Page 282 - ARM_19-1947_01

հանի) նուիրուած է <այ ժողովուրդի նոլիրակա\

ՀՐԷԱՍՏԱՆԻ ԱղեքսաԱդք ԱպհԱդիաէով խոՀերուն : Հարազատ Հայաստանին ուղղուած է.

(ք–. եւ վերջին մաս) չերը Համակուած են անկեղծ սիրով դէպի Հայրե­

ԱԶԱՏԱԳՐԱԿԱՆ ՊԱՑ՝ԲԱՐԸ նի երկիրը եւ այն Հաւատքով, որ ան կը տածէր

Ապրելով Հայաստանէն Հեռու, Ապենղփարովր դէպի փր ժողովուրդի լուսաւոր ապագան :

Միջին Արեւելքի բաբդ խնգիրներէն մէկն ալ միշտ ալ կենդանի Հետաքրքրութիւն կը ցուցարե - Վերչին երկու ստւեղծագործ՚ութիւններլ֊ Ապեն՛­

ապահովաբար կր Հանդիսանա յ Պաղեստինի ապա֊ րէր իր ժողովուրդի պատմութեան , գբականու - ղիարովի ազգային երաժշտական ոճի ձեւակերպ.

դան ։ թեան եւ երաժշտութեան Հանդէպ։ Իր ստեղծա - ման մէչ վճռական գեր խազացին :

Կատարեալ Հնոցի մ բն է վերածուած աշխարհն գործական կեանքի ամրողէ ընթացքին , ան շարու­ իր ժողովուրդին, իր Հարազատ միչավայր\թ1

ամբողջ, ոլր կ՚եռան ու կր դարբնուին գաղափա­ նակ կը դիմէր Հայկական երամշաական նիւթին եւ մօտ ըլլալու անզուսպ ցանկութիւնը կը քաշէր

րական թէ գործիական զէնքերու տարրերը, իբրեւ Հայկական բանաստեղծութեան։ Ցատապէս այս զայն, կը գրաւէր։ Այգ տարիներուն է որ ան կր

Հետեւանք աշխարհաւեր պատերազմին յառաջ բե­ ասպարէզին մէշ վառ կերպով երեւան եկաւ Ապեն– յղանայ Հայ մողովուրղի հերոսական, անցեալի վե­

րած թշուառութեանց , ժողովուրդներու ինքնա - գիարովի արտակարգ տաղանդը եւ ներաշխարՀը: րաբերեալ հոյակապ երաժշտական երկ ստեղծելու

գիտակցութեան զա բթում ին՝ ընդդէմ իրենց ա ֊ Հայկական նիւթով (թեմատիկա) գրուած ստեղ­ միաքը :

զատութիւնն ու անկախութիւնը կապտելու ձգտող ծագործութիւներուն մէչ աւելի ումով արտա - \9\եին թիֆլիս՚ի մէչ տեղի ունեցաւ Ապեն -

իշխող պետոլթիլններոմն ,ընկերային անարդարու­ յայտուած են յառաջադէմ արուեստագէտի նուի - գիարովի ել Տովհաննէս Թումանեանի Հանդիպու­

թեանց եւն՛։ իրենք զիրենք մեծ պետութիւն եւ բական մտածումները։ Անոնք յագեցած են ղէպի մը։ Հանդիպումը շատ նշանակալից է եւ երանիկ

տիպար իրաւակարգի տէր կարծող երկիրներն ան­ Հարազատ Հայրենիքը, անոր բնութիւնն ու լաւա­ ղէսլք էր մեր մշակոյթին Համար։ «Թմբկաբերդի

գամ զերծ չեն ա յս ներքին խլրտ՛ում՛ն եր էն , ոբ կր գոյն մաբգիկն ունեցաք֊ անկեղծ եւ անսաՀման սի. առումը» փոքրիկ բանաստեղծութիւնը Հանդիսա­

յա յան ո լին գործադուլներով, խափանարար ձեռ - րով* Անոնց մէ2 կ՚արտայայտուձի Ապենղիարովի ցաւ այն Հիմքը, որուն վրայ յետագային սա եղծ­

նարկներով եւ տարբեր զանազան միջոցներով : ղէպի Հայրենի երաժշտութիւնն ու մշակոյթը ու­ ուեցաւ «Ալմաստ» օփերան ։ Ջսպասելվ թատերա–

Հին կարգերն են որ կը ճարճատին ի խնդիր* նոր նեցած թախիծին ամբոզ2 խորութիւնը։ Ապենւգիա– տետրին (լիպրետօ) վերանալուն , Ապենղիարով,

եւ տան ե լի պայ մաններու։ Այս խնդրին մէչ՝ ալ իր րովի «Այ վարգը» , «Մի լար բլբուլ» (քսա Ալ *կա– տոգորուած իր երազին իրագործման ցանկոլ .

գլուխը կը բարձրացնէ աշխատաւոր զանգուածը որ ւո ուր եան ի) , «Օրօրոցի երգը» (ըստ , Ռափայէլ թեամբ,կը սկսի խոր կ՛երպով ուսումնասիրել Հայ­

հետզհետէ կը դառն՛այ աւելի անհաշտ ու պահանջ­ Պա ական եան ի) , «՛Լա բիբ բլբուլը» ԼԱ ա յաթ \,ովա– կական, մողովրդական երաժշտութիւնը : Ատկէ

կոտ հանդէպ տիրող անարգարութիւններուն^ յի եր գեր էն) կը պատկանին անոր երաժշտական ղատ Ապենդիարովը կ ուսումնասիրէ նաեւ իրա՛ւա­

Այս իրողութեան՛ ցայտ,ուն օրինակներէն մէկը քնարերգութեան լաւագոյն էշեբուն : կան երաժշտութիւնը, որուն անՀ րամեշտո ւթիւն՚ր՛

կը ներկայացնէ Պաղեստինի խնդիրը, որուն մա­ Ի)ո րապէս վհբապբելով Հայ ժողովուբգի 1914– կբ թելադրուի օփերայւի ն իւթո.վ։0 փե ր ա յի ստեղծ֊

սին ամէն օր կը խօսուի այս էգերուն մէջ՛. 1915/՛ մռայլ օրերը, (իուսաստանւի ել \յւբ՝ւ֊աայի ման։ կարեւոր ա չխատանքնե րո լ սկիզբը պէտք է

Երբեմնի խաղաղ Երուսազէմը իր շրջաններով՝ մ էշ շատոնց ճանչցուած անուան ի յօրինողը կը նկատել 1918/՛ երր պատրաստ ու ճշտուած էր թա–

կատարեալ ռազմադաշտի է վերածուած եւ երկու ղրէ «Ա/՚՚աեղ, այնտեղ, ղէա այն ղաշտք» (ըստ տերատետրր ու բեմական ծրագիրը։

անհաւասար ումեր անգլ. զինուորական իշխա­ Խ* Աբովեանի «Վէրք Հայաստանի» վէպի) է Ցվ՚շա֊

նութիւնն ,ու Հրեայ ահաբեկչական կազմակե րպու– տա կութ եան արժանի է այն որ այգ ստեղծագոր­ Երեւան երթալու Հրաւէրը զոր ը՛րած էր Աո–

թիմևները իրարու ասպարէզ կը կարդան– Ու տա­ ծութեան ռուսական բնաբանք գրած է ինք Հեղի– վետական Հայաստանի կառավա ր ո ւթ իւն ը , Ապեն­

կաւին կան Արաբները,նոյնքան բուռն եւ անհաշտ նակըւ Հոս ան Հանղէս կուղայ ոչ միայն իբրեւ ղիարով ընդունեցալ իբրեւ Հայրենիքի կանչ : 1 924–

օտար ո տնձգո ւթ ի ւնն ե ր ո լ Հանգէպ : երաժշտական բանաստւեղծութեան վարպետ, այլէւ ին գնաց Աո վետ ական Հայաստան եւ սկսաւ ան -

իբրեւ բոցավառ Հայրենասէր ։ սովոր ուրախո ւթեամ բ եւ ստեզծագո բծական ո-

Պաղեստինի Հրեայ աՀաբեկչական կազմակեր­ Աէմֆոնիկ նւուագախում բի նուագածութեամբ •դ՛ե ւո րո ւթեամ բ վարել վերածնած երկրի երաժըշ–
տական կեանքը ։
պութեան զի՛նուորական Հրամանատարն է Մ ան. ա թեն որ ձա յնի Հ ամ ար գրուած այս ղործ,ը կը գրա­

Հիմ Պէկին՝ ծնած Լեհաստան։ Իր ուսումը ստա­ ւէ ունկնդիրները երաժշտական - գաղափարական, Եռուն մանւկավարժական եւ երաժշտական կազ­

ցած է Վարշալայի իրաւաբանական Համալսարա - բո վանդակս ւթեան խորութեամբ եւ Հերոսական մակերպչական գործունէութիւնը ՛ո՛չ թէ խանգա­

նին մէջ՛. Իբրեւ դլխալոր ղեկավարներէն մէկը Լե– խանդաղատանքի ան կեղծ ներշնչում ով ։ րեցին անոր ստեղծագործական աշխատանքները ,

Հաստանի երիտասարդական շար ժման, \939ին կր «Առ Հայաստանէ» երգը (խօսք Տ* ՅովՀաննԷս– ՚"յ/ Հանդիսացան նոր մղիչ ուժ անոր տաղանդին։

ւիախչի Լիթուանիա * \940ին երբ խորՀ * բանակը լիակատար ծաւալումին Համար :

գրաւեց այս երկիրը, սովետներ բ զինքը կբ ձեր­ Սպ՚ենւդիաբով՛ի տաղանդը իր բուռն ծաղկումն

բակալեն եւ "ւթ տարուան տաժանակիր աշխա - բանակ մը .որ ճանչցուած չէ ստոբերկրեայկազմա– ապրեցաւ սովետական շրչ^անին, երբ մէկը միւսին

ւ/ւ ան րի գատապաքտելով Ա իպերիա կ՚աքսոքեն իր կեբպութեան կո"մէ ։ ետելէն գրեց իր նշանաւոր ստեղծագործութիւն -

ս իոն ա կ ան գործուն է ո ւթեան սլա աճա ուո գ : 1943/ «Աենք չենք սիրեր փոխվրէժի ա յս դբութիւ– ները։ Այն. քան, ի մը տարին եր ը որ Հայաստանի մէչ

Համաձայնութեամբ ա՛գատ ՛կ՚արձակուի եւ ՛կքէ մա­ նբ։ Կ՛ուզենք ոք վեբ2 գանէ։ Եթէ Անգլիացիները ապրեցաւ (մեռած 1928 մայիս 7ին) ան գրեց «&-

նէ Ո֊ուսիոյ մէշ կազմուած լեՀ ական զօր ա բանակը, մեզ նկատեն իբրեւ պատերազմիկ , այդ պարագա­ րեւանեան էտիւդներր» , «՚Լարիպ բլբուլը» ել փայ­

որուն Հետ կ՚երթայ Պ ա ղե ս ւո ի ն : Հոն ժամանակ մը յին վեբ2 պիտի ւլտնէ այգ գրութիւն ը» ։ լուն կերպով աւարտեց «Ալմաստ» օփերան :

կ՚աշխատի բրիտանական վերին Հ րամ ան՚ատարու— Հր ամանա տաքը խուսափած է յայանել իրենց Հայկական Օփերայի մշակոյթի պատմութեան

թեան մօտ, մթնչեւ իր արձակուիլը ռազմիկներու ամբող2ակւտ/ն՛ թիւր • սակայն ըսա՛ծ– է ^որգացմա՚ն մէչ , «Ալմաստը» կր գրաւէ իր յա -
նոր,
ԱՀա այս է այն ,մարդը որ փախցուցած է քու­ թէ պիտի յարձակինյ Պաղեստինէէն դուրս ալ։ տուկ ՛եւ պատուաւոր տեղը ; 1Ապենւդիարով

՛եր Անգյիո յ քաղաքագէտներուն եւ զին ուո բական •- Հրէաստանի ազատագրութեան ա՛զգ* մարմնին աո անձնա յատուկ ազգային ոճ ստեղծելու Համար

նեբուն , .որուն ձերբակալման Համ ար անոնք խոս­ կամ ա պա գա յ կա ռա վա բ ո ւթ ե ան իբրեւ կեդրոն կ^օգտադործէ եւրոպ . երամշտական արՀեստա–

տացավ֊ են երկու Հազար անգլ* ոսկիի պարգեւ մր Հ Փարիզը բնղունելուն նպատակը այն է, որ ան գ՚իտկան, վարպետութիւնը։ Օփե բային մեծ ձեւե ֊

Պ աղե սա թե ի խնդի րր լուծելու մասին կարգ մր ազատութեան աւանգական քաղաքն, է եզած ւիբենք բուն, ա րտ ա յա յա չա կան Հարուստ միջոցները լայնօ–

առաջարկներ եւ ծր աղի բներ Հ բա պա բակ գրուած Պաղեստինի ֆրանսական իշխանութեանց Հետ որ րէն, ել օ գտա գործ ո լին «Ալմաստ»ին մէչ : 1յիւթը

են ւ Ասոնցմէ մէկն է օրինակ , քանի մք Ամեբիկա– ու կ զապ չունին, Փարիզի մէչ ա յղ յա բաբերու— կազմապէս կը զարգանայ ամբողչ օփերայի ըն -

ցիներու ծրագիրը : Անոնք կ^ առաջարկեն, իբրեւ թիւեը կայ թէ ոչ ինք չի ղիտեր ։ թացքին , որ կազմուած է երամ չտա կան թատերա­

Հիմնական գարման աւելի քան մէկ միլիոն Արաբ­ ինքը Համաձայն չէ ոբ Հրէական խ՛նդի բ բ ՄԱԿ ի կան, մեծ տեսարաններէ , որոնք տրամաբանական

ներ փո իսագբել ՛՛իքաք., ուր ա յնքան խոպան գա շ խո բՀուբգին յանձնուի . ա յգ պիտ ի ն շանակէբ են ել ինւչպէս միշտ, ձեւի տեսակէտէն պարզ ե՛ն

տեր կան , եւ անոնց –՛եղ ներս առնեԼ քանի մք՝ ներկա ւ դժբախտ գո յավիճակին շա ր ո ւնա կո ւթ ի լ - «Ալմաստ» օփեքայի եբաժշտութեան ամենաուժեղ

Հար իւր Հազար Հրեա յ գաղ թականն ե բ նրւԱակայն եթէ Հարկ բԱայ, պիտի չՀ ա՚կա ռակին ։ կողմբ կը Հանդիսանա յ անո ր կենդանի կապը Հայ

Իյնղիրք լուծուեցաւ, վերկացա՛՛ ւ՛. Հապա ա֊ «Որ ել է Հրապարակային վիճաբանութիւն ոբ կը ժողովրդական երաժշտութեան ել անոր պատկեր–

րաբա՚կան աշխաբՀը , իր բազմադէմ՝՛ ազգային՛, կատարուի մեր դատի մ ասի՛ն՛ լաւ է : Ա ենք վստ՚ա՚Հ նե բու եւ գագա փա բն ե ր ո լ Հետ :

անտ ե սա կան , քաղաքական պաՀ՚ան^ևեբով ու ձգ - ենք մեր դատին մասին»։ Հիանաք ի իսմբերգներբ, պարերը, Քայլերղր

աճումներով * . . Անդրադառնալով այն Հարցումին թէ /՚/ * Մի­ Հիմնուած են իսկականն ժողովրդական - երաժշ­

ք^այց գառն անք մեր նիւթին ւ ութիւն։ ը կրնա՞յ քաչալերել Արաբները Ա՝իչին Արե­ տական նիւթերոլ վբայ։ «Աշուղի երգբ» որ՛ ան

Ամերիկացի թղթակից մբ վեր շերս մ ասնաւոբ ւելքի մէչ եւ թէ իրենք ինչ բանի կը վերադրեն կառուցած է երգչի ապատ ափյափոյ յօրինուած -

տեսակ ց ո ւթիւն մ բ ո ւնեցա ծ է «.Երկուն Զվա յ»ի Իյ • Միութեան բացայայտ ընդդիմութիւնը Հրէա­ քի ձեւով կը բնոբոշէ օփերայի իւբայատկու ֊

պետ ՄանաՀիմ Պ է կին ի Հետ, Պաղեստինի մէշ մե­ կան պետութեան մը կազմո ւթե անՊ ազեստ ին ի մէչ, թիլնւբ ։ Այգ դրուագներուն մԷ2 կ՚ամբացուին Հայ­

կուսի վա յբ մր , Համ եստօրէն կա՛Հ ա ւո բո ւա ծ֊ սե - «Իրկոլյն Զվայ»ի Հրամանատարը յայտարարած է կական երաժշտութեան նոր ոճի աբժէքաւոբ տար–

նեակի մբ մէշ։ Թղթակիցը կ՝բոէ թէ իր սենեակ թէ ինքը չի կարծեր որ Խ . Միութիլնը դիրք բռ­ րեբր։ «Ալմաստ» օփերայի գաղափարական մտա -

ա ռաշն ո ր ղո ւած կամ Հոն գան ո լա ծ մ իշո ցվ>ն որեւէ նած է Հրէական ել արաբական այս վիճաբանոլ յղացումը, անոր պատկերները, •որոնք տոգոքուած

մամանակ աչքերը չեն կապուած է թիւններուն մէչ֊. «Այգ խնդիրը ամէնէն առա չ կր են/ ՅովՀաննէս Թումանեանի Հրաշալի բանաստեդ֊,

Պատասխանելով ամերիկացի թղթակցին Հար­ զբաղեցնէ անգլիական միտքը։ իյ . Միութիւնը բը– ծ ո ւթե ան ողիով, ազնիւ են եւ վէս ,*իսկ ձեւի տե­

ցումներուն^ ԱանաՀիմ յայտարարած Է , թէ րրէ– նականաբար Մ իչին Արեւելքի մասին իբ քաղաքա­ սակէտէն Հոյակապ են ել դասական պարզութիւնէ

տանական իշխանութիւնն եբուն զինուորական ծայ­ կանութիւն՛ը ունի ել չուզեր ոը Անգլիա ղինուո - աւնին։

րայեղ միշոցները որեւէ կերպով պիտի չազդեն ի– րական խարիսխներ պաՀԷ Պաղեստինի ել իր շր֊ X

րենս ապագայ գո րծո ւնէ ո ւթ՛ե ան վրաձ ՝՝ Իրենք չականն երուն մ էի :

պատրաստուած֊ ենյ . Անգլիացիներուն նման , անո­ Իրենք կը կարծեն, թէ խնդրին Աիացեալ Ազգե­ Ապենղիարովի յի շս։ ս։ա կը Աովետական Հա ք

ղոք պայքար մղել, որուն Հետեւանքով քաղաքային րու Կազմակերպութեան ներկայացուած ատեն՝ իյ . յաստանի մէչ շը քա ո/ ո, ա ո լա ծ է Հայկական կառա­

բն ա կէո ւթ ի լնը ն ե ղո ւթ ե ան կ՛ ենթարկուի ։ Ա ա կայն Միութիւնը պիտի պաՀանչէ անգլ. զինուորներոլ վարութեան, բացառիկ խնամքով եւ Համամոզովր–

այս նեղոլթիւննե բ բան խ ո ւս ա փ ե լի են , շաՀ ելու Հա­ Պաղեստինէն Հեռացումը, ինչպէս նաեւ չատ Հա­ գական, սիրով; Երկրին ամենամեծ Հիմնարկու -

մար վեք2նական յաղթանա՛կը։ իրենք որեւէ զինա - ւանաբար՝ պարպումը Աի^ին Արեւելքի միւս եր . թիւն՚ներէն մէկը, օփերայի ել պալէթի պետական

ղաղա բ չեն ս պա ս ե ր անգլ * իշխանութիւնն եր էն ,֊ կիրներոլ զինուորն, երուն : թատրոնը կր կրէ Ապենղիարովի անունը։ «Ալ -

երբ Երեսփ * Հիողովին մէշ կարգ մը երեսփոխան– Խ • Միութեան ակներեւ ընդդիմութիւնը Հրէ­ մաստ» օփերան, 14 տարիէ ի վեր թատրոն։ ի խա­
վբայ՝ սլա -
ներ պարտք կը գնեն կառ՛ավարութեան ա՛կան պետութեան, մր կազմութեան մասին, Հիմ­ ղացանկին մէչն է; Անոր Համանուագայ\ին, , ձայ­
Արղ , ա ձԳ
Հել Անգլիոյ ա բմանա պատ ռ լո ւթ իւն բ ։ յ «իրկուն նուած– է կարգ մը գործօէւներոլ վրայ։ \յախ այդ նական ել գործիական ստ՚ե ղծադո րծո ւթ իւննւե րը

ա բմանապատ ուութիւն ր . կը նսեմանա պետութեան կազմութեամբ Հրէական զաղթակա– կը վայելեն, տեւական յաչողութիւն. եւ կը կազմեն

Զվայ՛րի Գ"բծունէութիւնով ։ նութիւններ պիտի տ ե ղա ւո ր ո լին ա յնտեղ : Արդ , Հանրապետութեան ֆիլՀարմ՚ոնիի ել ռատիոՀա

Գան ա կոծ ո ւթե ան զզո Լ ե լի պատժաձեկը տա– Խ • Միութիւնը միշտ դէմ եզած է զանգուածն՛երու ղորդ ման ծրագիրներոլ զարդը : Ապենղիարովի

կաւինէ կը գոբծագբուի բրիտանական շատ մբ գաղ­ արտագաղթին : Խ • Մ իութեան մէչ սիոնական շար. ստեղծագործութիւնն եբը կը գործադրուին եղբայ­

թա վա յքե բուն մ Էշ ։ Ա ենք ալ ո րգեգբեց ինք նո յն մումը նւ կա տուած է իբրեւ ազգայնական , կղզիաց­ րական Հանրապետութիւններու քազաքներուն մէք

գրութիւն ր իբրեւ փոխ վրէմ ։ իւրաքանչիւր Հրեայ ման կուսակից շարմում մը, Հետեւաբար ոչ Հա՚ն– եւ Աովե տական Միութեան մայրաքաղաք Մոս -

մ աՀ սւ սլա բտ ի գէմ մեր փոխ-վրէժը պիտի շարու­ դուրմելի : Անոնց մէչ տակաւին կը տիբէ այն Հա­ կոլայի , եւ Օտեսայի ու Թիֆլիսի մէչ֊. Մպենդիա–

նակուի ։ Պ իա ի ձե ը բակաշենք ան գլիացի սպանեք մոզումը թէ սիոնականութիւնը անգլ. ՚աշխաըՀա րովի անունը կը կրեն Պետական Լարային ՝ի–աոեա–

ել զանոնք պիտի դատենք ստորերկրեայ Հրէական կալութեան գործիք մըն է ե լ ն ։ կը է "Ր մեծ յաչոդո՚լթեամ՛բ կը գործէ Հայասւոա–

դատարաններու աո.շեւ , իբրեւ ապօրինաբար եր ֊ Սխալ է կարծել թէ իրենք ֆաշականներ են, . նի մէջ, եւ Երե լան ի երամշտական դպրոցն երէն
բացարձակ
կիր մտնողներ , արգիլուած դէ^Ք կրողներ ։ Անոն,ո վարութեան Հակառակորդ իշխանասաստ կառա – ք է Հ Ր ) " ս 1 ՚ ներկայիս կ՛՛ուսանին 630 մանուկներ։
ազատագրել
պ իա ի ն կատուին «աՀ աբեկչական կազմ ա կերպ ու - , իրենք պարզապէս կր ձգաին երկիրը Ա պեն դիա րով ի երաժշտական ժառան ղոլթիւնը

թեան մը անգամնեբբ» , ուրիշ խօսնով՝ գրաւման օտար լուծէն , Ա. ՀԱԲԷԼԵԱՆ Հաւաքուած է եւ կը պա Հոլի Հայկական ԱԱՌ Գի–

տոլթիւններոկԱկագեմիայի ե՛րաժշտութեան պատ–

Fonds A.R.A.M