Page 238 - ARM_19-1947_02
P. 238
ՄԵՐ ԼեԶ^ԻՐ^ ՀԵՏ Իտա\ա^ա) գաղութը ՖԲ. Կ ա պ պ տ Իաչի օդ
եէհկ եւ այսօբ Փաէի ղ ի է1կ
ԽՄՐ– ՚ — « 8 ա . ս ա բ ե ր » արդսւյ։ գաււ՚ՕաւՆթհամբ կը
ևարհրդածէ այս խորագրով խմբագրականի մը ՄԻԼԱ՚եՕ, 6 ՅոԱփս ( Ց ^ ւ ւ ա ջ ) Զ ա ն ա զ ա ն կա Հակառակ երկաթուղիներու երթեւեկի գա ,
մէջ (24 Մայիս) — կիրն երէն « 3 ա ռ ա ջ ի ի ղրկուած թզթակց ութ իւննե֊ դարման , Աալ Պէյթչօն գրեթէ լեցուն էր կիրակի
. . . ԱշխաբՀաբաըրլ , Գ"Ր Կր գործ՜ած՜ենք այ ս՛ա րը ոչ միայն կը պարղեն այղ ղաղութնեըուն ազ օր, երբ օրուան ազդարարը , Պ– ՚Նուպար Պօյա -
օր, Հարստութիւն մըն է, բազմաթիւ սերունդնե գային կեանքը, տյլ եւ կը ծառային ղազութնեբբ ճեան բեմ Հրաւիրեց Տ/՚կ-Շ– Մ ի սա քե անր , որ ա՛մ
րու ճիգովը կազմ ո ւահ , եւ զոր սակայն կբ թուի իրարու կապելու եւ այսպէսով Հոդեկան միութիւն փոփ տեղեկատուութիւնը բրաւ Միութեան դոր՛ -
թէ մսխելու, ստորագնաՀատելու վրայ ենք ար ֊ մը ստեղծելու հ-ունէութեան ե լ արաղ ակնարկ մը նետեց գազ ֊֊
է՛՛՛լ
տասաՀմանի մէջ,վերջին տարիներուն մանաւանդ։ Համ աշխա րՀա յին երկրորդ պատերամ էն վերջ, լ լ <- լ ՚ " ՚ա\–
թականութեան այսօրա ա—
իրողութիւնը այն է ո ր լաւ չենք խօսիր մեր իտալիոյ Հալ ղաղութին պատերազմի շրջանի օրե աոաջին օրերէն մինչեւ
նոր այնքան ։«19 ս
լեզուն , ընղՀանուր կերպով մը : Զենք խօսիր առ– րը եւ ներկայ կեանքը կարծեմ դեռ ոչ ոք Հնեը - րեզոմհ աշխատանքին վրայ
օրեա ք կեանքին մէջ, կամ կը խօսինք՝ առանց ընտ կայացուց ւ Այղ պակասը լըացընեչոլ Համար , կը րին բաւարար ժամանակամիից մըն է որեւէ Մի
րութեան ու ճաշակի , յաճախ խառն ռամիկ եւ զբեմ այս երկտողը։ ութեան Համար Հիմնաւորուելու գաղութի մը
մանաւանդ օտար բառերով ու բացատրութիւնե իտալի՚ոյ Հայ ղաղութն ալ, ինչպէս երկրիֆ մէշ, եթէ իր ձ-րագիրբ եւ անկէ րխաձ՜ իբ դորփու–
րով, որոնք կր վիրաւորեն ոչ միայն մեր լեզուն , բնակիչները, պատերազմ ի շրջանին ունեցաւ իր նէոլթիլնը Համապատասխան եդաձ են գաղութին
այլ եւ մեր Հոգին։ Ունկնդրեցէք ճամբոլ ընթաց - սեւ օրերը , կրեց նեզոլթիւններ ե լ ենթարկուեցաւ կենսական պէտքերուն : Մ ենք տասնըինը տարի աշ
քին խօսակցութիւն մբ պատ աՀ ա կան եւ պիտի Հա զրկանքներու։ Ւն չ ՛որ սակայն մեր՛ ղաղութին Հա՛» խատեցանք ձեր մէ1, աշխատեցանք ձեզի Հետ ե լ
մոզուիք, որ ինչքա՛՛ն քիչ բծախնդրութիւն կը մար մասնաւոր մ տաՀ սղութիւն կը պատճառէ ր , ձեր արտայայտած Համակրութիւնը մեր Միոլ -
դրուի նախադասս լթեանց ե լ մինչեւ ի սկ թառերու, քաղաքացիութեան Հարցն էր ։ Մեր մէջ շատեր կա թեան Հանդէպ, ձեր րնձ֊այաօ– աջակցութիւնը ա-
գործածութեան մէջ : Հայերէնի պակասը չէ ՛որ յին իըըեւ Հպատակները երկղ,րներոլ որոնք Հա՝ - նոր ապացոյցներն են որ Ֆ՛ Կապ՛ոյտ քՍաչի գորճը
աչքի Կլիյնայ նման խօսակցութեանց ընթացքին , ւանականօրէն պատերազմին պիտի մասնակցէին ի– կը Համապատասխանէ ֆրանսաՀայ գաղութի շա -
այլ Աւշագրութեան , Հտգածութեան սլա կա ս ր : Ազ ՚ ո ա լ ի " յ ղէմ ։ Այղ պարադային արգելափակումը Հերուն, ոչ միայն նիւթապէս , այլ մանաւանդ բա–
գային նաիւաձախնդրութեան պակասը։ Զենք պ ա– եւ ինչքերու գրաւում ր անխուսափելի էին։ Բարե բոյապէս Հ
Հ ան ջեր անշուշտ , որ ժողովուրդը Հայագէտ դառ– բախտաբար Ազգային Ա արմ ինը ժամ անակին խն«~ Տետոյ բանախօս ո թուեց զանազան շրշԳաննե -
նայ , Հայկարանօրէն խօսի։ Բայց կրնանք պա Հան– ղի"(1 նկատի առած եւ լրջ°ըէն աշխատանքի լծ ֊ րու Մ իութեան կատարահ– գորօ՜ը նախ գաղութին
1ել , ՛որ ժողովուրդը իր լեզուն խօսի արժանավա– ուած ըլլալով , կառավարութիւնը ղոՀացուց ի չ լու ըն&այաօ– իր նիւթական ա^ակցոլթեամբ , անոր
յել կերպով, կարելի չափով Հայերէն , զերծ օտար ծում մը տուաւ Հարցին եւ մեր բոլոր Հայրենա– սկիղբի նեղ օրերուն, երբ ժողովուր՛դը ՛ոտք կը
քառերէ , մ ան ա լան զ. Հասարակ ո լ օտար ըառերէ , կիցնեբր պահեցին իրենց ազատւթիւնը, դրալ֊ումէ դնէր Յյրանսայի Հիւրընկալ ափերուն վրայ •.իսկա
որոնց կարգին թուրքերէնէ , այնքան անՀարազատ, փբկելով իրենց ինչքերը։ կան բեկորներ էին անոնք 14 վարդերէն ճո
չրսելոլ Համար ղռեՀիկ, մեր լեզուին Հանղէպ ; Հազիւ , պաաեըւ ,զմը վերջացած , Ազգային ղոպրած՜, ֆիզիքապէս եւ նիւթապէս քայքայ՛ուածէ ,
Հարցի մը
Իրաւունք ՚ունինք պաՀանջելոլ ասիկա՛ մեր մոզս «• Ա՝ արմ ինը գտնուեցաւ ուրիշ կարեւոր Մարսէյլի կ. հ/աչուՀիներբ այդ առածին օրերէն
վուրդէն , որ մեծ մ ասով դպրոցական սերունդներէ առջեւ որ արագ լուծում մը կը պաՀանջէր , գեր՝՛ կազմակերպուած՜ ձեւով մը ընդառաչՀ գացին ա -
բա զկա ցած է ,վե րջին մ է կ-ե ր կո լ տասնամեակներու մ ան ա կան բանակէն փախած Հայ գերիներու Հայ նոնց ՛անմիջական կարիքներուն։ Աւելի վերջ սպի
ընթացքին կազմուած ։ Ոըէա*՛փ ո Լ չ ա գ է ր ռնք մենք րենիք վերադարձը եւ Պալքաննեբէն Հասնող ղաղ– տակ ջարդը, այլասերման վտան՛գը դպրոցնեըու
բոլորս, երբ Հիւր կ՚երթանք կամ Հ՛իւր 1լ ընդունինք թականնեբու տեղաւորումը : ՀյնորՀիւ ղաղութին ցանցով մբ դիմաւ՚որեց Մ իութիւնը, որուն Ման ֊
սանտյուած , ածիլուած , սնգուրուած եւ լաւ Հագ– անդամներ՚ու առատաձեռն նուէբներոլն , այս խն - ԱանուՀիներու Մ ի՚՚ութիւնները , Մ ա՛ն ուկնե բու օր
ուած։ Արդար ՛ու անՀբաժեշտ մեծարանք, երբ ու– դիրն ալ կարելի եղաւ գոՀացուցիչ կերպով լուծել։ ուան տօնակաաա բութ իլհնե ր բ ե լ Օդափոխութեան
բիշին կը ներկայանանք։ ֆըլյսՐնք, պէաք չէ* ըլ Պատերազմի շըջանի վարչութիւնը ըստ կանո՛՛ կայանները, ոչ միայն մեր ոսկեզնիկ /եղուն եւ
լանք գոնէ նոյնքան զգոյշ եւ յարգալից երբ ու»* նագըի իր գործուն էութեան շրջանը ալարտած ըլ Հա՛յ երգըդրինմ՚անուկին ու պատան ի ին շրթո ւնքնե–
րիշներու Հետ , ուրիշներու ներկայութեան , Հան>– լալով , իշխանութիւն ը փո խան ցած է նոր վարչու– րուն վրայ, այլ եւ ազգային Հպարտութիւնը ա ր՜
րութեան կր ներկայանանք, մեր խօսակցութեամբ, թեան ո ր րնտրուեցաւ կան՛ոնաւոր քուէարկու թըևցուցին անոնց ներշնչելով իրենց ժողովուրդին
տուներէն ներս կամ դուրսը , Հան րա յին վայբերու թե ամբ ։ Հաւաքականութեան ե լ մշակոյթէն արժէքը։ Պա
մէջ^ բեմերուն վբայ թէ առջեւ, երկու Հոգիի Ներկայիս մեր գաղութը կ՚ապրի նոր կեանք մը^ տերազմի տարիքները եկան փոխել աշխատանքի ձե–
Հետ թէ երկու Հա բիւր՛ի կամ Հազա րի առջեւ ։ Բե խանղափառո ւած վե րա շինուող Հա յրեն իքէն Հաս - 11՛ • առանց Հիմնական գորձ՜էն շեղեցնելու զայն,
րան ա ց ի թէ գրաւոր ։ Այո՛, ոչ միայն խօսքով, այք նող լուրերէն եւ Ա՝ շա կո ւթայ ին Ա՝ իութեան կա - որ էր օգնել Հիւանդին, չքաւ՛որին , բազմանդամ
եւ գիրով տ նամ ակով , լա յտա րա Պութեամ բ , ազդա– տարած աշխատանքէն ։ րնտանիքներոլ եւ օ֊երերու : Նա իւ ՚ բանակի մեր
ր ար ո ւթ ես/մբ , յօդուածով ո ւ * • ՛դիրքով ։ զինուոր՛ եղբայրները եղան Մ իութեան ղոլրգոլ -
Այս ղեռ երիտասարդ Ա՝իութիւնը ՛որ յաջողած րտնքին առարկայ . աւելի վերջբ ուրիշ չորս ազգ
Բո լորէն է մեր պաՀանջը , պաՀ ե լու Համ ար է իր՝ շոլքջէՀ Հաւաքել Աիլանոյի Հայ երիաասաբ -
մեր լեզուի մաքրոլթիլնը, գեզէ ցկութիւնը , Հայե– ղութիւնբ ե լ իտալաՀա Հ գաղութին մտաւորական օգուտ կաղմակերպոլթիլններոլ Հետ գերիներն է՛
&ի՚՛ւթի*նր եւ. ճշգրտութիւնը : Հ/Րէն մէկը արժէք Համեստ ուժե րը , մ եֆ– ղեր կա տա բե լու կո չուած ին որ դարձան մտաՀոգոլթեան առարկայ։ 8000
հ՜րա բներ ու առա ՚քմ ան սյնքւ բեղ. սշխւ սև–
մը, թանկագին ըան մը, ե լ բո լո ո ին Հասողութեան է մեր գաղութի կեանքին մէջ։ Այս Ա՛իութեան կբ
« լ ւ *֊է
աՎեւ, եթէ ամէն ոք այնքան մը ոլչագբոլթիլն պարտինք , եթէ երկու տա բ ի է ի վեր կան՛ոնաւոր
դարձնէ իր խօսքին ու նախագո սութեան յարդա կերպով կր տօնենք Վարդանանցը, Ապրիլ I 1 ./^ ^ քը տարած– են 4 տա րի Փարիզի մէջ ձեռք ձեռքի։
րանքին , որքան իր արդուզարդին՝։ Մայիս 28ր եւ Նոյեմբեր 29ը ։ Աարսէյլի ու Միջին Ֆրանսայի միւս մ ասն աճիւ «•
^ ա յ & ողբերգականը ժոզովրգական ղան դուար Ա՝ եր ղազ ութին Հ ամ ար իսկական դժբախտու* ղերն ալ Հարիւրաւոր ծրարներ են Հ աս ցուցած ո ք
ներէն չի դար : Անոնք կրնան վրիպիլ երբեմն , եւ թիւն մըն է Հաւաքավայրի մը պակասր։ միտենք մ /.ա յն դե ր ին ե ր ո ւն , ա յ լ եւ Հաւա քմ ան ճամ րա րնե -
կրնան քաւել իրենց մեղքը, եիԳԷ միայն ճիգ մր սակայ\ն Որ թէ Ազգային Ա այ մ ինը եւ թէ Մշակու րու մէջ աառապո ոնե բուն։ Պատերազմի տա րինե -
ընեն վբէպբ շտկելու կամ քիչ վրիպելու : թային Ա իութիւնը ամէն .ուղղութեամբ 1լ ա շխա - րուն էր դարձեալ ՛որ մեր Միս*–թիւ֊ն\ր Փարիզի Հա ք
Ողբերգութիւնը , մեծ՜ագո՛յնը , կր բացուի տ ին իրագործելու Համար մնայուն՝ եւ Հաստատ Տիկնանց Ա՝ իութեան Հետ ժապալինեալ տոմարով
բանգէտներոլ , գրողներուն , նո^նիսկ է ՚ ս Հ Է^ՐԼ՜ Հաւա քատեղիի մբ ծ բադի ր բ ։ մը Հաւաքեց աւելի քան մէկ միլիոն ֆրանք եւ 8ու՛
ուաոձո լթիւն գրագէտներուն եւ Հեղինակներու Գիտենք որ մեր գաղութը մասնակցած է նաեւ ^Լաստանի թշուառներուն օզնեց խտացած կաթ ,
Վրայ ) որոնք կամ վե րէ՛՛ն կր նային լեղուական Նիւ– Ես բքի Հա յ կա կան Համ աշխաբՀ ա յին ժ ո գովին ղեղ եւ դրամ ղրկելով անոնց ։Այ դՀ ան դան ակութ ե–
Հարցին վրայ կամ անՀբա՛ժեշտ ուշադրութիւնը աշխ ա տ ան քն ե բ ո ւն ներ կայ ացնելով շատ Հ"՛–/՛^ , ի՛՜՜ նէն Յանձնախում բին քով մնացած մէկ քիլօ քիա
չեն դարձներ լեղուական գեղեցկութեան ՛ու ճշգր - մաստալից ե լ պատուաբեր յՈէ֊շագիր մը ։ նինը եւ մէկ շիշ նօսւի բիւրեզացեալ աղը յանձ -
տոլթեան կամ...բայց ի՛՛նչ Հ աբկշարոլնւակելուդեռ : Աղղային Մարմինին վբայ կ՚իյնայ ուրիշ շատ նուեցաւ խորՀրգային դեսպանատան , Հայա՛ստան
Դժբախտութիւն է Հաստատել թէ մեր մա - կա ր ե ւո ր պա ր տ ա կան ո ւթ ի ւն մը, օժանդակեք ղրկուելու Համար ։
մ ուլին աշխատ ակիցներր , քիչ բացառութեամբ Հայրենադարձի աշխատանքներուն : Այս նուիրա - Ազատութեան առաջին՛ տարիներուն իսկ մեր
Լալ– է^հ ԳՐ^Ր՛ գրեն , բա յց անփոյթ , ան ՚ կան գո բծին առաջնութիւն պէաք է տալ ։ վգաերրակազնամն ՚ութոիււննեըցանք Հ 42Ռմե՚ղեվրճաւռակժա՝.՛նայ~նք՝1անատձ/լայմնարեր•աովգ ժո/ոՎրը 1946
. 24
մասն..ա.Հճ.իԼւ–՛Հղ–երով,^ ՚
Հոգ, այնպէս ինչպէս աճապարանքով եզաՀ– գործ՜ ԱՀա ձեզի Համառօտ կերպով կեանքը ՛ու դոր՛ա
"՚Ր Ղ՝ՐԼւայ% ք*ա.13 կրնանք դեռ ներողամիտ ա՛չ - ծունէութի ւն ր փոքր Հայ գաղութի մը ուր ամ էն Նոր թափով վերսկսած մեր աշխատանքր իր
Ք"Վ դԻտեԼ1 խմբագրական ս ր բա դրո լթիլննե բո վ դ ա ւանաւն ք ո ւն ի իր Հա ւաա ացե ալները եւ ամ էն առսվին արդիւնքը տուաւ Հայաստանի ներգաղթի
մեղմել այս դժբախտութիւնը, երբ մտաբերենք , կուսակցութիւն իր Հաատաըիմները , եւ սակայն, Հանգանակութեան յաակաց1ելով 100.000 ֆրանք,
Որ ,ուն՚ինք գրագէտներ , անուն ու Համբալ ոլնե - բոլորն ալ անխտիր դիտեն սեղանի մը շուրջ Հա ֊ Հունաստանի աղէ տ եա լնե ր ո ւն ղրկելով 1000 աո -
ցողներէն իսկ, որոնք նոյ՛նքան անվւ՚ոյթ են,որքան ւաքոլիլ, փնտռել ու գան՛ել լուծումը ալն Հարցե– լար, իր 6րգ Օդափոխութեան կա,անին Համար
խոնարՀ թղթակից մը,որ տեղեկութիւն մը կը Հա բուն որ մօտ են մեր բոլորին Հայու սրտին։ հախսելով 250.000 ֆրանք, մ ի շս շարոլնա կելով
ղորդէ : Զենք տար անուններ , ոչ ալ պար բե բոլ ձ Ա. ՍԱՐ ԵԱՆ ան շուշտ իր տասը դպրոցներու ծախքր , չքաւոր ֊
թիւններ սխալ կազմուած կամ սխալներով լի Հ հ) ի– ^.յլււււյյ–ս.սււ^<ւււ–ւ^–|լււ^ . տ ՚ » ՚ ձ 1 ՚ յ ՛ ^ . ։ ^ ^ ^ ներու օգնութեան գործը եւ Ւ*սիի դարմանատ՛ունը
ալ ր–
ւնենան,, ւիթը Այս սատնանշումներն ե լ Աան—ԱանուՀիներու խումբերուն Հայեցի գաս ա
սռլու, բայց չենք կրնար ձ֊աձկե մեր վրդով ում ր, լասար մեր ա զգա յին մշակոյթին ։ տիարակութեան գործր ։ Այժմ մեր տարեկան
երբ մեր լեզուի խնամքը այնքան ՛չանտես՛ուի ; կրբ ք*նչո0լ չգուրգուրալ ան՛որ վբայ, ինչպէս կր պիւտճէն 26 մասնաճիւղերով եւ 1600 անդամուՀի֊
մեր ււշխարՀաբաբը, այնքան պերճ ,ոլ գեղեցիկ, գուրգուրանք մեր Հոգիին , մեր առողջութեան , ներով կը Հաս՛նի 2 միլիոն 300.000 ֆրանքի :
սկսահ՜ է ղճատուիլ, ծռմռտկի,, գրողներու իսկ մեր ամենանուի բտկան ոլ թանկագին առարկային։ Մեր մեհ՜ կազմակերպութիւնը, Հա ք Օգնու -
պատ ասա ա Լ ատուո լ.թեամբ։ Լեզան ու ոճը՝ աււսւ– Օտարութեան մէջ Հազար ջանք կը թափենք թեան՛ Միոլթիլ՚"Ր Համագազոլթային իր բնոյթով,
ջին դրոշմը կր կազմեն գրոգի ամար : Առանց •ա զգա պաՀ պան մ ան Համար։ Մեր ժողովուրդը ա– միակն է ոչ միայն Ափիւռքի Հայութեան Համար ,
մչակուաճ լեզուի , առանց գրականութիւն ռողջ ու Հայրենասէր պաՀելու Համար, կա*յ աւելի այլ եւ միակր Հա ք պատմութեան մէջ։ Տասը Հա՛
գոյութիւն չ ի կրնար ունենալ։ կրնայ ունենալ, ապաՀով միջոց , քան լեզուի պաՀպանումր : Հայ., զարը անց ահ է թիւր այն ՀայուՀիներուն , որոնք
բայց կազ ֊ու կոյր , ինչպէս դժբ.սխտ մարգ մր կր րենաս ի բութիւն բ լեզուէն կբ սկսի * Հա յաս ի բու - իրաքէն ու Տէրանսայէն մինչեւ Հարաւ. Ամերիկա
նալ ըլլալ։ ճիշա չէ այն տեսւ՚կէար, թէ լեզուն •թոիււննիը՝ ինրոյնՀպաէսյրեն ։ իԱմքիէնն ոՀւայժ ո բղաոզվմո աթւրիւ գին միջոցներ ու Եգիպտոս մէկ իտէալով, մէկ ծրագրով, նոյն
դնելու ,
կամ ոճր գերական ստեզծագո րծւ / Ծ եան մէջ պարզ գաղափարական նուիրումով ե լ նոյն գիտակից
նպաստելու անոնց բար դա լաճ ո ւթեան ։ Այս միջոց»
Հգորձ–քւք»ի մր արժէքն ունին,կս մ «սնոտիք՚»ի մաս Հայրենասիր՚ոլթեամբ կ աշխա՛տին է «
ներէն մէկբ * մեծագոյնն եր էն մէկը՝ Հայերէնն է,
կր կազմեն : <ձ*հործիք՝$> մբ, անչո՚.շտ, արտայայ ՚
Հայ լեզուն թոզ ըլլայ , իր Հարազատութեան , ճշ– Ամերիեայի Կեդր. Վարչութիւնը իր 115 Հազար
աո ւթեան միչ^ոց մը, որ սակայն ղաղաքակրթոլ - ղրրտութեան ու գեղեցկութեան մէջ՛. Զենք խօսիր տոլարի Հասնւող • աւելի քան։ 20 միլիոն ֆրանք
թ ի լ ն մը կբ Հաստատէ : Պարզ, նիւթական գո ր - աղգա քնամ ո լո ւթեան մ աս ին , կ՚ատենք , ո լ կ*ա բ - պիւտճէով կը Հասնի ամէնէն խուլ անկիւնը կծկը–
ծ՜իքնեոն իսկ վկայոլթիւններ չե*ն քաղաքակրթա Հ ամար Հենք զա յն , կր խօսինք ազդա պաՀ պան մ ան– տ՚ահ֊ Համեստ դպրոցէն մինչեւ մեր միակ երկրոր
կան վհճակներոլ : Լեզուականր Կմացական ու Հո՛ մասին ։ Ւսկ լեզուն՝ առա ջին ու Հզօրագոյն աղ - դական վարժարանը, Պէյրութի ճեմարանը, ոյ։ուն
դեկան արտայայտութիւն մր կր կազմէ ։Ա՝եր գրա գ ա կնե ր էն է Հ կը տրամագրէ տարեկան 5000 տոլար։ ՛Բանի մր
բար ր Հայոց Հին քաղաքակրթէ ւթեան բարձ Ազդա յ ին ու ան Հ ս/ատ կան արժանապատո լու «• թիլեր եւս վերջին տարուան գործառնութիւնէն .
նրա —
դոյն չափանիշբ կը կազմէ, աշի րՀաբաոո՝ "յ - թեան խնդի բ մը, որ մեր Հոդ ին ու մ իտքն ալ կը 2500 տոլա՛ր միայն Մ • ՆաՀանդներու մէջ իր
մեր օրերուն : Ւնչո^լ վեր չ ւՀե Հա–
շօշաւհէ գ Կ^լՀսղղբկէ մեր բովսնղակ ներաշխարՀը։ ունեցած՜ դպրոցնեբուն; 4000 տոլար Աուրիոյ դպ
րոցներ Կերակուրին,
1000 «լար «Պնակ մշ
Fonds A.R.A.M
եէհկ եւ այսօբ Փաէի ղ ի է1կ
ԽՄՐ– ՚ — « 8 ա . ս ա բ ե ր » արդսւյ։ գաււ՚ՕաւՆթհամբ կը
ևարհրդածէ այս խորագրով խմբագրականի մը ՄԻԼԱ՚եՕ, 6 ՅոԱփս ( Ց ^ ւ ւ ա ջ ) Զ ա ն ա զ ա ն կա Հակառակ երկաթուղիներու երթեւեկի գա ,
մէջ (24 Մայիս) — կիրն երէն « 3 ա ռ ա ջ ի ի ղրկուած թզթակց ութ իւննե֊ դարման , Աալ Պէյթչօն գրեթէ լեցուն էր կիրակի
. . . ԱշխաբՀաբաըրլ , Գ"Ր Կր գործ՜ած՜ենք այ ս՛ա րը ոչ միայն կը պարղեն այղ ղաղութնեըուն ազ օր, երբ օրուան ազդարարը , Պ– ՚Նուպար Պօյա -
օր, Հարստութիւն մըն է, բազմաթիւ սերունդնե գային կեանքը, տյլ եւ կը ծառային ղազութնեբբ ճեան բեմ Հրաւիրեց Տ/՚կ-Շ– Մ ի սա քե անր , որ ա՛մ
րու ճիգովը կազմ ո ւահ , եւ զոր սակայն կբ թուի իրարու կապելու եւ այսպէսով Հոդեկան միութիւն փոփ տեղեկատուութիւնը բրաւ Միութեան դոր՛ -
թէ մսխելու, ստորագնաՀատելու վրայ ենք ար ֊ մը ստեղծելու հ-ունէութեան ե լ արաղ ակնարկ մը նետեց գազ ֊֊
է՛՛՛լ
տասաՀմանի մէջ,վերջին տարիներուն մանաւանդ։ Համ աշխա րՀա յին երկրորդ պատերամ էն վերջ, լ լ <- լ ՚ " ՚ա\–
թականութեան այսօրա ա—
իրողութիւնը այն է ո ր լաւ չենք խօսիր մեր իտալիոյ Հալ ղաղութին պատերազմի շրջանի օրե աոաջին օրերէն մինչեւ
նոր այնքան ։«19 ս
լեզուն , ընղՀանուր կերպով մը : Զենք խօսիր առ– րը եւ ներկայ կեանքը կարծեմ դեռ ոչ ոք Հնեը - րեզոմհ աշխատանքին վրայ
օրեա ք կեանքին մէջ, կամ կը խօսինք՝ առանց ընտ կայացուց ւ Այղ պակասը լըացընեչոլ Համար , կը րին բաւարար ժամանակամիից մըն է որեւէ Մի
րութեան ու ճաշակի , յաճախ խառն ռամիկ եւ զբեմ այս երկտողը։ ութեան Համար Հիմնաւորուելու գաղութի մը
մանաւանդ օտար բառերով ու բացատրութիւնե իտալի՚ոյ Հայ ղաղութն ալ, ինչպէս երկրիֆ մէշ, եթէ իր ձ-րագիրբ եւ անկէ րխաձ՜ իբ դորփու–
րով, որոնք կր վիրաւորեն ոչ միայն մեր լեզուն , բնակիչները, պատերազմ ի շրջանին ունեցաւ իր նէոլթիլնը Համապատասխան եդաձ են գաղութին
այլ եւ մեր Հոգին։ Ունկնդրեցէք ճամբոլ ընթաց - սեւ օրերը , կրեց նեզոլթիւններ ե լ ենթարկուեցաւ կենսական պէտքերուն : Մ ենք տասնըինը տարի աշ
քին խօսակցութիւն մբ պատ աՀ ա կան եւ պիտի Հա զրկանքներու։ Ւն չ ՛որ սակայն մեր՛ ղաղութին Հա՛» խատեցանք ձեր մէ1, աշխատեցանք ձեզի Հետ ե լ
մոզուիք, որ ինչքա՛՛ն քիչ բծախնդրութիւն կը մար մասնաւոր մ տաՀ սղութիւն կը պատճառէ ր , ձեր արտայայտած Համակրութիւնը մեր Միոլ -
դրուի նախադասս լթեանց ե լ մինչեւ ի սկ թառերու, քաղաքացիութեան Հարցն էր ։ Մեր մէջ շատեր կա թեան Հանդէպ, ձեր րնձ֊այաօ– աջակցութիւնը ա-
գործածութեան մէջ : Հայերէնի պակասը չէ ՛որ յին իըըեւ Հպատակները երկղ,րներոլ որոնք Հա՝ - նոր ապացոյցներն են որ Ֆ՛ Կապ՛ոյտ քՍաչի գորճը
աչքի Կլիյնայ նման խօսակցութեանց ընթացքին , ւանականօրէն պատերազմին պիտի մասնակցէին ի– կը Համապատասխանէ ֆրանսաՀայ գաղութի շա -
այլ Աւշագրութեան , Հտգածութեան սլա կա ս ր : Ազ ՚ ո ա լ ի " յ ղէմ ։ Այղ պարադային արգելափակումը Հերուն, ոչ միայն նիւթապէս , այլ մանաւանդ բա–
գային նաիւաձախնդրութեան պակասը։ Զենք պ ա– եւ ինչքերու գրաւում ր անխուսափելի էին։ Բարե բոյապէս Հ
Հ ան ջեր անշուշտ , որ ժողովուրդը Հայագէտ դառ– բախտաբար Ազգային Ա արմ ինը ժամ անակին խն«~ Տետոյ բանախօս ո թուեց զանազան շրշԳաննե -
նայ , Հայկարանօրէն խօսի։ Բայց կրնանք պա Հան– ղի"(1 նկատի առած եւ լրջ°ըէն աշխատանքի լծ ֊ րու Մ իութեան կատարահ– գորօ՜ը նախ գաղութին
1ել , ՛որ ժողովուրդը իր լեզուն խօսի արժանավա– ուած ըլլալով , կառավարութիւնը ղոՀացուց ի չ լու ըն&այաօ– իր նիւթական ա^ակցոլթեամբ , անոր
յել կերպով, կարելի չափով Հայերէն , զերծ օտար ծում մը տուաւ Հարցին եւ մեր բոլոր Հայրենա– սկիղբի նեղ օրերուն, երբ ժողովուր՛դը ՛ոտք կը
քառերէ , մ ան ա լան զ. Հասարակ ո լ օտար ըառերէ , կիցնեբր պահեցին իրենց ազատւթիւնը, դրալ֊ումէ դնէր Յյրանսայի Հիւրընկալ ափերուն վրայ •.իսկա
որոնց կարգին թուրքերէնէ , այնքան անՀարազատ, փբկելով իրենց ինչքերը։ կան բեկորներ էին անոնք 14 վարդերէն ճո
չրսելոլ Համար ղռեՀիկ, մեր լեզուին Հանղէպ ; Հազիւ , պաաեըւ ,զմը վերջացած , Ազգային ղոպրած՜, ֆիզիքապէս եւ նիւթապէս քայքայ՛ուածէ ,
Հարցի մը
Իրաւունք ՚ունինք պաՀանջելոլ ասիկա՛ մեր մոզս «• Ա՝ արմ ինը գտնուեցաւ ուրիշ կարեւոր Մարսէյլի կ. հ/աչուՀիներբ այդ առածին օրերէն
վուրդէն , որ մեծ մ ասով դպրոցական սերունդներէ առջեւ որ արագ լուծում մը կը պաՀանջէր , գեր՝՛ կազմակերպուած՜ ձեւով մը ընդառաչՀ գացին ա -
բա զկա ցած է ,վե րջին մ է կ-ե ր կո լ տասնամեակներու մ ան ա կան բանակէն փախած Հայ գերիներու Հայ նոնց ՛անմիջական կարիքներուն։ Աւելի վերջ սպի
ընթացքին կազմուած ։ Ոըէա*՛փ ո Լ չ ա գ է ր ռնք մենք րենիք վերադարձը եւ Պալքաննեբէն Հասնող ղաղ– տակ ջարդը, այլասերման վտան՛գը դպրոցնեըու
բոլորս, երբ Հիւր կ՚երթանք կամ Հ՛իւր 1լ ընդունինք թականնեբու տեղաւորումը : ՀյնորՀիւ ղաղութին ցանցով մբ դիմաւ՚որեց Մ իութիւնը, որուն Ման ֊
սանտյուած , ածիլուած , սնգուրուած եւ լաւ Հագ– անդամներ՚ու առատաձեռն նուէբներոլն , այս խն - ԱանուՀիներու Մ ի՚՚ութիւնները , Մ ա՛ն ուկնե բու օր
ուած։ Արդար ՛ու անՀբաժեշտ մեծարանք, երբ ու– դիրն ալ կարելի եղաւ գոՀացուցիչ կերպով լուծել։ ուան տօնակաաա բութ իլհնե ր բ ե լ Օդափոխութեան
բիշին կը ներկայանանք։ ֆըլյսՐնք, պէաք չէ* ըլ Պատերազմի շըջանի վարչութիւնը ըստ կանո՛՛ կայանները, ոչ միայն մեր ոսկեզնիկ /եղուն եւ
լանք գոնէ նոյնքան զգոյշ եւ յարգալից երբ ու»* նագըի իր գործուն էութեան շրջանը ալարտած ըլ Հա՛յ երգըդրինմ՚անուկին ու պատան ի ին շրթո ւնքնե–
րիշներու Հետ , ուրիշներու ներկայութեան , Հան>– լալով , իշխանութիւն ը փո խան ցած է նոր վարչու– րուն վրայ, այլ եւ ազգային Հպարտութիւնը ա ր՜
րութեան կր ներկայանանք, մեր խօսակցութեամբ, թեան ո ր րնտրուեցաւ կան՛ոնաւոր քուէարկու թըևցուցին անոնց ներշնչելով իրենց ժողովուրդին
տուներէն ներս կամ դուրսը , Հան րա յին վայբերու թե ամբ ։ Հաւաքականութեան ե լ մշակոյթէն արժէքը։ Պա
մէջ^ բեմերուն վբայ թէ առջեւ, երկու Հոգիի Ներկայիս մեր գաղութը կ՚ապրի նոր կեանք մը^ տերազմի տարիքները եկան փոխել աշխատանքի ձե–
Հետ թէ երկու Հա բիւր՛ի կամ Հազա րի առջեւ ։ Բե խանղափառո ւած վե րա շինուող Հա յրեն իքէն Հաս - 11՛ • առանց Հիմնական գորձ՜էն շեղեցնելու զայն,
րան ա ց ի թէ գրաւոր ։ Այո՛, ոչ միայն խօսքով, այք նող լուրերէն եւ Ա՝ շա կո ւթայ ին Ա՝ իութեան կա - որ էր օգնել Հիւանդին, չքաւ՛որին , բազմանդամ
եւ գիրով տ նամ ակով , լա յտա րա Պութեամ բ , ազդա– տարած աշխատանքէն ։ րնտանիքներոլ եւ օ֊երերու : Նա իւ ՚ բանակի մեր
ր ար ո ւթ ես/մբ , յօդուածով ո ւ * • ՛դիրքով ։ զինուոր՛ եղբայրները եղան Մ իութեան ղոլրգոլ -
Այս ղեռ երիտասարդ Ա՝իութիւնը ՛որ յաջողած րտնքին առարկայ . աւելի վերջբ ուրիշ չորս ազգ
Բո լորէն է մեր պաՀանջը , պաՀ ե լու Համ ար է իր՝ շոլքջէՀ Հաւաքել Աիլանոյի Հայ երիաասաբ -
մեր լեզուի մաքրոլթիլնը, գեզէ ցկութիւնը , Հայե– ղութիւնբ ե լ իտալաՀա Հ գաղութին մտաւորական օգուտ կաղմակերպոլթիլններոլ Հետ գերիներն է՛
&ի՚՛ւթի*նր եւ. ճշգրտութիւնը : Հ/Րէն մէկը արժէք Համեստ ուժե րը , մ եֆ– ղեր կա տա բե լու կո չուած ին որ դարձան մտաՀոգոլթեան առարկայ։ 8000
հ՜րա բներ ու առա ՚քմ ան սյնքւ բեղ. սշխւ սև–
մը, թանկագին ըան մը, ե լ բո լո ո ին Հասողութեան է մեր գաղութի կեանքին մէջ։ Այս Ա՛իութեան կբ
« լ ւ *֊է
աՎեւ, եթէ ամէն ոք այնքան մը ոլչագբոլթիլն պարտինք , եթէ երկու տա բ ի է ի վեր կան՛ոնաւոր
դարձնէ իր խօսքին ու նախագո սութեան յարդա կերպով կր տօնենք Վարդանանցը, Ապրիլ I 1 ./^ ^ քը տարած– են 4 տա րի Փարիզի մէջ ձեռք ձեռքի։
րանքին , որքան իր արդուզարդին՝։ Մայիս 28ր եւ Նոյեմբեր 29ը ։ Աարսէյլի ու Միջին Ֆրանսայի միւս մ ասն աճիւ «•
^ ա յ & ողբերգականը ժոզովրգական ղան դուար Ա՝ եր ղազ ութին Հ ամ ար իսկական դժբախտու* ղերն ալ Հարիւրաւոր ծրարներ են Հ աս ցուցած ո ք
ներէն չի դար : Անոնք կրնան վրիպիլ երբեմն , եւ թիւն մըն է Հաւաքավայրի մը պակասր։ միտենք մ /.ա յն դե ր ին ե ր ո ւն , ա յ լ եւ Հաւա քմ ան ճամ րա րնե -
կրնան քաւել իրենց մեղքը, եիԳԷ միայն ճիգ մր սակայ\ն Որ թէ Ազգային Ա այ մ ինը եւ թէ Մշակու րու մէջ աառապո ոնե բուն։ Պատերազմի տա րինե -
ընեն վբէպբ շտկելու կամ քիչ վրիպելու : թային Ա իութիւնը ամէն .ուղղութեամբ 1լ ա շխա - րուն էր դարձեալ ՛որ մեր Միս*–թիւ֊ն\ր Փարիզի Հա ք
Ողբերգութիւնը , մեծ՜ագո՛յնը , կր բացուի տ ին իրագործելու Համար մնայուն՝ եւ Հաստատ Տիկնանց Ա՝ իութեան Հետ ժապալինեալ տոմարով
բանգէտներոլ , գրողներուն , նո^նիսկ է ՚ ս Հ Է^ՐԼ՜ Հաւա քատեղիի մբ ծ բադի ր բ ։ մը Հաւաքեց աւելի քան մէկ միլիոն ֆրանք եւ 8ու՛
ուաոձո լթիւն գրագէտներուն եւ Հեղինակներու Գիտենք որ մեր գաղութը մասնակցած է նաեւ ^Լաստանի թշուառներուն օզնեց խտացած կաթ ,
Վրայ ) որոնք կամ վե րէ՛՛ն կր նային լեղուական Նիւ– Ես բքի Հա յ կա կան Համ աշխաբՀ ա յին ժ ո գովին ղեղ եւ դրամ ղրկելով անոնց ։Այ դՀ ան դան ակութ ե–
Հարցին վրայ կամ անՀբա՛ժեշտ ուշադրութիւնը աշխ ա տ ան քն ե բ ո ւն ներ կայ ացնելով շատ Հ"՛–/՛^ , ի՛՜՜ նէն Յանձնախում բին քով մնացած մէկ քիլօ քիա
չեն դարձներ լեղուական գեղեցկութեան ՛ու ճշգր - մաստալից ե լ պատուաբեր յՈէ֊շագիր մը ։ նինը եւ մէկ շիշ նօսւի բիւրեզացեալ աղը յանձ -
տոլթեան կամ...բայց ի՛՛նչ Հ աբկշարոլնւակելուդեռ : Աղղային Մարմինին վբայ կ՚իյնայ ուրիշ շատ նուեցաւ խորՀրգային դեսպանատան , Հայա՛ստան
Դժբախտութիւն է Հաստատել թէ մեր մա - կա ր ե ւո ր պա ր տ ա կան ո ւթ ի ւն մը, օժանդակեք ղրկուելու Համար ։
մ ուլին աշխատ ակիցներր , քիչ բացառութեամբ Հայրենադարձի աշխատանքներուն : Այս նուիրա - Ազատութեան առաջին՛ տարիներուն իսկ մեր
Լալ– է^հ ԳՐ^Ր՛ գրեն , բա յց անփոյթ , ան ՚ կան գո բծին առաջնութիւն պէաք է տալ ։ վգաերրակազնամն ՚ութոիււննեըցանք Հ 42Ռմե՚ղեվրճաւռակժա՝.՛նայ~նք՝1անատձ/լայմնարեր•աովգ ժո/ոՎրը 1946
. 24
մասն..ա.Հճ.իԼւ–՛Հղ–երով,^ ՚
Հոգ, այնպէս ինչպէս աճապարանքով եզաՀ– գործ՜ ԱՀա ձեզի Համառօտ կերպով կեանքը ՛ու դոր՛ա
"՚Ր Ղ՝ՐԼւայ% ք*ա.13 կրնանք դեռ ներողամիտ ա՛չ - ծունէութի ւն ր փոքր Հայ գաղութի մը ուր ամ էն Նոր թափով վերսկսած մեր աշխատանքր իր
Ք"Վ դԻտեԼ1 խմբագրական ս ր բա դրո լթիլննե բո վ դ ա ւանաւն ք ո ւն ի իր Հա ւաա ացե ալները եւ ամ էն առսվին արդիւնքը տուաւ Հայաստանի ներգաղթի
մեղմել այս դժբախտութիւնը, երբ մտաբերենք , կուսակցութիւն իր Հաատաըիմները , եւ սակայն, Հանգանակութեան յաակաց1ելով 100.000 ֆրանք,
Որ ,ուն՚ինք գրագէտներ , անուն ու Համբալ ոլնե - բոլորն ալ անխտիր դիտեն սեղանի մը շուրջ Հա ֊ Հունաստանի աղէ տ եա լնե ր ո ւն ղրկելով 1000 աո -
ցողներէն իսկ, որոնք նոյ՛նքան անվւ՚ոյթ են,որքան ւաքոլիլ, փնտռել ու գան՛ել լուծումը ալն Հարցե– լար, իր 6րգ Օդափոխութեան կա,անին Համար
խոնարՀ թղթակից մը,որ տեղեկութիւն մը կը Հա բուն որ մօտ են մեր բոլորին Հայու սրտին։ հախսելով 250.000 ֆրանք, մ ի շս շարոլնա կելով
ղորդէ : Զենք տար անուններ , ոչ ալ պար բե բոլ ձ Ա. ՍԱՐ ԵԱՆ ան շուշտ իր տասը դպրոցներու ծախքր , չքաւոր ֊
թիւններ սխալ կազմուած կամ սխալներով լի Հ հ) ի– ^.յլււււյյ–ս.սււ^<ւււ–ւ^–|լււ^ . տ ՚ » ՚ ձ 1 ՚ յ ՛ ^ . ։ ^ ^ ^ ներու օգնութեան գործը եւ Ւ*սիի դարմանատ՛ունը
ալ ր–
ւնենան,, ւիթը Այս սատնանշումներն ե լ Աան—ԱանուՀիներու խումբերուն Հայեցի գաս ա
սռլու, բայց չենք կրնար ձ֊աձկե մեր վրդով ում ր, լասար մեր ա զգա յին մշակոյթին ։ տիարակութեան գործր ։ Այժմ մեր տարեկան
երբ մեր լեզուի խնամքը այնքան ՛չանտես՛ուի ; կրբ ք*նչո0լ չգուրգուրալ ան՛որ վբայ, ինչպէս կր պիւտճէն 26 մասնաճիւղերով եւ 1600 անդամուՀի֊
մեր ււշխարՀաբաբը, այնքան պերճ ,ոլ գեղեցիկ, գուրգուրանք մեր Հոգիին , մեր առողջութեան , ներով կը Հաս՛նի 2 միլիոն 300.000 ֆրանքի :
սկսահ՜ է ղճատուիլ, ծռմռտկի,, գրողներու իսկ մեր ամենանուի բտկան ոլ թանկագին առարկային։ Մեր մեհ՜ կազմակերպութիւնը, Հա ք Օգնու -
պատ ասա ա Լ ատուո լ.թեամբ։ Լեզան ու ոճը՝ աււսւ– Օտարութեան մէջ Հազար ջանք կը թափենք թեան՛ Միոլթիլ՚"Ր Համագազոլթային իր բնոյթով,
ջին դրոշմը կր կազմեն գրոգի ամար : Առանց •ա զգա պաՀ պան մ ան Համար։ Մեր ժողովուրդը ա– միակն է ոչ միայն Ափիւռքի Հայութեան Համար ,
մչակուաճ լեզուի , առանց գրականութիւն ռողջ ու Հայրենասէր պաՀելու Համար, կա*յ աւելի այլ եւ միակր Հա ք պատմութեան մէջ։ Տասը Հա՛
գոյութիւն չ ի կրնար ունենալ։ կրնայ ունենալ, ապաՀով միջոց , քան լեզուի պաՀպանումր : Հայ., զարը անց ահ է թիւր այն ՀայուՀիներուն , որոնք
բայց կազ ֊ու կոյր , ինչպէս դժբ.սխտ մարգ մր կր րենաս ի բութիւն բ լեզուէն կբ սկսի * Հա յաս ի բու - իրաքէն ու Տէրանսայէն մինչեւ Հարաւ. Ամերիկա
նալ ըլլալ։ ճիշա չէ այն տեսւ՚կէար, թէ լեզուն •թոիււննիը՝ ինրոյնՀպաէսյրեն ։ իԱմքիէնն ոՀւայժ ո բղաոզվմո աթւրիւ գին միջոցներ ու Եգիպտոս մէկ իտէալով, մէկ ծրագրով, նոյն
դնելու ,
կամ ոճր գերական ստեզծագո րծւ / Ծ եան մէջ պարզ գաղափարական նուիրումով ե լ նոյն գիտակից
նպաստելու անոնց բար դա լաճ ո ւթեան ։ Այս միջոց»
Հգորձ–քւք»ի մր արժէքն ունին,կս մ «սնոտիք՚»ի մաս Հայրենասիր՚ոլթեամբ կ աշխա՛տին է «
ներէն մէկբ * մեծագոյնն եր էն մէկը՝ Հայերէնն է,
կր կազմեն : <ձ*հործիք՝$> մբ, անչո՚.շտ, արտայայ ՚
Հայ լեզուն թոզ ըլլայ , իր Հարազատութեան , ճշ– Ամերիեայի Կեդր. Վարչութիւնը իր 115 Հազար
աո ւթեան միչ^ոց մը, որ սակայն ղաղաքակրթոլ - ղրրտութեան ու գեղեցկութեան մէջ՛. Զենք խօսիր տոլարի Հասնւող • աւելի քան։ 20 միլիոն ֆրանք
թ ի լ ն մը կբ Հաստատէ : Պարզ, նիւթական գո ր - աղգա քնամ ո լո ւթեան մ աս ին , կ՚ատենք , ո լ կ*ա բ - պիւտճէով կը Հասնի ամէնէն խուլ անկիւնը կծկը–
ծ՜իքնեոն իսկ վկայոլթիւններ չե*ն քաղաքակրթա Հ ամար Հենք զա յն , կր խօսինք ազդա պաՀ պան մ ան– տ՚ահ֊ Համեստ դպրոցէն մինչեւ մեր միակ երկրոր
կան վհճակներոլ : Լեզուականր Կմացական ու Հո՛ մասին ։ Ւսկ լեզուն՝ առա ջին ու Հզօրագոյն աղ - դական վարժարանը, Պէյրութի ճեմարանը, ոյ։ուն
դեկան արտայայտութիւն մր կր կազմէ ։Ա՝եր գրա գ ա կնե ր էն է Հ կը տրամագրէ տարեկան 5000 տոլար։ ՛Բանի մր
բար ր Հայոց Հին քաղաքակրթէ ւթեան բարձ Ազդա յ ին ու ան Հ ս/ատ կան արժանապատո լու «• թիլեր եւս վերջին տարուան գործառնութիւնէն .
նրա —
դոյն չափանիշբ կը կազմէ, աշի րՀաբաոո՝ "յ - թեան խնդի բ մը, որ մեր Հոդ ին ու մ իտքն ալ կը 2500 տոլա՛ր միայն Մ • ՆաՀանդներու մէջ իր
մեր օրերուն : Ւնչո^լ վեր չ ւՀե Հա–
շօշաւհէ գ Կ^լՀսղղբկէ մեր բովսնղակ ներաշխարՀը։ ունեցած՜ դպրոցնեբուն; 4000 տոլար Աուրիոյ դպ
րոցներ Կերակուրին,
1000 «լար «Պնակ մշ
Fonds A.R.A.M
