Page 210 - ARM_19-1947_02
P. 210
«« առա զ*
ՆԱՄԱԿՆԵՐ ՎԻԷՆՆԱՑԷՆ սրաՀի մէ1 Հաւաքուած վաճառականը, ոլֆեւոբը,
ԳՐԱԿԱՆ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒՄՆԵՐ արՀեստաւորը , գործաւորը , բոլո՛՛րը բոլո՚քը յք ո
քովի, ուրախ եւ բարեացակամ, սիրով ել Համեա
Ի՚ՆԱ Է ա ՝ Ժ է ՝ բ ՄԸ բաշխ։ Երանի՜ թէ այս երեւոյթբ տեսնէինք նաեւ
սրաՀներէն գուբս տ
Եթէ մինչեւ, այսօր արտայայտուած կարծիք Նորընտիր Գաղթ, վարչութիւնն ալ իր կաբ֊
ներու մերձեցում մր փորձենք, հասկնալու համար ՎԻԷՆՆԱ, \1 Մայիս ( 8 ա ւ ւ ա ջ ) — Աւսաըիոյ գին գործունեութեան (նշաններ կբ ցուցնէ • կդ .
թէ, ինչո՛ւ եւ ո*ր պարագային արժէք մ շ ձեւ Հայկ, Միութիւնք շնորՀիւ իր վարչութեան ժրա– մանամ թէ ձեռնարկֆեր կատարած է, քաղաքի
կ՚առնէ , պիաի տատամսինք, մեր առքեւ պար - քան և գիտակից անգամներու , որոմն վերքերս նա– յարմար մէկ մասին մէՀ շէնք մր վարձելով եկե -
զուող ըմբռնումներու այլազանութեան մէք, մեր խագաՀ ընտրուեցաւ տաղանդաւոր գրագէտ կոս– զեցիի վերածելու Համար։ Ոմանք ալ կը մտածեն
ընտրաւ նքր կւ Աակւ ՛յն մեր համ ողում ր տան քէա րեանի զաւակը ՎաՀԷ քԼարեան , իր աա կամ կ՝եբազեն նոր եկեղեցի մը շինել.
պիտի շեշտուի
լքելու ռաքին տարին բոլորեց մեֆ– եռանդով եւ օգտակար Լաւ եւ գեղեցիկ է թէ մտածել ել թէ ձեռնար.
այն իրողութեան վրայ որ, ամէն
կարծիք, առանց երկդիմութեան սոյն կէտին վրայ գործո ւն էո ւթեամր X կել, «ր՚՚՚/ց լաւ է մինն առնել ել զմիւսն չմոռա -
կր կեգրոխանայ։ Այսինքն թէ , արժէքը՝ արուես Բազմաթիւ ,եւ անվեր ք ե)ն իր աշխատանքները \1աբ : ժամանակն է այլեւս որ Վիէննայի Հայ գ ա ա
տին ամէնէն կարեւոր մասն է ։ Ուրեմն, ամէնուն եւ Հոգերը : կ%օգնէ նաեւ անոնց որոնք առեւտրա ղութր մտածէ ամենակա րեւո րը , Հիմնել ման -
Համար ակնյայտ այս կէտը կր կազմէ լուսաւոր կան զանցանքով կր ձերբակալուին յաճախ եւ ո– կապարտէզ - ծաղկոց մը ուր Հաւաքուին փոքր երր
պատուհան մը՝ արուեստին ներքին՝ կենդանի ու րոնք առանց իր միքամտութեան բանտարկուած իրենց մայրենի լեզուն , իսկ օտար մայրերէ ծնած
բաբախուն մասին վրայ բացուած։ Բանաստեղծու պիտի մնային ամիսներով ։ Հայ զաւակներն ալ իրենց հայրենի լեզուն սոր
թեան համար ալ , իբրեւ ա րուեստներուֆ վսեմ ր * Մ իութիւնը ժամանակէ մր ի վեր կը կազմ ա - վելու։ Ամէն տարի մատուռի Հիմնարկութեան
ու վստահելին , նոյնն է կացութիւնը ։ կերպէ կիսամսեայ ֊երեկոյթներ , ուր կր խօսին տարեդարձին , այսինքն շէնքի մը Հինգերորդ
Համար վ ձո
կարծուածին չափ դիւրին չէ սակայն խնգիրր փոխն \ի փոխ դեղեցի կ ել օգտակար նիւթերու յարկի սենեակները մատուռի
լուծուած համարել։ Կը մնայ այդ կէտը որոնել ու շո՚֊րք ՚ Համ եստ եւ Հաճելի ժամ անց , միեւնո յն ա– մեռաՀ– - գտցած ազգայիննեբու Հտդոմս, որքան
տԽն\ առիթ մր իրարու քով գալու եւ պաՀ մը միա պիտի
գտնել ։ օրՀնութիւններ որ կ՝րԱան, կրկնապատիկր
Անոր շուրք, անտարակոյս, մեր մտքին մէք սին ապրելու է Հասնի անոնց որ պիտի ձեռնարկեն ծաղկոց մր
թեւ պիտի առնեն կարգ մր մտածումներ : Պիաի Ապրիլ 27 ին Մ իութիւնը կատարեց 1915 Ապրիլ Հիմնելու : Ինչպէս կ՝Ր"է անմաՀն Ի). Արովեան ,
ուզենք գիտնալ նախ թէ , իսկապէս ան գոյութիւն բաժնէն՝ պատա «Մէկ ազգի պաՀ ողն էլ լեզուն ա ՈՆ հասաոը , եթէ
մէք, թէ ոչ ժամա 1 1 –24/*՛ սդատօեը : Եկեղեցական
աւնթ ։ կայումն է իր վիճակին ազդակներու րագէն , Հ ո գեՀ անգի ս տէն եւ քաՀանա յի քարոզէն սրանց էլ կորց&ինք, վա՜յն եկել ա մեր օրթդ։
նակի տղզեց ո ւթեան տակ , ինչ ինչ , կը լայննայ վերք , խօսք առաւ վարչութեան աֆդամ , Տոքթ * Մայիս \5ին , Համբարձման տօնին օրը Մխի–
ներղոր&ութեամբ , կը պայծառանայ բաց, Ա • ՚/» ա րամ անլեան եւ պա բզեց այգ ա րՀա լիրքին թարեան վանքի եկեղեցիին մէշ՝, Հայ եւ օտարազգի
ու կը գառֆայ Հի*֊րըսկալ գուռ մը լայնօրէն Ե՚~ կամ պատկերը։ Եղան ա րտասանութ իւններ մեր նաՀ ա– Հաւատացեալներու ներկայութեան տեղի ունեցաւ
կենդանի ու լուսազեղ աշխարհի մը վրայ։ հակառակը ւււ ա կ գոագէտ - բանաստեղծներու գործեբէն •ՀԼեր~ Եկմալեան ձաիաւոր պատարագ։ Պտարազիչն էր
նոյն գործօն աղդեցութիւններու տակ, մեռնողի քառաւ սգւսՀանղէսը, եւ այս առթիւ անգամ մր ԱբբաՀայրր, Աեսրոսլ արք. Հապօզեան , շր^ա -
կը պատահի , ու առ յաւէտ կը գոց ո լ ի , եւս բողոքներ լսուեցան մեր դաՀիճնեբու եւ անոնց պատուած մխիթտրեան վարդապետներէ : Այս առ
մը աչքին պէս, լոյսէ ու կենդանութենէ զուրկ ։ թիւ վ արգապետ ո ւթեան աստիճան տուաւ սա ր կա՛–
ցարդ սՀեպատիժ ձգոզներոլ Հասցէին։
Ա տածում մըն ալ ուրիշ ուղղութեամբ թէ , լագ Կղեմէսթն՝ , որ իր կարգին իր առածին պա -
արժէքը իր լրացումին հասցնելու համար, ընթեր– Ա • Հ • Մ * Մ՛այ ի ս \4ւի իրիկունը պատրաստած տարագը մատոյզ նոյն մամոկն։
ցոզը ի^սչ դեր ունի , որքանն մաս կը կազմէ աֆորւ էր իր երկրորդ երեկո յթը I Ժամ անակին լեց՛՛ուած Վերջին պաՀուն . ո ւ ր ա իւ ո ւթ ե ամ բ լսեց ինք թէ
Արդ, կարելի է հետեւցնել որ, արուեստի է ր սրաՀ ը դա ղո ւթ ին ստուարմ եծամ ասնութեամբ ։ Լ^ինցի գաղթակայանի մէ^ եղած մեր Հայրենակից
գործէ մր ամ բողք ական արժէքը տրոշելու համար , Յատկապէս Հրաւիրուած էին նէ • Մ իութեան քա ները Նիւ Եորքի Հ. Բ– Ը. Մ –է ստացած՜ են 130
պկ աք է նախ ա\նոր պարունակութեան բնոյթը ղաքիս Հիւպատոսին օգնականը , աւստրիական ոս ուտելիքի ծբարներ ԼիրեՀնց թիլին չտփուիլ , որուն
ճշգել։ Յետոյ անոր հաղորդական^ ուժը ՛ու հմայքբ տի կան ո ւթ ե ան խորՀ ր գա կան եւ օտարականներու ի րալամ բ խիստ ան Հ րաժեշտ պէտք ունէին : Ղ*եր–
վերլուծել ։ բաժնին՛ պետը իր օգնականներով, Մխիթա\րեան մ անիո ւ եւ (Լւստ ր ի ո յ Հայ տարագիրները շատ կբ
Պարզ է թէ , առանց հաղորդականութեան ՛վարդապետներէ՛ն Հ * Ն * Ակինեան եւ Հ . Պ * Տէր խեզուին սնունդի պակասէն : Այս առթիւ ծանր
եւ այս կր թելադրէ ոնթեբցողի մը պէտքը* ար՛* Պօղոսեան եւ ուրիշ օտար Հիւրեր ։ ճոխ էր գեղար– պարտականութիւն մր կ ՚ ի յ ն ա յ առատ երկիրներու
է ուրե– ուեստական բաժինը, գեղեց՛իկ եւ յա քող էին երկ
ժէք մր չամբողջանար։ Որքան ծիծաղելի ո°էք ապրող մեր Հայրենակիցներուն կամ Բաբե -
զազա֊ սեռ երգչախումբին երգած կոմիտասեան եւ ուրիյ
մըն, կարգ մը գրողներու այն Հակասական գործական մա րմ իններուն ; Հայ ժողովուրդը ՝վեա
ու Ր&աիր կտորները , ղեկավարոթեամ բ Պ * Տ իւր–՛
վւարր թէ երբեք պէտք չունին կարդացուելու Հանձն է եւ անվարժ մուրալու , բայց իր լուռ Հա
կար եան ի : Եղան մեներգներ , արտասանութիւն -
կը գրեն միայն իրենց Հաճոյքին Համար ։ մակերպութեան Հետ ֆիզիքապէս կը տուժէ եւ կը
կաք սակայն երրորդ անձ մը որ իր ՛ենթակա &ձե բ Կ ո վ կ ա ս և ան եւ եւրոպական պարեր եւն • \եւն* ։
ցամքի մանաւանգ աշխատաւոր դասակարգը , օ-
յական վիճակէն դուրս կ՚ելլէ գիտակցաբար , աշ Ուտելիքի եւ խմելիքի այս տարապայման սղու -
րական 1200 1500 գոլով (քալոռի) :
խատանոցին առարկայական նուրբ ու ճշգաչափ թեան օրերուն , Միոլթիւնը յաքողա^֊ էր գիւրա–
գործիքները կը մ~ողվէ տ կը մօտենայ այգ պատու– մատչելի դիներով ճոխ պիւֆէ մը տրամագրե լ ԳԱՀԹԱԿԱՆ
Հանին, կրքանայ բանալ փեղկնրր լայնօրէն , ու կբ ներկան ե բուն ։
սկսի ա չքէ անց ընել , ինչ որ կ՛անցն ի ու՝ կը գառ - Միութիւնը չունե^ւալով Հասոյթի որոշ աղ - ՍՏԱՑԱՆ՚Բ
(նայ , ներքին, ա յգ կենդան ի աշխարՀ ին մէք , ցաւի բիւրներ , երբեմն այս օրինակ Հանդէսներով կր
թէ ե րքան կո ւթ եան , կիրքի թէ արդարութեան , յուսայ գործադրել իր օգտակար եւ գեղեցիկ ծրա՝–
տգեղութեան թէ գեղեցիկին, գաճաճութեան թէ գիըսեըը։ Իսկ Վիէննայի Հայ գաղութը երկար ժա ԽէոԽւշոտ, ք^սթԽ X^^§^^ս^, (Ըէս<1շ Ւււտէօոզս6 &-
վսեմ ին ամ բողք Համ այՀկապատկերը իր ըմ բռնո - մ՛անակէ ի վեր զրկուած ազգային մշակութային V^^ <3շւ^ շ&ւ՚էշտ հօրտ-էշճէտ. Րա՛ ^ շ ե ձ ո շ ճ^էօսա (Վ>*՚ղ–
զութեան մանրագիտակին տակ , զննութեան են - Հ անգէսներէ մեշտ սի՚րայօժար կը մասնակցի \եւ զէն Այգուն ի) : Տ^ՕԱէհ, 1945։ Գին 100 ֆրանք։
թարկելով։ Անիկա քննադատն է, որուն իմացա - առատաձեռն է ։ Հյատ գեղեցիկ էր տեսնել ՚^Է^Լ Հասցէ—. 6. Բ. 26, Տշ^օսէհ (Լւե&ո) :
կանանժխտե լիզա րգացում էն ու բնածին Հ ոտ առու–
ախում ունի գաղտնի ու ամբարուած փորա
ձառութի ւնները րնգՀ ան ր ա ցն\ել , անոնս բեղնաւո
րութեան գետինք պատրաստել , լաւ ագո յն Հուն - կը խրաչիմ երբ խսգիըը գիտական բնոյթ չունի ։ ճառները գեռ չեն ճշդուած, կեանքին իսկական
կը խրտչիմ անոր Համար որ դիւրին չէ կտրուկ , աեսիլքր
տերու ծլիլը քաքալերելու Համար ։ կբ պարղուի անոր առքեւ, իր ամէն լու
Ահա երեք շատ կարեւոր իրողոլթիլններ ա - ամփոփ բացատրութիւն , մը բաֆաձեւել, այնպէս սածիր գոյներով եւ ստուերներու տխուր կամ
րոնց վրա ւ խարսխած է, ստեղծագործութիւն ս*ր որ, Հոն գտնուի միայխ այն ինչ որ Հարցը կը ներ անլուծելի այլուրութեամբ ։ Անիկա կը մկրտուի
ճանչնալոլ ու րմբոշիՀեելու եւ կամ զայն վեր լու - կայացնէ իր էական Հանգամանքներով։ կը Համա անոնցմով, կ՚ապրի զանոֆք ։ Կը մթերէ ա մ բո զքո ւ–
ծելու տեսակէտը : Թերեւս աւելի ճիշգ պիտի ըլ պատասխանէ այդ Հարցին ամէն տեսակնեբուն իբ թե ամ ր , յետ ո յ մ եղ անոնց Հաղորդակից ընելու
լայ ըսել իմ տեսակետս : րեւ նմոյշ եւ ոչ թէ այս կամ այն տեսակին , այս Համար։ Ո/ մենք՝, պարզ էակներ , այգ վարձառու–
Բանաստեղծութիւնն ալ , ուրիշ արուեստներու պէս բացառութեան մը գոյութիւնը շեշտելոլ Հա թի լեներով կը Հարստանանք , կը լա քուինք կեան
պէս եւ առաւելապէս , արմէքներ վերյիշեցնող մար ։ կարճ խօսքով , շրքապատել Հարց.ը * գո ւ ր ս ր քի նոյն վսեմ նուագին ձայնակցելու Համար՝. Այս
շտեմարան մ րն է : Հ<ոն պիտի գտնենք փորձառու - ձգհ լու Հ ամ ար ա յն ինչ ո ր չսլա ական իր իրեն ։ պէս կր տեսնեմ ես արուեստի մը պա րուն ա կու -
թիւնր ամէն անոնս որոնք իրենց ֆերշնչուած Մինչգեռ մեր ՀԱյրցը իր "°էք ^Լո պարունակէ թիմեր ։ Այսպէս կ1ըմբռնեմ ես արժէք մը ։
վայրկեաններուն մէչ՝, ծնուճւգ տուած ու դրոշ ան Հ ունի գի ձ՜եր աւնեցող տարբեր , Հետեւաբար , (՛Բ) Աը^՜էք ո°ը իր ամբողջութեան կը Հասնի,
մած են, իրենց սրտին ու Հոգիին ամէնէն բիւրե անկարելի աշխատանք, սաՀմանումի մը պայման" չեմ ուզեր ըսել կատարելութեան, Հաղորղա
ղացած ապրումները , ու որոնց Հ ա զո ր գա կախ ու– ները լրացնելու ։ կանութեան ուժովը ու Հմայքովը։ /՚ Հարկէ, նախ
թիւնր, զգայուն ու բծախնդիր Հոգիներու Հա - ԼԱ) Ատեղծագործութեաֆ մը առքեւ , յաքող փորձաոռւթիւն մր պէտք է գոյանայ , ՈԼըիշէ "*Ր
մար, կլլ բանայ փոր ձառո ւթի ւնտնեբու վաւերական կամ ան յա քող, արուեստի որ աստիճանին ալ պատ Հ աղո րդուեէ առաք ։Արուեստներր Հաղո ր դա կանու
գաղտնիքները հ » ւ կանի ան , մենք միշտ կը քանանք թափանցն լ այգ թեան գերագոյն ու գործօն միքոցները կը Համար
ԱՀ ա Հասանք կէտ մը , ուր արգէն արմէքի ապրումին գըգիո֊ը կազմող մթնոլորտին ու Հոն ուին։ Ուրեմն ճիշդ է այն կարծիքը թէ , արժէքի
մասին մեր փնտռած իմ աստր կբ ստո լերագծո լի , տիրող պայմաններուն, այն յոյսով թէ , մեր երե մը յ ա տ կսՀն շա կան մ ասը կը կազմէ անոր Հաղո ր -
Հ"Գ էէ թէ աղօտօրէն : Սակայն կրնանք ճշգել ու ւակայութեան բեմին վրայ պիտի կարենանք կեն՜ գա կան ուժը ու Հմայքը յ
շեշտել անոր գիծերր Հետեւեալ կարգով : ԼԱ) Ար դանացնել ստեզծագործողը իր տիրական ձաԲ ~~ Սակայն, ասիկա չի նշանակեր թէ՛, արուես -
ուեստի գործի մը պարունակութիւնը, այսինքն, (Ւ ո լմներուն մէչ , այսինքն իր ներաշխարՀին թա - տագէտը ա յգ ՛ուղղութեամ բ կ՚աշխատի ։ ԸնգՀա -
Հեղինակին Հոն– գրած՝ ապրուած փորձառութիւ լալում ին մէչ1, որպէսզի այգ մտերմական շփոլ - կառակը , այս կէաը շատ քիչ զի"ք կը Հետաքրքրէ է
նը, նկատողութեան արմանի կամ ոչ։ (Բ) Անոր մին տակ , առաջադրուած– փորձառութիւներէն Անոր առաք ին ու միակ Հոգն է դրոշմել իր գործին
Հաղորդականութեան վարակիչ Հանգամանքր վարակուե լու Համար , մեր տ րամ ագրո ւթ իւն բ վրա յ ճշգրիտ փո բձա ռութ իւն մը որ ներքին մ զու*
նոյն փորձառութիւնը ա֊րիշի *ր վրայ վերապրե մերկանա յ ՛ի բ կսՀս խ ա ր գե լի չ մի քո ցն եր էն՛; Ասիկա մէն կը ծնի, աո ս/նց նկատի ունենալու գֆաՀաա -
ցնելու Համար՛, (7*) ՝Բննադատին որոնած յատկու– Հոգեբանական մղում մըն է , գիտնա լու ու. նոյնա– Ալելու Հոգը; Յաճախ արուեստագէտին՛ յա քո ղա
թիւնր, որ թէել ուղղակի առնչութիւն չունի գո ր– լու Համար այն գաղտնիքին որ Հոն կբ տիրէ : Եւ– թի ւ ն ր այս սնՀատական ազատութեան մէք կր բիլ~
ծքխ էութեան Հետ, սակայն անկախաբար կրած աա րօր ինակ է որ բնազդը մ եզ Հ ոն էլ ա ւլաքչեո րղէ , րեղանայ : Տարակոյս չկայ թէ, Հոս մենք կբ ղրաա
տպաւորութենէն , Հոգեբանական աւելի լայն պե կեանքի ի րադա րձութ իւնն ե րուն ճշմ արիա կ ա ր գ - նդլինք Հոգեբանական տարականոն երեւոյթի մր
ղումներ կ^լը՚՚է , արժէքին բուն իսկ աստիճանըորոա ուսարքը ճաֆւչնալու Համար։ ՈրովՀետեւ, գիտենք աոքեւ , երբ Հաղո րդակաֆ։ ութ իւն ը պայման կր սե
շելոլ Համ ար ։ թէ, որեւէ մէկէն աւելի, բանաստեղծը՝ պատ - պենք արժէքին, մինչդեռ արուեստագէտը ղէսՔ
Այս կէտեբը ղաբգաց(սելով, ընդլայնելով, պի սասա է զանոնք մեզ Հաղորդելու իր Հարազատ Հեոու կր պաՀԷ այդ զ աւլա/իա րին՛ ենթակայ րլ / ա–
տի կրնանք, կը յուսամ , մեր բուն Հարցին գոհա վեր յիշում ովը ՚. Ա յս իսկ է < որ մենք կ*ըմբռնենք լէ : Ու մեձք տեսած ենք շատեր որոնք տուժաց֊ են
ցուցիչ ու ընդունելի պատասխախ մը գտնել։ իբրեւ արժէք, ըլլայ այն աննշմարելի , ըլլայ՝ Հե շատ բան իրենց յաջողութենէն , երբ գնահատու ե–
Կը նախընտրեմ այս եղանակը, փոխանակ ղեղի նման յորդ ու տիրական։ ՈրովՀետեւ իր լու մտատանջութիւնը մաս կազմած է իրենց ա տեւը՛
ււաՀմ՛անում մը տալոլ եւ անոր Հպատակելով վեր ներշնչումի վա յբկեաննե բուն , վիճակ մ ը՝ որուն ծագործութեան երկունքին է
լուծումը շարունակելու։ Արռէն սահմանումէ մո բնազանցական , րօել կ ուզեմ լինելութեան , պատ՝" (Մնացեալը յաջորդով) ԶԱՐԵՀ ԳԱԶԱԶԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
ՆԱՄԱԿՆԵՐ ՎԻԷՆՆԱՑԷՆ սրաՀի մէ1 Հաւաքուած վաճառականը, ոլֆեւոբը,
ԳՐԱԿԱՆ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒՄՆԵՐ արՀեստաւորը , գործաւորը , բոլո՛՛րը բոլո՚քը յք ո
քովի, ուրախ եւ բարեացակամ, սիրով ել Համեա
Ի՚ՆԱ Է ա ՝ Ժ է ՝ բ ՄԸ բաշխ։ Երանի՜ թէ այս երեւոյթբ տեսնէինք նաեւ
սրաՀներէն գուբս տ
Եթէ մինչեւ, այսօր արտայայտուած կարծիք Նորընտիր Գաղթ, վարչութիւնն ալ իր կաբ֊
ներու մերձեցում մր փորձենք, հասկնալու համար ՎԻԷՆՆԱ, \1 Մայիս ( 8 ա ւ ւ ա ջ ) — Աւսաըիոյ գին գործունեութեան (նշաններ կբ ցուցնէ • կդ .
թէ, ինչո՛ւ եւ ո*ր պարագային արժէք մ շ ձեւ Հայկ, Միութիւնք շնորՀիւ իր վարչութեան ժրա– մանամ թէ ձեռնարկֆեր կատարած է, քաղաքի
կ՚առնէ , պիաի տատամսինք, մեր առքեւ պար - քան և գիտակից անգամներու , որոմն վերքերս նա– յարմար մէկ մասին մէՀ շէնք մր վարձելով եկե -
զուող ըմբռնումներու այլազանութեան մէք, մեր խագաՀ ընտրուեցաւ տաղանդաւոր գրագէտ կոս– զեցիի վերածելու Համար։ Ոմանք ալ կը մտածեն
ընտրաւ նքր կւ Աակւ ՛յն մեր համ ողում ր տան քէա րեանի զաւակը ՎաՀԷ քԼարեան , իր աա կամ կ՝եբազեն նոր եկեղեցի մը շինել.
պիտի շեշտուի
լքելու ռաքին տարին բոլորեց մեֆ– եռանդով եւ օգտակար Լաւ եւ գեղեցիկ է թէ մտածել ել թէ ձեռնար.
այն իրողութեան վրայ որ, ամէն
կարծիք, առանց երկդիմութեան սոյն կէտին վրայ գործո ւն էո ւթեամր X կել, «ր՚՚՚/ց լաւ է մինն առնել ել զմիւսն չմոռա -
կր կեգրոխանայ։ Այսինքն թէ , արժէքը՝ արուես Բազմաթիւ ,եւ անվեր ք ե)ն իր աշխատանքները \1աբ : ժամանակն է այլեւս որ Վիէննայի Հայ գ ա ա
տին ամէնէն կարեւոր մասն է ։ Ուրեմն, ամէնուն եւ Հոգերը : կ%օգնէ նաեւ անոնց որոնք առեւտրա ղութր մտածէ ամենակա րեւո րը , Հիմնել ման -
Համար ակնյայտ այս կէտը կր կազմէ լուսաւոր կան զանցանքով կր ձերբակալուին յաճախ եւ ո– կապարտէզ - ծաղկոց մը ուր Հաւաքուին փոքր երր
պատուհան մը՝ արուեստին ներքին՝ կենդանի ու րոնք առանց իր միքամտութեան բանտարկուած իրենց մայրենի լեզուն , իսկ օտար մայրերէ ծնած
բաբախուն մասին վրայ բացուած։ Բանաստեղծու պիտի մնային ամիսներով ։ Հայ զաւակներն ալ իրենց հայրենի լեզուն սոր
թեան համար ալ , իբրեւ ա րուեստներուֆ վսեմ ր * Մ իութիւնը ժամանակէ մր ի վեր կը կազմ ա - վելու։ Ամէն տարի մատուռի Հիմնարկութեան
ու վստահելին , նոյնն է կացութիւնը ։ կերպէ կիսամսեայ ֊երեկոյթներ , ուր կր խօսին տարեդարձին , այսինքն շէնքի մը Հինգերորդ
Համար վ ձո
կարծուածին չափ դիւրին չէ սակայն խնգիրր փոխն \ի փոխ դեղեցի կ ել օգտակար նիւթերու յարկի սենեակները մատուռի
լուծուած համարել։ Կը մնայ այդ կէտը որոնել ու շո՚֊րք ՚ Համ եստ եւ Հաճելի ժամ անց , միեւնո յն ա– մեռաՀ– - գտցած ազգայիննեբու Հտդոմս, որքան
տԽն\ առիթ մր իրարու քով գալու եւ պաՀ մը միա պիտի
գտնել ։ օրՀնութիւններ որ կ՝րԱան, կրկնապատիկր
Անոր շուրք, անտարակոյս, մեր մտքին մէք սին ապրելու է Հասնի անոնց որ պիտի ձեռնարկեն ծաղկոց մր
թեւ պիտի առնեն կարգ մր մտածումներ : Պիաի Ապրիլ 27 ին Մ իութիւնը կատարեց 1915 Ապրիլ Հիմնելու : Ինչպէս կ՝Ր"է անմաՀն Ի). Արովեան ,
ուզենք գիտնալ նախ թէ , իսկապէս ան գոյութիւն բաժնէն՝ պատա «Մէկ ազգի պաՀ ողն էլ լեզուն ա ՈՆ հասաոը , եթէ
մէք, թէ ոչ ժամա 1 1 –24/*՛ սդատօեը : Եկեղեցական
աւնթ ։ կայումն է իր վիճակին ազդակներու րագէն , Հ ո գեՀ անգի ս տէն եւ քաՀանա յի քարոզէն սրանց էլ կորց&ինք, վա՜յն եկել ա մեր օրթդ։
նակի տղզեց ո ւթեան տակ , ինչ ինչ , կը լայննայ վերք , խօսք առաւ վարչութեան աֆդամ , Տոքթ * Մայիս \5ին , Համբարձման տօնին օրը Մխի–
ներղոր&ութեամբ , կը պայծառանայ բաց, Ա • ՚/» ա րամ անլեան եւ պա բզեց այգ ա րՀա լիրքին թարեան վանքի եկեղեցիին մէշ՝, Հայ եւ օտարազգի
ու կը գառֆայ Հի*֊րըսկալ գուռ մը լայնօրէն Ե՚~ կամ պատկերը։ Եղան ա րտասանութ իւններ մեր նաՀ ա– Հաւատացեալներու ներկայութեան տեղի ունեցաւ
կենդանի ու լուսազեղ աշխարհի մը վրայ։ հակառակը ւււ ա կ գոագէտ - բանաստեղծներու գործեբէն •ՀԼեր~ Եկմալեան ձաիաւոր պատարագ։ Պտարազիչն էր
նոյն գործօն աղդեցութիւններու տակ, մեռնողի քառաւ սգւսՀանղէսը, եւ այս առթիւ անգամ մր ԱբբաՀայրր, Աեսրոսլ արք. Հապօզեան , շր^ա -
կը պատահի , ու առ յաւէտ կը գոց ո լ ի , եւս բողոքներ լսուեցան մեր դաՀիճնեբու եւ անոնց պատուած մխիթտրեան վարդապետներէ : Այս առ
մը աչքին պէս, լոյսէ ու կենդանութենէ զուրկ ։ թիւ վ արգապետ ո ւթեան աստիճան տուաւ սա ր կա՛–
ցարդ սՀեպատիժ ձգոզներոլ Հասցէին։
Ա տածում մըն ալ ուրիշ ուղղութեամբ թէ , լագ Կղեմէսթն՝ , որ իր կարգին իր առածին պա -
արժէքը իր լրացումին հասցնելու համար, ընթեր– Ա • Հ • Մ * Մ՛այ ի ս \4ւի իրիկունը պատրաստած տարագը մատոյզ նոյն մամոկն։
ցոզը ի^սչ դեր ունի , որքանն մաս կը կազմէ աֆորւ էր իր երկրորդ երեկո յթը I Ժամ անակին լեց՛՛ուած Վերջին պաՀուն . ո ւ ր ա իւ ո ւթ ե ամ բ լսեց ինք թէ
Արդ, կարելի է հետեւցնել որ, արուեստի է ր սրաՀ ը դա ղո ւթ ին ստուարմ եծամ ասնութեամբ ։ Լ^ինցի գաղթակայանի մէ^ եղած մեր Հայրենակից
գործէ մր ամ բողք ական արժէքը տրոշելու համար , Յատկապէս Հրաւիրուած էին նէ • Մ իութեան քա ները Նիւ Եորքի Հ. Բ– Ը. Մ –է ստացած՜ են 130
պկ աք է նախ ա\նոր պարունակութեան բնոյթը ղաքիս Հիւպատոսին օգնականը , աւստրիական ոս ուտելիքի ծբարներ ԼիրեՀնց թիլին չտփուիլ , որուն
ճշգել։ Յետոյ անոր հաղորդական^ ուժը ՛ու հմայքբ տի կան ո ւթ ե ան խորՀ ր գա կան եւ օտարականներու ի րալամ բ խիստ ան Հ րաժեշտ պէտք ունէին : Ղ*եր–
վերլուծել ։ բաժնին՛ պետը իր օգնականներով, Մխիթա\րեան մ անիո ւ եւ (Լւստ ր ի ո յ Հայ տարագիրները շատ կբ
Պարզ է թէ , առանց հաղորդականութեան ՛վարդապետներէ՛ն Հ * Ն * Ակինեան եւ Հ . Պ * Տէր խեզուին սնունդի պակասէն : Այս առթիւ ծանր
եւ այս կր թելադրէ ոնթեբցողի մը պէտքը* ար՛* Պօղոսեան եւ ուրիշ օտար Հիւրեր ։ ճոխ էր գեղար– պարտականութիւն մր կ ՚ ի յ ն ա յ առատ երկիրներու
է ուրե– ուեստական բաժինը, գեղեց՛իկ եւ յա քող էին երկ
ժէք մր չամբողջանար։ Որքան ծիծաղելի ո°էք ապրող մեր Հայրենակիցներուն կամ Բաբե -
զազա֊ սեռ երգչախումբին երգած կոմիտասեան եւ ուրիյ
մըն, կարգ մը գրողներու այն Հակասական գործական մա րմ իններուն ; Հայ ժողովուրդը ՝վեա
ու Ր&աիր կտորները , ղեկավարոթեամ բ Պ * Տ իւր–՛
վւարր թէ երբեք պէտք չունին կարդացուելու Հանձն է եւ անվարժ մուրալու , բայց իր լուռ Հա
կար եան ի : Եղան մեներգներ , արտասանութիւն -
կը գրեն միայն իրենց Հաճոյքին Համար ։ մակերպութեան Հետ ֆիզիքապէս կը տուժէ եւ կը
կաք սակայն երրորդ անձ մը որ իր ՛ենթակա &ձե բ Կ ո վ կ ա ս և ան եւ եւրոպական պարեր եւն • \եւն* ։
ցամքի մանաւանգ աշխատաւոր դասակարգը , օ-
յական վիճակէն դուրս կ՚ելլէ գիտակցաբար , աշ Ուտելիքի եւ խմելիքի այս տարապայման սղու -
րական 1200 1500 գոլով (քալոռի) :
խատանոցին առարկայական նուրբ ու ճշգաչափ թեան օրերուն , Միոլթիւնը յաքողա^֊ էր գիւրա–
գործիքները կը մ~ողվէ տ կը մօտենայ այգ պատու– մատչելի դիներով ճոխ պիւֆէ մը տրամագրե լ ԳԱՀԹԱԿԱՆ
Հանին, կրքանայ բանալ փեղկնրր լայնօրէն , ու կբ ներկան ե բուն ։
սկսի ա չքէ անց ընել , ինչ որ կ՛անցն ի ու՝ կը գառ - Միութիւնը չունե^ւալով Հասոյթի որոշ աղ - ՍՏԱՑԱՆ՚Բ
(նայ , ներքին, ա յգ կենդան ի աշխարՀ ին մէք , ցաւի բիւրներ , երբեմն այս օրինակ Հանդէսներով կր
թէ ե րքան կո ւթ եան , կիրքի թէ արդարութեան , յուսայ գործադրել իր օգտակար եւ գեղեցիկ ծրա՝–
տգեղութեան թէ գեղեցիկին, գաճաճութեան թէ գիըսեըը։ Իսկ Վիէննայի Հայ գաղութը երկար ժա ԽէոԽւշոտ, ք^սթԽ X^^§^^ս^, (Ըէս<1շ Ւււտէօոզս6 &-
վսեմ ին ամ բողք Համ այՀկապատկերը իր ըմ բռնո - մ՛անակէ ի վեր զրկուած ազգային մշակութային V^^ <3շւ^ շ&ւ՚էշտ հօրտ-էշճէտ. Րա՛ ^ շ ե ձ ո շ ճ^էօսա (Վ>*՚ղ–
զութեան մանրագիտակին տակ , զննութեան են - Հ անգէսներէ մեշտ սի՚րայօժար կը մասնակցի \եւ զէն Այգուն ի) : Տ^ՕԱէհ, 1945։ Գին 100 ֆրանք։
թարկելով։ Անիկա քննադատն է, որուն իմացա - առատաձեռն է ։ Հյատ գեղեցիկ էր տեսնել ՚^Է^Լ Հասցէ—. 6. Բ. 26, Տշ^օսէհ (Լւե&ո) :
կանանժխտե լիզա րգացում էն ու բնածին Հ ոտ առու–
ախում ունի գաղտնի ու ամբարուած փորա
ձառութի ւնները րնգՀ ան ր ա ցն\ել , անոնս բեղնաւո
րութեան գետինք պատրաստել , լաւ ագո յն Հուն - կը խրաչիմ երբ խսգիըը գիտական բնոյթ չունի ։ ճառները գեռ չեն ճշդուած, կեանքին իսկական
կը խրտչիմ անոր Համար որ դիւրին չէ կտրուկ , աեսիլքր
տերու ծլիլը քաքալերելու Համար ։ կբ պարղուի անոր առքեւ, իր ամէն լու
Ահա երեք շատ կարեւոր իրողոլթիլններ ա - ամփոփ բացատրութիւն , մը բաֆաձեւել, այնպէս սածիր գոյներով եւ ստուերներու տխուր կամ
րոնց վրա ւ խարսխած է, ստեղծագործութիւն ս*ր որ, Հոն գտնուի միայխ այն ինչ որ Հարցը կը ներ անլուծելի այլուրութեամբ ։ Անիկա կը մկրտուի
ճանչնալոլ ու րմբոշիՀեելու եւ կամ զայն վեր լու - կայացնէ իր էական Հանգամանքներով։ կը Համա անոնցմով, կ՚ապրի զանոֆք ։ Կը մթերէ ա մ բո զքո ւ–
ծելու տեսակէտը : Թերեւս աւելի ճիշգ պիտի ըլ պատասխանէ այդ Հարցին ամէն տեսակնեբուն իբ թե ամ ր , յետ ո յ մ եղ անոնց Հաղորդակից ընելու
լայ ըսել իմ տեսակետս : րեւ նմոյշ եւ ոչ թէ այս կամ այն տեսակին , այս Համար։ Ո/ մենք՝, պարզ էակներ , այգ վարձառու–
Բանաստեղծութիւնն ալ , ուրիշ արուեստներու պէս բացառութեան մը գոյութիւնը շեշտելոլ Հա թի լեներով կը Հարստանանք , կը լա քուինք կեան
պէս եւ առաւելապէս , արմէքներ վերյիշեցնող մար ։ կարճ խօսքով , շրքապատել Հարց.ը * գո ւ ր ս ր քի նոյն վսեմ նուագին ձայնակցելու Համար՝. Այս
շտեմարան մ րն է : Հ<ոն պիտի գտնենք փորձառու - ձգհ լու Հ ամ ար ա յն ինչ ո ր չսլա ական իր իրեն ։ պէս կր տեսնեմ ես արուեստի մը պա րուն ա կու -
թիւնր ամէն անոնս որոնք իրենց ֆերշնչուած Մինչգեռ մեր ՀԱյրցը իր "°էք ^Լո պարունակէ թիմեր ։ Այսպէս կ1ըմբռնեմ ես արժէք մը ։
վայրկեաններուն մէչ՝, ծնուճւգ տուած ու դրոշ ան Հ ունի գի ձ՜եր աւնեցող տարբեր , Հետեւաբար , (՛Բ) Աը^՜էք ո°ը իր ամբողջութեան կը Հասնի,
մած են, իրենց սրտին ու Հոգիին ամէնէն բիւրե անկարելի աշխատանք, սաՀմանումի մը պայման" չեմ ուզեր ըսել կատարելութեան, Հաղորղա
ղացած ապրումները , ու որոնց Հ ա զո ր գա կախ ու– ները լրացնելու ։ կանութեան ուժովը ու Հմայքովը։ /՚ Հարկէ, նախ
թիւնր, զգայուն ու բծախնդիր Հոգիներու Հա - ԼԱ) Ատեղծագործութեաֆ մը առքեւ , յաքող փորձաոռւթիւն մր պէտք է գոյանայ , ՈԼըիշէ "*Ր
մար, կլլ բանայ փոր ձառո ւթի ւնտնեբու վաւերական կամ ան յա քող, արուեստի որ աստիճանին ալ պատ Հ աղո րդուեէ առաք ։Արուեստներր Հաղո ր դա կանու
գաղտնիքները հ » ւ կանի ան , մենք միշտ կը քանանք թափանցն լ այգ թեան գերագոյն ու գործօն միքոցները կը Համար
ԱՀ ա Հասանք կէտ մը , ուր արգէն արմէքի ապրումին գըգիո֊ը կազմող մթնոլորտին ու Հոն ուին։ Ուրեմն ճիշդ է այն կարծիքը թէ , արժէքի
մասին մեր փնտռած իմ աստր կբ ստո լերագծո լի , տիրող պայմաններուն, այն յոյսով թէ , մեր երե մը յ ա տ կսՀն շա կան մ ասը կը կազմէ անոր Հաղո ր -
Հ"Գ էէ թէ աղօտօրէն : Սակայն կրնանք ճշգել ու ւակայութեան բեմին վրայ պիտի կարենանք կեն՜ գա կան ուժը ու Հմայքը յ
շեշտել անոր գիծերր Հետեւեալ կարգով : ԼԱ) Ար դանացնել ստեզծագործողը իր տիրական ձաԲ ~~ Սակայն, ասիկա չի նշանակեր թէ՛, արուես -
ուեստի գործի մը պարունակութիւնը, այսինքն, (Ւ ո լմներուն մէչ , այսինքն իր ներաշխարՀին թա - տագէտը ա յգ ՛ուղղութեամ բ կ՚աշխատի ։ ԸնգՀա -
Հեղինակին Հոն– գրած՝ ապրուած փորձառութիւ լալում ին մէչ1, որպէսզի այգ մտերմական շփոլ - կառակը , այս կէաը շատ քիչ զի"ք կը Հետաքրքրէ է
նը, նկատողութեան արմանի կամ ոչ։ (Բ) Անոր մին տակ , առաջադրուած– փորձառութիւներէն Անոր առաք ին ու միակ Հոգն է դրոշմել իր գործին
Հաղորդականութեան վարակիչ Հանգամանքր վարակուե լու Համար , մեր տ րամ ագրո ւթ իւն բ վրա յ ճշգրիտ փո բձա ռութ իւն մը որ ներքին մ զու*
նոյն փորձառութիւնը ա֊րիշի *ր վրայ վերապրե մերկանա յ ՛ի բ կսՀս խ ա ր գե լի չ մի քո ցն եր էն՛; Ասիկա մէն կը ծնի, աո ս/նց նկատի ունենալու գֆաՀաա -
ցնելու Համար՛, (7*) ՝Բննադատին որոնած յատկու– Հոգեբանական մղում մըն է , գիտնա լու ու. նոյնա– Ալելու Հոգը; Յաճախ արուեստագէտին՛ յա քո ղա
թիւնր, որ թէել ուղղակի առնչութիւն չունի գո ր– լու Համար այն գաղտնիքին որ Հոն կբ տիրէ : Եւ– թի ւ ն ր այս սնՀատական ազատութեան մէք կր բիլ~
ծքխ էութեան Հետ, սակայն անկախաբար կրած աա րօր ինակ է որ բնազդը մ եզ Հ ոն էլ ա ւլաքչեո րղէ , րեղանայ : Տարակոյս չկայ թէ, Հոս մենք կբ ղրաա
տպաւորութենէն , Հոգեբանական աւելի լայն պե կեանքի ի րադա րձութ իւնն ե րուն ճշմ արիա կ ա ր գ - նդլինք Հոգեբանական տարականոն երեւոյթի մր
ղումներ կ^լը՚՚է , արժէքին բուն իսկ աստիճանըորոա ուսարքը ճաֆւչնալու Համար։ ՈրովՀետեւ, գիտենք աոքեւ , երբ Հաղո րդակաֆ։ ութ իւն ը պայման կր սե
շելոլ Համ ար ։ թէ, որեւէ մէկէն աւելի, բանաստեղծը՝ պատ - պենք արժէքին, մինչդեռ արուեստագէտը ղէսՔ
Այս կէտեբը ղաբգաց(սելով, ընդլայնելով, պի սասա է զանոնք մեզ Հաղորդելու իր Հարազատ Հեոու կր պաՀԷ այդ զ աւլա/իա րին՛ ենթակայ րլ / ա–
տի կրնանք, կը յուսամ , մեր բուն Հարցին գոհա վեր յիշում ովը ՚. Ա յս իսկ է < որ մենք կ*ըմբռնենք լէ : Ու մեձք տեսած ենք շատեր որոնք տուժաց֊ են
ցուցիչ ու ընդունելի պատասխախ մը գտնել։ իբրեւ արժէք, ըլլայ այն աննշմարելի , ըլլայ՝ Հե շատ բան իրենց յաջողութենէն , երբ գնահատու ե–
Կը նախընտրեմ այս եղանակը, փոխանակ ղեղի նման յորդ ու տիրական։ ՈրովՀետեւ իր լու մտատանջութիւնը մաս կազմած է իրենց ա տեւը՛
ււաՀմ՛անում մը տալոլ եւ անոր Հպատակելով վեր ներշնչումի վա յբկեաննե բուն , վիճակ մ ը՝ որուն ծագործութեան երկունքին է
լուծումը շարունակելու։ Արռէն սահմանումէ մո բնազանցական , րօել կ ուզեմ լինելութեան , պատ՝" (Մնացեալը յաջորդով) ԶԱՐԵՀ ԳԱԶԱԶԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
