Page 258 - ARM_19-1947_02
P. 258
Ն Ի հ ԵՈՐ՚ԲԻ €+ՈՆԿք՚ԷՍ»Ը ՕշակաԱ եւ խ գածը ՊռզկափաԱ եէ՚եկ եւ ա բ ւ օ բ
Մայէ– \Էն մինչեւ կ Նիք֊ Եոըքի մէչ տեղի խՄԲ՝— Ստորեւ1 ամփոփումը այն սառին զոր ԽՄԻ •— նոր հասած սամրորդէ մը կը քաղենք
րՀային խօսեցաւ Պ» Կ* ՓպատեաԸ, ՚սիսի մ է չ , 8 ՛ Օշա - հետեւեալ տեղեկութիւները -—
ունեցաւ, այսպէս կոչուած– գՀամաշիսա
Հայկական ^ոնկրէոը) \ կանի յոբելեանին առթիւ
Հ՚Բոնկրէս^ին նախորդեց բազմամարդ ճաշկե Օշական ի կեանքը , անոր ստեղծագործական Անշուշտ իմացաք որ ս՛ովետ բանակը Պ ո ւ լկա -
րոյթ մր II լոլո, ո լֆ Աստորիա Հիւրանոցին մէշ՝ : վերելքը, պատկերն է մեր ցեղին Հոգիին։ Ջարդե բիա մ ւո ա ւ 9 Աեպտեմբեբ \944ին եւ այղ օբր կար
Հ՚թոնկրէսֆի առաչդն երկու օրերու նիստերր րու , թշուառութեան , արեան մէջ՝ ա ս լ ր ի լ ուզող , միրներուն Համար եղաւ յազաթանակի օր մը եւ
փեղյի ունեցան նոյնպէս Ուոլտորֆ Աստորիա Հիւ չյուսաՀատող ցեղաւն անմալ։ տենչն է , ամէնէն ան մ ասն աւո րապէս Հայ կար մ ի րնե ր ո ւն փառքի օր ր ։
րանոցին մէշ, իսկ վեր1ի% օրուան նիստերր կայա նպաստ պա յմ անն ե ըո լ մ էջ , ղէաի վեր յ ԳԷ՚ՂՒ Հետեւեալ օրն իսկ օրուան կառավարութիւնր
ցան կարողներու ԱրՀ ե սաակցա կան Մ իութեան բարձրին ձգտող ժողովուրդ ի մր Հերոսական կո - տապալեցին եւ անոր տեղն անցան կաբմիրնեբր ;
թիւ 91 մասն աճի ւղի սրահին մէչ՛. բո՛վն է, խեղճ, դժբախտ կեա՛նքին վրայ մտածու - Անմիջապէս սկսան խմբական ձերբակալութիւ՛ն -
«–Բոնկրէս»ին եր մասնակցէին, ԼՀսա դիւանի մին եւ գաղափարին յաղթանակն է, այդ դժբախտ ներր յայտնի եւ գործօն գէմքերու, որոնց թիւր
յայտարարութեան՝, 700^՜^ 800 այսպէս կոչուած կեանքը մ եծո ւթեան եւ ստեղծագո րծ դեղեց կու օրական միայն Հազարէն աւելի էր Աոֆիայի մէջ՛.
պատղամաւորներ ։ կ՚ըսենք այսպէս կոչուած , վա– թեան վերածելու աբմենակւ ւն շնորՀքն է ։ ծ " Հայը կրնալը անմասն՛ մնալ, եւ աՀա յ ա յ
թէ ա յսօր
սընղի չղեկուցուեցաւ թէ ինչ մարմիններ եւ ինք դիտեմ մ եր ցեղին 0 շա կան ր յարղելով , 1լ ուղէք նի եւ եյայւ սյերւ ձե բբա կա լութ իւննե ր բ
ձեւով ընտրած էին այգ պատգամաւորները։ նիս յարգել այդ ազնիւ , րմ բոստ ստեղծա - Հաւաքեցին բոլոր անոնք ո ր մօտէն կամ Հեռոլէն
տերու ընթացքին ղի լան ը եւ պատղամ աւո բները գործ Հոգին՛^ ։ Հետե ւած , կրած, կամ մասնակցած են Դաշնակ -
իրենց խօսքի մէջ կանգ առին 700 թի՛՜ի վըայ, ո– Ապա քննելով Օշական ի գրականութիւնը ցութեան կամ Մա յիս 28ի Հանդէսներուն* է* , մեծ
րո՛վ այս տողերը ստորագրողն ալ սաիպուած է այսպէս ներկա յացուց զա յն ։ մեղք են գործեր ՚. Հարցաքննեցին , տասնի չափ
ընդունիչ այղ թիւը X « Կայ «իյոնարՀնե ր»ոլ Հեղինակը ։ հո - ձերբակալեցին ու աքսորեցին։ Մե՛՛ծ յաղթանակ։
Այղ րաղմամարղ ժողովը Հ՝Բո՝նկրէս»է կամ նարՀ մարգոց կեանքին նկարագրութիւնը, նուաո Ապա խո ւզա ր կո ւթ իւննե ր ։ Արժեմ չարժեմ ը Հովեր
պատղամաւռըական ժողովէ աւելի Հրապարակա - Հարազատ թերեւս զուտ Հայկական առումով , քան աո ած ամէն ի ր ա ւա ս ո ւթ ե ա մ բ տուները կը մա -
յին ժողովի տպաւորութիւն կը ձդէր , քանդի ո ք Զա բղար եան ի , քՒլկատէնցիի եւ մեռի աւելի մօտ նէին եւ եթէ բան մը չէին գտներ, մեծ Հրճուանք
պատղամ ա ւո րնե ր ո լ իր ա ւա ս ո ւթե ան ց ստուգում՛ը , Համ աստ եզե տ ի պա րն ե բ ր , բա յց շատ աւելի խոր , մը կը զղա յ ին անեց իներուն յո լզում էն եւ իրար–
ոչ նիստերուն մասնակցող պատգամաւորներու թի աւելի մեծ դեղաբուեստական ըմբռնումով։ Բոլոր անզո ւմէն
լի ճշտում ը , ոչ ալ ներկա յ—րացա կա յի անուանա ժողո՛վուրդներու խոնաբՀնե բ ը կրնան իըենք ղի - ՝Բաղաքին գրադարանը որ կրնամ բսել պուլ–
ցանկի ընթերցում ր աեղի կ՚ունենային ։ րենք ճանչնւալ 0 շա կան ի մարդոց մէջ։ կարաՀա յո ւթե ան մ իւս քաղաքներէն ամ էն էն ճոխն
Եօթ Հարիւր, պատղամ ա ւո րնե րէն \ 9 Հողի ե՛ 0 շա կ ան իր դրակ ան այս ա ռաջ ի ն շրջան ին ո ւն ի ու Հարուստ էր , գրաւեց ին ։ &աա բարի , սակայն ,
եկուր տես ո ր Դրօշակդ Հ ա լա քած ոնե րը եւ *եի լի՛
կած էին ա րտասաՀմ ան էն , էսկ 681 ^ոգի Մ իս՚ո - սլարւլ լեզու մը, ինքնատիպ ոճ ։ Բայց Հոս իսկ ար
եալ ՚ՀքաՀսԼնղնեըէն եւ *Բանատայէն : Աուրիայէն••, դէն երեւան կուղ այ , րսելու, մտածելու այն տար սլէի <ձքիազմի կիները իբրեւ ծրարի թուղթ վաճա
պ աո ոստ ինէն եւ Կիպրոսէն եկած՜ էին 4 պատդա– օրինակ, զարտուղի , ինքնատիպ ե լ բարդ եզանա֊ ռեցին նպարավաճառներուն՝ եւ մսավաճառներուն :
մ աւո րնե ր , Հունաստան էն՝ \ , քիո ւման իա յէն՝ 3» կբ որ պիտի աիբէ ապագայ Օշականին մէջ , աւելի Ո^վ կը Համ արձակէր բողոքել , ղանդաաի լ , ա յ դ
Պելճիքայէն՝ 2, Եթովպիա յէն՝ 1, Մ ար ոքէն՝ 2, պիտի իստանա յ , բա ր գան ա յ Հասնելու Համ ար այն իսկական վանդալականութեան ղէմ ։
Ջինաստանէն՝ \, Աբժանթինէն՝ 3, Մեքսիքայէ^ն՝ չափազան ցութեանց \որոնցմէ կը խրտչին Հ իմ ա Բա ր ե բա խ տ ա բա ր քաղաքիս Հայ աքսոբեալնե–
1 եւ Ո ւ րո ւկո ւայէն՝ \ : Պատգամ աւո րն եր է^Լա յէ՛" շատեր ։ րր ժամանակ մը վերջ ազատ արձակուեցան , սա
Ֆրանսա՛յէն , Ան դլի ա յէն , Պ ո ւլկաբ իա յէն , էյ դիպ - Ե ՛ւ կ*ըմըռնեմ 0 շա կան ը ե լ ա յգ փոփոխ֊ոլ - կա յն ուրիշ քաղաքներ ու ըն՛կերներ բ անդարձ ան–
, նկատ ի ունենալով Օշականի
տոսէն , Իրանէն, իբաքէ^ն ե լ Պրազիլէն։ Այս Հա– թիւնբ կր բացատրեմ եւ անոր Հոգեկան Հետացան ։ Մ ին չեւ այսօր լուր չկա ք խումբ մբ
ե լ մտային–
չիլո՝վ , ուրեմն , Աիացեալ ՚ՀյաՀանղներէն դուրս եզակի խառնուածքը մտաւոր ականներէ ։
600—700 տ աղտ ր չուն չ կազմ ող Հա յ կա կան գա ֊ յեղաշրջումը ։
ղութները ներկա յացուած էին \ 9 պատգամ աւո ր - ՝Բ սան տ ա ը ե կան ին մենք չենք արտա քա յտեր Գաղութին ղեկր իրենց տվւին մէջ կը գործեն
ներով, իսկ Միացեալ *Լ,աՀանղներու 150^5> 200 մեր Հոգքւն նոյն բառեր ո վիս՛ոյն՛ շեշտով, նախագա– յանուն ՀՀ Հայ բեն իքի ճակատին» միշտ կարս"իր
Հազար Հա յո ւթե ան մէկ Հ ատ ուա ծը ն եր կայաց - ս ո ւթ իւննե րու նո յն կառո լց ո ւածքով , քան 50ին թ ա մ բ ո վ ։ Եթէ կրնաս մի մասնակցիր այս ինչ կամ 3
ուած ՛էր 681 պատգամաւորներով ։ կամ ՃՕին ։ Պարզ ղգացումներր բարգացեր ՛են, այն 1՚նչ տօնին : թռուցիկներ կ՛՛ելլեն ժողովուրղր
Ամ եր իկաՀայ ղաղութը ներկա յացնող 681 կ եանքի ա Հ աւո ր գէպքե րր դիղո ւեր են Հոն թանձ ր ՀրաւիրելոՎ, պարտաւորիչ ներկայութիւնը շեշտե
պատղամ աւո րնե բոլ 70 առ Հար իւր եկած էին եր խաւերով , կորսնցոլցեր ենք վճիտ պաբզութիւնր լով։ ՝Բաջութիւն եթէ ունիս, ներկայ մ թ ըլլար ,
կու տասնեակ սովետասէր Հայրենակցական Ա՝իու^. կեանքին ։ քՒանձրացեբ է մեր մարմինր, թանձրա ֊ «ֆաշիստ» , ՀՀընդղիմ աղի Հ1» , ՀՀ ա կաՀ ա յաստան -
թիւններէ Հ Այ՛1 աոԳ^*ՐԼՀ սաորաղրողի ստացած ցեր են մեր ջիղերր ու արիւնը ։ Ա ե ր միտքբ սնա– եան» ա ծա կանն ե ր ր աժան աժան կը փակցնեն վը–
աեղեկութիւննե րու Համ աձա յն , մ իա յն Տիթրո ձԻ՜ ներ է քիչ մր ամէն տեղ, ղիլղէն ելեր ենք քաղաք– բագ։
տ է ն եկած է ին շուրջ 200 պատղամ աւոբն եր % Հա յ– ն1. րր մտեր , Հայկական՝ միջավայրէն ս՚֊րիշ կլիմա էյերղաղթի շրջանին, .ողորմելի տիպարներ կա
յտ ենակց ա կ ան ն ե րո լ նե ր կա յա ց ո լ ց իՀնե ր էն դուրս՝ ներու տակ, ճաշակած ո՚֊րիշ պտուղներ , մեր մտա– | տարեալ դիկտատոր դարձած՝ կր կտրէ ին , կր թա
«՛Բ ոն կր է ս» ին կը մասնակցէին խումը մը Հողեւո– Հ ռ գու թ ի ւնն ե րն իսկ փո խած են ի բ են ց ո լղզո ւթիւ- փէին % իրենւց վճիռբ անդառնալի էր ընտրութեանց
բականներ ամ ե ր ի կա Հա յ մէկ Հատուածի թեմին նր , ձեւր մէջ* այնպէս որ շատ անդամ իրենց մէջ ծեծկու–
կողմէ , խումբ մր չէզոք կոչուած սովետասէր Ջեմ արդարացներ Օշականի ներկայ լեզուն , ո լքի եւ ըսի րսաւևե բու դուռ բւ ՚ ց ուե ց Լ Նախ
մտաւոՀբականներ եւ Վերջապէս ՀԼբաբեբքչ թերթի "՛Ո Կը բացատրեմ զա ,ն , կր Հետելիմ իր Հոգեկան իրենց մարգի կը արձանագրել տուին , ազդական
շոլրջ Հաւաքուած ամ եր իկաՀայ Հ ամայն աՎա րնե եւ մտայենւ յեղաշրջումին ե լ անոր գործ-իքր եղող, ներով Հանդերձ, խաթըբը մեծ դեր կր խաղար։
րոլ խմբակր, որ Հ*Բոնկրէս՚ֆի իրական ղեկաՎաբն լեզուին : ի տես անիրաւութեանց եւ անարդարութեանց , ո՞վ
Բնական Է , ամէնէն առաջ այղ խառնուա՛ծքի կրնար բողոքել կամ դիտողութիւն ընել։ Երիտա–
զեր բա բղա–
Կուսակցական պա ա կան ե ր ռ ւթեան իմաստով խնդիր է ։ Օշական այսպէս է ։ Ջեմ սարդն եր որոնք անկեղծ եւ Հայրենասիրական
«՚Քոնկրէս^ր , րացի սովետասէր չէզոքներէ , բաղ ց% ել արղէնւ այս բարդ խնդիրը դործ մը կատարելու Համար գտցած աղբաբիկնե–
կացած– էր Համայնա՛վարներէ , ռամկավարներէ եւ Օրականի Վէպեր ր եւրոպական րմ բռնում ով,ի– րուն միացած էին եւ ռուսական քամիոնէն դէպի
բծեր են եւ պի
Հնչակեաններէ : Մե& մասով Համայնավարներ էին րենց խո բո ւթե ամ բ մ եծարժէք գո Համբաւը շոգենաւ բեռ կը կրէին, ետ ճամբեցին եւ թո յ ք
շվքնե -
արտասաՀմանէն եկած՜ պատգամաւորները։ (հու - տի բաւեն որեւէ մեծ ղՐ"գի մր չտուին որ շոգենաւին պո իսկ տեսնեն, կարօտի
մանիա յէն եկած՜ պատգամաւորներէն մին էր ոմն լու Համար \ բաբե լ մ բ ղրկեն ։
Յարութիւն Պապոյեան , որուն տխուր սնց եւ ղին Աակա քն Օշակա՛ն , մեծ ստեղծագո բծող , նո յն– Մն, ւցոզներր ասոր ալ Հանդուրժեցին , խոշոր
ծանօթ են ռումանաՀայ գաղութր եւ գէպի անյայտ պէս մեծ քնն ագատ է ։ Բացառ ք։ կ կա բոզութիւն մը, քար մը ղնե լով \իրենց սրտին Վրա յ ։ Ոչ մէկ ուղ
ճակատաղի ր ուղարկուած մեր ո ում ան աՀա ^ դաշ Հազուագիւտ շնորՀք եւ տաղանդ ։ ղակի կամ կողմն։ ակի ղի աո զո ւթիւն ։ Վերջապէս
նակցական ընկերները ։ Բ՝երեւս , Օշական մեր մեծագոյն վիպագիրը անցան այգ դառն եւ ցուրտ , անմոռանալի օրերը։
չէ Լ թէ եւ չենք գիտեր իր լ մ ան մ եծո ւթիւնը եւ ի ր են ց մէջ տեղի ո լնե ց ած ը ս ի՜՜ր սաւնե ր ը նե ր ղ աղ՛
Ինչպէս յայտարարեց ՝Բոնկրէս»ի դիւանը, աք– ահ զ ի տն անք աքն ատեն երբ Հրատարակուին
Հայ Բարեղո բծական ԸնղՀ . Մ իութիւնը «ինչ ինք ամբողֆութեամբ) ,բայց անկասկած մեր մեծագոյն թի օրերուն , բաւական երկար տեւեցին , քէներ ,
պատճառներով» չէր մ ասնակցած <ձ՝Բ՝ոն կր է ս» ին ։ քնտնագատն է ։ Հ րաժարումնե ր , նո յն իսկ ծիծկուուքնեբ յաճա -
Այս «՝Բոնկրէս» կոչուա^ Հաւաքոյթը ,ուրեմն , 0 շականի խ ո բ ո ւթ ե ա մ բ անո ր պատ բաստու - խաղէպ էին էսնամիներոլ միջեւ։
կազմուած էր՝ տ) յառաջղիմական դիմակ ի տակ թեամբ , ա /ս դժգոՀութեամբ քննադատ մը պատիւ Գարնան ներգաղթի շուրջ ըսի ըսաւները նո
ծած կուած Հայ Համ ա յնաՎա ր^հ ե րու նախաձեռն ու— կր բերէ Հա ք գրականութեան ։ Այդ կը նշանակէ րէն սկսած էին, են թադրութ իւննե ր , կարգադրու
թեամբ ե լ զե կա՛Վար ո ւթ եա մ բ , բ ) բացառապէս նախ որ աքդ գրականութիւնը գո յութիւն ունի , թիւնն եր , ե լ աՀա զանազան սլատմ ո լ թ իւննե բ ո–
Հայ Համ ա յն աՎա րնե րէ եւ ս ո Վետ ասէր տա բ բե րէ , արժէէք ունի եւ կը ձգտի լաւագոյնին : Մեծ ղ,Րա - րոնք պաղ տպաւորութիւն ձգեցին ։ Մոսկուան
դ) կը ներկա յացնէ Հա յ ղազութնեբու մ իայն մէկ դէտն եր Էն վերջ կոլգան մ եծ քնն ա դա տն ե ր ր , մեծ Հեր քեց Ան գ արայ ի լուրերը, բայց Հոս մամուք
մասը Լօրինակճ մինչ ԵթոՎպիոք քանի մը Հարիւր գեղարուեստական գործ՜եր ծ՜նունդ կ ուտալ մեծ չկայ որ ազդարարուի : Տեսա՞ծ՜ էք «Երեւան՝»ը ոք
քննադատներուն :
Հայերը պատղամաւոր» մը ղրկած էին, անդին Ե– մէկ բառ Թուրքիոյ Հասցէին : Այնքան աղմուկ,
գիպտոսի Հայ գաղութը ներկայացուցիչ չունէր , Այս Հաստատումը մեծագոյն պատիւն է թէՀա* արմ՜ան բողոքներ Աուրիայէն, Եգիպտոսէն , Հիւս՛
մինչ Մաքոքի մէկ բուռ Հայերր երկու ՀՀ պա տ դա գրականութեան ե լ թէ Օշականին։ կ-ՓՈԼԱՏԵԱՆ եւ Հարաւ .
ւքալոր» Գր1լա°^ է Ի^1 » ֆրանսա Հա/ Հ ոծ գաղութր Ամերիկս/եերէն , նոյնիսկ էշմիածնէն,
ներկայացուցիչ չունէր եւն) , ղ) ճնշող մեծամաս^ րենիք վե րադառնա լու Համ աղգա ւին ղո րծ ին » : ԲայՅ " I մԷԿ 11ոլԿ) ճ Ի չմԸ Պուլկարիայէն : Արդ
նոլթեամբ ամեբիկաՀայ գաղութէն 6 8 1 " ^ ընդ– Հա յկակս/ն Աքթսիեա ական Ա ո ց իա լի ստական Ռես ի՞նչ բանի վերագրելու է . . . իսկ ասոր փոխարէն ,
ղէմ 19/ք եւ Վերջապէս , ե) պատգամաւորի Հան - պուբլիկայի Մ ին ի սա րնե րի Ա ո վետ ի \,ախագաՀ ի ի՛՛նչքան վրանաբաց սուտեր , զԱ . Վրացեան տես
գամ ան ք չունեցող պատաՀական մարգ ո ց մ է : Պատ Տեղա կա լ ԱաՀակ կարապետ եան իր ող^ո յն ի Հեռա նուեր է Ա ան Ֆրտնչիսկոյի թուրք պատուիրակ -
գամաւորներէն եւ ոչ մէկր ընտրուած էր ժողովր գրով յոյս յայտնած էր 1 որ «Համագումար ր կր ներուն Հետ, ե լ այլն։ Հագար Հերքէ, իրենց Հնա
դական քուէաբկութեամբ։ ծ առա յէ Ափիւռքի Հա յո ւթեան բոլոր յառաջադէմ րած՜ սուտը կր ծ՜ամեն ու կբ ծ՜ամեն • • • :
ԱՀա այսպիսի կազմով դումա րուած «՝Բ ոն կ - ո յժե րու Հ ե տաղ ա յ աւելի սերտ Համ ա խմ բում ին ,
\րէս»ը արժանացած էր 1$ • Հաայյաս տա նի պէձ աշխարՀի մէջ ցրուած Հայութեան մեր Հայրենիք,
մեծ գո ր–
խանատոլ ներկա յացուց իչն երո ւ վստաՀ ութեան ։ Աովետական Հայաստան վերադառնալու
Հայկական Ա ովետական Ա ո ցիա լիստական ծին» : ՎԵՑ ՀԱՑ -ԲԱՀԱՆԱՆԵՐՈՒ ԴԻԱԿՆԵՐԸ <ան -
Ռեսպուբլիկայի Գերագոյն Աովետի նախագահ ու - Գէսրգ Զ* Կաթողիկոս իր ողջոյնի Հեռագրով ո ւե ց ան ղմ ռսուած եւ անա յ լա յլ ԱՀնդա բայ ի մէջ ,
թեան նախագաՀ Աացակ Պապեան Հեռագրով ող– Հա յ ր ապե տ ա կան օրՀնութիւն ու՛ղարկած էր «ազգի նախապէս Հա յապատկան Հող մ բ փո րուած ատեն է
ջունած Էր <Հ՝Բ ո՝ն կր Է ս» ր , վստաՀութիւն յայտնելով Հաւատարիմ ղալակնեբուդ , որ եկած էք լսելի ր– Հողին այժմոլ. սեփականատէր Ք՝ուրքր դիմած է
որ՝ «ձե-ր Համաղումա րբ նոր ազդակ մր պիտի Հան նելու աշխաբՀին Հայ ժողովուրդի մ իաՀամուռ տեղին Հայ Համայնքին որ չէ Հետաքրքրուած եւ
դիսանայ աւելի եւս ուժեղացնելու արտասաՀմ՛անի կամքը եւ արդար պաՀանջր վերատիրանալու իր Թուրքը իր անձնական ծախքով փոխադրել տուած
Հայ յառաջադէմ ոյժերու օժանդակութիւնը տա - ււնադրաւսւած Հա յրենի Հողերուն՛) • է զանոնք Հայոց դե րեղմանաա ո ւն ը , ինչպէս կը
բագիր Հայութեան ներգաղթին , սովետական Հայ (Հայրենիք) ԹՂԹԱԿԻՑ գրեն Պոլսոյ թերթերը :
Fonds A.R.A.M
Մայէ– \Էն մինչեւ կ Նիք֊ Եոըքի մէչ տեղի խՄԲ՝— Ստորեւ1 ամփոփումը այն սառին զոր ԽՄԻ •— նոր հասած սամրորդէ մը կը քաղենք
րՀային խօսեցաւ Պ» Կ* ՓպատեաԸ, ՚սիսի մ է չ , 8 ՛ Օշա - հետեւեալ տեղեկութիւները -—
ունեցաւ, այսպէս կոչուած– գՀամաշիսա
Հայկական ^ոնկրէոը) \ կանի յոբելեանին առթիւ
Հ՚Բոնկրէս^ին նախորդեց բազմամարդ ճաշկե Օշական ի կեանքը , անոր ստեղծագործական Անշուշտ իմացաք որ ս՛ովետ բանակը Պ ո ւ լկա -
րոյթ մր II լոլո, ո լֆ Աստորիա Հիւրանոցին մէշ՝ : վերելքը, պատկերն է մեր ցեղին Հոգիին։ Ջարդե բիա մ ւո ա ւ 9 Աեպտեմբեբ \944ին եւ այղ օբր կար
Հ՚թոնկրէսֆի առաչդն երկու օրերու նիստերր րու , թշուառութեան , արեան մէջ՝ ա ս լ ր ի լ ուզող , միրներուն Համար եղաւ յազաթանակի օր մը եւ
փեղյի ունեցան նոյնպէս Ուոլտորֆ Աստորիա Հիւ չյուսաՀատող ցեղաւն անմալ։ տենչն է , ամէնէն ան մ ասն աւո րապէս Հայ կար մ ի րնե ր ո ւն փառքի օր ր ։
րանոցին մէշ, իսկ վեր1ի% օրուան նիստերր կայա նպաստ պա յմ անն ե ըո լ մ էջ , ղէաի վեր յ ԳԷ՚ՂՒ Հետեւեալ օրն իսկ օրուան կառավարութիւնր
ցան կարողներու ԱրՀ ե սաակցա կան Մ իութեան բարձրին ձգտող ժողովուրդ ի մր Հերոսական կո - տապալեցին եւ անոր տեղն անցան կաբմիրնեբր ;
թիւ 91 մասն աճի ւղի սրահին մէչ՛. բո՛վն է, խեղճ, դժբախտ կեա՛նքին վրայ մտածու - Անմիջապէս սկսան խմբական ձերբակալութիւ՛ն -
«–Բոնկրէս»ին եր մասնակցէին, ԼՀսա դիւանի մին եւ գաղափարին յաղթանակն է, այդ դժբախտ ներր յայտնի եւ գործօն գէմքերու, որոնց թիւր
յայտարարութեան՝, 700^՜^ 800 այսպէս կոչուած կեանքը մ եծո ւթեան եւ ստեղծագո րծ դեղեց կու օրական միայն Հազարէն աւելի էր Աոֆիայի մէջ՛.
պատղամաւորներ ։ կ՚ըսենք այսպէս կոչուած , վա– թեան վերածելու աբմենակւ ւն շնորՀքն է ։ ծ " Հայը կրնալը անմասն՛ մնալ, եւ աՀա յ ա յ
թէ ա յսօր
սընղի չղեկուցուեցաւ թէ ինչ մարմիններ եւ ինք դիտեմ մ եր ցեղին 0 շա կան ր յարղելով , 1լ ուղէք նի եւ եյայւ սյերւ ձե բբա կա լութ իւննե ր բ
ձեւով ընտրած էին այգ պատգամաւորները։ նիս յարգել այդ ազնիւ , րմ բոստ ստեղծա - Հաւաքեցին բոլոր անոնք ո ր մօտէն կամ Հեռոլէն
տերու ընթացքին ղի լան ը եւ պատղամ աւո բները գործ Հոգին՛^ ։ Հետե ւած , կրած, կամ մասնակցած են Դաշնակ -
իրենց խօսքի մէջ կանգ առին 700 թի՛՜ի վըայ, ո– Ապա քննելով Օշական ի գրականութիւնը ցութեան կամ Մա յիս 28ի Հանդէսներուն* է* , մեծ
րո՛վ այս տողերը ստորագրողն ալ սաիպուած է այսպէս ներկա յացուց զա յն ։ մեղք են գործեր ՚. Հարցաքննեցին , տասնի չափ
ընդունիչ այղ թիւը X « Կայ «իյոնարՀնե ր»ոլ Հեղինակը ։ հո - ձերբակալեցին ու աքսորեցին։ Մե՛՛ծ յաղթանակ։
Այղ րաղմամարղ ժողովը Հ՝Բո՝նկրէս»է կամ նարՀ մարգոց կեանքին նկարագրութիւնը, նուաո Ապա խո ւզա ր կո ւթ իւննե ր ։ Արժեմ չարժեմ ը Հովեր
պատղամաւռըական ժողովէ աւելի Հրապարակա - Հարազատ թերեւս զուտ Հայկական առումով , քան աո ած ամէն ի ր ա ւա ս ո ւթ ե ա մ բ տուները կը մա -
յին ժողովի տպաւորութիւն կը ձդէր , քանդի ո ք Զա բղար եան ի , քՒլկատէնցիի եւ մեռի աւելի մօտ նէին եւ եթէ բան մը չէին գտներ, մեծ Հրճուանք
պատղամ ա ւո րնե ր ո լ իր ա ւա ս ո ւթե ան ց ստուգում՛ը , Համ աստ եզե տ ի պա րն ե բ ր , բա յց շատ աւելի խոր , մը կը զղա յ ին անեց իներուն յո լզում էն եւ իրար–
ոչ նիստերուն մասնակցող պատգամաւորներու թի աւելի մեծ դեղաբուեստական ըմբռնումով։ Բոլոր անզո ւմէն
լի ճշտում ը , ոչ ալ ներկա յ—րացա կա յի անուանա ժողո՛վուրդներու խոնաբՀնե բ ը կրնան իըենք ղի - ՝Բաղաքին գրադարանը որ կրնամ բսել պուլ–
ցանկի ընթերցում ր աեղի կ՚ունենային ։ րենք ճանչնւալ 0 շա կան ի մարդոց մէջ։ կարաՀա յո ւթե ան մ իւս քաղաքներէն ամ էն էն ճոխն
Եօթ Հարիւր, պատղամ ա ւո րնե րէն \ 9 Հողի ե՛ 0 շա կ ան իր դրակ ան այս ա ռաջ ի ն շրջան ին ո ւն ի ու Հարուստ էր , գրաւեց ին ։ &աա բարի , սակայն ,
եկուր տես ո ր Դրօշակդ Հ ա լա քած ոնե րը եւ *եի լի՛
կած էին ա րտասաՀմ ան էն , էսկ 681 ^ոգի Մ իս՚ո - սլարւլ լեզու մը, ինքնատիպ ոճ ։ Բայց Հոս իսկ ար
եալ ՚ՀքաՀսԼնղնեըէն եւ *Բանատայէն : Աուրիայէն••, դէն երեւան կուղ այ , րսելու, մտածելու այն տար սլէի <ձքիազմի կիները իբրեւ ծրարի թուղթ վաճա
պ աո ոստ ինէն եւ Կիպրոսէն եկած՜ էին 4 պատդա– օրինակ, զարտուղի , ինքնատիպ ե լ բարդ եզանա֊ ռեցին նպարավաճառներուն՝ եւ մսավաճառներուն :
մ աւո րնե ր , Հունաստան էն՝ \ , քիո ւման իա յէն՝ 3» կբ որ պիտի աիբէ ապագայ Օշականին մէջ , աւելի Ո^վ կը Համ արձակէր բողոքել , ղանդաաի լ , ա յ դ
Պելճիքայէն՝ 2, Եթովպիա յէն՝ 1, Մ ար ոքէն՝ 2, պիտի իստանա յ , բա ր գան ա յ Հասնելու Համ ար այն իսկական վանդալականութեան ղէմ ։
Ջինաստանէն՝ \, Աբժանթինէն՝ 3, Մեքսիքայէ^ն՝ չափազան ցութեանց \որոնցմէ կը խրտչին Հ իմ ա Բա ր ե բա խ տ ա բա ր քաղաքիս Հայ աքսոբեալնե–
1 եւ Ո ւ րո ւկո ւայէն՝ \ : Պատգամ աւո րն եր է^Լա յէ՛" շատեր ։ րր ժամանակ մը վերջ ազատ արձակուեցան , սա
Ֆրանսա՛յէն , Ան դլի ա յէն , Պ ո ւլկաբ իա յէն , էյ դիպ - Ե ՛ւ կ*ըմըռնեմ 0 շա կան ը ե լ ա յգ փոփոխ֊ոլ - կա յն ուրիշ քաղաքներ ու ըն՛կերներ բ անդարձ ան–
, նկատ ի ունենալով Օշականի
տոսէն , Իրանէն, իբաքէ^ն ե լ Պրազիլէն։ Այս Հա– թիւնբ կր բացատրեմ եւ անոր Հոգեկան Հետացան ։ Մ ին չեւ այսօր լուր չկա ք խումբ մբ
ե լ մտային–
չիլո՝վ , ուրեմն , Աիացեալ ՚ՀյաՀանղներէն դուրս եզակի խառնուածքը մտաւոր ականներէ ։
600—700 տ աղտ ր չուն չ կազմ ող Հա յ կա կան գա ֊ յեղաշրջումը ։
ղութները ներկա յացուած էին \ 9 պատգամ աւո ր - ՝Բ սան տ ա ը ե կան ին մենք չենք արտա քա յտեր Գաղութին ղեկր իրենց տվւին մէջ կը գործեն
ներով, իսկ Միացեալ *Լ,աՀանղներու 150^5> 200 մեր Հոգքւն նոյն բառեր ո վիս՛ոյն՛ շեշտով, նախագա– յանուն ՀՀ Հայ բեն իքի ճակատին» միշտ կարս"իր
Հազար Հա յո ւթե ան մէկ Հ ատ ուա ծը ն եր կայաց - ս ո ւթ իւննե րու նո յն կառո լց ո ւածքով , քան 50ին թ ա մ բ ո վ ։ Եթէ կրնաս մի մասնակցիր այս ինչ կամ 3
ուած ՛էր 681 պատգամաւորներով ։ կամ ՃՕին ։ Պարզ ղգացումներր բարգացեր ՛են, այն 1՚նչ տօնին : թռուցիկներ կ՛՛ելլեն ժողովուրղր
Ամ եր իկաՀայ ղաղութը ներկա յացնող 681 կ եանքի ա Հ աւո ր գէպքե րր դիղո ւեր են Հոն թանձ ր ՀրաւիրելոՎ, պարտաւորիչ ներկայութիւնը շեշտե
պատղամ աւո րնե բոլ 70 առ Հար իւր եկած էին եր խաւերով , կորսնցոլցեր ենք վճիտ պաբզութիւնր լով։ ՝Բաջութիւն եթէ ունիս, ներկայ մ թ ըլլար ,
կու տասնեակ սովետասէր Հայրենակցական Ա՝իու^. կեանքին ։ քՒանձրացեբ է մեր մարմինր, թանձրա ֊ «ֆաշիստ» , ՀՀընդղիմ աղի Հ1» , ՀՀ ա կաՀ ա յաստան -
թիւններէ Հ Այ՛1 աոԳ^*ՐԼՀ սաորաղրողի ստացած ցեր են մեր ջիղերր ու արիւնը ։ Ա ե ր միտքբ սնա– եան» ա ծա կանն ե ր ր աժան աժան կը փակցնեն վը–
աեղեկութիւննե րու Համ աձա յն , մ իա յն Տիթրո ձԻ՜ ներ է քիչ մր ամէն տեղ, ղիլղէն ելեր ենք քաղաք– բագ։
տ է ն եկած է ին շուրջ 200 պատղամ աւոբն եր % Հա յ– ն1. րր մտեր , Հայկական՝ միջավայրէն ս՚֊րիշ կլիմա էյերղաղթի շրջանին, .ողորմելի տիպարներ կա
յտ ենակց ա կ ան ն ե րո լ նե ր կա յա ց ո լ ց իՀնե ր էն դուրս՝ ներու տակ, ճաշակած ո՚֊րիշ պտուղներ , մեր մտա– | տարեալ դիկտատոր դարձած՝ կր կտրէ ին , կր թա
«՛Բ ոն կր է ս» ին կը մասնակցէին խումը մը Հողեւո– Հ ռ գու թ ի ւնն ե րն իսկ փո խած են ի բ են ց ո լղզո ւթիւ- փէին % իրենւց վճիռբ անդառնալի էր ընտրութեանց
բականներ ամ ե ր ի կա Հա յ մէկ Հատուածի թեմին նր , ձեւր մէջ* այնպէս որ շատ անդամ իրենց մէջ ծեծկու–
կողմէ , խումբ մր չէզոք կոչուած սովետասէր Ջեմ արդարացներ Օշականի ներկայ լեզուն , ո լքի եւ ըսի րսաւևե բու դուռ բւ ՚ ց ուե ց Լ Նախ
մտաւոՀբականներ եւ Վերջապէս ՀԼբաբեբքչ թերթի "՛Ո Կը բացատրեմ զա ,ն , կր Հետելիմ իր Հոգեկան իրենց մարգի կը արձանագրել տուին , ազդական
շոլրջ Հաւաքուած ամ եր իկաՀայ Հ ամայն աՎա րնե եւ մտայենւ յեղաշրջումին ե լ անոր գործ-իքր եղող, ներով Հանդերձ, խաթըբը մեծ դեր կր խաղար։
րոլ խմբակր, որ Հ*Բոնկրէս՚ֆի իրական ղեկաՎաբն լեզուին : ի տես անիրաւութեանց եւ անարդարութեանց , ո՞վ
Բնական Է , ամէնէն առաջ այղ խառնուա՛ծքի կրնար բողոքել կամ դիտողութիւն ընել։ Երիտա–
զեր բա բղա–
Կուսակցական պա ա կան ե ր ռ ւթեան իմաստով խնդիր է ։ Օշական այսպէս է ։ Ջեմ սարդն եր որոնք անկեղծ եւ Հայրենասիրական
«՚Քոնկրէս^ր , րացի սովետասէր չէզոքներէ , բաղ ց% ել արղէնւ այս բարդ խնդիրը դործ մը կատարելու Համար գտցած աղբաբիկնե–
կացած– էր Համայնա՛վարներէ , ռամկավարներէ եւ Օրականի Վէպեր ր եւրոպական րմ բռնում ով,ի– րուն միացած էին եւ ռուսական քամիոնէն դէպի
բծեր են եւ պի
Հնչակեաններէ : Մե& մասով Համայնավարներ էին րենց խո բո ւթե ամ բ մ եծարժէք գո Համբաւը շոգենաւ բեռ կը կրէին, ետ ճամբեցին եւ թո յ ք
շվքնե -
արտասաՀմանէն եկած՜ պատգամաւորները։ (հու - տի բաւեն որեւէ մեծ ղՐ"գի մր չտուին որ շոգենաւին պո իսկ տեսնեն, կարօտի
մանիա յէն եկած՜ պատգամաւորներէն մին էր ոմն լու Համար \ բաբե լ մ բ ղրկեն ։
Յարութիւն Պապոյեան , որուն տխուր սնց եւ ղին Աակա քն Օշակա՛ն , մեծ ստեղծագո բծող , նո յն– Մն, ւցոզներր ասոր ալ Հանդուրժեցին , խոշոր
ծանօթ են ռումանաՀայ գաղութր եւ գէպի անյայտ պէս մեծ քնն ագատ է ։ Բացառ ք։ կ կա բոզութիւն մը, քար մը ղնե լով \իրենց սրտին Վրա յ ։ Ոչ մէկ ուղ
ճակատաղի ր ուղարկուած մեր ո ում ան աՀա ^ դաշ Հազուագիւտ շնորՀք եւ տաղանդ ։ ղակի կամ կողմն։ ակի ղի աո զո ւթիւն ։ Վերջապէս
նակցական ընկերները ։ Բ՝երեւս , Օշական մեր մեծագոյն վիպագիրը անցան այգ դառն եւ ցուրտ , անմոռանալի օրերը։
չէ Լ թէ եւ չենք գիտեր իր լ մ ան մ եծո ւթիւնը եւ ի ր են ց մէջ տեղի ո լնե ց ած ը ս ի՜՜ր սաւնե ր ը նե ր ղ աղ՛
Ինչպէս յայտարարեց ՝Բոնկրէս»ի դիւանը, աք– ահ զ ի տն անք աքն ատեն երբ Հրատարակուին
Հայ Բարեղո բծական ԸնղՀ . Մ իութիւնը «ինչ ինք ամբողֆութեամբ) ,բայց անկասկած մեր մեծագոյն թի օրերուն , բաւական երկար տեւեցին , քէներ ,
պատճառներով» չէր մ ասնակցած <ձ՝Բ՝ոն կր է ս» ին ։ քնտնագատն է ։ Հ րաժարումնե ր , նո յն իսկ ծիծկուուքնեբ յաճա -
Այս «՝Բոնկրէս» կոչուա^ Հաւաքոյթը ,ուրեմն , 0 շականի խ ո բ ո ւթ ե ա մ բ անո ր պատ բաստու - խաղէպ էին էսնամիներոլ միջեւ։
կազմուած էր՝ տ) յառաջղիմական դիմակ ի տակ թեամբ , ա /ս դժգոՀութեամբ քննադատ մը պատիւ Գարնան ներգաղթի շուրջ ըսի ըսաւները նո
ծած կուած Հայ Համ ա յնաՎա ր^հ ե րու նախաձեռն ու— կր բերէ Հա ք գրականութեան ։ Այդ կը նշանակէ րէն սկսած էին, են թադրութ իւննե ր , կարգադրու
թեամբ ե լ զե կա՛Վար ո ւթ եա մ բ , բ ) բացառապէս նախ որ աքդ գրականութիւնը գո յութիւն ունի , թիւնն եր , ե լ աՀա զանազան սլատմ ո լ թ իւննե բ ո–
Հայ Համ ա յն աՎա րնե րէ եւ ս ո Վետ ասէր տա բ բե րէ , արժէէք ունի եւ կը ձգտի լաւագոյնին : Մեծ ղ,Րա - րոնք պաղ տպաւորութիւն ձգեցին ։ Մոսկուան
դ) կը ներկա յացնէ Հա յ ղազութնեբու մ իայն մէկ դէտն եր Էն վերջ կոլգան մ եծ քնն ա դա տն ե ր ր , մեծ Հեր քեց Ան գ արայ ի լուրերը, բայց Հոս մամուք
մասը Լօրինակճ մինչ ԵթոՎպիոք քանի մը Հարիւր գեղարուեստական գործ՜եր ծ՜նունդ կ ուտալ մեծ չկայ որ ազդարարուի : Տեսա՞ծ՜ էք «Երեւան՝»ը ոք
քննադատներուն :
Հայերը պատղամաւոր» մը ղրկած էին, անդին Ե– մէկ բառ Թուրքիոյ Հասցէին : Այնքան աղմուկ,
գիպտոսի Հայ գաղութը ներկայացուցիչ չունէր , Այս Հաստատումը մեծագոյն պատիւն է թէՀա* արմ՜ան բողոքներ Աուրիայէն, Եգիպտոսէն , Հիւս՛
մինչ Մաքոքի մէկ բուռ Հայերր երկու ՀՀ պա տ դա գրականութեան ե լ թէ Օշականին։ կ-ՓՈԼԱՏԵԱՆ եւ Հարաւ .
ւքալոր» Գր1լա°^ է Ի^1 » ֆրանսա Հա/ Հ ոծ գաղութր Ամերիկս/եերէն , նոյնիսկ էշմիածնէն,
ներկայացուցիչ չունէր եւն) , ղ) ճնշող մեծամաս^ րենիք վե րադառնա լու Համ աղգա ւին ղո րծ ին » : ԲայՅ " I մԷԿ 11ոլԿ) ճ Ի չմԸ Պուլկարիայէն : Արդ
նոլթեամբ ամեբիկաՀայ գաղութէն 6 8 1 " ^ ընդ– Հա յկակս/ն Աքթսիեա ական Ա ո ց իա լի ստական Ռես ի՞նչ բանի վերագրելու է . . . իսկ ասոր փոխարէն ,
ղէմ 19/ք եւ Վերջապէս , ե) պատգամաւորի Հան - պուբլիկայի Մ ին ի սա րնե րի Ա ո վետ ի \,ախագաՀ ի ի՛՛նչքան վրանաբաց սուտեր , զԱ . Վրացեան տես
գամ ան ք չունեցող պատաՀական մարգ ո ց մ է : Պատ Տեղա կա լ ԱաՀակ կարապետ եան իր ող^ո յն ի Հեռա նուեր է Ա ան Ֆրտնչիսկոյի թուրք պատուիրակ -
գամաւորներէն եւ ոչ մէկր ընտրուած էր ժողովր գրով յոյս յայտնած էր 1 որ «Համագումար ր կր ներուն Հետ, ե լ այլն։ Հագար Հերքէ, իրենց Հնա
դական քուէաբկութեամբ։ ծ առա յէ Ափիւռքի Հա յո ւթեան բոլոր յառաջադէմ րած՜ սուտը կր ծ՜ամեն ու կբ ծ՜ամեն • • • :
ԱՀա այսպիսի կազմով դումա րուած «՝Բ ոն կ - ո յժե րու Հ ե տաղ ա յ աւելի սերտ Համ ա խմ բում ին ,
\րէս»ը արժանացած էր 1$ • Հաայյաս տա նի պէձ աշխարՀի մէջ ցրուած Հայութեան մեր Հայրենիք,
մեծ գո ր–
խանատոլ ներկա յացուց իչն երո ւ վստաՀ ութեան ։ Աովետական Հայաստան վերադառնալու
Հայկական Ա ովետական Ա ո ցիա լիստական ծին» : ՎԵՑ ՀԱՑ -ԲԱՀԱՆԱՆԵՐՈՒ ԴԻԱԿՆԵՐԸ <ան -
Ռեսպուբլիկայի Գերագոյն Աովետի նախագահ ու - Գէսրգ Զ* Կաթողիկոս իր ողջոյնի Հեռագրով ո ւե ց ան ղմ ռսուած եւ անա յ լա յլ ԱՀնդա բայ ի մէջ ,
թեան նախագաՀ Աացակ Պապեան Հեռագրով ող– Հա յ ր ապե տ ա կան օրՀնութիւն ու՛ղարկած էր «ազգի նախապէս Հա յապատկան Հող մ բ փո րուած ատեն է
ջունած Էր <Հ՝Բ ո՝ն կր Է ս» ր , վստաՀութիւն յայտնելով Հաւատարիմ ղալակնեբուդ , որ եկած էք լսելի ր– Հողին այժմոլ. սեփականատէր Ք՝ուրքր դիմած է
որ՝ «ձե-ր Համաղումա րբ նոր ազդակ մր պիտի Հան նելու աշխաբՀին Հայ ժողովուրդի մ իաՀամուռ տեղին Հայ Համայնքին որ չէ Հետաքրքրուած եւ
դիսանայ աւելի եւս ուժեղացնելու արտասաՀմ՛անի կամքը եւ արդար պաՀանջր վերատիրանալու իր Թուրքը իր անձնական ծախքով փոխադրել տուած
Հայ յառաջադէմ ոյժերու օժանդակութիւնը տա - ււնադրաւսւած Հա յրենի Հողերուն՛) • է զանոնք Հայոց դե րեղմանաա ո ւն ը , ինչպէս կը
բագիր Հայութեան ներգաղթին , սովետական Հայ (Հայրենիք) ԹՂԹԱԿԻՑ գրեն Պոլսոյ թերթերը :
Fonds A.R.A.M
