Page 206 - ARM_19-1947_02
P. 206
«6 ԱՌԱ Զ*
ԳՐԱԿԱՆ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒՄՆԵՐՍ) նակներու Համար, տեւական բարեշբքում մլ*դ
ինչպէս դիա ական ճիւղին վրա յ կր կատարուի ; Մայի* աո
Ի*ՆՋ է 11ՐԺԷ-Բ ՄԸ Ո րովՀետեւ արուեստ բ կրնայ յետագիմ ել , նոյն
իսկ անկումի ախտանիշե բ ցո յց տալ : Լք ենք տա — Մայիս ամիսը այս երկրին Համար ալ տօնա
կաւին շատ Հեռու ձռ%*ք այն շյոքաններէն ուր աս կան ամիս մր դարձաւ։ Ութ Մայիս \945ին զինա
՛նախորդ գրութիւնս կը վերքացնէի այսպէս՝ տուածաբանական ,֊. բա բո յա գի տա կան եւ նոյն իսկ թափ եղաւ մեծն. Գ1էրւյ^իա)(1 = Հինգ-վեց տարուան
—- Ա՝աւ/նյաւորելռվ բանաստեղծութիւնը՝ ի^նչ է գեղագիտական ազդակներ ի՛՛նչ աւերներ ներմու աՀաւոր սպանղը այնքա՛ն սաՀմռկեց ո լց ի չ էր ,,ր^
արժէք մը։ ծեցին արուեստներու էութեան մէք։ Մեր օրերուն երբ ազատութիւնը եկաւ, մարգիկ մէկ զտօնական
Հոս սւրճարհ ուելիք սւե սակէ անեք ուս շուքք ա– ալ, աՀա , քաղաքական ազդակն է ո ր իր մագիլ– օր»ով չգոՀացան։ Այգ «տօնական օր»ը վերածե
ւեչի պա յծա ռութ իւն թեքելու նպատակով , "նախ ները կբ փորձէ մխրճել անոնց կենս ունակութեան ցին օրերու, նոյն իսկ շաբաթներու ։ Ու այսպէս
կ՝)ուզեմ մատնանշել այս Հարստին էութեան վրա է ամէնէն փափուկ խաւերէն ներս * ու պէտք չէ զար Մայիս ամ սա ընթացքին , ամէն օր զայց՛», ամէն
կառչած կարգ մր մակաբոյծ րմբռնումն եր ո լ գո մանալ եթէ քլա տում ր չուշանա լ երեւան գալ, օր տօնախմբութիւն , ամէն օր ուխտագնացութիւն
յութիւնը ։Ըմբռնումներ .որոնց րսոյթըկը Հակասէ՝ ներշնչումի ու ստեղծագործութեան րնդոծին՛, յատ՛ Հերոսի մր կամ Հերոսներու շիրիմներուն ։Ու ծաղ–
գէթ իմ կարծիքով, արուեստի գործ ս*՝լա վերլու կութիւնն ե րր րնգարմ ացնելու Համ ար ։ կեվաւնկեր , ծազկեփունկե՚ր ամէն քայլափոխիդ ,
ծելու– աշխատանքին ։ Եզրակացութիւնս այն է թէ , րա զդատ ութիւ–
Ոմանք, բանաստեղծութիւն մր արժեւոոե - նր, ինչ ձեւի տակ ալ կր կի բաբ կուի , արժէքներ Հրաւիրուած եմ թափորի մր մասնակցելու :
լոլ. մէջ, իրենց կշիռին չափ րնարաՀ. են թաւլդէԱ - ճշտելու եղանակ մր ՐԼԷաէէ շատ Հեռու է, որով Մեզմէ անդարձ բամն ո լածներուն Համար՝ ատե
- աԱՆ^^\Տ^։ Արժէքներ դատելու այս ե զանակ ր , ա– Հետեւ անիկա, բացարձակ արժէք մր փնտռելու նին զինուորի Հագուստ կրողներուս կողմէ, զինա–
նոնք կր գործածեն նոյնիսկ արուեստի ամէն ճ\իւ– մտա Հ ոգո ւթեան մ էք , քանակով աւե լի ցանկալի գագարի տօնին առթիւայց մը կազմակերպուած է։
ղին Համար հ Պիաի ըսեմ, ՛տեսակ մր ձիարշաւի արժէքներու յայտնութիւնր խեղդելու ամէնէն դժ Հոն՝՝՛ պարզ, բայց խորՀրդաւոր յուշարձանի մր
կապկութիւն, ուր սաՀմանագիծր գլելով անցնող բախտ ս^իքոցր դարձա-ձ֊ է ։ առկեւ պատուի պիտի կենանք եւ ծաղկեպսակներ
րմբռնումներս պիտի զետեղենք ։ Արման ի եւ արդար տուրք մր
ձին՝ միա յն, արժէք ունի , իսկ միւսները կբ մնախ Ա՝ ակաբոյծ լ կարգին , պէտք է անոնց որ ՈԱ1յրեԹ|ւք|ւ Համար զինուոր
դարձան,
պարզ վազողներ , յաճախ յոգնատանք վազողներ : մատնանշել նաեւ ^ իսկական կամ կեղձ֊ ^Արժէքնե ճակատ մեկնեցան,
կռուեցան ու ինկան։ Ուրիշ —
Գմուար չէ Համոզուիլ թէ\ յա ս \երպ մրցումի մր րու մասին բեմ՛ագրո ւած իրարանցում ր ։ ք*նծի Հա
ներ՝ որոնք4> 5 տարի փշաթելերու գառնութիւնը
արդիւնքին Հպատակ փորձառութիւն մր ինչ թի*––" մար անտեղի է կեղծ կամ իսկական բանաստեղ -
ճաշակեցին յանուն կրկին հայրենիքի. , ա յետ եզ
րիմազութիւններու գուռ կր բանայ։ ծութ իւն մ ք բնորոշեւոլ տագնապր * բանաստեղ -
թառամեցան իրենց կանանչ արեւով։ Անոնց Հա -
Զննելու եւ դատելու այս քմածին աշխատան ծութիւէնր նշանակութիւն մր չէ, այլ գոյութիլն
մար են այս ծա զքլե պսակները։ Անոնց յիշատակ ր
քին մէք, ինչպէս ակնյայտ է, վերլուծում ր որեւէ մր, ապրում մր, կեանք մր։ Օրինակ,ինչպէս հս/–
յ՛աւերժացնելու Համար է որ Հաւաքուած է այս
դեր չունի է կիրարկոլած արուեստը, եթէ կր ներ– զիկէՀ ՝ \ք աղի կնե ր ր իրարմէ կր տարրերիՀւ , ՚ բայց
յորգաՀոսուն բազմութիւնը իրենց դրօշներով եւ
ուի ինծի, րոպէի մր Համար զայն այդպէս բնո - իրենց կենս Ունակութիւնովը \ ծաղիկ ԱԼԼաէէ էեն
նշանախօոքերո՚մ ։
ՐՈԺ11 հ.Ա ^"՚յ՚^^քյ հակակշւաՍթյե՚աԹ Համար, բե դադրիր : \թոյնն է պարագան բանաստեղծութեան
Կա՚°յ աւեքի մեծ անՀատ , մարգ, քան այն որ
րելու մէք, անՀաաը՝ անՀատի դէմ, սերունդ մր՝ Համար։ Երկու՛քին Համար ալ կայ, նուիրապետա
կը կռուի ու կը մեռնի Հայրենիքին Համար * . .
սերունդի ղձիմաց , ՚ողգ մ ր՝ իշուլո ազգի Հետ, ու կան աստիճանալորում մր, բայց ոչ երբեք
Կը Հետելիմ թափորին։ Գանդաղ քայլերո՛՛վ,
երբեմն Հարցը աւելի կնճռոտելու Համար, անց կական կամ կեղի որոնումով զանազանուող տե–
լո՛ւռ ու երկիւղած կը յառականանք : Գրօշներ ,
եալն ու ներկան՝ ապագային քով ։ Ու մենք ան– . սակնեբ ։ կայ գէշ ծաղիկ, կաք "վարզ ծաղիկ , կայ
գոյնղգոյն : Ակ ու ձախ, նշանատախտակներ Հոս
պայման կր Հանդիպինք, անոնց բծախնդիրՀոգա– զ՛մայլելի ծաղիկ* բանաստեղծութեան մէք ալ կա %
ու Հոն : Կը քալեմ : Կորսուած թափորին մէկ։կոր–
ծութեան տակ առնուած, անվիճելի Հռչակ ունե գէշ քերթուած, մ ի քակ քերթուած, յաքող քեր -
ււ ո։ ած , թազուա^. եմ ես խոՀերուս մէկ... Տխուր
ցող անքուններու, ինչպէս Հոմերոս , Հ*էյքս*եէ<Բ՝ 1 թո ւած ու անմաՀ քերթուած։ ք*\ուսաբա «•
եմ ։ Հոգիս փոթորիկ դարձաք, է ։ Երեւակայոլ -
Միլաոն , կէօթէ , Պօալէր , Գէմպօ ։ Եւ ուրիշներու նական գիրքի մր մէք կեղծ ծաղիկներու վրայ խօ
թիւնս անսանձ երիվար... Ո՞ւր եմ • • • Ո՞ւր կը
նոյնքան ան ո լան ի ։ Ասոթյք գրաւա^– են ^շէ"՜^ սիլ » կամ մասնաւոր գլուխ մր յատկացնել , պի~՛
դեգերիմ ։ Հո՞ս, Ֆրանսայի մէ՞կ։ Լիոնի Հանրա
փալփլուն նժարր , իսկ մա&,զոաա^– *քի*֊ս աչքինմէք, աի նշանակէ ր լրքութեան կատարեալ պա կաս ։ \թո յն
յին պարտէզին առկեւ, թէ՞... Հոն, Հ եռո՛ւն, Ա–
յաճախ եկաֆ– են ճռւբ ի շներ , դատապարտուելու քան կասկածելի Հեղինակութիւն ենթադրել կու–
րարատին մօտ, Երեւանի ել կամ Լենինականի
ու մէկդի ձգուելու Համար, պակասաւորի պիտա– տայ բանաստեղծութեան ՛՛՛էք Հէեղծր փնտռելու
մէկ...
կր իրենց ճակտին դրոշմուած։ Ո*~ քննադատ ր՛ փութկոտ ութ ի ւնր %
Հպարտ է իր աշխատանքին Համար, որովՀետեւ Հիմա գանք , իսկապէս ՛ուշադրութեան արժա Զիուոր եմ։ ճակատի վրայ, թշնամիին գէմ
կամ սխալած ՝րք Լալու
Հակասութեան մէք իյնալու նի , ու ինձ՜ի Համար , խորապէս արմատացած ու յանդիման ; Զօրաւոր է անիկա, անթիւ, ան Հա -1
վտանգը չունի։ ամ էն էն վտանգաւոր մ ակարս յ& րմ բռնումին՛, ա լն մար։ Սակաւաթիւ ենք մենք, բայց կորովի, Հաս
վերլուծելու այս եղանակս ոչ միայն մ ի քակ որ՝ արուեստագէտը՝ մեր պարագային՝ բանա տատակամ : Մեզի համար ճշմարտութիւն դարձած
է այլ ել անբարեխիղճ հ Ա*իքակ է •անոր Համար որ ստեղծը, իրաւունք չունի, կամ թէ անոր չի պատ է թէ՝ այս դաշտին, վրայ, կամ մաՀը ել կամ ա–
արժէքի խոր քննութիւն մր կատարելու պէտքր չի կանի ր իր ստեզծագո րծութեան արժէքի մ աս ին զատութիւնը կը գտնենք։ Ուրիշ ելք կամ ճամբա ք
տեսնուիք ։ ՛թանի մր Հպանցիկ րնգՀ ան բացումներ կարծիք յայտնել եւ կամ զայն արժեւորել իր Հաս չոլնփնք։ Հայրենիքս ճշմարտօրէն սիրող զինուո
առաք՛ագրո ւած գո բծին տա բբա կան Հ իմ երուն վ՝$*~ կցած՜ ձեւով։ Ա՛ենք բնական կր գանենք, փիէի ~ ղիս *» ՏտւլՏ ււ> ։ասկից գուբս՝ ուրիշ տեսակէտ կամ
Համոզուղմուս չչզկաայ ։
րա յ ոլ արդէն խորանալու թափ ր սպառած է տ Ան– սո փա յի մը ՚, գի տ ունէի մը , նո յնիսկ արՀե ստաւո րի
բարեխիղճ հ որավՀետեւ բաղդատութեան Համար 1Լ ՝> "Բ Էր աշխատանքին գովասանքր րնէ^բացատ– Եթէ մեռնիլ պէտք է պատուով պէտք է
իբրեւ չափանիշ րնդոլնուաք– արժէքներու բացա– րէ ու վեր լուծէ զ ա յ ն ։ Մենք, նոյն ժամանակ կր մեռնիլ, եւ կամ, պէտք է ԱզտտււՆր–իւ6 ամէն գնու|
**իկ Դք՚ՐՔՐ՚ւ աՐԳ^նՐ հ.ո դառնայ ոկրիշ արժէքնե տեսնենք թէ , որքան գիտակցութեամբ անոնք գ ն հ լ ։ :
րու էաՐԳՐ ճշտելու, տիրող տարբերութեան ան– Հարցին կր մ օտենան , մ ութ ու բա րգ կողմերը ա– կռիւը կր սկսի ։ կատաղի , ան Հա լա սար գօաե–
: Հաւասար բնոյթին պատճառով : ՚֊ելի մտերմութեամբ բնդգծելու, ու գործին շ ս ՚ ֊ ր ք մարտ մ,րն է որ տեղի կ՚ունենայ ։
ւՀ\քւշտ է Հարկաւ եզրակացութիւնք : Սակայն անսխալ Հասկացողութիւն մը ստեղծելու Համար ։ Սարդարապատ. * * • Գաբաքիլ|իււէ. - . Բ-աշսւյւա .
կիրաբկուած ձեւտլէ իր էութեան մէք սխալ է, ար– Մ ք1՝*11դեալ ք երբ բանաստեղծը իր ստեալծ՜ագործու– յւանՏ • • կրակ ու բոց կը տեղայ ամէն կողմէ ։
լած բացասական արդիւնքին Համար : \ք ինչգեռ , թեան արժէքին վրայ ո 1 ֊ զ է քս°սէԼ, Կաս*՝ խօսի, ,Աէսյն մը կը Հասնի ական քիս : Մեր անձնուէր
երբ նկատի ունենանք թէ արժէքներու աստիճա– - մենք այգ կր գտնենք անՀանգուրժելի , չորակելու զօրավարն է մեզի Հետ՝ մեզի պէս ճակատի
նաւորում մր կայ , եւ իւրաքանչիւր աստիճան ար Համ ար սնապարծութիւն ։ Կը զյան անք անոր մի– պարզ զինուոր Հ^աք եղէք, աղաք, խփեցէք ան
ուեստի փնքնուբոյն ել կենդանի վիճակ մը կր քոցներ՝ որ ոնց մ ով անիկա– կարենար քեր մ մթնո– վախ՛. ֆ՝ող թշնամթն* Համոզուի թէ այստեղ Տէր *~
բնորոշէ , անտեսելով ղանոնք՝ մ ենք կբ ս-ա-Հմա - լորտ մը ստեղծել իր գործին շուրք ,իրաւօրէնտար Զօրի անապատր չէ , թէ իրենց գործը անճար բազ–
նափակենք ստեղծագործութեան գլխաւոր ենթա– իր զգացումներու՛ն սէղրի՚~ըը ո՚– յք։քրգու.մ*ին պատ - մութիւններու Հետ չէ, թէ թափուած անմեղ ա֊
Հսղր* Գիտակցաբար կամ ոչ • ասիկա քննագա - ճառները ։ Պարզէ ր ապրումին՝ ներքևին ու արտա րիւնին փոխան նոյնքան արիւն պիտի վճարէ ։ 10Ը~~
ա ութ եան ամէնէն անբարեխիղճ գո րծունէ ո ւթիւնն քին ազգակնեբուն թափն ու անկեղծութիւնը ։ Փո վէեցէք, իմ Աասունցի Գաւիթներս , ա/ւիւ^– ՄՀեր–
է–. խանակ ձգելու ս՚֊րիշի Ա*Ը) ո րպէ սղի յաճաէս կամա ներս , Գայլ ՎաՀանխերս , Տսրք անգեղներս , խփե~
Այ ս րմ րո I՛ ո 111՝ր ունի
ուրիշ սխալ ճիլղաւո — յական կամ քմածին վերաբերումով այգ գորձ՜ին
բում մըն ալ ։
էութեան ներմուծէ, աոնչութենէ զուրկ ազդակ ցէ՚ք՛՝՛»
ԱՀարկու
ներ , ծանրաբեռնէ գործին սիրտն ու կենսունակ է թշնամիին ումը։ կրակ մը տեղա֊
Կարգես տրամ՛արանա կախ ու բնական դարձա՛ծ շարժունութիւնը , օտար եւ սուտ ենթագրութիւն– ակ ու ձախ։ կարծես երկնքէն կարկուտ կը մաղեն
է "՛Տ*1 Հարծիքր թէ , արուեստները՝ շըկանէ շր - ներու արշաւանքով մը, իրականին մէք, այսպէս մեր վրայ։ Մենք ուխտած ենք կռուի՛լ, կռուի՛լ,
կան , դարէ գար, փոփոխման մէկ են, զարգացման խաթարելով բս/հ՝աստեզծէն ինքնութիւնք ու գոր «յաղթել կամ մեռնիլ . . .» Հայոց աշխարՀի պատ
դ է ա է աւելի բարձր աստիճանի մր Համար. Հետե ծը : ճիշա է թէ բանաստեղծր բացարձակ անկոզմ– մական Աւարայրն է ։ Ժամերը, 1լ անցնին : Օրերր
ւաբար ծաւալուն Հոսանք մր գէսլի ա րմէքնե բու նա կալութեամբ չի կրնար մօտենալ իր գործին , կր թաւալին ։ Շատերը ինկած են , ուրիշներ վփրա–
աւելի արմանաւոր նուաճումներ թ ։ Արուեստի մր քանի որ նո յն տաք արիւնը կը շրքի իր ու իր ւոր ։ Մեն ք դեռ յամառողներս յոգնած, ումա
ձգտումը, անշուշտ , իրականին մէկ այդպէս սլէտք ո լ իր ստեզծագո րծութեան ե րակնե բուն մ էք.: Ա ա– սպառ . . .
է որ ըլլայ ։ Տառականայ՝ զգացումի ել իմացա - կայն, միւս կողմ էն , ան լոյս աշխարՀ կը բերէ, Յանկարծ շեփոր մը կը Հնչէ տարօրինակ , ո լմ
կանոլթեան բիւրեղացաք, ու ճշգրիտ արտ աք այ - ա յնպ իս ի գաղտն ի եւ գործին ս ե րտ օրէն մերձ էք֊ ին եւ երկար։ Մեր յոգնած գլուխները գետնէն
տումներով: ճ՛իշտ չէ սակայն, փոխանցման այս վկա յութիւններ , որոնք , ո՛ չ միայն լ Է Ո 1 – լ Է ^լԲ վեր կը բարձրացնենք ։ իոնչ կայ, ի՞նչ կը նշանա
անՀերքելի ու գործօն երեւոյթը, իբրեւ փաստ Հակակշռեն թո յլատրուա^֊ կողմնակալութիւնը կէ այս տարօրինակ շեփորին ձայնը։
գո բծածելմամ անակակից շրկանինՀամ ա ր , արժէք Ա՛յլ կը ոփռեխ Հոն պայծառութիւն մր, ղոք ^1աՐ^էՒ Զին աղա գա՛ բ , կր ձայնէ ուրախ մեր սուր -
ներու գերիվերութեան ապացոյց մը ենթաղրեւ չէ ձեռք ձգել իր Հոգիին օտար մէկու մը միքա - Հանդակը ել ղիրքէ գիրք կը ցատկէ ։ Ուրախառիթ
տալու Համար հ Ւնչպէս կը տեսանենք, Հ՛ոս ալ բազ մտութիւնովր : լուրը կայծակի արագութեամբ կը տարածու ի խը֊
գատ ութ ի ւնր իբրեւ չափանիշ կ՚ընգունուի ար -
րամէ խրամ, բոլոր ճակատներու վրայ։
ուեստը արմեւորելոլ մէկ։ Ուրեմն , այս ձելին մէկ
ՀամաշխարՀային գրականութեան , ինչպէս թ՛շնամին - թ՛ուրքը - զինադադար , Հաշտու
եւս , վերլուձ-ելոլ նոյն սխալ սկզբունքը տիրական նաեւ արուեստներու պատմութեան մէք, ապա - թիւն կ՝ուզէ ։ Կր Հաւաքուինք, մեր զօրավարը ու–
է ։ Սխալ է անոր Համար որ, շրկաններր միշտ բա– ցոյցներ չեն պակսիր , \ուր արուեստագէտը, ինքն րսքխութենէն այլալած, փղձկած թաց աչքերով
րեշրկումով մը չեն ներկայանար ու շարունակեր իսկ /ուսագձ֊ած Էհ իր գործին սաղմային վիճակէն* մեզ բոլորս մէկք;կ մէկիկ կ՚ողջագուրէ ։ Մ^՚նք
իրենց Հոլովոյթը։ Գիտենք թէ) ^ Լ ա յ ի ն անցեալին, մինչեւ Հասաձ֊ վերքին կ այանը, Հեզին ակահ՜ գոր– կ՚ոզկագոլրենք իրար անձայն ։
մէկ շրկաննեբ որոնց գերազանցութիւնը մինչեւ հ՜ին արմէք մը կազմող տարբերն ու տուեալները Հուռռա՛ . . . Հուռռա՛ , խաղաղութիւնը կու -
կը լեց
^ այսօր անմխտեքե կր մնայ եւ շատ Հաւանական է յստակօթէն պարզելով։ Այսինքն ամէն ինչ որ կա գայ ։ ճակատները կր պարպոլին ։ Մշակը
ար -
որ անոնք գարերով մնան այգ բարձրութեան վ բ– րեւոր է , գորձ-ին էութեան թափանցելու Համար : նէ ռումբերուն բացած փոսերը։ խանձուած չան ան ։
բայ՝ անՀասելի : Տակորգոզ յօգոլաձ-ի մը առիթով, պիտի տես - տերր կր Հերկուին , կր ծաղկին , կը կանան
Արուեստն աք Հողին նման , ունի իր բեզուն ու նենք թէ, բանաստեղծները որքան ճիչտ ու Համո ՕրՀնութիւնը կր տարածոլի մեր երկրին ու Հայ -
ամուլ շրկաննեբը : Այս ՚փոփոխականութիւնր ա - զիչ կերպով մօտեցած են արմէքի Հարցին։ Անոնց րենիքին վրայ։ Մենք ճակատի զին\ուորներս աղատ
նոր կեն՛ս ունակութեան իսկ լաւագո յնապացռյցխ է » տուած սաՀմանումներոլ միկոցալ որքան լայնօ - քաղաքացիներ կը դառնանք :
Արգ, տրամաբանական չէ սպաս՛ել, ամէն մամ ա– րէն օգտուած է, մասնաւորապէս ք՛ննա գա տոլ - Այմմ անկախ ենք ։ Մեր ճիգերը վաըձաար–
թիւնը, ուա՜ծ են : Այմմ Հայրենիք, պետութիւն ել դրօշ
, Մայիսի
(է) 8ե« «Ցաոաօ» յ փ ւ 807, 30 Մարտ, 1947։ (2) «ԱՐԵՀ աաւտԵԱ՚ե ունինք։ Ու՛ • • տօնական այտ օրերուն
Fonds A.R.A.M
ԳՐԱԿԱՆ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒՄՆԵՐՍ) նակներու Համար, տեւական բարեշբքում մլ*դ
ինչպէս դիա ական ճիւղին վրա յ կր կատարուի ; Մայի* աո
Ի*ՆՋ է 11ՐԺԷ-Բ ՄԸ Ո րովՀետեւ արուեստ բ կրնայ յետագիմ ել , նոյն
իսկ անկումի ախտանիշե բ ցո յց տալ : Լք ենք տա — Մայիս ամիսը այս երկրին Համար ալ տօնա
կաւին շատ Հեռու ձռ%*ք այն շյոքաններէն ուր աս կան ամիս մր դարձաւ։ Ութ Մայիս \945ին զինա
՛նախորդ գրութիւնս կը վերքացնէի այսպէս՝ տուածաբանական ,֊. բա բո յա գի տա կան եւ նոյն իսկ թափ եղաւ մեծն. Գ1էրւյ^իա)(1 = Հինգ-վեց տարուան
—- Ա՝աւ/նյաւորելռվ բանաստեղծութիւնը՝ ի^նչ է գեղագիտական ազդակներ ի՛՛նչ աւերներ ներմու աՀաւոր սպանղը այնքա՛ն սաՀմռկեց ո լց ի չ էր ,,ր^
արժէք մը։ ծեցին արուեստներու էութեան մէք։ Մեր օրերուն երբ ազատութիւնը եկաւ, մարգիկ մէկ զտօնական
Հոս սւրճարհ ուելիք սւե սակէ անեք ուս շուքք ա– ալ, աՀա , քաղաքական ազդակն է ո ր իր մագիլ– օր»ով չգոՀացան։ Այգ «տօնական օր»ը վերածե
ւեչի պա յծա ռութ իւն թեքելու նպատակով , "նախ ները կբ փորձէ մխրճել անոնց կենս ունակութեան ցին օրերու, նոյն իսկ շաբաթներու ։ Ու այսպէս
կ՝)ուզեմ մատնանշել այս Հարստին էութեան վրա է ամէնէն փափուկ խաւերէն ներս * ու պէտք չէ զար Մայիս ամ սա ընթացքին , ամէն օր զայց՛», ամէն
կառչած կարգ մր մակաբոյծ րմբռնումն եր ո լ գո մանալ եթէ քլա տում ր չուշանա լ երեւան գալ, օր տօնախմբութիւն , ամէն օր ուխտագնացութիւն
յութիւնը ։Ըմբռնումներ .որոնց րսոյթըկը Հակասէ՝ ներշնչումի ու ստեղծագործութեան րնդոծին՛, յատ՛ Հերոսի մր կամ Հերոսներու շիրիմներուն ։Ու ծաղ–
գէթ իմ կարծիքով, արուեստի գործ ս*՝լա վերլու կութիւնն ե րր րնգարմ ացնելու Համ ար ։ կեվաւնկեր , ծազկեփունկե՚ր ամէն քայլափոխիդ ,
ծելու– աշխատանքին ։ Եզրակացութիւնս այն է թէ , րա զդատ ութիւ–
Ոմանք, բանաստեղծութիւն մր արժեւոոե - նր, ինչ ձեւի տակ ալ կր կի բաբ կուի , արժէքներ Հրաւիրուած եմ թափորի մր մասնակցելու :
լոլ. մէջ, իրենց կշիռին չափ րնարաՀ. են թաւլդէԱ - ճշտելու եղանակ մր ՐԼԷաէէ շատ Հեռու է, որով Մեզմէ անդարձ բամն ո լածներուն Համար՝ ատե
- աԱՆ^^\Տ^։ Արժէքներ դատելու այս ե զանակ ր , ա– Հետեւ անիկա, բացարձակ արժէք մր փնտռելու նին զինուորի Հագուստ կրողներուս կողմէ, զինա–
նոնք կր գործածեն նոյնիսկ արուեստի ամէն ճ\իւ– մտա Հ ոգո ւթեան մ էք , քանակով աւե լի ցանկալի գագարի տօնին առթիւայց մը կազմակերպուած է։
ղին Համար հ Պիաի ըսեմ, ՛տեսակ մր ձիարշաւի արժէքներու յայտնութիւնր խեղդելու ամէնէն դժ Հոն՝՝՛ պարզ, բայց խորՀրդաւոր յուշարձանի մր
կապկութիւն, ուր սաՀմանագիծր գլելով անցնող բախտ ս^իքոցր դարձա-ձ֊ է ։ առկեւ պատուի պիտի կենանք եւ ծաղկեպսակներ
րմբռնումներս պիտի զետեղենք ։ Արման ի եւ արդար տուրք մր
ձին՝ միա յն, արժէք ունի , իսկ միւսները կբ մնախ Ա՝ ակաբոյծ լ կարգին , պէտք է անոնց որ ՈԱ1յրեԹ|ւք|ւ Համար զինուոր
դարձան,
պարզ վազողներ , յաճախ յոգնատանք վազողներ : մատնանշել նաեւ ^ իսկական կամ կեղձ֊ ^Արժէքնե ճակատ մեկնեցան,
կռուեցան ու ինկան։ Ուրիշ —
Գմուար չէ Համոզուիլ թէ\ յա ս \երպ մրցումի մր րու մասին բեմ՛ագրո ւած իրարանցում ր ։ ք*նծի Հա
ներ՝ որոնք4> 5 տարի փշաթելերու գառնութիւնը
արդիւնքին Հպատակ փորձառութիւն մր ինչ թի*––" մար անտեղի է կեղծ կամ իսկական բանաստեղ -
ճաշակեցին յանուն կրկին հայրենիքի. , ա յետ եզ
րիմազութիւններու գուռ կր բանայ։ ծութ իւն մ ք բնորոշեւոլ տագնապր * բանաստեղ -
թառամեցան իրենց կանանչ արեւով։ Անոնց Հա -
Զննելու եւ դատելու այս քմածին աշխատան ծութիւէնր նշանակութիւն մր չէ, այլ գոյութիլն
մար են այս ծա զքլե պսակները։ Անոնց յիշատակ ր
քին մէք, ինչպէս ակնյայտ է, վերլուծում ր որեւէ մր, ապրում մր, կեանք մր։ Օրինակ,ինչպէս հս/–
յ՛աւերժացնելու Համար է որ Հաւաքուած է այս
դեր չունի է կիրարկոլած արուեստը, եթէ կր ներ– զիկէՀ ՝ \ք աղի կնե ր ր իրարմէ կր տարրերիՀւ , ՚ բայց
յորգաՀոսուն բազմութիւնը իրենց դրօշներով եւ
ուի ինծի, րոպէի մր Համար զայն այդպէս բնո - իրենց կենս Ունակութիւնովը \ ծաղիկ ԱԼԼաէէ էեն
նշանախօոքերո՚մ ։
ՐՈԺ11 հ.Ա ^"՚յ՚^^քյ հակակշւաՍթյե՚աԹ Համար, բե դադրիր : \թոյնն է պարագան բանաստեղծութեան
Կա՚°յ աւեքի մեծ անՀատ , մարգ, քան այն որ
րելու մէք, անՀաաը՝ անՀատի դէմ, սերունդ մր՝ Համար։ Երկու՛քին Համար ալ կայ, նուիրապետա
կը կռուի ու կը մեռնի Հայրենիքին Համար * . .
սերունդի ղձիմաց , ՚ողգ մ ր՝ իշուլո ազգի Հետ, ու կան աստիճանալորում մր, բայց ոչ երբեք
Կը Հետելիմ թափորին։ Գանդաղ քայլերո՛՛վ,
երբեմն Հարցը աւելի կնճռոտելու Համար, անց կական կամ կեղի որոնումով զանազանուող տե–
լո՛ւռ ու երկիւղած կը յառականանք : Գրօշներ ,
եալն ու ներկան՝ ապագային քով ։ Ու մենք ան– . սակնեբ ։ կայ գէշ ծաղիկ, կաք "վարզ ծաղիկ , կայ
գոյնղգոյն : Ակ ու ձախ, նշանատախտակներ Հոս
պայման կր Հանդիպինք, անոնց բծախնդիրՀոգա– զ՛մայլելի ծաղիկ* բանաստեղծութեան մէք ալ կա %
ու Հոն : Կը քալեմ : Կորսուած թափորին մէկ։կոր–
ծութեան տակ առնուած, անվիճելի Հռչակ ունե գէշ քերթուած, մ ի քակ քերթուած, յաքող քեր -
ււ ո։ ած , թազուա^. եմ ես խոՀերուս մէկ... Տխուր
ցող անքուններու, ինչպէս Հոմերոս , Հ*էյքս*եէ<Բ՝ 1 թո ւած ու անմաՀ քերթուած։ ք*\ուսաբա «•
եմ ։ Հոգիս փոթորիկ դարձաք, է ։ Երեւակայոլ -
Միլաոն , կէօթէ , Պօալէր , Գէմպօ ։ Եւ ուրիշներու նական գիրքի մր մէք կեղծ ծաղիկներու վրայ խօ
թիւնս անսանձ երիվար... Ո՞ւր եմ • • • Ո՞ւր կը
նոյնքան ան ո լան ի ։ Ասոթյք գրաւա^– են ^շէ"՜^ սիլ » կամ մասնաւոր գլուխ մր յատկացնել , պի~՛
դեգերիմ ։ Հո՞ս, Ֆրանսայի մէ՞կ։ Լիոնի Հանրա
փալփլուն նժարր , իսկ մա&,զոաա^– *քի*֊ս աչքինմէք, աի նշանակէ ր լրքութեան կատարեալ պա կաս ։ \թո յն
յին պարտէզին առկեւ, թէ՞... Հոն, Հ եռո՛ւն, Ա–
յաճախ եկաֆ– են ճռւբ ի շներ , դատապարտուելու քան կասկածելի Հեղինակութիւն ենթադրել կու–
րարատին մօտ, Երեւանի ել կամ Լենինականի
ու մէկդի ձգուելու Համար, պակասաւորի պիտա– տայ բանաստեղծութեան ՛՛՛էք Հէեղծր փնտռելու
մէկ...
կր իրենց ճակտին դրոշմուած։ Ո*~ քննադատ ր՛ փութկոտ ութ ի ւնր %
Հպարտ է իր աշխատանքին Համար, որովՀետեւ Հիմա գանք , իսկապէս ՛ուշադրութեան արժա Զիուոր եմ։ ճակատի վրայ, թշնամիին գէմ
կամ սխալած ՝րք Լալու
Հակասութեան մէք իյնալու նի , ու ինձ՜ի Համար , խորապէս արմատացած ու յանդիման ; Զօրաւոր է անիկա, անթիւ, ան Հա -1
վտանգը չունի։ ամ էն էն վտանգաւոր մ ակարս յ& րմ բռնումին՛, ա լն մար։ Սակաւաթիւ ենք մենք, բայց կորովի, Հաս
վերլուծելու այս եղանակս ոչ միայն մ ի քակ որ՝ արուեստագէտը՝ մեր պարագային՝ բանա տատակամ : Մեզի համար ճշմարտութիւն դարձած
է այլ ել անբարեխիղճ հ Ա*իքակ է •անոր Համար որ ստեղծը, իրաւունք չունի, կամ թէ անոր չի պատ է թէ՝ այս դաշտին, վրայ, կամ մաՀը ել կամ ա–
արժէքի խոր քննութիւն մր կատարելու պէտքր չի կանի ր իր ստեզծագո րծութեան արժէքի մ աս ին զատութիւնը կը գտնենք։ Ուրիշ ելք կամ ճամբա ք
տեսնուիք ։ ՛թանի մր Հպանցիկ րնգՀ ան բացումներ կարծիք յայտնել եւ կամ զայն արժեւորել իր Հաս չոլնփնք։ Հայրենիքս ճշմարտօրէն սիրող զինուո
առաք՛ագրո ւած գո բծին տա բբա կան Հ իմ երուն վ՝$*~ կցած՜ ձեւով։ Ա՛ենք բնական կր գանենք, փիէի ~ ղիս *» ՏտւլՏ ււ> ։ասկից գուբս՝ ուրիշ տեսակէտ կամ
Համոզուղմուս չչզկաայ ։
րա յ ոլ արդէն խորանալու թափ ր սպառած է տ Ան– սո փա յի մը ՚, գի տ ունէի մը , նո յնիսկ արՀե ստաւո րի
բարեխիղճ հ որավՀետեւ բաղդատութեան Համար 1Լ ՝> "Բ Էր աշխատանքին գովասանքր րնէ^բացատ– Եթէ մեռնիլ պէտք է պատուով պէտք է
իբրեւ չափանիշ րնդոլնուաք– արժէքներու բացա– րէ ու վեր լուծէ զ ա յ ն ։ Մենք, նոյն ժամանակ կր մեռնիլ, եւ կամ, պէտք է ԱզտտււՆր–իւ6 ամէն գնու|
**իկ Դք՚ՐՔՐ՚ւ աՐԳ^նՐ հ.ո դառնայ ոկրիշ արժէքնե տեսնենք թէ , որքան գիտակցութեամբ անոնք գ ն հ լ ։ :
րու էաՐԳՐ ճշտելու, տիրող տարբերութեան ան– Հարցին կր մ օտենան , մ ութ ու բա րգ կողմերը ա– կռիւը կր սկսի ։ կատաղի , ան Հա լա սար գօաե–
: Հաւասար բնոյթին պատճառով : ՚֊ելի մտերմութեամբ բնդգծելու, ու գործին շ ս ՚ ֊ ր ք մարտ մ,րն է որ տեղի կ՚ունենայ ։
ւՀ\քւշտ է Հարկաւ եզրակացութիւնք : Սակայն անսխալ Հասկացողութիւն մը ստեղծելու Համար ։ Սարդարապատ. * * • Գաբաքիլ|իււէ. - . Բ-աշսւյւա .
կիրաբկուած ձեւտլէ իր էութեան մէք սխալ է, ար– Մ ք1՝*11դեալ ք երբ բանաստեղծը իր ստեալծ՜ագործու– յւանՏ • • կրակ ու բոց կը տեղայ ամէն կողմէ ։
լած բացասական արդիւնքին Համար : \ք ինչգեռ , թեան արժէքին վրայ ո 1 ֊ զ է քս°սէԼ, Կաս*՝ խօսի, ,Աէսյն մը կը Հասնի ական քիս : Մեր անձնուէր
երբ նկատի ունենանք թէ արժէքներու աստիճա– - մենք այգ կր գտնենք անՀանգուրժելի , չորակելու զօրավարն է մեզի Հետ՝ մեզի պէս ճակատի
նաւորում մր կայ , եւ իւրաքանչիւր աստիճան ար Համ ար սնապարծութիւն ։ Կը զյան անք անոր մի– պարզ զինուոր Հ^աք եղէք, աղաք, խփեցէք ան
ուեստի փնքնուբոյն ել կենդանի վիճակ մը կր քոցներ՝ որ ոնց մ ով անիկա– կարենար քեր մ մթնո– վախ՛. ֆ՝ող թշնամթն* Համոզուի թէ այստեղ Տէր *~
բնորոշէ , անտեսելով ղանոնք՝ մ ենք կբ ս-ա-Հմա - լորտ մը ստեղծել իր գործին շուրք ,իրաւօրէնտար Զօրի անապատր չէ , թէ իրենց գործը անճար բազ–
նափակենք ստեղծագործութեան գլխաւոր ենթա– իր զգացումներու՛ն սէղրի՚~ըը ո՚– յք։քրգու.մ*ին պատ - մութիւններու Հետ չէ, թէ թափուած անմեղ ա֊
Հսղր* Գիտակցաբար կամ ոչ • ասիկա քննագա - ճառները ։ Պարզէ ր ապրումին՝ ներքևին ու արտա րիւնին փոխան նոյնքան արիւն պիտի վճարէ ։ 10Ը~~
ա ութ եան ամէնէն անբարեխիղճ գո րծունէ ո ւթիւնն քին ազգակնեբուն թափն ու անկեղծութիւնը ։ Փո վէեցէք, իմ Աասունցի Գաւիթներս , ա/ւիւ^– ՄՀեր–
է–. խանակ ձգելու ս՚֊րիշի Ա*Ը) ո րպէ սղի յաճաէս կամա ներս , Գայլ ՎաՀանխերս , Տսրք անգեղներս , խփե~
Այ ս րմ րո I՛ ո 111՝ր ունի
ուրիշ սխալ ճիլղաւո — յական կամ քմածին վերաբերումով այգ գորձ՜ին
բում մըն ալ ։
էութեան ներմուծէ, աոնչութենէ զուրկ ազդակ ցէ՚ք՛՝՛»
ԱՀարկու
ներ , ծանրաբեռնէ գործին սիրտն ու կենսունակ է թշնամիին ումը։ կրակ մը տեղա֊
Կարգես տրամ՛արանա կախ ու բնական դարձա՛ծ շարժունութիւնը , օտար եւ սուտ ենթագրութիւն– ակ ու ձախ։ կարծես երկնքէն կարկուտ կը մաղեն
է "՛Տ*1 Հարծիքր թէ , արուեստները՝ շըկանէ շր - ներու արշաւանքով մը, իրականին մէք, այսպէս մեր վրայ։ Մենք ուխտած ենք կռուի՛լ, կռուի՛լ,
կան , դարէ գար, փոփոխման մէկ են, զարգացման խաթարելով բս/հ՝աստեզծէն ինքնութիւնք ու գոր «յաղթել կամ մեռնիլ . . .» Հայոց աշխարՀի պատ
դ է ա է աւելի բարձր աստիճանի մր Համար. Հետե ծը : ճիշա է թէ բանաստեղծր բացարձակ անկոզմ– մական Աւարայրն է ։ Ժամերը, 1լ անցնին : Օրերր
ւաբար ծաւալուն Հոսանք մր գէսլի ա րմէքնե բու նա կալութեամբ չի կրնար մօտենալ իր գործին , կր թաւալին ։ Շատերը ինկած են , ուրիշներ վփրա–
աւելի արմանաւոր նուաճումներ թ ։ Արուեստի մր քանի որ նո յն տաք արիւնը կը շրքի իր ու իր ւոր ։ Մեն ք դեռ յամառողներս յոգնած, ումա
ձգտումը, անշուշտ , իրականին մէկ այդպէս սլէտք ո լ իր ստեզծագո րծութեան ե րակնե բուն մ էք.: Ա ա– սպառ . . .
է որ ըլլայ ։ Տառականայ՝ զգացումի ել իմացա - կայն, միւս կողմ էն , ան լոյս աշխարՀ կը բերէ, Յանկարծ շեփոր մը կը Հնչէ տարօրինակ , ո լմ
կանոլթեան բիւրեղացաք, ու ճշգրիտ արտ աք այ - ա յնպ իս ի գաղտն ի եւ գործին ս ե րտ օրէն մերձ էք֊ ին եւ երկար։ Մեր յոգնած գլուխները գետնէն
տումներով: ճ՛իշտ չէ սակայն, փոխանցման այս վկա յութիւններ , որոնք , ո՛ չ միայն լ Է Ո 1 – լ Է ^լԲ վեր կը բարձրացնենք ։ իոնչ կայ, ի՞նչ կը նշանա
անՀերքելի ու գործօն երեւոյթը, իբրեւ փաստ Հակակշռեն թո յլատրուա^֊ կողմնակալութիւնը կէ այս տարօրինակ շեփորին ձայնը։
գո բծածելմամ անակակից շրկանինՀամ ա ր , արժէք Ա՛յլ կը ոփռեխ Հոն պայծառութիւն մր, ղոք ^1աՐ^էՒ Զին աղա գա՛ բ , կր ձայնէ ուրախ մեր սուր -
ներու գերիվերութեան ապացոյց մը ենթաղրեւ չէ ձեռք ձգել իր Հոգիին օտար մէկու մը միքա - Հանդակը ել ղիրքէ գիրք կը ցատկէ ։ Ուրախառիթ
տալու Համար հ Ւնչպէս կը տեսանենք, Հ՛ոս ալ բազ մտութիւնովր : լուրը կայծակի արագութեամբ կը տարածու ի խը֊
գատ ութ ի ւնր իբրեւ չափանիշ կ՚ընգունուի ար -
րամէ խրամ, բոլոր ճակատներու վրայ։
ուեստը արմեւորելոլ մէկ։ Ուրեմն , այս ձելին մէկ
ՀամաշխարՀային գրականութեան , ինչպէս թ՛շնամին - թ՛ուրքը - զինադադար , Հաշտու
եւս , վերլուձ-ելոլ նոյն սխալ սկզբունքը տիրական նաեւ արուեստներու պատմութեան մէք, ապա - թիւն կ՝ուզէ ։ Կր Հաւաքուինք, մեր զօրավարը ու–
է ։ Սխալ է անոր Համար որ, շրկաններր միշտ բա– ցոյցներ չեն պակսիր , \ուր արուեստագէտը, ինքն րսքխութենէն այլալած, փղձկած թաց աչքերով
րեշրկումով մը չեն ներկայանար ու շարունակեր իսկ /ուսագձ֊ած Էհ իր գործին սաղմային վիճակէն* մեզ բոլորս մէկք;կ մէկիկ կ՚ողջագուրէ ։ Մ^՚նք
իրենց Հոլովոյթը։ Գիտենք թէ) ^ Լ ա յ ի ն անցեալին, մինչեւ Հասաձ֊ վերքին կ այանը, Հեզին ակահ՜ գոր– կ՚ոզկագոլրենք իրար անձայն ։
մէկ շրկաննեբ որոնց գերազանցութիւնը մինչեւ հ՜ին արմէք մը կազմող տարբերն ու տուեալները Հուռռա՛ . . . Հուռռա՛ , խաղաղութիւնը կու -
կը լեց
^ այսօր անմխտեքե կր մնայ եւ շատ Հաւանական է յստակօթէն պարզելով։ Այսինքն ամէն ինչ որ կա գայ ։ ճակատները կր պարպոլին ։ Մշակը
ար -
որ անոնք գարերով մնան այգ բարձրութեան վ բ– րեւոր է , գորձ-ին էութեան թափանցելու Համար : նէ ռումբերուն բացած փոսերը։ խանձուած չան ան ։
բայ՝ անՀասելի : Տակորգոզ յօգոլաձ-ի մը առիթով, պիտի տես - տերր կր Հերկուին , կր ծաղկին , կը կանան
Արուեստն աք Հողին նման , ունի իր բեզուն ու նենք թէ, բանաստեղծները որքան ճիչտ ու Համո ՕրՀնութիւնը կր տարածոլի մեր երկրին ու Հայ -
ամուլ շրկաննեբը : Այս ՚փոփոխականութիւնր ա - զիչ կերպով մօտեցած են արմէքի Հարցին։ Անոնց րենիքին վրայ։ Մենք ճակատի զին\ուորներս աղատ
նոր կեն՛ս ունակութեան իսկ լաւագո յնապացռյցխ է » տուած սաՀմանումներոլ միկոցալ որքան լայնօ - քաղաքացիներ կը դառնանք :
Արգ, տրամաբանական չէ սպաս՛ել, ամէն մամ ա– րէն օգտուած է, մասնաւորապէս ք՛ննա գա տոլ - Այմմ անկախ ենք ։ Մեր ճիգերը վաըձաար–
թիւնը, ուա՜ծ են : Այմմ Հայրենիք, պետութիւն ել դրօշ
, Մայիսի
(է) 8ե« «Ցաոաօ» յ փ ւ 807, 30 Մարտ, 1947։ (2) «ԱՐԵՀ աաւտԵԱ՚ե ունինք։ Ու՛ • • տօնական այտ օրերուն
Fonds A.R.A.M
