մէչ,
կացութիւնր Հայրենիքէն ներս , ներգաղթի խան - երկուշաբթի իքի՜
ղավառութիւնը պէտք չէ մարի սրտեր ո լ մէթ։ Մէկ կոկիկ բաղմ ու - կր փորձէ որակել Հայ ուսանոզի մբ զգացումը
խօսքովճ –947Հ» գազութը գէմ յանդիման կր դնէ , Փարիզի Հայ կապոյտ Խաչի Զատկի նուէրին առ֊
կամ երկու երեք ամիսէն նեքդաղթելու եւ կամ Ն ւո 111 գ ա իս ո ւ մբր կը բաղկանար Պ * 3 * ՚^Ի՚՜ՐՔ ՜ թիւ : Ա անաւանդ՝ Արեւելքէն եկած ուսանոզի մը
ի սա դուքս վայր մք փոխագրուելու որոշում ճեանի կարող ա շակե րտնե րէն , ո ր ոնց կ՚րն՚կեբա - որ ստիպուած է նամակներու կէս կատար մտեր —
մր տալու։ (Ազատ Օր) : նար նաեւ Հայկական շրչանակին* ծանօթ ՕօԱ– մ ութեան մ է չ փնտռել Տէսյւո կ ի շա ր թ ո ւ ան իր Հ ե–
1շ1Ո§6 (չութակով) ղեկավարութեամբ Պ* 3* ււաւոր տան անբացատրելի խռովքք։ Տ՛ա՛ն մբ մ թ ֊
ՅՈՒՆԱՍՏԱՆԻ Հայկական կեանքին մէթ ու - Բիւրքճեանի ։ Յա յա աւչի բ ր կը պարունակէ ր ա՝ո Հ - ո լորտ 7քը քի շատ կներու, երկչոտ
ւ ապրումներու այդ
շադրաւ դեր մր կր կաաաքէ Գոգին իո յ Հ^Լաւար - միկ կտորներ , որոնց ներկայ Հ ասա րակութիւն բ տարտաս
ինչքան կ՚տլզէինք րնկզ–
եան» վարժարանք, որ կր գործէ Հ* Խա չի զգա յն ո ւթ ե ան ց , քագցր
լարուած ՛ուշագբութեամբ Հետեւեցաւ ժամր 2\էն կուտակումը^ որուն մէչ
%*րն* վա ր չո ւթե ան անմ իշական Հսկողութեան
24։ Հա1լ առակ կարգադիր յանձնախումբի ա չա - միլ գէթ աաՀիկ մբ սա օրերուն։ Ու՝ մայրիկ մը,
տակ ։ Մ օտ եր կո լ Հարիւր աշակերտներ , մանչ եւ
լ ս ՚ - բ չ Հ ս կո գո ւթե ան , ան չա փաՀ ա սնե բ ո ւ թիւը բա րբ յաճախ տրտում Հէքեաթ է, Հայրիկը ԼոլՔԷ\ ՈՐ
աղՉիկ , պարտաճան՛աչ ուսուցիչ - ուսուցչուՀինե–
ւական շատ էր –.Եւ– անՀամութիւններ ալ ծագեցան : աենդին ու ցաւին միչեւ իր անկողին ին քով* իր
րու խնամ քին յ անձն՝ո ւա ծ յկքպա տ բա ս տ ո լին Հ այբե–
Երբ <ւՀ՝Բնար» ե բգչախում բը բեմ գալով Կ՝ եր գէր դի՚շերա յին Հս կումին մէչ այ՛նքա՛ն կակոլղցած ,
նիքին արժանի գաւակներ Հանդիսանալ։
ՀձԲամ Փոր •ոտանիը եւ ներկա ք Հ ա ս ա բա կո ւթ ի ւնբ այնքա՛ն մօտեցած • • Ո*–՝ եղբայրներու, քոյրե
«ՀՐԱՇԱԳՈՐԾ ԱՒԱԳ» Երուսազէմ Հասած է յոտնկայս կ՚ունկնդրէր , գտնուեցան տխմաբնեբ , րու անփոխարինելի խճողումը մեբ կեանքի բոլոր
իր երկու բժիշկներուն՝ Հետ եւ րն դունուած Կիւրեզ որոն՛ք սկսան ազմ կե լ ձեռքի եւ ոտքի շարժումնե ո լո բտնեքուն , յետ\ոյ ընկերներ , պատանի օրերու
պատրիարքին կոգմէ ։ Տետոյ Ամերիկա պիտի եր– րով։ Գիտակից Հասարակութիւնը արՀամաբՀեց : երազէն մ աս մը մ իշտ պտտցնող , փողոցի անկիւ–
թայ • •՚ ՚.^^^^
Փ՚ոքքիկն Բէրէսթէճեան քոյրերը դաշնակով նբ, բարտինեբու ծանօթ երդը, տան կարասին սմնԼ.
գեղեցիկ կտորներ Հ րամ ցուցին ն ե ր կան եր ո ւն ու դիմադբելի քմայքը.*.* Այս բոլորը Հեռուէն մեզ
2ԱՏՆԵՐ ԳԱՒԱՌԷՆ արժանացան ծափերու , ին չպէս նա ել ՕօԱ - կրկին կը կանչեն Զատիկի այս շաբթուն , մինչ օ–
1 յ Ո § 6 առանձին նուագեց (չութ ակով) երկու Հայ րեբոլ յոլզարկաւոր թափօրը անվեբչ կր քա կո ւի * *
ՀԱՄԱԶԳԱՅԻՆ ԱԳԱՏՕՆԻ ԱՌԹԻՒ կական կտորներ , ՝ոբ կրկնապէս գնաՀատուեցաւ ։ Զատկի Հ չէ ո ր է ք»ն ե բը՝ , գունագեղ Հաւկիթներ–
ՌՈՄԱՆ * Համազգային սգաաօնր տօնուեցաւ Պ* Լեւոն ՚էեւոնգեան. թութակով) առանձին նուա՛ բ՛ով , որ կապո յտ Խ ա չի տիկինները նուէ ր էին ը–
Թ*
նախաձեռնութեամք Ֆ՝ Հ * Կ * Խաչի , մասնակ - գեց «Ա՛նուշ գարուն՝» ։ Աւելին կ՛ ա էյն կա լէ ինք; բած Ուսանողական Ոստանի երիտասարդութեան ,
ցոլթեամբ Հ. 3* Գ* խումբ թնէ ել Ն"բ Սերունդի ։ աՀա այդ ինտանե կան կեանքի քաղցք՝ պատ բանքր
էր կատարելու իբ
Սգա կիր բազմո ւթիւնր եկած ։ «Փ՝աթբոնաժ»ի բա– ԿԱՄԱՑ ԿԱՄԱՑ ԿԸ ԽԱՄՐԻՆ բերին մեր ո բ բացած սենեակներուն ։
: Ազատադբումէն ի
ազգային՝ պարտականութիւնք 9 Գառն ցաւով կ՛իմանամ Վիէնէն ( Ի զ է ք ) մաՀը Ե՛– բնազդաբար կը մ տածեմ ա յն միւս որբու
կր լեցուած էր նոր սերունդով Հ ա յ րենակից 3ովսէփ Գրքո յետնի , ( Ժ՚օզէֆ Յա ֊ թեան մ ասին որուն մէչ ենք մ ենք \ո ԼԱ ան\ո զներ ս ,
վեր առածին անգամ էր որ պիտի տօնուէր Աաբիք կորեան^ ։ \\քնած էր Մ ո * ֊ շ ^ ՆՀո բ էէն գի*֊զ ուր գիւ երիտասարդներս ; Ոբբո՚֊թի՚֊նր մտքին ,Հոգիին , ոբ
1 \ ֊24ր մեր գագութին մէչ ։ ղական գոլբոցր աւարտելէ վեր2 վա խադրո ւած է ալելի աՀ աւո բ է չաճախ քան այն միլսբ* * * ։ Այս՝
Բեմը ծածկուած էր սեւերով, ճակատք ոա,Ր — Պոլէս, \9\2իՆ; Մինչեւ 1918 իր կրթութիւնը լքուիլն է , մոռցուիլն է ամբոզ^է ծաղկող , երիաա–
կ՚առնէ
դարուած էր Հերոսն՛երու նկարներով, եռագոյնր 191 9էն 1Լիէննայի Մխիթարեան վարժարանը։ սարդ սերունդին յանուն կո ւս ա կց ա կան պայ
ա՛հին
կր ծփար Հերոսներուն վերեւ, բեմին մէչտեդ սեւ 20 Ան գլի ա ց ին ե ր ո ւն քով թաբզմ ան կ՛բլլա յ քարներու , օտարամոլութեան , կրօնական մրցակ–
չզաբշով մաՀաբեմ մը,աչ ու ձախ ծաղկեպսակներ ուրիչ Հայրենակիցներու Հետ , Մաք՛ս՛էյլ ցութեան ։ Մեր երէցները, կրօն՛ական թէ աշխարք–
եւ մէչտեղր Զ°Ր ՚ Անդրանիկին նկաբբ։ կուգայ ել Փարիզ — Լիոն Մէաիթէրանէ կայա Հ ական ,մեք մ՛տաւո բա կանն եբը , ու անո՛նք որ կան–
0րուան նախադաՀ ը , Տ իկին Ա * <Ալթ՝ունեան , րանը կւս շ իս ատ ի : իր շնորՀիլ 100^ աւելի Հայեր չուած են ազգին առաչնոբդոլթեան\ , ի՛նչ խօլ Հեշ
յս
ժոզովուբդր Հրաւիրեց վայրկեան մր յ ո ան կա - գործ կը գտնեն : Ժօգէֆը կբ խօսէր սաՀուն ֆրան– տանքով, ինչ լորձնաշուրթն եռանդով նետուած են
էր
յարգել նաՀատակնեբու յիշատակբ, յետոյ բա սերէն, անգլիերէն, իտալերէն ։ Վփէնի մէչ ալ ե– պա յքա ք ի , իրենց կի րքերուն\ , յա լա էլն ո ւթե անց ,
ցատրեց թէ ինչու կապոյտ Խ ա չբ ս տ ան ձնած զած է թարգման ել բաւական օգտակար Հայրենա– փառասիրութեանց շիլ զառիթափին ՚իրո՚յ* Ու այն
ն ա իս ա ձ ե ոձն-ո ւթ ի ւնբ : կիցնե բու մ ինչեւ \ 932 , յետ ո յ փոխագրուած Ո*Հո ~ պատկերը որ պիտի բռնէինք մեր աչքին, այն խոր–
Հ* 3* Գ* խումբին կողմէ բեմ Հրաւիրուեցաւ մ ան , ուր կ՛ամ ուսնանա յ եւ կ՛ունենա յ չորս զա - Հրգանշանր որուն չ ո * ֊ բ չ սւէաի՛ ^աւաքսւէր , ու -
բնկեր Ա * Պիլալեան , ոբ իր մորթին վրայ կրած ըք - ւ.ակներ ։ Ատամոքս ի Հիւանդութիւն՛ մը կ՚ունենայ ժովնաբ , պիտի շարժեր երիտասարդութիւնը , այն
լալով աքսորի տառապանքները, նկարագրեց 1915– եւ յետոյ կսկծալի լուր մը կ՚առնէ , իր եղբօր Գաս– միաձոյլ կերպարանքը մեր մեծեբոլ մտքի ել բա՝—
ին սասափնե բը ։ Խօսած պաՀուն , իբ յուզմ ուն քէն պաբ Յա կորեան ի դնգա կա Հ ար ո ւմը Գեր մ աններ ու բսյական ուժին՝ որ մեզ պիտի չգթայէբ մեր աւյ—
ա զզուած , ներկաներս Հ ազիւ կրցանք զսպել մեր կողմէ Նիքոլայեւի մէչ (Խ * Միութիւն) ընտանի - գին ոռլր է այդ։ Ե^րբ մեր մեծերբ պիտի կանգ
արցունքները : Օրուան պատշաճ արտասան՛ութիւն՝– քով եւ երեք զաւակներով։ Այս լո*֊ՐԲ Լ""ո °^անր առնեն ա յս շն չա սպառ ա բշաւին մ էչ ու փ,ո բձէին
ներ եւ մ ենեբգնե ր եգան Ն" ր Սե բունդի եւ Աա - կ՚ազդէ իր վրայ եւ մեր Հ ա յ բեն ա կից ը իբ մ աՀ կա– մ տածել թէ ինչ Հոգեկան սնունդ կրնանք առնեք
նոլՀիներուն կողմէ ։ Բոլորն ալ յա$ ււ ւյ էին ։ Կեց— նացուն կբ կնքէ Աաբիլ 19փն : Թագում ր կր կա - իրենցմէ :
ց է նո բ սե րո ւն՚դբ : տարուի 22ին ։ Արձանագրուած էր Հայաստան եր Ընկե բվա բութիւն , Համայնավարութիւն , ռամ
Այս բոլոքէն վեր չ բեմ Հ րաւիրուեցաւ օ բ ո ւան թալու Համար , մեռաւ Հայրենիքի կարօտով , սու կավարութիւն աւելի® կենսական են :
բանախօսը՝, Հայր Տէբմոյեան, որ բացատրելով դի մ տանելով ա յբին՝ , էո Բ" զաւակները ել Հայ - Գո՛ւք , գեկավաբները այո ազգի՛ն, ի նչ կբ
՚սգատօն՚ին իմաստբ, յորդորեց նոր սերունդբ, յ ա . րենակիցնեբը : Հանգիստ ոսկորներուդ, ս՛ի՛լւելի ս պաս էք ոբ մենք քնենք, երր մեբ առչեւ փռուած
ճաիս Հ ամա իսմ բո ւմնե ր սարքել։ Խօսեցաւ նաեւ Հա– (իոզէֆ , Հա յբենակիցնե բդ եւ բարեկամներդ եր - են ձեր կռիւներք, երբ թոյն է որ կը ^ ո ս ի ^՚եր
մ ե բաշխութեան մ ասին , Հա յ րական խրատներ տա բեք պիտի չմոռնան Հայրենասիրութիւնդ : թեբթերէն*
լով— Ոբբ ս՝ը , Ս • ԱլէքսաՏնհան Եռըբ • •• եւ մինչեւ ե՞րբ ՈՒՍԱՆՈՂ
Այդ օրՀասւսկանւ օրերուն Հայ ժողովուրդի ծո չէի՞ն կրցած ըմբռնել անոր Հայկական սով ո ր՛ու -
ցէն դուրս ելաձ– այս անանուն Հւերոսներոլ մասին
ԷՋԵՐ ՀԱՅԱՋԻՆՋ ՍԱՐՍԱՓՆԵՐԷՆ չաա քիչ յոլչեր ունինք մենք, ողք մնացած բեկոր թեանց գաղտնիքները ։(\ւչադրութեան չէի՞ն առած
ներս ;
Հայկական՛ եկեղեցի՛ներու կիսակործան պարիսպ -
ԱՐՀԱԻԻՒԹ նՏրը, փորագրուած ղե բեղմ անաքա բեր ը, աակա՛ -
լին կանգուն մն՛ա՛ցաք– ն չանա լոր Հաւլռւնի վան -
՚Բանփ մը խօսք ալ Տէրս իմ ի մասին որ միակ քը Հայ վանւաՀայրերով։ Ջէ՚ի՞ն կրցած ըմբռնեք
յոյսն էր թուրք եաթաղանէն ճ՛ողոպրած որեւէ Հ ա ֊ մանաւանդ Տէ ր ս իմ ցինե րու ե լ Թուրքերու յալը ^
Այս բոլոր խմբակները Խ ար բերդի Հայութես1հ\ յ ո ւ Համար; Աեր պատմական Հայաստանի լեռնա ա են ական թ շն ա մ ո լ թ ի ւնը : ( Յ ա Տ – Ա 1 շ • Տեսած,
բնգՀանուբ չարդերէն ամիսներ ՚Լերչբ յ՝՚ւ ւ սա Հ ա - բնակ այգ արի ժ֊ողովուրդը , որ մինչեւ վերքն՛ ա՛ք գրած, գիրք ալ Հրատարակած են^ ;
ա ա (լան կռիւներ մ ՛լելով ք շատերբ նա Հ ա ա ա կ ո ւե - կր պաՀէր իր կիսան՚կախութիւնր Հակառակ դա - Անծանօթ մը առաքին անգամ երբ կը տեսնէ
ցան իրենց Հայրենի լեռնեբուն ել ձորերուն մէչ, րերոլ ընթացքի՛ն եղած զանազան արշաւանքնւե - Տէրսիմցի մբ կասկածանքով կը գիտէ ՛զայն, տես–
իսկ Հ ՐաչՔՈէԼ ա զա տ ո ւածնե րն ալ Հագար ու մէկ բուն : Այղ օրերոմւ\ ո՛վ որ կը յաքչողէր Տէբսիմ նե/ով անոր վայրի կերպարանքը եւ շարժ տւ ձեւե–
դժուաբութիւններով յաչողեցան անցնիլ Տէրս իմ ։ անցնիլ կ՝ընդու1նուէր գրկաբաց , առանց դոյզն քր*. Բայո երբ քա\նի մր օր ապրի անոր Հետ բոլո
Յակոբի խումբէն ագատուոգները կր պատմէին թէ վնասի ; Գյ-բախաաբար Տէրսիմի չորս կողմը ապ– րովին այլ տպաւորութիւնդ կք կրէ * Մ ան աւանդ երբ
ան անգամ մը մինակբ երկու թուրք ո ստ ի կանի կը Ր՚՚ղ բազմաՀաղաբ Հայոլթիւնը չկրցաւ .... Հայ ես , եղբօր պէս կ՛ապրի քեղի Հետ : Ես մօտա–
Հանդիպի կիրճի մը մէչ* առանց ինքզինքը կորսն՛ •գէ՛սք եղածին պէս օղտուիլ պատեՀ՚ութենէն ,սխալ ւո րապէս մէկ տարի ապրած եմ Խ աօ անունո\վ
ցնելու կը նետ՚ուի քարի մ բ տակ ու իր զէնքը շեշ ճանչցա^. րլլալով զայն; ՛Այղ Հերոս ժողովուրդը Տէրսիմցի Բիւրտի մը Հետ, որուն շնորՀիլ կբցայ
տակի կ՚ոլգղէ մէկին եւ միւսին , տեգն ու տեզք երբեք վիզ չէր ծռած օտար ի չխանաւո բներ ո ւն ; ա ձ Յ ^ Ժ Լ մինչեւ Խօղաթ եւ անկից ալ իր երկրի
ս պանն լո վ զանոնք ։ Յե աո յ գէնքերր էիերցնեէուք Ամրացած իր արծիւի անառիկ բոյնին մէք, կ՛ուրծք դաշտային ոբոշ մասեր ր ։ կեանքիս լաւագոյն գր՜
դիակները կը գլորէ ձորի մը մէ^ \ոլ կ՚ան\Հեաա - տուաք)֊ էք բոլոր բռնութեանց : Ան չաա լաւ ճան չ– ուագնեբէն մէկն է այդ պտոյտը։
նայ։ ինչսչէսիր չաա մը ընկերներուն , այ ս Հերո ցած է՛ր Թուրքր իր զործած բոլոր ոճիրն/.րով , ել 191 ճի աշնան Հ ազիլ ] 2 տարեկան պատանի
սին ալ Հետքը չգտնուեցաւ յւետագային ։ ատոր Համար ալ միչտ ոխերիմ թչնւամի էր մնա մ րն էի * երբ Խաոյին եւ ուրիշ քիւրտ զինուորի մբ
ԸնգՀ * կոտորահ՜էն ամիսներ Հեր^ը, երր դարձ - ցած անոր; Տէրսիմցին առանց զէնքի դուրս չէր Հեւց գացինք Խօղաթ որ մօտաւո րապէս ութ ժամ
հալ Հաւաքեցին Թուրքերու եւ ՝Բիւըտեր\ու գիլ ֊ զար իր բոյն էն : Եթէ Ա՞էկ Տէրսիմցի սպաննուէր Հեռւ էր իմ բնակած քր տ ա կան գիւղէն– ։ Տէբսիմի՝
դերը ցրուաց֊ Հ ա ք ըեկորները , Հայ երիտասարգ մր Թուրքերու կոգմէ, վւոիսարէնը առնուաւլն աասր ա յ Գ գիւղաքաղաքը լեցուած էր թուրք զինուոք -
չգթայակաւգ ըերին կանգեղ կո չո ւահ ոստիկան՚ա֊– Թուրք պէտք է սպա՛ննէին Տ է ր ս ի մ ց ինեըՀլ , այլա֊ նեքով, որոնք ինչպէս միշտ , ա յ Գ օրերուն ալ պա–
տունը, ուր ոչխարի նման գոմի մր մէչ՝ լեցուցած Աքէս լրիւ պիտի Հըլլար Իրենց ուխտը : Եթէ Տէր– Հակի գեր կը կատարէին Տէրսիմի դիմաց ։ Բիլրտ
էին քանի մը Հարիւր Հայեր, բոլորն ալ փոքր սիմցիներ՚ուն մէկ անասունը առեւանգուէր , ամ - գխն՜ուորը որ իմ ադայ՛իս ազգականներէն մէկն էր*
տարիքով պատանիներ եւ կիներ; ՝Բանի մր Հա/ բոգք թուրք գ ի ՚ ֊ ղ բ քանի մը ժամ ո լան մէք կր զի" տարաւ ուգգակի զօրանոց . գիշեր մ՛ը մնացի
կիներ տեսնելով այգ երիտասարդին վիճակը ( պարպոլէր ; իրենց մօտ՛. Մի՛նչեւ լոյս քուն չունէին այդ զին–
սկսան Հեկեկալ։ Այղ քաքարի Հայը գլուխը վեր ԱՀա Տէրսիմի այս փոխ վրէժններն է ի՛՛նք , որ ուոբները։ Բոլորն ալ սարսափի մէչ էին Հ Հազար
առնելով ըսաւ իր դէմ ր արտասուող Հայ կիներոմե\. սխալ ըմբռնած էին իր չուրքը ապրող Հայերը ; անգամ կր նա խ րն տ ր է ին երթալ ո ւղզակի պատե
Մայրիկներ, իմ մասին բնաւ մի լաք, \ես Հայերոլ Համար Տէրսիմցին աւելի վայրագ էր րազմ ի դաշտ քան պաՀակի դերի մէչ մնալ Տէր
իմ վրկէես լուՆաձ եմ, եթէ ամէն Հ ա յ ինծի չափ քան դա բերով զիրենք քարդող Թուրքր, որովՀե սիմի դիմաց : իրար կր վախցնէին շարունակ ։ Եթէ
Թուրք սպաննէր, մենք այս օրի՚ե\ չէինք Հասներ։ տեւ միչտ Հեռու էին մնացած ա՛նկէ ; Եթէ երբեմն պատաՀէբ որ յանկարծ մէկբ սկսէր մ բավ՛ել, ըն*–
Տակաւին երկու օր առաք երեք ոստիկան սպաննե– Հայերը զանազան առիթներով այցւելա^– էին Հին կե րնե բր կր ձտ քնէին . Մի՛ քնանար , բարեկամ ,
ցի ու դեռ չեմ յուաՀա֊տաձ– : Գաք ձեր մասին լա^ Հայաստանի այղ լեռնամասը երբեք չէի ն կրցած Հիմա Տէրսիմցիները կուգան , ու էլ աւելցնէին.
ցէք որ անկարող էք բան մը ընելու; թափանցէ լ Հոն՛ ապրող ժողովուրդին սրտէն ներս ,
(4) ՊԵՏՐՈՍ ՄԱՆՈՒԿԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
չկան : Ա՝էայն* ասչստամրական շարժումն է որ • ..ԵՒ ՄԻՆՋԵՒ Ե՞ՐԲ
սկսած է շրջաններուն մօտենալ ել աւելի շեշտուած ՄԱՐՍԷՅԼ* 22 Ապրիլ (Յաււաջ) Պոմոնի Բաղաքավա քական պա բ տ ա կան ո ւթ ի ւն է մբ ա–
րն\ոյթ ստանալ ՚, Հայրենիքէն սկսան նամակներ Հա յ Աւետ * Ե կեզեցլո յ կոզմ է կազմ ա կե ր պո լած ՚^ելի երախտագիտութեամբ է որ կբ մզուիմ գբեք
ն ուա գա Հան գէսը տեղի ունեցաւ
Հասնի լ՛. Ամէն Հայ կ՚րմբռնէ , թէ էն չ որ ալ քլլա - կուն , սինէմա «Ֆլօբէարի այս տ ողերը ՚, Բառը, տժգոյնդ շատեբէն մոռցուած
թեամբ ։ մէչ,
կացութիւնր Հայրենիքէն ներս , ներգաղթի խան - երկուշաբթի իքի՜
ղավառութիւնը պէտք չէ մարի սրտեր ո լ մէթ։ Մէկ կոկիկ բաղմ ու - կր փորձէ որակել Հայ ուսանոզի մբ զգացումը
խօսքովճ –947Հ» գազութը գէմ յանդիման կր դնէ , Փարիզի Հայ կապոյտ Խաչի Զատկի նուէրին առ֊
կամ երկու երեք ամիսէն նեքդաղթելու եւ կամ Ն ւո 111 գ ա իս ո ւ մբր կը բաղկանար Պ * 3 * ՚^Ի՚՜ՐՔ ՜ թիւ : Ա անաւանդ՝ Արեւելքէն եկած ուսանոզի մը
ի սա դուքս վայր մք փոխագրուելու որոշում ճեանի կարող ա շակե րտնե րէն , ո ր ոնց կ՚րն՚կեբա - որ ստիպուած է նամակներու կէս կատար մտեր —
մր տալու։ (Ազատ Օր) : նար նաեւ Հայկական շրչանակին* ծանօթ ՕօԱ– մ ութեան մ է չ փնտռել Տէսյւո կ ի շա ր թ ո ւ ան իր Հ ե–
1շ1Ո§6 (չութակով) ղեկավարութեամբ Պ* 3* ււաւոր տան անբացատրելի խռովքք։ Տ՛ա՛ն մբ մ թ ֊
ՅՈՒՆԱՍՏԱՆԻ Հայկական կեանքին մէթ ու - Բիւրքճեանի ։ Յա յա աւչի բ ր կը պարունակէ ր ա՝ո Հ - ո լորտ 7քը քի շատ կներու, երկչոտ
ւ ապրումներու այդ
շադրաւ դեր մր կր կաաաքէ Գոգին իո յ Հ^Լաւար - միկ կտորներ , որոնց ներկայ Հ ասա րակութիւն բ տարտաս
ինչքան կ՚տլզէինք րնկզ–
եան» վարժարանք, որ կր գործէ Հ* Խա չի զգա յն ո ւթ ե ան ց , քագցր
լարուած ՛ուշագբութեամբ Հետեւեցաւ ժամր 2\էն կուտակումը^ որուն մէչ
%*րն* վա ր չո ւթե ան անմ իշական Հսկողութեան
24։ Հա1լ առակ կարգադիր յանձնախումբի ա չա - միլ գէթ աաՀիկ մբ սա օրերուն։ Ու՝ մայրիկ մը,
տակ ։ Մ օտ եր կո լ Հարիւր աշակերտներ , մանչ եւ
լ ս ՚ - բ չ Հ ս կո գո ւթե ան , ան չա փաՀ ա սնե բ ո ւ թիւը բա րբ յաճախ տրտում Հէքեաթ է, Հայրիկը ԼոլՔԷ\ ՈՐ
աղՉիկ , պարտաճան՛աչ ուսուցիչ - ուսուցչուՀինե–
ւական շատ էր –.Եւ– անՀամութիւններ ալ ծագեցան : աենդին ու ցաւին միչեւ իր անկողին ին քով* իր
րու խնամ քին յ անձն՝ո ւա ծ յկքպա տ բա ս տ ո լին Հ այբե–
Երբ <ւՀ՝Բնար» ե բգչախում բը բեմ գալով Կ՝ եր գէր դի՚շերա յին Հս կումին մէչ այ՛նքա՛ն կակոլղցած ,
նիքին արժանի գաւակներ Հանդիսանալ։
ՀձԲամ Փոր •ոտանիը եւ ներկա ք Հ ա ս ա բա կո ւթ ի ւնբ այնքա՛ն մօտեցած • • Ո*–՝ եղբայրներու, քոյրե
«ՀՐԱՇԱԳՈՐԾ ԱՒԱԳ» Երուսազէմ Հասած է յոտնկայս կ՚ունկնդրէր , գտնուեցան տխմաբնեբ , րու անփոխարինելի խճողումը մեբ կեանքի բոլոր
իր երկու բժիշկներուն՝ Հետ եւ րն դունուած Կիւրեզ որոն՛ք սկսան ազմ կե լ ձեռքի եւ ոտքի շարժումնե ո լո բտնեքուն , յետ\ոյ ընկերներ , պատանի օրերու
պատրիարքին կոգմէ ։ Տետոյ Ամերիկա պիտի եր– րով։ Գիտակից Հասարակութիւնը արՀամաբՀեց : երազէն մ աս մը մ իշտ պտտցնող , փողոցի անկիւ–
թայ • •՚ ՚.^^^^
Փ՚ոքքիկն Բէրէսթէճեան քոյրերը դաշնակով նբ, բարտինեբու ծանօթ երդը, տան կարասին սմնԼ.
գեղեցիկ կտորներ Հ րամ ցուցին ն ե ր կան եր ո ւն ու դիմադբելի քմայքը.*.* Այս բոլորը Հեռուէն մեզ
2ԱՏՆԵՐ ԳԱՒԱՌԷՆ արժանացան ծափերու , ին չպէս նա ել ՕօԱ - կրկին կը կանչեն Զատիկի այս շաբթուն , մինչ օ–
1 յ Ո § 6 առանձին նուագեց (չութ ակով) երկու Հայ րեբոլ յոլզարկաւոր թափօրը անվեբչ կր քա կո ւի * *
ՀԱՄԱԶԳԱՅԻՆ ԱԳԱՏՕՆԻ ԱՌԹԻՒ կական կտորներ , ՝ոբ կրկնապէս գնաՀատուեցաւ ։ Զատկի Հ չէ ո ր է ք»ն ե բը՝ , գունագեղ Հաւկիթներ–
ՌՈՄԱՆ * Համազգային սգաաօնր տօնուեցաւ Պ* Լեւոն ՚էեւոնգեան. թութակով) առանձին նուա՛ բ՛ով , որ կապո յտ Խ ա չի տիկինները նուէ ր էին ը–
Թ*
նախաձեռնութեամք Ֆ՝ Հ * Կ * Խաչի , մասնակ - գեց «Ա՛նուշ գարուն՝» ։ Աւելին կ՛ ա էյն կա լէ ինք; բած Ուսանողական Ոստանի երիտասարդութեան ,
ցոլթեամբ Հ. 3* Գ* խումբ թնէ ել Ն"բ Սերունդի ։ աՀա այդ ինտանե կան կեանքի քաղցք՝ պատ բանքր
էր կատարելու իբ
Սգա կիր բազմո ւթիւնր եկած ։ «Փ՝աթբոնաժ»ի բա– ԿԱՄԱՑ ԿԱՄԱՑ ԿԸ ԽԱՄՐԻՆ բերին մեր ո բ բացած սենեակներուն ։
: Ազատադբումէն ի
ազգային՝ պարտականութիւնք 9 Գառն ցաւով կ՛իմանամ Վիէնէն ( Ի զ է ք ) մաՀը Ե՛– բնազդաբար կը մ տածեմ ա յն միւս որբու
կր լեցուած էր նոր սերունդով Հ ա յ րենակից 3ովսէփ Գրքո յետնի , ( Ժ՚օզէֆ Յա ֊ թեան մ ասին որուն մէչ ենք մ ենք \ո ԼԱ ան\ո զներ ս ,
վեր առածին անգամ էր որ պիտի տօնուէր Աաբիք կորեան^ ։ \\քնած էր Մ ո * ֊ շ ^ ՆՀո բ էէն գի*֊զ ուր գիւ երիտասարդներս ; Ոբբո՚֊թի՚֊նր մտքին ,Հոգիին , ոբ
1 \ ֊24ր մեր գագութին մէչ ։ ղական գոլբոցր աւարտելէ վեր2 վա խադրո ւած է ալելի աՀ աւո բ է չաճախ քան այն միլսբ* * * ։ Այս՝
Բեմը ծածկուած էր սեւերով, ճակատք ոա,Ր — Պոլէս, \9\2իՆ; Մինչեւ 1918 իր կրթութիւնը լքուիլն է , մոռցուիլն է ամբոզ^է ծաղկող , երիաա–
կ՚առնէ
դարուած էր Հերոսն՛երու նկարներով, եռագոյնր 191 9էն 1Լիէննայի Մխիթարեան վարժարանը։ սարդ սերունդին յանուն կո ւս ա կց ա կան պայ
ա՛հին
կր ծփար Հերոսներուն վերեւ, բեմին մէչտեդ սեւ 20 Ան գլի ա ց ին ե ր ո ւն քով թաբզմ ան կ՛բլլա յ քարներու , օտարամոլութեան , կրօնական մրցակ–
չզաբշով մաՀաբեմ մը,աչ ու ձախ ծաղկեպսակներ ուրիչ Հայրենակիցներու Հետ , Մաք՛ս՛էյլ ցութեան ։ Մեր երէցները, կրօն՛ական թէ աշխարք–
եւ մէչտեղր Զ°Ր ՚ Անդրանիկին նկաբբ։ կուգայ ել Փարիզ — Լիոն Մէաիթէրանէ կայա Հ ական ,մեք մ՛տաւո բա կանն եբը , ու անո՛նք որ կան–
0րուան նախադաՀ ը , Տ իկին Ա * <Ալթ՝ունեան , րանը կւս շ իս ատ ի : իր շնորՀիլ 100^ աւելի Հայեր չուած են ազգին առաչնոբդոլթեան\ , ի՛նչ խօլ Հեշ
յս
ժոզովուբդր Հրաւիրեց վայրկեան մր յ ո ան կա - գործ կը գտնեն : Ժօգէֆը կբ խօսէր սաՀուն ֆրան– տանքով, ինչ լորձնաշուրթն եռանդով նետուած են
էր
յարգել նաՀատակնեբու յիշատակբ, յետոյ բա սերէն, անգլիերէն, իտալերէն ։ Վփէնի մէչ ալ ե– պա յքա ք ի , իրենց կի րքերուն\ , յա լա էլն ո ւթե անց ,
ցատրեց թէ ինչու կապոյտ Խ ա չբ ս տ ան ձնած զած է թարգման ել բաւական օգտակար Հայրենա– փառասիրութեանց շիլ զառիթափին ՚իրո՚յ* Ու այն
ն ա իս ա ձ ե ոձն-ո ւթ ի ւնբ : կիցնե բու մ ինչեւ \ 932 , յետ ո յ փոխագրուած Ո*Հո ~ պատկերը որ պիտի բռնէինք մեր աչքին, այն խոր–
Հ* 3* Գ* խումբին կողմէ բեմ Հրաւիրուեցաւ մ ան , ուր կ՛ամ ուսնանա յ եւ կ՛ունենա յ չորս զա - Հրգանշանր որուն չ ո * ֊ բ չ սւէաի՛ ^աւաքսւէր , ու -
բնկեր Ա * Պիլալեան , ոբ իր մորթին վրայ կրած ըք - ւ.ակներ ։ Ատամոքս ի Հիւանդութիւն՛ մը կ՚ունենայ ժովնաբ , պիտի շարժեր երիտասարդութիւնը , այն
լալով աքսորի տառապանքները, նկարագրեց 1915– եւ յետոյ կսկծալի լուր մը կ՚առնէ , իր եղբօր Գաս– միաձոյլ կերպարանքը մեր մեծեբոլ մտքի ել բա՝—
ին սասափնե բը ։ Խօսած պաՀուն , իբ յուզմ ուն քէն պաբ Յա կորեան ի դնգա կա Հ ար ո ւմը Գեր մ աններ ու բսյական ուժին՝ որ մեզ պիտի չգթայէբ մեր աւյ—
ա զզուած , ներկաներս Հ ազիւ կրցանք զսպել մեր կողմէ Նիքոլայեւի մէչ (Խ * Միութիւն) ընտանի - գին ոռլր է այդ։ Ե^րբ մեր մեծերբ պիտի կանգ
արցունքները : Օրուան պատշաճ արտասան՛ութիւն՝– քով եւ երեք զաւակներով։ Այս լո*֊ՐԲ Լ""ո °^անր առնեն ա յս շն չա սպառ ա բշաւին մ էչ ու փ,ո բձէին
ներ եւ մ ենեբգնե ր եգան Ն" ր Սե բունդի եւ Աա - կ՚ազդէ իր վրայ եւ մեր Հ ա յ բեն ա կից ը իբ մ աՀ կա– մ տածել թէ ինչ Հոգեկան սնունդ կրնանք առնեք
նոլՀիներուն կողմէ ։ Բոլորն ալ յա$ ււ ւյ էին ։ Կեց— նացուն կբ կնքէ Աաբիլ 19փն : Թագում ր կր կա - իրենցմէ :
ց է նո բ սե րո ւն՚դբ : տարուի 22ին ։ Արձանագրուած էր Հայաստան եր Ընկե բվա բութիւն , Համայնավարութիւն , ռամ
Այս բոլոքէն վեր չ բեմ Հ րաւիրուեցաւ օ բ ո ւան թալու Համար , մեռաւ Հայրենիքի կարօտով , սու կավարութիւն աւելի® կենսական են :
բանախօսը՝, Հայր Տէբմոյեան, որ բացատրելով դի մ տանելով ա յբին՝ , էո Բ" զաւակները ել Հայ - Գո՛ւք , գեկավաբները այո ազգի՛ն, ի նչ կբ
՚սգատօն՚ին իմաստբ, յորդորեց նոր սերունդբ, յ ա . րենակիցնեբը : Հանգիստ ոսկորներուդ, ս՛ի՛լւելի ս պաս էք ոբ մենք քնենք, երր մեբ առչեւ փռուած
ճաիս Հ ամա իսմ բո ւմնե ր սարքել։ Խօսեցաւ նաեւ Հա– (իոզէֆ , Հա յբենակիցնե բդ եւ բարեկամներդ եր - են ձեր կռիւներք, երբ թոյն է որ կը ^ ո ս ի ^՚եր
մ ե բաշխութեան մ ասին , Հա յ րական խրատներ տա բեք պիտի չմոռնան Հայրենասիրութիւնդ : թեբթերէն*
լով— Ոբբ ս՝ը , Ս • ԱլէքսաՏնհան Եռըբ • •• եւ մինչեւ ե՞րբ ՈՒՍԱՆՈՂ
Այդ օրՀասւսկանւ օրերուն Հայ ժողովուրդի ծո չէի՞ն կրցած ըմբռնել անոր Հայկական սով ո ր՛ու -
ցէն դուրս ելաձ– այս անանուն Հւերոսներոլ մասին
ԷՋԵՐ ՀԱՅԱՋԻՆՋ ՍԱՐՍԱՓՆԵՐԷՆ չաա քիչ յոլչեր ունինք մենք, ողք մնացած բեկոր թեանց գաղտնիքները ։(\ւչադրութեան չէի՞ն առած
ներս ;
Հայկական՛ եկեղեցի՛ներու կիսակործան պարիսպ -
ԱՐՀԱԻԻՒԹ նՏրը, փորագրուած ղե բեղմ անաքա բեր ը, աակա՛ -
լին կանգուն մն՛ա՛ցաք– ն չանա լոր Հաւլռւնի վան -
՚Բանփ մը խօսք ալ Տէրս իմ ի մասին որ միակ քը Հայ վանւաՀայրերով։ Ջէ՚ի՞ն կրցած ըմբռնեք
յոյսն էր թուրք եաթաղանէն ճ՛ողոպրած որեւէ Հ ա ֊ մանաւանդ Տէ ր ս իմ ցինե րու ե լ Թուրքերու յալը ^
Այս բոլոր խմբակները Խ ար բերդի Հայութես1հ\ յ ո ւ Համար; Աեր պատմական Հայաստանի լեռնա ա են ական թ շն ա մ ո լ թ ի ւնը : ( Յ ա Տ – Ա 1 շ • Տեսած,
բնգՀանուբ չարդերէն ամիսներ ՚Լերչբ յ՝՚ւ ւ սա Հ ա - բնակ այգ արի ժ֊ողովուրդը , որ մինչեւ վերքն՛ ա՛ք գրած, գիրք ալ Հրատարակած են^ ;
ա ա (լան կռիւներ մ ՛լելով ք շատերբ նա Հ ա ա ա կ ո ւե - կր պաՀէր իր կիսան՚կախութիւնր Հակառակ դա - Անծանօթ մը առաքին անգամ երբ կը տեսնէ
ցան իրենց Հայրենի լեռնեբուն ել ձորերուն մէչ, րերոլ ընթացքի՛ն եղած զանազան արշաւանքնւե - Տէրսիմցի մբ կասկածանքով կը գիտէ ՛զայն, տես–
իսկ Հ ՐաչՔՈէԼ ա զա տ ո ւածնե րն ալ Հագար ու մէկ բուն : Այղ օրերոմւ\ ո՛վ որ կը յաքչողէր Տէբսիմ նե/ով անոր վայրի կերպարանքը եւ շարժ տւ ձեւե–
դժուաբութիւններով յաչողեցան անցնիլ Տէրս իմ ։ անցնիլ կ՝ընդու1նուէր գրկաբաց , առանց դոյզն քր*. Բայո երբ քա\նի մր օր ապրի անոր Հետ բոլո
Յակոբի խումբէն ագատուոգները կր պատմէին թէ վնասի ; Գյ-բախաաբար Տէրսիմի չորս կողմը ապ– րովին այլ տպաւորութիւնդ կք կրէ * Մ ան աւանդ երբ
ան անգամ մը մինակբ երկու թուրք ո ստ ի կանի կը Ր՚՚ղ բազմաՀաղաբ Հայոլթիւնը չկրցաւ .... Հայ ես , եղբօր պէս կ՛ապրի քեղի Հետ : Ես մօտա–
Հանդիպի կիրճի մը մէչ* առանց ինքզինքը կորսն՛ •գէ՛սք եղածին պէս օղտուիլ պատեՀ՚ութենէն ,սխալ ւո րապէս մէկ տարի ապրած եմ Խ աօ անունո\վ
ցնելու կը նետ՚ուի քարի մ բ տակ ու իր զէնքը շեշ ճանչցա^. րլլալով զայն; ՛Այղ Հերոս ժողովուրդը Տէրսիմցի Բիւրտի մը Հետ, որուն շնորՀիլ կբցայ
տակի կ՚ոլգղէ մէկին եւ միւսին , տեգն ու տեզք երբեք վիզ չէր ծռած օտար ի չխանաւո բներ ո ւն ; ա ձ Յ ^ Ժ Լ մինչեւ Խօղաթ եւ անկից ալ իր երկրի
ս պանն լո վ զանոնք ։ Յե աո յ գէնքերր էիերցնեէուք Ամրացած իր արծիւի անառիկ բոյնին մէք, կ՛ուրծք դաշտային ոբոշ մասեր ր ։ կեանքիս լաւագոյն գր՜
դիակները կը գլորէ ձորի մը մէ^ \ոլ կ՚ան\Հեաա - տուաք)֊ էք բոլոր բռնութեանց : Ան չաա լաւ ճան չ– ուագնեբէն մէկն է այդ պտոյտը։
նայ։ ինչսչէսիր չաա մը ընկերներուն , այ ս Հերո ցած է՛ր Թուրքր իր զործած բոլոր ոճիրն/.րով , ել 191 ճի աշնան Հ ազիլ ] 2 տարեկան պատանի
սին ալ Հետքը չգտնուեցաւ յւետագային ։ ատոր Համար ալ միչտ ոխերիմ թչնւամի էր մնա մ րն էի * երբ Խաոյին եւ ուրիշ քիւրտ զինուորի մբ
ԸնգՀ * կոտորահ՜էն ամիսներ Հեր^ը, երր դարձ - ցած անոր; Տէրսիմցին առանց զէնքի դուրս չէր Հեւց գացինք Խօղաթ որ մօտաւո րապէս ութ ժամ
հալ Հաւաքեցին Թուրքերու եւ ՝Բիւըտեր\ու գիլ ֊ զար իր բոյն էն : Եթէ Ա՞էկ Տէրսիմցի սպաննուէր Հեռւ էր իմ բնակած քր տ ա կան գիւղէն– ։ Տէբսիմի՝
դերը ցրուաց֊ Հ ա ք ըեկորները , Հայ երիտասարգ մր Թուրքերու կոգմէ, վւոիսարէնը առնուաւլն աասր ա յ Գ գիւղաքաղաքը լեցուած էր թուրք զինուոք -
չգթայակաւգ ըերին կանգեղ կո չո ւահ ոստիկան՚ա֊– Թուրք պէտք է սպա՛ննէին Տ է ր ս ի մ ց ինեըՀլ , այլա֊ նեքով, որոնք ինչպէս միշտ , ա յ Գ օրերուն ալ պա–
տունը, ուր ոչխարի նման գոմի մր մէչ՝ լեցուցած Աքէս լրիւ պիտի Հըլլար Իրենց ուխտը : Եթէ Տէր– Հակի գեր կը կատարէին Տէրսիմի դիմաց ։ Բիլրտ
էին քանի մը Հարիւր Հայեր, բոլորն ալ փոքր սիմցիներ՚ուն մէկ անասունը առեւանգուէր , ամ - գխն՜ուորը որ իմ ադայ՛իս ազգականներէն մէկն էր*
տարիքով պատանիներ եւ կիներ; ՝Բանի մր Հա/ բոգք թուրք գ ի ՚ ֊ ղ բ քանի մը ժամ ո լան մէք կր զի" տարաւ ուգգակի զօրանոց . գիշեր մ՛ը մնացի
կիներ տեսնելով այգ երիտասարդին վիճակը ( պարպոլէր ; իրենց մօտ՛. Մի՛նչեւ լոյս քուն չունէին այդ զին–
սկսան Հեկեկալ։ Այղ քաքարի Հայը գլուխը վեր ԱՀա Տէրսիմի այս փոխ վրէժններն է ի՛՛նք , որ ուոբները։ Բոլորն ալ սարսափի մէչ էին Հ Հազար
առնելով ըսաւ իր դէմ ր արտասուող Հայ կիներոմե\. սխալ ըմբռնած էին իր չուրքը ապրող Հայերը ; անգամ կր նա խ րն տ ր է ին երթալ ո ւղզակի պատե
Մայրիկներ, իմ մասին բնաւ մի լաք, \ես Հայերոլ Համար Տէրսիմցին աւելի վայրագ էր րազմ ի դաշտ քան պաՀակի դերի մէչ մնալ Տէր
իմ վրկէես լուՆաձ եմ, եթէ ամէն Հ ա յ ինծի չափ քան դա բերով զիրենք քարդող Թուրքր, որովՀե սիմի դիմաց : իրար կր վախցնէին շարունակ ։ Եթէ
Թուրք սպաննէր, մենք այս օրի՚ե\ չէինք Հասներ։ տեւ միչտ Հեռու էին մնացած ա՛նկէ ; Եթէ երբեմն պատաՀէբ որ յանկարծ մէկբ սկսէր մ բավ՛ել, ըն*–
Տակաւին երկու օր առաք երեք ոստիկան սպաննե– Հայերը զանազան առիթներով այցւելա^– էին Հին կե րնե բր կր ձտ քնէին . Մի՛ քնանար , բարեկամ ,
ցի ու դեռ չեմ յուաՀա֊տաձ– : Գաք ձեր մասին լա^ Հայաստանի այղ լեռնամասը երբեք չէի ն կրցած Հիմա Տէրսիմցիները կուգան , ու էլ աւելցնէին.
ցէք որ անկարող էք բան մը ընելու; թափանցէ լ Հոն՛ ապրող ժողովուրդին սրտէն ներս ,
(4) ՊԵՏՐՈՍ ՄԱՆՈՒԿԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
