Page 234 - ARM_19-1947_02
P. 234
ՆՈՐ ՍԵՐՈՒՆԴԻՆ ՀԱՄԱՐ Ո\է եք, Խ յ դ%%գաաէԱնք» Մ ա յ ի ս 28ը Մ խ ա Ա պ ի մկ
Հկկ^ՐԴՒ ՓԱԽԱ հ՞ Ո Ւ Թ Ի Ւ Ն Ը ՎԻԷ՚է/սԱ, 23 Մայիս Լսահ֊ էինք շատ մբ ՄԻԼԱնՕ ( 8 ա ո ա ջ ) — Միլանոյի մէք, նախա.
«Հայ թագաւս րն ե բու» անուններ՝ Հ֊թ՚ագաւոր քար ձեոնութեամբ իտալիոյ Հայ Մչակութային Միու
Դաւաճան է սպանութենէն ետքն ալ իուզար - իւղի» , «Թաղալո ր. կա յս ր գորգերու» , «Թագաւոր թեան , արտակարգ յաքողութեամբ տօնուեցաւ մեր
կութիւնները կը շա ր ո ւնակուէին : պղպեղի», Լոր բանտարկուեցաւ Լոնտոնի մէք^ ։ մամանակակից պատմ ո ւթե ան ամ ենէն Հո յա կապ
կարճատեւ գագար մր, մեզի մտածել տուաւ Այս անգամ ալ «Թագաւոր գինիի», «ԹագուՀի էա– թուականներէն Մ ա յիս 28ի Հրաշքը։ Ներկայ էր
թէ արհաւիրքի օրերն անցաց֊֊ են եւ շուտով բնա մ ի չէ» : Հայ եւ իտալացի էնտիր եւ Հոծ բազմութիւն մր՝
կանոն վիճակը պիտի վերահաս տա աո լի տ կեցցէ՛ , շատ ապրի մեր թագուՀին, գոչեցին Հայ ազգայնականէն մինչեւ Հայ Համայնավարը ;
կարինէն բազմահազար զի՛ւ ոլորներէ բաղկա - Քաղցր բերնով, առատօրէն էա^էէ ստացող Հալ Օրուան պաշտօնական ճառախօսներէն եբկուքբ կբ
ցած ղօրաբամին մը բերելով, թուրք կառավարու կարօտեալներր : պատկանէ ին տեղական Համայնավար կուսակցու
թիւն ր ոչ միայն ամուր զինուորական շղթայով մը «Տարօսր» մեզի, քսին Վիեննացի իրենց թեան , որոնք իրենց կարգին ընդգծեցին Աայիս
օղակեց Այգեստանը, այլ եւ հայկական թաղերը նմանները։ Ասաուա^– աւելցնէ մեր թագաւորներն 25ի խորապէս ազգային , քաղաքական եւ պատմա
լեցուց ասկնա\մւերով , որոնք գիչեբ ալ ցերեկ կը ու թադուՀինեբր ։ Որքան շատ այնքան լալ: Լաւ՝ կան անբռնաբարելի իմաստն >ոլաբմէքր։Միլանոյի
հսկէին եւ ամէն շարժում կր խանգարէին , յաճախ ՚իրենլլ Համ ար , պարծանք մեղի Համ ար • • • : Հայութիւնը Մայիս 2Տի իր սրտազեղ մասնակցու–
ընգհարումներ ալ ստեղծելով։ Միայն ՚Բալիֆոնիոյ - Ֆրէզնօ քաղաքին մէք թեամ բ , Համերաշխութեան ա յնսլի սի տպաց ո յց մ ր
իշխան՝ բազմաթիւ զինուողներով հեռացած 15 Հայ միլիոնատէրեր կր ճանչնամ, 1լրսէր քանի ի յայտ բերա՛ւ որ փա փա քելի պիտի Աէէա Ր ռ ա յ"՝
էր Այգեստանէն եւ լեռր բարձրացած , իրեն հետ մր ամիս առաք «ճաշարաններու» թագաւորը, Պ• բազմապատկուած եւ ծաւալած տեսնել բոլոր գ ա–
տանելով բոլոր փախստական երիտասարդները, ո– ճօրճ Մաբտիկեան ,Վիէննայի Հաք մատուռին մէք՝ ղութներուն մէք անխտիր։
րոնք խստիւ կըհետապնգուէէնկառավարութենէն : կէս կուշտ կէս անօթի Հայ աշխատաւորներու առ Հանդէսր բացուեցաւ «Բամ * Փ որ ո տ ան» ո վ ,
Արամ Ս՚անոլկեան (Արամ փաշան) , հերոս քեւ։ Ե՛– մեզի կր պատմէր աղեխարշ կացութիւնր որմէ վերք խօսք ա՛ռաւ Պ* Արամայիս Աբապեան,
Տ աճա ար , Պուլկարացի Դրէգոր, եւ խումբ մը ու Հայ գաղթականն եր ո ւ զոր տեսած էր Գե րմ անիո ք որ իբ Հակիրճ ճառը փակեց Հետեւեալ խօսքեբով*
րիշներ Ջրուղիներու մէշ՝ շինուած թաքստոցէն ել Աւս տ ր իա յ գաղթակայաննե բոլ մէք։ Իր ականատ «Մայիս 2Տր կոչուաֆ– է Համայն Հայութեան
մատնութեամբ ձերրակալուելով բանտարկուած է– տեսի վկա յութիւններր էՈք պատմէ , գէթ մ ամ ու– տօնն ըլլալու,, յաղթանակի տօն մը, Հաւատքի ,
էն է լի միքոցով։ կենս ո ւն ա կ ո ւթ ե ան , յամ առ մ աքառումնեբով եւ
Սոսկումն ու արհաւիրքը իրենց գագաթնակէ Հքա՚տ Հեռու ենք իրարմէ , Հազարաւոր մղոն գերազոյ-ն ղոՀտզութիւններով շաՀ ուած յաղթանա
տին կին հասած։ Ե՛– սակայն գեռ ղինեալ խումբ ներով Հեռու, ծովերով եւ ցամաքներով կտրուած , կի տօն մը , որ իր երեւումով երքանկութեամբ լե
մր պահուած կր մԳւար Այգեստանի մէշ ել գիշեր֊ բա յց ս րտ ոռ վ ալ Հեռու • • • տ ցուց Համայն՝ Հայութեան սիրտ ր, ու մինչեւՀիմա,
ները գործի լծուելով, մ՛նացած զէնքերր թաքստո^ Լսեցէ՛՛ք , « վեՀափաոնե՛ք , մ ե ծ տ Հ ա ր ո ւս տ մի– երբ մեր շոլրք կը տրոփէ օտարութիւնը ել կբ
ներէն ուրիշ վայրեր կը տեղափոխէր եւ կը պա - լիոնատէբներ՝, արՀեստաւորներ ՛եւ աշխատաւոր •- բա ր ձ ր ա\ն ան Հ՛ա՛յ բենաբա՚զձ ո ւթեան Հովերն ու ա–
հէր։ ներ»; Լսեցէ՛ ք, Ամերիկայի «մոզովուրգ Հայոց », լիքները, ա՛ն, Մայիս 28ր մեզ կբ դիւթէ գեռ իբ
Բեռնատար եւ. վստաՀե լի մ արգոց պակաս ր Հայ ր են ա կց ա կան Մ ի ո ւթ ի ւննե ր , « Արանց եւ կա իմաստով , ի(ր գեղեցկութեամբ , իր բարձր եւ ան
զգալի էր : Զ գիտեմ թէ միւս թաղերու, մէք ինք նանց , ծեբոց եւ տզայոց » րո լո ր ճայ կեանքի ձեռն՛մխելի Հոգեզինութեամբ , ոբովՀետեւ ան ցե
լքիակ պաշապան ոլ պահապան, բայց իր կոչման
կ՝բնէին , որոինք էին փոխագրողները։ Մեր չրք*^նի ղին ձայն՝ն է, ցեղին իսկութիւնն ու Հոգին, ծնած
աշխատանքնե բուն մասնակից էին նաեւ. «Նոր Ա ե– գիտակի ց Հայ մ ամուլ , լսեցէ ք եւ գարմ ան մ ք , բ լ լա լո վ անոր արիւնէն տրպէս րո յան ատես ու -
բընգական» երկու, փոքրիկ խում բերը։ Իրիկուն մր ճար մր խորՀեցէք % թիւն մը ել ո րպէս (նոր դաբաշբքանի մը բարձրա
ՀրաՀտնգ ստացանք «գործի երթալու» : Եթէ գործ՛ Պատերազմ ի փոթորիկներու Հետ քշուած մ օտ խօսն ու լուսարձակր» Հ
կայ, կ՚ըսուէր, Հասկնալի էր թէ՝ կուսակցական երեք Հազար Հա լ գաղթականներ կան , անօթի , *Իրաւո ր ճառ մր կարդաց Պ * Տիգրան Մլեք -
գործի մասին է իւօսքր : գրեթէ սով ա Հաբ , օրական սնունդի բամնե չափ սանեան , մասնաւորապէս ծանրանալով Մայիս 2,$,ի
Մ ոլթր կ ո իս ե լո ւն պէս , գազ ինք մեր մամա - 1000—1200 գոլ ( քալոռի) ։ Երկու տաբի է այս պատմ ա կան ին եւ բաբո յական ա ար ո դո ւթե ա՛ն վ Ր՜՜
դրավայրը։ Հոն գտանք Բարունակը, Արտաշէսը, կերպ էլ ապրին , նիՀար , դեղն ած տալկացած եւ բայ։ Տաքորգաբար խօսք առին Պ* Գալուստ Մ կր՝՜
Տէր Գ իոն է սեան ՎաՀան , Հմայեակն եր եւ ուրիշ ֆիզիքապէս քայքայուած են՝ ։ կան թոքախտաւոր– եան եւ Պ * Տուսիկ Աշրաֆեան , որոնք իրենց կար
ներ Հ Մեֆ– զգուշութեամբ Հասանք Մ իրաւի Չ ա ար֊ ներ ալ ։ Այս սնունդով ո ր քա՛՛ն կա ք ո ղ են ապրիլ : գին Հոզքունեցին Մայիս 2,3ր իբրեւ Հարազատ ար–
րի թաղամասին մէկ փողոց ր գտնուող Տպաղեան Պէտք ունին սնունդի , պէտք ունին Հանդերձեղէնիդ
՚Հյիկոզոսենց այգին ; ճերմակեղէնի , ոտնամանի , ինչ որ ունէին Հին՛
Ա ա՛ո ւե ր ա իս ի ա ձառի մր տակ գտանք երեք պար մաշեցան , լմնցան, նորերր անմատչելի են, Հազ - ՔՐ ծրարներ կբ ստանան նո յն իսկ Թուրքերէն • •:
Մեր կերածր քիչ է– " չ կ՝ ապրեցնէ
կեր , Հրացաններու մասերով էի) Հրացանի ի ո զո - ուագիւտ են • ,ո չկր մեռցնէ ։
վակներ , ղռ\\Խւա(զն ե ր (կոթեր) ելն՛. Մանուկներ ել փոքր երախան եր , ղրկուած ՛Աւստբիոյ Լինց քաղաքի գաղթակայան -
Չգիտցանք թէ ո^վ գրած էո ատոնք այգ հ ՛Ա կենսանիւթ պա րո ւնա կո զ սննդա բա ր ուտեստէ , նԽրու մէշ կան մօտ 150 Հայեր : Վիէննայի մէշ հին
ռին տակ , միայն մեղմէ բաւակք-ւն Հեռու, ուբիյ կա թնեղէն , շաքարեղէն , բան քարեղէն , թարմ եւ գաղութով միասին 340 անձ : թերեւս 30 40 հ"գէ
հ՜առի մ ր քով նշմ արեցինք քա, ի մբ մ ար զկա յին չոր պտուղներէ , դեղնած , նիՀար , տխեղծ եւ վա– զանազան դմո ւա ր ո ւթ ի ւննե րէ անցնելով յաւելեալ
ստուերներ , որո՛նց Հետ յա բա լ ե ր ո ւթե ան ՚ ^ է ք էր աոյմ կր մեծնան՝, կան երախաներ որ չեն աեսած, բաներր կրնան ճարել , մնացեալնեբր սնունդի պա—
չեն գիտեր ի՚ւնչ է չամիչը, ի՚նւչ է– թուզր , շոքպան,
մեզմէ միայն մ է կրէ շաքարեղէնը կամ նարինջը։ կ կասութիւն կր զգան ամէն օր :
իւրաքանչիւրս ՛ի բ բամ ին բ շալկաՀչ– գի*^ եցինք
գէպի Տպղենց քբի գուռր : ան սրտցաւ ծնողներ կան տեղս մօտաւորապէս փոքրեր 30 40 Հո
Մ եր յառաքապաՀնե ր ր տեղեկացուցին թէ ւ*ւօ* որոնք գրամ ր ձեռքերն ին վ իւ շա ր սիբտեբնֆն , աս - ւէ իւ , որոնց անՀրամեշտ Է մասնաւոր ծրարներով
տիկս/նական սլաՀակներ կ^անցնրն փողոցէն ւ Կ ա ր - դին՝ անդին կր զարնուին իրենց փոքքիկներու Հա - սնն դարար ուտելիքներ Հասցնել : Առաքման ձեւեր
գագբուեցաւ՝ բեռներր վար դնէ լ ՛ել սպասել ծա– մար անուշեղէն մր, բան մբ ճարելու ։ Շատ քի ք եւ ձեւակերպութիլններ դիտէ Նիւ֊ Եորքի Հ* Բ»
ռերուն ետեւբ : անգամ ձեռք կր բերեն տարապայման սուղ գինե՝~ Ը • Մ ի ո ւթ ի ւն ը որ քան ի մը ամիս առաք մէկ ան
ք$ ո ւմ բ ին երեք փորձ առ ո ւ զ ին ե ալն ե րր գ իրք րով ։ գամ ի Համ ար ամ էն մ է կին մէկ մէկ ծրար ԳՐ^եց
բռնեցին գուռին առքեւ ել կը V պաս էին % Միայն Աւստբիոյ մէք կ՚ապրին մօտ կէս մի Նիլ Եորքէն : Բոլորն ալ մեռեալի տան մատաղ ու
Շաւո չանցան֊ , բեռնաւ՚որոլ.1 ցանք ու գուրս ե– լիոն , զանազանէ երկիրներէ , զանազան՝ ազդութիւն– տողներու պէս կերան կշտացան, «Աստուած ողոր
կանք փողոց : Կր քալէինք ոտքի մ ատն եր ո լ վրայ նեբէ Հոս ինկած օտարական գաղթական՛ներ ։ Ա— մի Հ ոգուն» րսին եւ միւս օր էրաՐ մոռցան,
կոիւե լով , ան ա զ մ ուկ : * նոնց մեծ մասր բախտաւորներ , կանոնաւոր ել լմնցաւ . • :
Արգէն շատ քալելիք տեղ չունէ ինք, փողոցր կազմ ա կե ր պո ւած , օգն ո ւթ ի ւն կր ստանան ի րենց Թղթակցութիւն ել որեւէ առաքում կարելի է
մ իա յն պիտի կտրէինք ել գի"* ա ց ք* գուռր բաց էր Ամերիկայի ազգային մարմիններէն ; Մերո՚նք են ընել Վիէննայի Հայ մատուռի Հասցէով ք1՝աւլ|>ԱԼ–
մեզի Համար * Երբ Տէր Գիոնէսիոսենց գռևէն ներս աաննբտաախտր բե ,ր թ• է Ամեր՛իկայի մեր Հայրենակիցները յին Վարչութեան , որ խղճմտօրէն եւ օրինաւոր
Թերեւս չէք գիտեր , չէք լսած որ
մտանք , ստուգուեցաւ ոնկերներոլ թիւր , գուռր Հոս կան դժ՚դրմախրտախտ , օգնութեան բոլոր Հ րաՀանգնե րր կբ կատարէ :( Հասցէ . /\ա1€–
կարօտ ազգային
գոցուեցալ ել մտանք այգին* Այգիէ այգի ճամ - ատշհշ I^^^^հ6, Օօա^ո^ե^ո^^ Տէւ՚տտտշ 10, ^աո, I (ճս–
ներ ։ Պատերազմը իբ Հետ ամէն՛ ինչ ս ր բե լլ տա - Էոըոց) :
բորգելով Հասանք Աղուըսաձոր թաղի մեր րնկեր–
րաւ, սակաւութիւն , աղքատութիւն, վս ո * Աշ -
ներէն մէկուն այգին աւ խոտերու մէք վար գբինք ԳԱՂԹԱԿԱՆ
խարՀի աչքը Ամերիկայի վրայ է յառած : Ամէն–
մեր բեռներր; թառերու ստ՛ուերներուն մէքէն եր֊,
կոլ Հոգի յառաքացան գէպի մեզ, երկու քաքեր ե–
բեք ա՛ւ դամ իրար զարնելով։ Մեր առաքնոբգներէն
մէկը նոյն ձեւով պատասխանեց • ՀբաՀանգուեցալ տուՀանէն ներս ցատկելով , բացաւ գուռեր եւ կա Մենք կենդանիներու, մասնաւորապէս շունե
տակեց • է , մեռելներր
Ո,Ո հեո անանք ։ Այգ միքոցին , ստուերներէն մէկուն բերէք»: «Գերեզմանը պատրաստ րու– մասին ալ փորձուած անձեբէ պատմութիւննեբ
շարմուձեւերէն ես կռաՀ եց ի անձի մ ր ներկա յ ո ւ - եւ գասախօսութիւննեբ լսած էինք։ կ բնայինք զա
թիւնր , որ կր պաշտէ ինք բոլորս : Երբ թաղման արարողութիւնը վերքացաւ, նազանել թէ շուն ր շա0ն վրա յ կբ Հա չէ թէ օտար
Հետաքրքրութիւնս ա յ գ օրերուն գոՀացնել ան սկսան ք մտածել թէ՝ ո® րն է ամենամօտիկ եւ ա– ու վտանգաւոր մարդ մը կը տեսնէ։ Գիտէինք նա^.
ամ–
կարելի էր՛՛ խարիներ անցան ել միայն 1943^ Հ ետ պաՀռվ տունը, •ուր կրնանք զիշռրեէ բոլորս * եւ շուն մր Հրապուրելով իր տեղէն ՈԼ–բիԼ Վայր ^Ր
բան կրցա ւ ստուգել կռաՀ ահ՜ս լ ո ւն անձ ին Տե՛ղն ալ պատրաստ է , ուտելիք Հաւերն ՛է է՛ կե I եւ զայն լռութեան դատապարտելէ
այսօրուան զ ր ա հ իւ ս մ ասին խօսե ա վ : ալ, ըսաւ ԱբրաՀամ Բբուտետնը ԼՀնչակեան երի Վերք տուինք կատակին ու խօսակցութեան ։
կէՀ
Տուն վերադարձանք Հոգեկան մե^. Վայելք տասարդ գործիչր), տիրաբար։ Պարզ Էր որ՝ շունը վտանգաւոր մարդոց վբայ
ստացած մարդու մր դո Հ ո ւն ակ ո թեամբ : Այն ատեն միայն պարզուեցւ *ր՝ զէնքերր Հաչէր ։
կբ
Ցաքորդ իրիկուն, նոյն գործը կր կրկնուէր, Հն չակեաններուն էին, թէեւ փոխագրութեան Տանասի րուՀ ին բարձրացաւ վե րի յարկը , քա
պտտանի նի մր վայրկեան ել յա յտնեց
նոյն գազանա պաՀոլթեամբ եւ "՛՛՛ելի յանդգնոլ - մասնակցէին միայն երեք Հնչակեաննեք , թէ ոստիկանական վերք վերադարձաւ էին, անցան
արդէն :
թեամբ : Աօլախեան , Ն* Պապիկեան եւ Բրուտեան։ շլ՚քուն սլաՀակներ
Զէնքերը մենք Հանեցինք ՛թաքստոցն երէն Հ
Տ անտ ի ր ո ւՀ ին , բաբի պա ո ալ մ ո ճրագը ձեռքը Այգիէ ա յ գ է անցնելով, պատէ պատ մագլցե Շուները խավուրմա^^ Հոտ առած են, ըսաւ
մատնելով
կ%օգնէր Հեռու կեցած։ Բոլորս ալ անծանօթ էինք լով Հասանք Բ ր ո ւտ եան են ց տւ. ւնր , մեր «Նեղ փո– ընկերներէն մէկը , անզուսպ ծիծաղի
պառալքյն , իսկ տան երիտասարդ Հարսը յատ՛ուկ զան» լլ : Աւանդական թանապուր ը կը թ^Լար օճախի մեզ ։
կարգագրութեամբ մր, տունէն Իբ բացակա ք էր ւ վ բա յ , պո չերն ա չքե րուն անցուցած տառեխր թէմ ՝Բանի մը օր վերք, Նորաշէնի թազին կողմերը,
զինուած
Ատրճանակներ իրենց փամփո շտնեբով եւ տու կրակին վրայ, կարմիր աղով պան ի ր ր , խավուԱ– մի
փերով վառօդ կր տեղափոխէինք • ման , խաշաֆ– Հաւկիթները սինիի վրա լ շարուած , դեռ Այգեստան մնացած մեր աւագ ու ընկերնե
։
Մեր «նեղ փողոցէն» գէպի Տպաղեանենց փո տլտոզներուն կր սպասէին ; բնկեբներոլ խ՛ումբին եւ թու^րք ոստիկաններու
ղոցր տանող ճամբու կէս իւն Հա՛ ծխավաճառ մր •— Աս ալ ՀոգեՀացն է, Աստուած Հոգին էու - քեւ րնգՀ արում մը տեղի ունեցաւ։ Մեր
րնկե րնե րէն
(թփՆթփՆսճի) նոր տուն մր կբ շեն էր : Երկու լա– սաւո րէ մեր մեռելն ե բուն , կատակեց թանապո ւրր րը ճեղքեցին պաշարմա՛ն օղակը եւ Հ՛եռացան
բաթէ ի վեր շինութիւնն բնգՀ աւոո ւած է ր է Տան մ էկբ 1 իսոշո ր փա յա է շեր եփով տաք Առասպելականի Հասնող այգ քաքագոբծու -
թիւնր տասնապատկեց
տէրր մեր Աբտաշէսի քեռին էր եւ " ՚ ֊ ր ի չ աեղ կբ բերնին մօտեցնելով ու փչելով։ թիւնը X մեր եռանգն ու յանդգնու
բնակէր։ Ար տա չէս իր քեռիին սան ան փեղկ սլա– Այգ միքք՚ցէն Պապկան ց շ**նը Հաչել սկսաւ ւ Վ. ՀԱՄԱԶԱՍՊ
Fonds A.R.A.M
Հկկ^ՐԴՒ ՓԱԽԱ հ՞ Ո Ւ Թ Ի Ւ Ն Ը ՎԻԷ՚է/սԱ, 23 Մայիս Լսահ֊ էինք շատ մբ ՄԻԼԱնՕ ( 8 ա ո ա ջ ) — Միլանոյի մէք, նախա.
«Հայ թագաւս րն ե բու» անուններ՝ Հ֊թ՚ագաւոր քար ձեոնութեամբ իտալիոյ Հայ Մչակութային Միու
Դաւաճան է սպանութենէն ետքն ալ իուզար - իւղի» , «Թաղալո ր. կա յս ր գորգերու» , «Թագաւոր թեան , արտակարգ յաքողութեամբ տօնուեցաւ մեր
կութիւնները կը շա ր ո ւնակուէին : պղպեղի», Լոր բանտարկուեցաւ Լոնտոնի մէք^ ։ մամանակակից պատմ ո ւթե ան ամ ենէն Հո յա կապ
կարճատեւ գագար մր, մեզի մտածել տուաւ Այս անգամ ալ «Թագաւոր գինիի», «ԹագուՀի էա– թուականներէն Մ ա յիս 28ի Հրաշքը։ Ներկայ էր
թէ արհաւիրքի օրերն անցաց֊֊ են եւ շուտով բնա մ ի չէ» : Հայ եւ իտալացի էնտիր եւ Հոծ բազմութիւն մր՝
կանոն վիճակը պիտի վերահաս տա աո լի տ կեցցէ՛ , շատ ապրի մեր թագուՀին, գոչեցին Հայ ազգայնականէն մինչեւ Հայ Համայնավարը ;
կարինէն բազմահազար զի՛ւ ոլորներէ բաղկա - Քաղցր բերնով, առատօրէն էա^էէ ստացող Հալ Օրուան պաշտօնական ճառախօսներէն եբկուքբ կբ
ցած ղօրաբամին մը բերելով, թուրք կառավարու կարօտեալներր : պատկանէ ին տեղական Համայնավար կուսակցու
թիւն ր ոչ միայն ամուր զինուորական շղթայով մը «Տարօսր» մեզի, քսին Վիեննացի իրենց թեան , որոնք իրենց կարգին ընդգծեցին Աայիս
օղակեց Այգեստանը, այլ եւ հայկական թաղերը նմանները։ Ասաուա^– աւելցնէ մեր թագաւորներն 25ի խորապէս ազգային , քաղաքական եւ պատմա
լեցուց ասկնա\մւերով , որոնք գիչեբ ալ ցերեկ կը ու թադուՀինեբր ։ Որքան շատ այնքան լալ: Լաւ՝ կան անբռնաբարելի իմաստն >ոլաբմէքր։Միլանոյի
հսկէին եւ ամէն շարժում կր խանգարէին , յաճախ ՚իրենլլ Համ ար , պարծանք մեղի Համ ար • • • : Հայութիւնը Մայիս 2Տի իր սրտազեղ մասնակցու–
ընգհարումներ ալ ստեղծելով։ Միայն ՚Բալիֆոնիոյ - Ֆրէզնօ քաղաքին մէք թեամ բ , Համերաշխութեան ա յնսլի սի տպաց ո յց մ ր
իշխան՝ բազմաթիւ զինուողներով հեռացած 15 Հայ միլիոնատէրեր կր ճանչնամ, 1լրսէր քանի ի յայտ բերա՛ւ որ փա փա քելի պիտի Աէէա Ր ռ ա յ"՝
էր Այգեստանէն եւ լեռր բարձրացած , իրեն հետ մր ամիս առաք «ճաշարաններու» թագաւորը, Պ• բազմապատկուած եւ ծաւալած տեսնել բոլոր գ ա–
տանելով բոլոր փախստական երիտասարդները, ո– ճօրճ Մաբտիկեան ,Վիէննայի Հաք մատուռին մէք՝ ղութներուն մէք անխտիր։
րոնք խստիւ կըհետապնգուէէնկառավարութենէն : կէս կուշտ կէս անօթի Հայ աշխատաւորներու առ Հանդէսր բացուեցաւ «Բամ * Փ որ ո տ ան» ո վ ,
Արամ Ս՚անոլկեան (Արամ փաշան) , հերոս քեւ։ Ե՛– մեզի կր պատմէր աղեխարշ կացութիւնր որմէ վերք խօսք ա՛ռաւ Պ* Արամայիս Աբապեան,
Տ աճա ար , Պուլկարացի Դրէգոր, եւ խումբ մը ու Հայ գաղթականն եր ո ւ զոր տեսած էր Գե րմ անիո ք որ իբ Հակիրճ ճառը փակեց Հետեւեալ խօսքեբով*
րիշներ Ջրուղիներու մէշ՝ շինուած թաքստոցէն ել Աւս տ ր իա յ գաղթակայաննե բոլ մէք։ Իր ականատ «Մայիս 2Տր կոչուաֆ– է Համայն Հայութեան
մատնութեամբ ձերրակալուելով բանտարկուած է– տեսի վկա յութիւններր էՈք պատմէ , գէթ մ ամ ու– տօնն ըլլալու,, յաղթանակի տօն մը, Հաւատքի ,
էն է լի միքոցով։ կենս ո ւն ա կ ո ւթ ե ան , յամ առ մ աքառումնեբով եւ
Սոսկումն ու արհաւիրքը իրենց գագաթնակէ Հքա՚տ Հեռու ենք իրարմէ , Հազարաւոր մղոն գերազոյ-ն ղոՀտզութիւններով շաՀ ուած յաղթանա
տին կին հասած։ Ե՛– սակայն գեռ ղինեալ խումբ ներով Հեռու, ծովերով եւ ցամաքներով կտրուած , կի տօն մը , որ իր երեւումով երքանկութեամբ լե
մր պահուած կր մԳւար Այգեստանի մէշ ել գիշեր֊ բա յց ս րտ ոռ վ ալ Հեռու • • • տ ցուց Համայն՝ Հայութեան սիրտ ր, ու մինչեւՀիմա,
ները գործի լծուելով, մ՛նացած զէնքերր թաքստո^ Լսեցէ՛՛ք , « վեՀափաոնե՛ք , մ ե ծ տ Հ ա ր ո ւս տ մի– երբ մեր շոլրք կը տրոփէ օտարութիւնը ել կբ
ներէն ուրիշ վայրեր կը տեղափոխէր եւ կը պա - լիոնատէբներ՝, արՀեստաւորներ ՛եւ աշխատաւոր •- բա ր ձ ր ա\ն ան Հ՛ա՛յ բենաբա՚զձ ո ւթեան Հովերն ու ա–
հէր։ ներ»; Լսեցէ՛ ք, Ամերիկայի «մոզովուրգ Հայոց », լիքները, ա՛ն, Մայիս 28ր մեզ կբ դիւթէ գեռ իբ
Բեռնատար եւ. վստաՀե լի մ արգոց պակաս ր Հայ ր են ա կց ա կան Մ ի ո ւթ ի ւննե ր , « Արանց եւ կա իմաստով , ի(ր գեղեցկութեամբ , իր բարձր եւ ան
զգալի էր : Զ գիտեմ թէ միւս թաղերու, մէք ինք նանց , ծեբոց եւ տզայոց » րո լո ր ճայ կեանքի ձեռն՛մխելի Հոգեզինութեամբ , ոբովՀետեւ ան ցե
լքիակ պաշապան ոլ պահապան, բայց իր կոչման
կ՝բնէին , որոինք էին փոխագրողները։ Մեր չրք*^նի ղին ձայն՝ն է, ցեղին իսկութիւնն ու Հոգին, ծնած
աշխատանքնե բուն մասնակից էին նաեւ. «Նոր Ա ե– գիտակի ց Հայ մ ամուլ , լսեցէ ք եւ գարմ ան մ ք , բ լ լա լո վ անոր արիւնէն տրպէս րո յան ատես ու -
բընգական» երկու, փոքրիկ խում բերը։ Իրիկուն մր ճար մր խորՀեցէք % թիւն մը ել ո րպէս (նոր դաբաշբքանի մը բարձրա
ՀրաՀտնգ ստացանք «գործի երթալու» : Եթէ գործ՛ Պատերազմ ի փոթորիկներու Հետ քշուած մ օտ խօսն ու լուսարձակր» Հ
կայ, կ՚ըսուէր, Հասկնալի էր թէ՝ կուսակցական երեք Հազար Հա լ գաղթականներ կան , անօթի , *Իրաւո ր ճառ մր կարդաց Պ * Տիգրան Մլեք -
գործի մասին է իւօսքր : գրեթէ սով ա Հաբ , օրական սնունդի բամնե չափ սանեան , մասնաւորապէս ծանրանալով Մայիս 2,$,ի
Մ ոլթր կ ո իս ե լո ւն պէս , գազ ինք մեր մամա - 1000—1200 գոլ ( քալոռի) ։ Երկու տաբի է այս պատմ ա կան ին եւ բաբո յական ա ար ո դո ւթե ա՛ն վ Ր՜՜
դրավայրը։ Հոն գտանք Բարունակը, Արտաշէսը, կերպ էլ ապրին , նիՀար , դեղն ած տալկացած եւ բայ։ Տաքորգաբար խօսք առին Պ* Գալուստ Մ կր՝՜
Տէր Գ իոն է սեան ՎաՀան , Հմայեակն եր եւ ուրիշ ֆիզիքապէս քայքայուած են՝ ։ կան թոքախտաւոր– եան եւ Պ * Տուսիկ Աշրաֆեան , որոնք իրենց կար
ներ Հ Մեֆ– զգուշութեամբ Հասանք Մ իրաւի Չ ա ար֊ ներ ալ ։ Այս սնունդով ո ր քա՛՛ն կա ք ո ղ են ապրիլ : գին Հոզքունեցին Մայիս 2,3ր իբրեւ Հարազատ ար–
րի թաղամասին մէկ փողոց ր գտնուող Տպաղեան Պէտք ունին սնունդի , պէտք ունին Հանդերձեղէնիդ
՚Հյիկոզոսենց այգին ; ճերմակեղէնի , ոտնամանի , ինչ որ ունէին Հին՛
Ա ա՛ո ւե ր ա իս ի ա ձառի մր տակ գտանք երեք պար մաշեցան , լմնցան, նորերր անմատչելի են, Հազ - ՔՐ ծրարներ կբ ստանան նո յն իսկ Թուրքերէն • •:
Մեր կերածր քիչ է– " չ կ՝ ապրեցնէ
կեր , Հրացաններու մասերով էի) Հրացանի ի ո զո - ուագիւտ են • ,ո չկր մեռցնէ ։
վակներ , ղռ\\Խւա(զն ե ր (կոթեր) ելն՛. Մանուկներ ել փոքր երախան եր , ղրկուած ՛Աւստբիոյ Լինց քաղաքի գաղթակայան -
Չգիտցանք թէ ո^վ գրած էո ատոնք այգ հ ՛Ա կենսանիւթ պա րո ւնա կո զ սննդա բա ր ուտեստէ , նԽրու մէշ կան մօտ 150 Հայեր : Վիէննայի մէշ հին
ռին տակ , միայն մեղմէ բաւակք-ւն Հեռու, ուբիյ կա թնեղէն , շաքարեղէն , բան քարեղէն , թարմ եւ գաղութով միասին 340 անձ : թերեւս 30 40 հ"գէ
հ՜առի մ ր քով նշմ արեցինք քա, ի մբ մ ար զկա յին չոր պտուղներէ , դեղնած , նիՀար , տխեղծ եւ վա– զանազան դմո ւա ր ո ւթ ի ւննե րէ անցնելով յաւելեալ
ստուերներ , որո՛նց Հետ յա բա լ ե ր ո ւթե ան ՚ ^ է ք էր աոյմ կր մեծնան՝, կան երախաներ որ չեն աեսած, բաներր կրնան ճարել , մնացեալնեբր սնունդի պա—
չեն գիտեր ի՚ւնչ է չամիչը, ի՚նւչ է– թուզր , շոքպան,
մեզմէ միայն մ է կրէ շաքարեղէնը կամ նարինջը։ կ կասութիւն կր զգան ամէն օր :
իւրաքանչիւրս ՛ի բ բամ ին բ շալկաՀչ– գի*^ եցինք
գէպի Տպղենց քբի գուռր : ան սրտցաւ ծնողներ կան տեղս մօտաւորապէս փոքրեր 30 40 Հո
Մ եր յառաքապաՀնե ր ր տեղեկացուցին թէ ւ*ւօ* որոնք գրամ ր ձեռքերն ին վ իւ շա ր սիբտեբնֆն , աս - ւէ իւ , որոնց անՀրամեշտ Է մասնաւոր ծրարներով
տիկս/նական սլաՀակներ կ^անցնրն փողոցէն ւ Կ ա ր - դին՝ անդին կր զարնուին իրենց փոքքիկներու Հա - սնն դարար ուտելիքներ Հասցնել : Առաքման ձեւեր
գագբուեցաւ՝ բեռներր վար դնէ լ ՛ել սպասել ծա– մար անուշեղէն մր, բան մբ ճարելու ։ Շատ քի ք եւ ձեւակերպութիլններ դիտէ Նիւ֊ Եորքի Հ* Բ»
ռերուն ետեւբ : անգամ ձեռք կր բերեն տարապայման սուղ գինե՝~ Ը • Մ ի ո ւթ ի ւն ը որ քան ի մը ամիս առաք մէկ ան
ք$ ո ւմ բ ին երեք փորձ առ ո ւ զ ին ե ալն ե րր գ իրք րով ։ գամ ի Համ ար ամ էն մ է կին մէկ մէկ ծրար ԳՐ^եց
բռնեցին գուռին առքեւ ել կը V պաս էին % Միայն Աւստբիոյ մէք կ՚ապրին մօտ կէս մի Նիլ Եորքէն : Բոլորն ալ մեռեալի տան մատաղ ու
Շաւո չանցան֊ , բեռնաւ՚որոլ.1 ցանք ու գուրս ե– լիոն , զանազանէ երկիրներէ , զանազան՝ ազդութիւն– տողներու պէս կերան կշտացան, «Աստուած ողոր
կանք փողոց : Կր քալէինք ոտքի մ ատն եր ո լ վրայ նեբէ Հոս ինկած օտարական գաղթական՛ներ ։ Ա— մի Հ ոգուն» րսին եւ միւս օր էրաՐ մոռցան,
կոիւե լով , ան ա զ մ ուկ : * նոնց մեծ մասր բախտաւորներ , կանոնաւոր ել լմնցաւ . • :
Արգէն շատ քալելիք տեղ չունէ ինք, փողոցր կազմ ա կե ր պո ւած , օգն ո ւթ ի ւն կր ստանան ի րենց Թղթակցութիւն ել որեւէ առաքում կարելի է
մ իա յն պիտի կտրէինք ել գի"* ա ց ք* գուռր բաց էր Ամերիկայի ազգային մարմիններէն ; Մերո՚նք են ընել Վիէննայի Հայ մատուռի Հասցէով ք1՝աւլ|>ԱԼ–
մեզի Համար * Երբ Տէր Գիոնէսիոսենց գռևէն ներս աաննբտաախտր բե ,ր թ• է Ամեր՛իկայի մեր Հայրենակիցները յին Վարչութեան , որ խղճմտօրէն եւ օրինաւոր
Թերեւս չէք գիտեր , չէք լսած որ
մտանք , ստուգուեցաւ ոնկերներոլ թիւր , գուռր Հոս կան դժ՚դրմախրտախտ , օգնութեան բոլոր Հ րաՀանգնե րր կբ կատարէ :( Հասցէ . /\ա1€–
կարօտ ազգային
գոցուեցալ ել մտանք այգին* Այգիէ այգի ճամ - ատշհշ I^^^^հ6, Օօա^ո^ե^ո^^ Տէւ՚տտտշ 10, ^աո, I (ճս–
ներ ։ Պատերազմը իբ Հետ ամէն՛ ինչ ս ր բե լլ տա - Էոըոց) :
բորգելով Հասանք Աղուըսաձոր թաղի մեր րնկեր–
րաւ, սակաւութիւն , աղքատութիւն, վս ո * Աշ -
ներէն մէկուն այգին աւ խոտերու մէք վար գբինք ԳԱՂԹԱԿԱՆ
խարՀի աչքը Ամերիկայի վրայ է յառած : Ամէն–
մեր բեռներր; թառերու ստ՛ուերներուն մէքէն եր֊,
կոլ Հոգի յառաքացան գէպի մեզ, երկու քաքեր ե–
բեք ա՛ւ դամ իրար զարնելով։ Մեր առաքնոբգներէն
մէկը նոյն ձեւով պատասխանեց • ՀբաՀանգուեցալ տուՀանէն ներս ցատկելով , բացաւ գուռեր եւ կա Մենք կենդանիներու, մասնաւորապէս շունե
տակեց • է , մեռելներր
Ո,Ո հեո անանք ։ Այգ միքոցին , ստուերներէն մէկուն բերէք»: «Գերեզմանը պատրաստ րու– մասին ալ փորձուած անձեբէ պատմութիւննեբ
շարմուձեւերէն ես կռաՀ եց ի անձի մ ր ներկա յ ո ւ - եւ գասախօսութիւննեբ լսած էինք։ կ բնայինք զա
թիւնր , որ կր պաշտէ ինք բոլորս : Երբ թաղման արարողութիւնը վերքացաւ, նազանել թէ շուն ր շա0ն վրա յ կբ Հա չէ թէ օտար
Հետաքրքրութիւնս ա յ գ օրերուն գոՀացնել ան սկսան ք մտածել թէ՝ ո® րն է ամենամօտիկ եւ ա– ու վտանգաւոր մարդ մը կը տեսնէ։ Գիտէինք նա^.
ամ–
կարելի էր՛՛ խարիներ անցան ել միայն 1943^ Հ ետ պաՀռվ տունը, •ուր կրնանք զիշռրեէ բոլորս * եւ շուն մր Հրապուրելով իր տեղէն ՈԼ–բիԼ Վայր ^Ր
բան կրցա ւ ստուգել կռաՀ ահ՜ս լ ո ւն անձ ին Տե՛ղն ալ պատրաստ է , ուտելիք Հաւերն ՛է է՛ կե I եւ զայն լռութեան դատապարտելէ
այսօրուան զ ր ա հ իւ ս մ ասին խօսե ա վ : ալ, ըսաւ ԱբրաՀամ Բբուտետնը ԼՀնչակեան երի Վերք տուինք կատակին ու խօսակցութեան ։
կէՀ
Տուն վերադարձանք Հոգեկան մե^. Վայելք տասարդ գործիչր), տիրաբար։ Պարզ Էր որ՝ շունը վտանգաւոր մարդոց վբայ
ստացած մարդու մր դո Հ ո ւն ակ ո թեամբ : Այն ատեն միայն պարզուեցւ *ր՝ զէնքերր Հաչէր ։
կբ
Ցաքորդ իրիկուն, նոյն գործը կր կրկնուէր, Հն չակեաններուն էին, թէեւ փոխագրութեան Տանասի րուՀ ին բարձրացաւ վե րի յարկը , քա
պտտանի նի մր վայրկեան ել յա յտնեց
նոյն գազանա պաՀոլթեամբ եւ "՛՛՛ելի յանդգնոլ - մասնակցէին միայն երեք Հնչակեաննեք , թէ ոստիկանական վերք վերադարձաւ էին, անցան
արդէն :
թեամբ : Աօլախեան , Ն* Պապիկեան եւ Բրուտեան։ շլ՚քուն սլաՀակներ
Զէնքերը մենք Հանեցինք ՛թաքստոցն երէն Հ
Տ անտ ի ր ո ւՀ ին , բաբի պա ո ալ մ ո ճրագը ձեռքը Այգիէ ա յ գ է անցնելով, պատէ պատ մագլցե Շուները խավուրմա^^ Հոտ առած են, ըսաւ
մատնելով
կ%օգնէր Հեռու կեցած։ Բոլորս ալ անծանօթ էինք լով Հասանք Բ ր ո ւտ եան են ց տւ. ւնր , մեր «Նեղ փո– ընկերներէն մէկը , անզուսպ ծիծաղի
պառալքյն , իսկ տան երիտասարդ Հարսը յատ՛ուկ զան» լլ : Աւանդական թանապուր ը կը թ^Լար օճախի մեզ ։
կարգագրութեամբ մր, տունէն Իբ բացակա ք էր ւ վ բա յ , պո չերն ա չքե րուն անցուցած տառեխր թէմ ՝Բանի մը օր վերք, Նորաշէնի թազին կողմերը,
զինուած
Ատրճանակներ իրենց փամփո շտնեբով եւ տու կրակին վրայ, կարմիր աղով պան ի ր ր , խավուԱ– մի
փերով վառօդ կր տեղափոխէինք • ման , խաշաֆ– Հաւկիթները սինիի վրա լ շարուած , դեռ Այգեստան մնացած մեր աւագ ու ընկերնե
։
Մեր «նեղ փողոցէն» գէպի Տպաղեանենց փո տլտոզներուն կր սպասէին ; բնկեբներոլ խ՛ումբին եւ թու^րք ոստիկաններու
ղոցր տանող ճամբու կէս իւն Հա՛ ծխավաճառ մր •— Աս ալ ՀոգեՀացն է, Աստուած Հոգին էու - քեւ րնգՀ արում մը տեղի ունեցաւ։ Մեր
րնկե րնե րէն
(թփՆթփՆսճի) նոր տուն մր կբ շեն էր : Երկու լա– սաւո րէ մեր մեռելն ե բուն , կատակեց թանապո ւրր րը ճեղքեցին պաշարմա՛ն օղակը եւ Հ՛եռացան
բաթէ ի վեր շինութիւնն բնգՀ աւոո ւած է ր է Տան մ էկբ 1 իսոշո ր փա յա է շեր եփով տաք Առասպելականի Հասնող այգ քաքագոբծու -
թիւնր տասնապատկեց
տէրր մեր Աբտաշէսի քեռին էր եւ " ՚ ֊ ր ի չ աեղ կբ բերնին մօտեցնելով ու փչելով։ թիւնը X մեր եռանգն ու յանդգնու
բնակէր։ Ար տա չէս իր քեռիին սան ան փեղկ սլա– Այգ միքք՚ցէն Պապկան ց շ**նը Հաչել սկսաւ ւ Վ. ՀԱՄԱԶԱՍՊ
Fonds A.R.A.M
