Page 194 - ARM_19-1947_01

- 8ԱԹԱ*

ՇՈԳԵՇԱՐԺ ՄԻՏՔԵՐ– կը կառչի խօսքի, գրչէ Հայ այն բոյլէն, ոբ թե - ՆԱՄԱԿՆԵՐ ԱՄԵՐԻԿԱ6ԷՆ

բեւս զուրկ չէ խելքէ, բայց, դժոխքին աՀեղ կէր֊

քին ճանկերուն մ էջ, էափի քաղցր զգացումին եւ ԲԱՐԴԵՐ ԽՒ ՊԱՏԿԵՐՆԵՐ

Ար՛ * Հայթց անողոք ճակատագիրը չուզեց փբՀնածէն իմ աստ ո ւթեան սաՀմաններէն Հեռացած

գոՀանալ անոր կրկնակ աարագրութեամրր , ՚ ա– է% Պարտ ո ւած է, շղթայուած ԷՀ ՀեղձամաՀ է Հա­

ռաՀինր Արեւելքի մէջ, գէպի է՚որը Արեւելքին , կակշիռն անս լ, միտքին, զգացումին անսանձ ու - Անգլիո յ եւ Ֆրաանն սա յւի * աշարա ններ մէչ

եւ երկրորդը՝ Արեւելքէն ԱբեւմուտքՀ Ո*֊ ան՛ եղաւ մէն է "^վ կը Համ արձակի ջ ուր ուզել; Ամերիկայի մէք

մշտնջենական ճամբորդ մր, նոյնանալով Լոգե - Պ ատե բազմին աւերները բազմազան են ; Ո*– է՚ՐԲ ճաշարան կը մւ նես ե կը գրւ աթոռդ ,

կառքին Հ ետ եւ խառնուելով անոր վազքին Հեւաս– չեն անոնք սոսկ նիւթական : Ազատագրութիւնն սպասարկուին առաջին պարտականութիւնն է սե­

սլա ո , սլաա աս էսան տա ո լութ իւննե ր ու նուիրական ալ ոչ միշտ բարիք ղանիդ վրայ բերել գաւաթ մը ջուր ընդՀան -

զգացումին պարտադրանքին տակ , ի խնդիր Հացի : Տասնըչոըսի պատերազմէն՝ ժողովուբդբ կիս­ րապէս մէջը կտոր մը սառ էս^Լ երկրորդ պար­

իսկ , Հանճարեղն Վարուժան սլիտ,ի ողբերգէր * ուած ելաւ , թէ որակով , թէ քանակով : Բ ա ռա - տականութիւնն է ա յ դ դաւա թ ը մ իշտ լեցուն սլա ^

— « հ ՞ ւ բ կ՚ը. քաշէք զիս, ապրուստի՛ պա ւնի պատերազմը եւ խաթո րեց , եւ ւրկեց Հել։ Աոլրճին Հետ ալ բաժակ մ րՀ ջուր, ինչպէս

հանիներ » . միտքի մարդոց Հոգիներրւ Ու ազատագրութիւն ը Արեւելքի մէի

Այո, ան կր գիաէ ու կր տեսնէ շոգեկառքին զանոնք լեցուց ժաՀ րով, մանգով եւ մախանքով։ Այստեզ միայն Անգլիացին է Ոբ թ է յ կր վ*յն–

մէջ» կր կարգայ ու կր խոկայ շոգեկառքին մէջ ։ Անոնք դարձան պատեՀտպաշտ , ստրկամիտ , տռէ , թ է յ կը խմէ օրը քանի մը անգամ ։ Աովո ֊

Հքոգեկառքին մէջ է որ, իր անփոփոխ անկիւնէն, նաեւ վախկոտ : Ո*– մերկացան նկարագրի ան կա - րական տաք ըմպելին սուրճն է , անարատ սուրճ

կ՚ունկնդրէ՝ մտամոլոր լռութեամր, նոյն րամ - իս ութ եա՛ն , անկեղծութեա ն , վեՀ անձնո ւթեա՛ն անարատ կաթի եւ Հիրաւի շաքարի Հետ ։ Փարիզի

նեակին մշտանորոգ ճամրորդներուն * Հոն է որ , ծիբանեգոյն պատմուճանէն։ քքքօսքով^ գէրով եւ մէջ այսօր ^^\^Շ V6^^է^^հ1^ ուզելու Համար բաւական

միտքին, լսողութեան եւ տեսոգւթեան երրեակ արարքով՝ այսաՀաբ են , չարագործ են եւ գաւա– աներես Բէէա լու ես յ

ճամբանեբէն՝ իր սրտէն ներս կր սուղ ուի : Աւ վեր­ գէբ ։ Պատմեր եմ արդէն թէ փնչեր կ՚ուտեն , ոբչավւ

ջապէս, շոգեկառքին Հետ եւ շոգեկառքին մէջ է Անոնք Հ էմ ա ա տ ե լո ւթ եան բռունքնեբ են , եղ­ կ \ո ւտ են եւ օ ըը քան ի անգամ կ ՝ո լա են ; Պատ կ եր ր

որ , 1լասլրի ան, տարիներէ ի վեր է բայրներու գէմքին ցցուած, եւ ցասումէ աՀեդա– ամբողջացնելու Համար պէտք է նաեւ ըսեմ թէ

Աւելի ագէկ , աւելի աղէկ , պիտի ըսէ ըն– գոռ փայլատակներ , վւրփրալից երախներով ու էնչպէս կը վարուէն ճաշարանէն ներս թէ գուբս ։

թերցողր , ա պա լ ին ած ֆր ան ս ա կան խօսքին • - շատ առատ պատիժ՜ներու տեղատարափ սաՀմանու- Ամեբէկեան ճաշարանէն սպասարկուն երբեք

ՀւքՀամ րո րդո ւթի ւնն ե րր երիտասարդը կր կերտ են» Հ մով։ Տաղանդաւոր Վէրքօրե անգամ կր փոքրա - պարտաւոր չէ յա ր գա լ իր ծառայութիւն՝ մատուցա­

Անշու սն չեղաւ երի նայ , կր մանրանա յ անոնս աուչՀել. : նելու իր յաճախորդին % Աեգեւեթեալ արարողու -
տաս արդ : Ջեղաւ
9Ո ւչտ ; Նո՛՛ր օրերու ՚Բլօվիսներ՝ կ՚այրեն այսօր ինք
նո յնիսկ պատանի : Մ անկութեա–
թե անց պէտք չկայ աո ջե ւդ կր նետէ գանակը,

ն,ը մէջ՝ չափաՀաս էր։ Ո*–թ տարեկան Հասակէն, որ երէկ կր պաշտէ ին : Բայց, մենք գիտենք , վաղն դգալն ու պատառաքաղը թուզ թէ անձեռոցի մր

տառապանքին շնորՀիւ, Հասուն մարդ էր, Հասուն ալ անո՛նք պիտի այրեն ինչ որ այսօր կր պաշտեն։ : Հետ , ապսպրանքդ կը լսէ ու գլուխը կ՚առնէ կ^եը–

մարդու Հոգերով ; Երբ որ ձաիսր տկարանա յ , զայն կր լքեն ՀայՀո - թա յ ։ Անգլիո յ մէջ յաճախորդ՛ը , որքան ալ անօթի

Տեսէք, մշտնջենական ճամբորդը, աՀա դարձ­ յանքով եւ զօրացած աչՀին չուրեր կր դեգեր ին X ըլլայ , կերակուր՛էն առաջ կը սպասէ յարգանք

եալ, գնացքին Հետ կը վազէ : \քո րմ անտ ական դաշ­ Ոսսյնք ատոր գաղափարի բնաչրշՀռւմ , բաբե չրթում ծառայողէն , ինքն ալ կը յարգէ զայն իր էհծոէ >՚0Ա–

տեր ր խենթերու պէս կը փախ չին ։ Ո ւ րէլ ՛ետքը , կ՚ըսեն կարծեմ : Իսկ ուրիչնեբ զայն անՀրամեշտ նեբով եւ բ\շՅւՏ0նեբով ; Վրադ կը խնդան այստեղ,

՛Բան՛ քաղաքին Հ ի մնա յատակ եւ սգաւոր շ^սքերր կր դալանին քաղաքական կեանքին Համար : Է՝ՀՀ , եթէ շատ Հբարկընաս» ։ Հա յ կա կան ճաշարանի մը

պիտի ողբան իրենց փարթամ եր է կը , անիծելով կարեւորն ալ նպատակն է, միջոցները խտիր չու- պոլսաՀայ սպասարկուն յանդիմանեց մեղ, երբ

մարդ գազանին գիտնականի ուղեգր։ նին : կմկմալով դիտողութիւն բբինք էր բերած մածու­

Շոգեկառքը ներքնուղիին մութէն ելաւ եւ խո­ • Ի Հարկէ, ի Հարկէ, պէտք է տօնել, պէտք նին Հ ամ ար*

յացաւ դէպի լո յս ը սպիտակափայլ։ .Զի՛ւն էր նրս– է տօնել այդ եզական գրագէտին յոբելետնր, կ՚ը­ — Տեղէ ըսէ քի իայմախով ԷքմԷք խաաայիֆ

տեբ; Բայց, նժգեՀը ոչինչ տեսաւ բաց աչքերով։ սեն ոմանք։ Լքենք կը լար դենք իր տա զանդր, կր առնէք . զաթը. մենք էշոլ գլուխ ենք , մեր էւօսքր

Ան չի նայիր Բնութեան՛ , ոբ իր սրտին եւ մտքին՝ իսոնարՀինք իր աո Գել : Բայլյ , կ՚ազաչենք, մեզ մտէկ ընող կ^ՐԼլա՞ յ քի • •

գրեթէ երբեք չի խօսիր : Ա արդու Հոգին չի՞ բա - զանց տուէք։ ՛Բ ի չ մը աչքի կը զարնենք, զգոյ չ ըլ­ Եթէ օրէն մէկը Ա՛ էացեալ Ազդեըու կազմա ֊

լեր : Ա* արդը նիւթ է անսպառ , ան չափե լի իա լաւ..- լանք . . . կեբպութէւնը ոըոշէր նոր յանձնաժողով մը նշա֊

թիւն, ճոխ Հանքերու ենթաՀող եւ յաւիտեան ան– ԷԼնչուչտ , ան՛շուշտ , պէտք է տօնել , պէտք նակել մրցանակներ բաշխելու Համար՛ ամէնէ՛ն բա -

պեղելէ : է տօնել անն ա իս րն իմ ա ց գրագէտին յոբելետնր , կր բեկի րթ ժոգովուբգնեբուն յան ձնա խ ո ւմբ մյՀ քս–

Այո, մաբդր, մարդը ամէն բանէ առաջ՛, Ա ար­ ձայնակցին ուրիշները ։Բ՚ն չ ան ա րման իւեզճ^ գրչակ– ւելէ , կամ պակաս տաբերութէլն չիներ առաջ ֊

դը իր գեգեց կութիւններովր , բա բութ իւննե բովը , ներ մեր մէչ ե ղան յո բե լեարնեբ ։Ա ենք կը յա բդենք նութիւնը ապաՀովաբաբ կրշաՀէին Անգլիացիները

աբդաբութիւննեբովը , Հարստութիւններովը , վե– իս ոնա րՀ ա բա ր անոր Հսկայ աշխատանքը ; Բայց , որոնք շատ շն որՀա յ ի են իրենց շարժ ո լձեւե ո ո ԼԱ

Հ ոգութեամ րը, բա բ ե կա մ՚ո լթ ի ւննե ր ո վր տ է մաստ ո Լ– 1լ աղաչենք , մեզ զանց առէք : Ա ենք Հայաստան մէջ մանաւանդ իրենց Հայրենիքէ ներս ։ Կը թուի

թէւննեբովը, գնաՀատութիւննեբովը , եբջանկոլ - պիտի երթանք , զգո՛յշ ըլլանք . . թէ Ամերիկային չի Հաւատար ոբ ֆիղհքականամէն

թ է ւնն ե ր ո վը,վե ր ե լքն ե ր ո վը, ջե րմ ս՚ջե ըմ ս է ր ե ր ո ւի ը, Ջեզի Հետ ենք, ձեզի Հետ ենք, կ1տ զ տ զ ա - գործողութիւն տզեզ է իր խորքին մէք քալել,

եւ մարդը էր տգեզութէւններովր, չարութէւննե - կեն մեծ քաջութեամբ վաւերական բանաստեղծ ֊՛՛ նստիլ, պառկիլ, խնդալ, յօրանք եք , խօսիլ, Հա ֊

րովր ւ ան ի րաւութ իւննե բովը , թ շուտ ռութի ւննե - ներ, չորս պատերով շա՛տ ապաՀով ՛ու գաղտնա -

Ր"վր ք փ ո քր ո զո ւթի ւննե ր ո վր , թշնամ ութիւններո– պաՀ կրպակին մէջ% ի^նչպէս թէ զայն մենք չտօ - գայթակգիր , չի զարմանար , « Մ ա Ր դ ն այսպէս է » ։

ւիը , յիմաբութիւննեբովը , ուրացումներովը , տա­ նենք Հ Տրեիսներով քաղաք իջաւ եւ թուական բա - կ^ըսէ Հանդարտ , ու կեանքին՝ Հետ Հաշտ կ^ընթա -

ռապանքներովը , անկումներովը, ատեքավառ նա­ ցաւ մեղի ։ Բայց ^ 1լ աղաչենք , մեզ զանց առէք ։ նայ :

խանձաբեկս ւթեամբը։ Մարգ՛ը իր առաքինութիւն՛– ք)ւնինք որոշ նկատումներ , ղզոյշ րլ/անք * • • Մ արդ մը ինք ալ՝ ինչսլէ^ս դատէ նմանները :

ներովն ու մ ո լութիւններովր բոլոր : ԱՀա այսպէս , վախն ու ոսկին , նկատում ր եւ Ան կլրնէ լոկ Հաստատումներ % Ո*– կը վաղէ գնաց­

Ու աՀա, կրկէն , մեր պանդուխտին մտած ու ֊ տ են չանքը աթոռներ ու՝ մ արդը կ՚ընեն. թաւալ - քին Հետ , իր ձագուկին կերէն Համար %

մը սեւ ներկայէն՛ ներս ^ԼՐ^^գմի , կ՚իջնէ խ"Ր՚Ր* եւ գլոր ։ Բայց , գնացքին մտասեւեռ Հայ ճամբորդըչի ԱՐՇԱՒԻՐ ԽԱԱՏԱՆԵԱՆ

ԱՐԱԳԻԼՆԵՐ ՐԻ ԲՈեՂ.Ը Մօտեցաւ՛, կաւին վրայ նկարո լածները գիտեց : Լ/ստած ենք քով քովէ * Անբէծ կապոյտ ր ան–
ըսաւ*
Աատնանշելով թռչունը սլաբադէր վրանի մր նման կ*եզեբէ լեռնեբուն ծայ­

՝^՚էէ աԼ եթէ երկնցնես վիզը* 1լունե - րերը։ Մէջոցը կը լեցուէ ճառագայթի ալ\էքներռվ։

0 ո գնած ու քրտնած կեցանք։ Զկբցանք Հաս - ն ս։ ս իսկական արագիլ մ բ ։ 1Լ,արը քազաքը նախշուն սկուտեղէ մը պէս ^Լէո -

սէլ բարձունքին կատարը ; Զդեցինք մեր ձեռնա ֊ «Արագիլ մը» , կրկնեցի * իրաւ շատ կը նմա– լ՛ակ բազմած է էր վարդագոյն , դեղէն , նարնջա ֊

փայտերը, որոնց օղնութեամբ երեք ժամու վերելք նէբ անոր : դո յն ու կանանչ շէնքերով , ՚ծաղկալէց ածուն ե րով :

մը ունեցած էինք։ Տեղ տ ե ւլ կը սաՀէինք։ Զառի­ Մեր քադաքէն մէջ բաղնիքներու եւ մզկիթ - Զգւիսէձ է Համայնապատկերը եւ շքեղւ Ան կը շա­

վերը թեք էր եւ Հոգր՝ փխրուն ։ ներու դմբէթնեբուն վրայ կր շինէ ան իր Բոք"Ր 1 րունակէ էր պատմութէւնը \ 915ի աՀռելի ողբեր–

Այսօրուան Համար այս ալ շատ է , ըսաւ Բարեկենդանին կամ Մեծ ՊաՀքին կուգայ ; Գաղ­ դութէւննեբէն , էնչպէս մենախօսութէւն մր* * * ։

ուղեկիցս , երկննալով եղեւիններուն– շուքերուն թող մըն է գիշակեր, անվնաս ։ Կը մեկնի իր Հայ­ «Լողալով անցայ Եփըատը։ Ա էնչեւ լուս­

տակ, որոնք պատաձել շրջանակ են կազմեր չերան րենիքը՝ հահիսերյ1Ն երկիրը^ երբ կը սկսին աշնան աստղ քալեցէ։ Հակառակ բոլոր զգուշութէւննե–

մ էջքին վրա յ : Տ՛եսարանը մ իեւնո յնն է : Մ եր դի­ Հովերը* Կը սիրէինք ամրան առտուները լսել էգէն՛ բուս, մացառուտէ մը մէջ թաքստոց փնտռած պա–

մացը Ա օն Պլանի գագաթները օգոստոսի պայծառ կա փկափ ը : Երբ ա րուն ւիութկոտ դաշտ եր էն կը Հ ուս ՝ առաջէն Հանդիպած Թուրքը գեր եվա րեց

արեւին տակ լուսափաղփ : Ե Լ– Ալպեաննե րր ան - վե ր տ դառն ար , կտուցէն կախած սատկած օձ մը , զէս ։ Ինչպէս Հետապնդեր էր : ԶՀ ասկցայ ։ Կ^երելէ

վեբջանալի : կաղնիներ , շոճիներ , բարտիներ վե– երբեմն գորտ մ ր՝ կամ թռչունի , կենդանիի նեխած թէ շատոնց նշմաբուեբ էէ ։ Ե՚<– կամ շատ անգամ -

Հաշուք ու լուռ Հ Լեռնային թեթեւ ու թափանցիկ դիակի կտոր մը * ներ այս կարգէ որսերու փնտռտուքէն ելեր էր բո­

օդը կը . պա բ ո ւր է մ եղ : Ոչ երգ , ոչ խոխոջ անտա­ Անթարթ աչքով ան կը գիտէր Հողին վյ*այ րենիւն ։ Ղքոյե օրն իս կ անճանաչելի/ դարձայ ; Մա–

ռուտ այս վայրերուն մէջ։ կանգնած արագիլը, որ սարերու խենթ Հովէ մր քուր Հագուստներս փ ո խ ո ւե ց ան Գա ԳՐ ե լի՛ ադա ոտ

ինչո՞ւ մեր բարձունքներուն վրայ բազմե­ պիտի եղծանէր աւըուէր, նոյն այգ գի շե բո ւան մէջ ցն ց ո տ\ին ե ր ո ւ • Կիսամերկ , բոպիկ Տ ուլիս ի խան­

րանգ եւ Հարուստ են գեգեց կութի ւնն երր ։ ճախ­ իսկ։ ձող ա ր եւին տակ , տաժանակիր ա շիւ ատ ան ք ի լծ­

րող թռչուններ ; ԱբնդաՀար միջատներ ։ Լոյս աղ– . «Պէաք է օրՀնեմ քեղ, մոռցուած բարերար , ուած ։

բիլրներ ։ ինչու այնքան պտղաբերութիւն վայրի –ե. յարեց ան յանկարծ ՀՕր մը Հալածական ու թեւատ Անոր սեփական տունը մ իա յարկ խրճիթ մրն

Հասուն : Բրինձ, փշաա , ալոճ, կաղին, թուզ եւ բոյնիգ մէջ ապաստան ղտայ * * . Ե*~ Հառաչեց , իսո– էր։ Բայց ինք գրաւեր էր Հայու բնակարան մր

բո յր բուսականութիւն, բժշկական ծաղիկնեբու րունկ ու տարամերժօրէն տիսուբ : երեք-չորս բաժանումներով, բոլոր կազմածներով։

արմ ատնեբու : Ո*– մ տածումներուս թելը կ*երկա - «... Ջգեցի Հօբենական տունս , երբ նախճիրբ կը տեսնուէ բ որ գէ*֊ղէ Հա \$եր ը էս՝յգ վե ը ջին շա -

րէր...: սկսեր էր խորտակել գիւղին կարեւոր ուժերը X բաթներուն քշուեր Էին սպանդ Հ Ե՛– անոնք եղեր

՝1յ ս ա ա ծ տեղէս քիչ անդին , քարի մը Վյրայ , Մինչեւ Հիմ ա ականջիս մ օա կը լսեմ մօրս աղեկ­ Էէն մեծամաոևութիւնը բնակչութեան ։ Աակաւա -

աւազէ եւ կալի Հաստ խաւ մը կազմ ուեր էր Հարթ տուր Հեծկլտուքը, երբ որոշումս իրեն յայտնեցի։ թի*– Էր թոլրք ս՛ա ր ր ր ։ Բո լո րը անխտիր օգտ՚ո ւեբ

Հաւասար տարածութեան մր վրայ • Զոր ճիւղ մբ Ա՛Լ չգա անք իրար * * : Էին անոնց ձգած ինչքերէն , արտերէն , կալերէն ,

առի։ Ե*– զբօսանքի Համար սկսայ գծագրութիւն - Լսեր էի ապստամբ Տ ք, ր ս էմ ր ապաՀով ապաս­ կենդանիներէն % Թալանով յղփացած եբջանիկէին։
ներ վարձել ։ տան կուտայ Եգէոնէն փախչող Հալերուն։ Ինք -
Ամէնէն կատաղին սա կա յն իմ արիւնկզակ տէրս՝

՝0՚սա. մը, կողքին Աավուայի խոնարՀ խր - զէնքս մաՀուընէ ազատելու միակ փրկարար ճամ­ քԸրտօն րլլալու էր։ Առտուները խիստ կանուխ կը

ճիթ մը* լճակի եզր մը՝ ուր զբօսանքի մակոյկ բան այս էր ։ Եւ֊ կր փաիւչէէ մ էս մէնակ • Մ այր մեկնէր ան, իր 1 7 տաբու աղուն՝ ԱաՀմոյէն Հետ,

մր կբ սպասէ ; Տետոյ խոշոր թեւաւոր մը, ոը ճախ ու քոյրեր ետփս ձգած։ Անոնք չէէն Հաւատար ոբ գործակցելու Հայկական կարաւաններու կոտորու­

րէր ա յս լեոնե բուն մ էջ, երկար կտուցով ու թուրք կառավար ութ է ւն ր կէ^եբը, երախաներն աւ մին X իրիկունները միայն կըՀ անդիպէ ի անոն ց *երբ

սրունքներով ։ ՛ոչնչացնելու անարգ ծրագէրը յղացեր էր եւ կբ վերադառնայի կալի աշխատանքներին յոգնած , ու­

Ըձկերս պառկած՜ տեղէն գլուխը վեր վեբցուց % դո րծ ադրէ բ արդէն • * • Տ ժասպառ, անսուաղ։ Այն ատեն ալ կենդանիներու

Fonds A.R.A.M