Page 14 - ARM_19-1947_01
P. 14
ՄԵՐ ԼԵԶՈՒՆ աւելէ.., կք թուէ՝ անոր մ՛եր օրերուն երեւոյթք կք ինչ կերպով ալ բացատրենք, փք՚ղութիլնլլ
կրկն ուի դ Հակառակ որ ան պատասխան ատոլ րե - այն կ՝ որ Հայերկն֊լ, գկչ կը գրուի, ՀետզՀեակ ա–
րաննե ր դ Հռետորական մ ա բղան քն ե ր ո վ դ Ոսկեդարն ւելի գկչ, իբր թկ «մոզովրգական» գրելու Համար
էսկ մութէ մէջ ձգելու փորձեր կ՛քնեն դ մեր այսօրք կամ իբր թկ «բարձր» արուեստով : Ու միչտ ան
իրողութիւնր
Հպարտ ենք մեր պատմութեամբդ մեբ մ շա - փառաբանելով։ մէջ էդ պէտփ այն է սակայնդ որ Հոսն յաւակնռլթեամբ : Նամակներ կը ստանանք
ւթիւննե րով ։
հ.ոձ$ՈէԼ ^**՜ Ց^՚ԳայՒ^ մեր րնղունակո լեղուն անկ՛ումէ քան է մք անուն բսէէսք թաւալգլոր յաճախ յ «.Բառ մր իսկ չփոխելու» խնդրանքով , տբ
Հէն թէ նոր X
Հպարտ՝ ամէնէն աւելէ մեր լեզոլովդ անկումէդ եթէ վեր չբռնէէն դեռ խնգրանք չկ , այլ Հրաման մը, Հակաոակ անոր որ
8 եղայ էն՝ մեծ ^ անգնաՀատելէ– ժ ա ո ան ւլո ւ ֊ Հայ մ շակո յթէ ա յ դ շքե ղ կո թողբ : ք՝ ա յց լեզուն գրուածքը ոչ թկ բառերով, այլ կչ\երով արմանի կ
թեան մ,ր տ հրացած ենք դեւ կր պարծենանք անտվդ չէ։ փ ր կո*֊էբ քան է մք անունով դ եթէ քազմութիւն– փսխուելու : Ցիշե՞նք այս առթիւ, թկ ֆրանսացի
արդարօրէն ։ Իրաւունք ունէ0 սակայն մէկք պար ներբ չգԼաՀատեն ղայն եւ թումք չկենան դ կարելէ Հռչակաւոր գրագկտ Մօփասան երկար տարիներ
ծենալու էր Հայքերուն ժառանզութեամբր , ^՚ԲՐ բոլոր մէիցնեբով • ինքզինք սրբագրել տուած կ Ֆլօպկրի .. .
էնք բան՝ մ ք չաւե լցներ եւ դ քնգՀակառակն , կք Հետեւեցէք մեր գրականութեան դ մեր էրա - Այս «վրկպ»ներոլ կարգին, ո լրի չ ցաւ մր, ր լ –
մսէսէ զայն դ էր կ ե ան բուէն ու գո րծ ո ւն է ո ւթ ե ամ բր է գրութեան 1 մեր բանա ս է ր ո լթ ե ան եւ մէն չեւ էսկ՛* րիչ վկրք մըն կ օտարաբանութիւնը , որ կարՆկք
կբ թուէ թէ եկած է ժամանակր դ ուր բառա ր ան ագէտ ո ւթ ե ան եւ կք Հաստատէք դ,րմ~ - սանկ չուք մը կուտայ գրուածքին , գգուա՛՛նք մր՝
ալէ քնգՀանրապԷսդ մսէւողէ մք կեցուածքով կք բախտ երեւոյթք. Անկումք : Անկում՝ որ ճակա գրո զի անձնաւորս ւթեան։ Զերծ չկ Սփիլռքր այս
եերկս/յանաւ ք մեբ մշակոյթէն եւ մասնաւո րապէս տագրական չէ դ այլ Հետեւանք նախ անդէտոլ - ցաւկն , բայց այս գետնփն վրայ աւելի ՚պսպզուն
մեր ,ե ղուձէն Հանդէպ : կասկած էկա յ "Ր աշէսարՀի թեան դ ապա՝ անփութութեան եւ վերջապէս՝ սնա - կեցուա՛ծք ունին մեր Հայրենիքի գրոզները , որոնց
ամ էն էն Հարուստ դ ամէնէն մ շակո լած լեզուներ էն վւառութեան դ օտար բառեր ո լ գո րծած՚ո ւթեամ բ ։ Համար լեզուն գեռ Հասարակ «գործիք» կր մ՛նայ։
մէկն է Հայերէնքդ Հէնք՝ Հէն աշխարՀէն մէ^դ նո– Կայ դ դժբախտաբար դ ա յն կա րծէքբ թէ լե - Այսօր մանաւանգ , եր բ«սլե տ ա կան» կ՝որակուի արե–
րբ նոր աշխարՀէն մէջ ։ ղուն «գործէք» մքն էդ արտայայտութեան պարղ լելաՀայ լեզուն եւ իբր պետական ենթակայ կ
«մէջոց» մրդ էսկ «գործիքը» երկրորդական է պետութեան ՀրաՀանգսեբուն , իր «սե՝1,սացիոն նո^
Պատմութիւնք էր անողոք վճիռներն ունէ սա րութիւնն՚երով» , «կոմիկական կոնտրաստներով »,
կա յն դ եւ մեր կեանքն ալ - զանազան երեսներովդ մէշտ դ կրնայ գէշ քԱա լ կամ ազէկդ բաւական է որ «րեսփիւպլիկա»ներով , «բազա»ներով , «կրիզիս »֊
էնկած է այգ վճիռներուն տակ ։ Հ՛էն Հայերէնք դ կերպով մբ արտայայտէ մարդուն՛ մփտքքդ դոՀա– ներով եւն . ելն՛*, որոնք խաոձն՚ոլրգ չկ որ կբ
գրարարք դ «մեռա՛ծդ է դ ել \էբբ «մեռածդ դ նետ - ցում տա յ ար տա յա յտ ո ւթեան մեր կա ր է քն ե րո ւն : ստեղծեն՛ , այլ խառնիճաղանճ , Ոսկեղարր մօտե -
ուած է մ էկ կողմ , մ էն չեւ էսկ յէ՛ շ ՚ ՚ կր1 1 1 1 , 1 յ մ ոու - Անշուշտ ար տա յա յտ ո ւթեան «մէջոց» մք դ բա յց ցնելով երկաթին ու խառնելով թիթեղին .. .
ցոլելու աստէւճան ։ Ղ՚՚արձա՚ծ են՛ք «գործնականդ դ նաեւ գերազանց արուեստ մք դ մարդու Հոգեկան դ
եւ գրարարք , մեր Հայրերու այգ շքեզ բարբառք , հմա ցական ււ Լ բարոյական աշխարՀներբ ցոլա - Գիտենք թկ աւելորդ են այս դէաոզոլթէլննե–
գուբս քշած ենք մեր կեանքէն դ էբր անօգուտ ; ցնոզ։ Արուեստ մբ, ՛որ դագրած է այլեւս Հասա - րք դ քանփ որ մարդէկ կբ շարունակեն՝ էրենց ճամ
Ղ՚ուրս՝ մեր գրականութենէն/ դ գրագարաններէն դ բակ «գործէք» մր ՚ՐԱալէ եւ դարձած բարձրագոյն բան դ Հայրեն՛իքէ շուքք էրենց ճակտէն ել կռթնած՝
գպրոցներէն նոյնիսկդ ուր Հ-ազէլ աղքատ գոյոլ - ստեզծաղործութէւններոլ մէջոց դ ինքն էսկ բլե պետութեան մականէն։ Ղ*էտենք մ անաւանգ որ «ա–
թէւն մբ կր քաշկռտէ ։ Ապաստան գտած է ան մի– լով ստեղագործութէւն մք՛. Աւելցուցէք քմրռն՚ոլ– կագեմէ կո ս»ն երո լ վաւերացումն ալ կ՚բնկերանա յ
ա յն մեր եկեղեցէւներէն ներս դ էբր եւ խօսք ու բն– մէ այն պակասէն վրայ նաեւ անվւութութի ւն բ դ եւ լեղո ւական ա յս քա զաքական ո լթ եան՛ դ Հեգնականք
թ եր ցոլածդ քարացած ու տ էս ււ ւր դ ել այդքան՝ : այն ատեն պարզ Րէէայ 1 է^է 1 ՚ ս լ ո լ – մեր լեղունգէշ վեքած ելով ո գրեք գա կան է ։
Պէաէ մնա0 յ Հոն 1 չենք գիտեր դ քան է որ մ էստում է կր դրուէ դազքատ ուանճէշգ դարտա յա յտ՚ո ւածզգա– Փակենք սակայն դ քսելու Համար ( ՛որ լեզուն
վաո ո ձեր Հոն ալ կ՚րլլան ու կ^առա^աբկուէն • ցում բ կամ գաղափարն էսկ վար կա րե կե լո վ դ ան ֊ ՛ո չ ոքէ մ ենաշնորՀն՝ է ։ Լեզուն բո վան գա կ Հա յո լ -
խ՛ուսափեէէօրէն՝ ։ թեան ժառանգութէւնն է* ան՛որ ան քռնադրա ւե լէ
Հայ մտաւորականս լթէլնբ դ գոնէ գ ր ո զ մտաւո Աեր խօսքր դ անշուշտ , պսպղուն դ Հռետորա -
րական ո ւթ է ւն ր կրնար տէր կենալ անորդ բայց ան՛ Հ ար ստութփ ւն ք դ զոր պ՛արտաւոր ենք պաՀել ալ
ալդ .էր խոշոր մեծ ամ՛ասնութեամբ դ « տ ղ սւ տ ա մ էւ սւ » կան լեղուէ մասէն չէ դ որ գգոլելէ է - եւ այսօր ղարգացնել ( երկրէն ներս թէ գուբս դ Հաւաքաբար
դարձած դիր կարգէն կ՛՛ուրանա լ զա յն դ անՀրաժեշտ լայնօրէն կք փռուէ կարգ մբ .գրողներու գր՛էէն՝ թէ անՀատաքաբ :
^նկատելովդ նոր գրականութեան՝ Համար; (ի ա մա - տակ : Ամ էն Հա յո լ ն ո ւէ բ ական պարտքն է աչալուրջ
նակէն դէմ չենք կրնար երթալ դ բայց կրնանք վեր Մեր խօսքք պարզ ու պարկեշտ լեզուէ մասէն Հսկոզութէլնբ դ Հէմա մանաւանդ դ որ Ափ՝էւռքէ
րլլալ ժամ տնակէն դ բն դո ւն ե լո լ Համ ար որ դ մեբ է* պարկեշտ դ այո դ որովՀետեւ լեղուն դ ՛ոճ զար - բաղմ ո թ էւննե ր ր դ ո րոնց մ էջ բազմաթէւ մ տաւո -
Հէն լեղուն դ թէեւ «մեռածդ , բայց աւելէ քան կեն ձած , մարզն բար ոլտ -
դան է է եւ պէտք է մնա յ դ գոնէ քի չեբոլ Համ ար դ կա՛ն՛ք ։ էդ ԳՐոգէս նկարագէրքդ բտկաններ դ Հայրեն էք կբ դառնան դ էրենց գէտու-
թեամբքդ արՀեստովքդ գոյքերովն ՛ու գումար ֊
քան է >ո ր Հա յր դ դարերու էր Հ ա բա զա տ ո լթ ե ա մ րք դ Որչափ ցաւազէն կր դառնա յ երեւո յ թ ր ւ երբ ներովբ ։
էր ոգէովն ու բո վան գա կ մ շակո յթովր անոր մ է^ն անուանէ գրողներու մօտ ^էսկդ յաճախ անփոլթու- Այս գոյքերուն ամէնէն թան կագէն ք չէ0 բա ֊
կ : Լեզուն , Հին կ ամ նոր դ խտացումԲԴ քէւրեղա ֊ թեան Հետեանքդ լեղուն կք գտնենք ոզորմելէ դ րո յականէն Հետ Հայ լեզուն դ որ պէտք է Հայրենէք
ցումն կ տրուած ժողովուրդէ մր կա րո զո լթ էւնն՛ե- աղքատ դ պարղ այն պատճառովդ որ «գործէք» կր տա ր ո լէ էր ճոխութեան դ էւ ր գեղեցկութե՛ան ու
րուն եւ առա քէն ո ւթ էւննե րո ւն Հ Անոր ճաշակէն դ նկատեն՝ զայն ։ Ո*֊ր՛է$ւեր դ ՛՛որովՀետեւ ժամանակ Հա յեց ի՝ո լթեանք մէջ՝, իսկ Ափէւռքէ մէջ պէտք է
զգացումէն դ ստեղծագործական կարողութեան եւ չուն\է՝ն յա ր գա ր ե լո լ * ուրէւշներ վերջապէս դ որոնք պաՀենք ղայն գուրգուրանքովդ էբրել Հզօրագոյն
ձգտումնեբուն՝։ էքեսց Համ քաւէս կռթնած կր գրեն դ նման մեծ ղօ– սլատնէշբ ա յլասերմ ան դէմ ել էբր լո յսէ բեկոր ր
Հէնէն ետք նո ր ր դ արդէ աշխարՀարարքդ էր րավարնեբոԼդ որոնք ռազմական վրէպներէ չեն մեր Հայրենէքէն * էբր ՚ոսկեզէն կամուրջք մեր եւ
երկու թեւերով դ արեւելաՀա լ եւ աբեւմտաՀայ ։
վախնար ։ մեր նախաՀայրերու Հոգիներուն մէջեւ ձզուած
Հպարտ ենք նաեւ մեր նոր լեզուովդ որ կր՛1– Չենք խօսէր այլեւս բանասէրներու մասէն , սերունդէ սերունդ դ Հ՚որիղոնէ Հորէղոն ։
թնած Հէնէն , մեր կեանքր կք վարէ եւ մեբ Հ՛ոգին ո րոնք չեն կրնար զատուէ լ քա բացած ա լան դո լ -
կբ բանա յ աշխարՀ էն՛: Ան ալ ժառանգութէւն մք դ թիւններկն : (Խմբագրական «3ՈԻՍԱՐԵՐ»^)
որ սակայն ենթ՛ակայ է մեք կեանքէն դ մեր մտքէնդ Կարելէ կր սիւնակներ լեցնել լեղոլական սխալ -
մեր կամ քէն : ներու արձանագրոլթեամր
, եթկ մամանակ ունե ՀԱԼԷՊԻ Ազգ– Գ աւառ • ժոզովր եպէսկոպոսա–
Մեր Հ էն լեղուն ունեցաւ էր է\ ո կե գա բ բ դ յն ֊֊ նայինք եւ–., եթկ էուզկինք խնայել անուններու կան վկայական՝ տ՛ուած է առա^ւոբգ ՀէաբեՀ էք * Վ *
տո յ ճան չցալ արծաթ ր դ յետո յ երկաթ բ եւ գեռ Հմայքին Հ Փոյասլեանէ եւ Խորէն վրդ* Բարոյեանէ։
ՀՅԱՌԱՋ»Ի ՊԱՏՄՈՒԱԾ-ԲՆԵՐԸ Ա ատն ե րք ջղա յնօրէն պրկուեցան դաշո յն ին կո թ ին նիկա գոՀարի պէս կր պսպղար Հչ՚՚՚֊րք^ի կան ան՛ էու
դ բողոքի ներքին թեան մէջ ։
վրայ ,
Ըրածս խս^չ է յ մրմռաց Այս խռովի է տեսարանին առջեւ դ մ տքին շփո
ԵՐԿՈՒ Բ Ա 1 Ւ ԵՒՍ... մոլուցքով մբ։ թէ տա կաւ սկսաւ մեղմանալ ։ Լո յսի ու խունկի
Գրեց՝ Զ • ԳԱԶԱԶԵԱ՚ս Հեաուէն դ յառաջացած գիշերուան լռութեան ծաւալուն անուշութիւն մք Հ՛ոգին կր լեցնէր խոր
մ էջ դ Հ բացան ի պա յթումներր գեռ կբ շա բ՛ո ւնա - երկիւղածութեամբ։ կորսոլած Հին ղղեակի պէս ,
Կտա ո լէ պէս՝ ճ կո ւն ո ւ վստա Հ ոստ ո ւմո վ մք կէ ին իրենց աւերք արձ՛ագանգել շրջակայ Հայ գիւ անցեալք կք զտնէր իր ՛առջեւ դ լի քաղց ր տեսիլք–
բարձրացաւ պատէն վրայ : Յատկեց մէւս կալմք ։ ղերու անօգնական փողոցներուն մէջ ; ներվ ու տառապանքի վճիտ ապրումներ՛ով : Ա՝տա
Ս բա էն բաբախում՛ն երր Հ ա՝ ւ դա բ տ եցն ե լո լ Հ ամար *իլխւուն՝ վե ր ե ւ դ մուխի գա լա ր ո ւմներ ք դ ա/\էք ծ՛ումն եր ո ւն վրա յ ծանրացող մ առախուղբ կ՚անօս
քան էյ մք անգամներ երկար շունչ առաւ դ առան ց ալիք կ՚անցնէին դ աղօտօրէն կարմրած իրենց ծոց ե - րանար վա յրկեան է վա յրկեան % Հիմ ա զիտեբ թէ
սակայն՝ ո ելէ արգէւնքէ ; րբ ուռեցնելով։ ՀրգեՀուած տուն ՛ու տեղերու ինէու Համար քայէռբրգի՝նք առաջնորդած էին Հոս։
Մաքին մէջ որոշ չէր թէ էն չ պէաէ ր^էբ ՝• անխօս Հոգեվարքին Հեւքն էր որ երկին՛քին խոքերր Անշուշտ դ անիկա \էր եկեղեցին էր դ ուր ամէն
Սակայն գէաէր թէ դ բնազդաբար Հոն կբ գտնուէր դ կք Հ եռան ա ր դ կատարու՛ող ար Հա լիրքին՛ սարսուռք առաւօտ դ աստղե բու Հետ դ մօտիկ գիւղէն կուգար
Հակառակ ամէն քայլէն սպառնացոզ մաՀացու մաղելովդ աւելէ Հեռաւոր \ուզէներու վրայ դ շուար Հոն դ կատարելու իր ն՝ու\իրական պաշտօն\ք դ վերջհս–
վտ\անգէն ։ ԱՀազանդէ նմանդ սրտէն ղարկերք ան ու սեւեռուն աչքերուն մէջ։ Լոյսէ՝ն նորէն դէպի տ՛ուն վերադառնալու Համար (
դադար կք շաբունակէէն էրենց տենդոտ կշ^՚՚յթր^ կամաց կամաց դ մտածումներբ սկսան պայծա Հոգին թարմացած դ խնկաւէտելով իր ճամբան դ
կարծես էրեն ազդարարելու Համ ար դ դաղթագողէ ռանալ : Վերք՝ ոլրփշ ուղղութե՛ամբ դ նայուածքք վառ՛ուող ճրագնեբոլ ուզղութեամբ * * •:
Հետապնդող թշնամի է մք գոյոլթէւնք ։ ՛ոստումներ կ^էՀևէրդ մուխի ծւէններ դ բոցի ցոլա - Աակլ ՚ յ ե 1 սյսպէս ինքնամփոփդ օտար ակնարկ -
ներու Հետապնդումէն
Արձանաց ած մ արմ էն ր տակաւ կբ վերստանար ցումներ նշմարելոլ բաղձանքով ։ Վրիժայագ սրա Հեռու դ միայն/ քան\ի մք ան^
շարժելու կամքք։ Վայրկեանիւ մ բ Համար կծկուե ծութիւնով մ աիկ կ՚բնէր դ ականջին մ էջ գեռ կեն գամներ պաՀանջք զգացած էր^ իր Ասաուծ՚ոյ առ.
ցաւ պատէն կողքն է վար ։ ^իլուխբ ձեռքերուն դան էւ ու ե ր կար ո զ ա զազակն երո ւն գալարում ք , որ ջեւ կենալու ու սէր ար բանալու :
մէջ առաւ դ մտածումներուն ՛որոշ քնթտցք մբ տա էւն քնա պա շտ պան ո ւթ ե ան ան՛ս պա ռ կատաղութենէն Կեանքին այդ անցքեր բդ շատդ շատ ցանցառ
էին։ Մէկիկ
լու Համար ։ յորդածդ մա Հ ու ՀքդեՀ սփռած էր^ դեռ քիչ ա ֊ ռանալի ։ մէկիկ յիշելոլ էափ կարճ ու անմո -
Աատնեբէն՝ ճակտէն վրայ քսոլող կպչուն ո.ւսջ դ թշնամի գիւղերուն վրայ Հ Վրէ՚ե/Լ՝ օձի մք
թացութէւնք դ ձեոքերուն յանկարծական մղում մբ նմանդ գերագոյն մոլեգնութեամբ պլլուէր էր ա -
տուաւ , մէջքէն կա էս" ւ ած ղ աշո յնէն գո յոլթէւնր նոնց ալ վիղ\էն , կրակին* ալ Հեշտանքր պտտցնելով Առաջին անդամդ Հազիւ քսան տարեկան դ գիւ
ստուգելու Համար ։ Պատեանէն դուրս քաշեց ղայն դ դուռ ու պատուՀաննեբոլ իւղոտ երեսներուն* . .: ղին անուշիկ աղջկան֊ մր սիրաՀ՚ար , եկած ու խո
մատնեքով շոյեց ան՛որ երկսայր սրութէւնր : Տեղ Ելէ0 ՛Հ՛Ր քէս 1 արդարութեան կչէ"֊էն էափերք րան ին գիմ ա ց ծն րադր ա>ծ կր աղօթելոլ , արպկսզի
աեղ դ թանձրացած ար է ւն էն դ տակաւէն տաք կա - յ1՚Լ^՚Լ"՚Լ) ւոՐ ծիծաղով մբ շրթունքներբ պրկուե ֊ Աստղիկրլ իր կինւշ ըլլայ ու իր խնդրանքը չմեր -
թէքնեբուն Հպում բ դ անոնց ներարկեցին ան բա - ցան։ Հեգնանքով մտքին մէջ կրկնեց դ Ակն քնդ մոլի –.Յուսախաբ՝ որքան տառապա՛ծ ու լացած կր :
ցատբելի դո Հո ւնա կութ իւն մբ^ լԼրէ^՜է աններող ական տտամբն քնդ ատամանդ ու բնգոստ ոտքի Տարիներ վերչ՝, նոյն խորանին առֆեւ , ձեռ -
սարսուռներով բոցավառ • «•: կանգնելով աւելցուց դ ազգս ինչպէ՞ս աքգար՚ոլ - ՚եագրուած կբ քաՀանայ : Ուխտած ու աղօթած կր,
Ըրածդ ի՞նչ էդ Տէր Բարսեղ, բրածդ թիւն գտնէ այս կշիռներով *••: որպկսզի օծումին դրոչմը աննենգ մնայ։ Հիմա
Ի * * չ է •• Մ ութին մէջդ քանի մք քայլ Հ եռուն դ նշմաքեց այգ ուխտը յիչելով, կը դողգողար իր մեղքին՛ ա.
Վայրկեանէ մր Համար շփոթած , չՀասկցաւ թէ է եկեղեցէէն ջարդ ու փշուր կերպաբանքր դ գանկի Հաւորութեան Համար։
Հաղէւ
անողոք մեղանգրանքնեբով լեց՛ունդ բայց Հասնէր։ մ ր պէս խոռոչներուն մ ռա յլոլթէ^ք տարածելով Առեցեալ տարի, որպկսզի կին ը առողջանար ,
լսելի դ այս ձաբպլ որ կողմէն ականթին կբ չորԱ գին ։ Աչքերուն չէր Հաւատար • Գեռերէկ՝ նոր կեանքով մը իր տան սեմը պայծառան՛ար Հնոյն
Fonds A.R.A.M
կրկն ուի դ Հակառակ որ ան պատասխան ատոլ րե - այն կ՝ որ Հայերկն֊լ, գկչ կը գրուի, ՀետզՀեակ ա–
րաննե ր դ Հռետորական մ ա բղան քն ե ր ո վ դ Ոսկեդարն ւելի գկչ, իբր թկ «մոզովրգական» գրելու Համար
էսկ մութէ մէջ ձգելու փորձեր կ՛քնեն դ մեր այսօրք կամ իբր թկ «բարձր» արուեստով : Ու միչտ ան
իրողութիւնր
Հպարտ ենք մեր պատմութեամբդ մեբ մ շա - փառաբանելով։ մէջ էդ պէտփ այն է սակայնդ որ Հոսն յաւակնռլթեամբ : Նամակներ կը ստանանք
ւթիւննե րով ։
հ.ոձ$ՈէԼ ^**՜ Ց^՚ԳայՒ^ մեր րնղունակո լեղուն անկ՛ումէ քան է մք անուն բսէէսք թաւալգլոր յաճախ յ «.Բառ մր իսկ չփոխելու» խնդրանքով , տբ
Հէն թէ նոր X
Հպարտ՝ ամէնէն աւելէ մեր լեզոլովդ անկումէդ եթէ վեր չբռնէէն դեռ խնգրանք չկ , այլ Հրաման մը, Հակաոակ անոր որ
8 եղայ էն՝ մեծ ^ անգնաՀատելէ– ժ ա ո ան ւլո ւ ֊ Հայ մ շակո յթէ ա յ դ շքե ղ կո թողբ : ք՝ ա յց լեզուն գրուածքը ոչ թկ բառերով, այլ կչ\երով արմանի կ
թեան մ,ր տ հրացած ենք դեւ կր պարծենանք անտվդ չէ։ փ ր կո*֊էբ քան է մք անունով դ եթէ քազմութիւն– փսխուելու : Ցիշե՞նք այս առթիւ, թկ ֆրանսացի
արդարօրէն ։ Իրաւունք ունէ0 սակայն մէկք պար ներբ չգԼաՀատեն ղայն եւ թումք չկենան դ կարելէ Հռչակաւոր գրագկտ Մօփասան երկար տարիներ
ծենալու էր Հայքերուն ժառանզութեամբր , ^՚ԲՐ բոլոր մէիցնեբով • ինքզինք սրբագրել տուած կ Ֆլօպկրի .. .
էնք բան՝ մ ք չաւե լցներ եւ դ քնգՀակառակն , կք Հետեւեցէք մեր գրականութեան դ մեր էրա - Այս «վրկպ»ներոլ կարգին, ո լրի չ ցաւ մր, ր լ –
մսէսէ զայն դ էր կ ե ան բուէն ու գո րծ ո ւն է ո ւթ ե ամ բր է գրութեան 1 մեր բանա ս է ր ո լթ ե ան եւ մէն չեւ էսկ՛* րիչ վկրք մըն կ օտարաբանութիւնը , որ կարՆկք
կբ թուէ թէ եկած է ժամանակր դ ուր բառա ր ան ագէտ ո ւթ ե ան եւ կք Հաստատէք դ,րմ~ - սանկ չուք մը կուտայ գրուածքին , գգուա՛՛նք մր՝
ալէ քնգՀանրապԷսդ մսէւողէ մք կեցուածքով կք բախտ երեւոյթք. Անկումք : Անկում՝ որ ճակա գրո զի անձնաւորս ւթեան։ Զերծ չկ Սփիլռքր այս
եերկս/յանաւ ք մեբ մշակոյթէն եւ մասնաւո րապէս տագրական չէ դ այլ Հետեւանք նախ անդէտոլ - ցաւկն , բայց այս գետնփն վրայ աւելի ՚պսպզուն
մեր ,ե ղուձէն Հանդէպ : կասկած էկա յ "Ր աշէսարՀի թեան դ ապա՝ անփութութեան եւ վերջապէս՝ սնա - կեցուա՛ծք ունին մեր Հայրենիքի գրոզները , որոնց
ամ էն էն Հարուստ դ ամէնէն մ շակո լած լեզուներ էն վւառութեան դ օտար բառեր ո լ գո րծած՚ո ւթեամ բ ։ Համար լեզուն գեռ Հասարակ «գործիք» կր մ՛նայ։
մէկն է Հայերէնքդ Հէնք՝ Հէն աշխարՀէն մէ^դ նո– Կայ դ դժբախտաբար դ ա յն կա րծէքբ թէ լե - Այսօր մանաւանգ , եր բ«սլե տ ա կան» կ՝որակուի արե–
րբ նոր աշխարՀէն մէջ ։ ղուն «գործէք» մքն էդ արտայայտութեան պարղ լելաՀայ լեզուն եւ իբր պետական ենթակայ կ
«մէջոց» մրդ էսկ «գործիքը» երկրորդական է պետութեան ՀրաՀանգսեբուն , իր «սե՝1,սացիոն նո^
Պատմութիւնք էր անողոք վճիռներն ունէ սա րութիւնն՚երով» , «կոմիկական կոնտրաստներով »,
կա յն դ եւ մեր կեանքն ալ - զանազան երեսներովդ մէշտ դ կրնայ գէշ քԱա լ կամ ազէկդ բաւական է որ «րեսփիւպլիկա»ներով , «բազա»ներով , «կրիզիս »֊
էնկած է այգ վճիռներուն տակ ։ Հ՛էն Հայերէնք դ կերպով մբ արտայայտէ մարդուն՛ մփտքքդ դոՀա– ներով եւն . ելն՛*, որոնք խաոձն՚ոլրգ չկ որ կբ
գրարարք դ «մեռա՛ծդ է դ ել \էբբ «մեռածդ դ նետ - ցում տա յ ար տա յա յտ ո ւթեան մեր կա ր է քն ե րո ւն : ստեղծեն՛ , այլ խառնիճաղանճ , Ոսկեղարր մօտե -
ուած է մ էկ կողմ , մ էն չեւ էսկ յէ՛ շ ՚ ՚ կր1 1 1 1 , 1 յ մ ոու - Անշուշտ ար տա յա յտ ո ւթեան «մէջոց» մք դ բա յց ցնելով երկաթին ու խառնելով թիթեղին .. .
ցոլելու աստէւճան ։ Ղ՚՚արձա՚ծ են՛ք «գործնականդ դ նաեւ գերազանց արուեստ մք դ մարդու Հոգեկան դ
եւ գրարարք , մեր Հայրերու այգ շքեզ բարբառք , հմա ցական ււ Լ բարոյական աշխարՀներբ ցոլա - Գիտենք թկ աւելորդ են այս դէաոզոլթէլննե–
գուբս քշած ենք մեր կեանքէն դ էբր անօգուտ ; ցնոզ։ Արուեստ մբ, ՛որ դագրած է այլեւս Հասա - րք դ քանփ որ մարդէկ կբ շարունակեն՝ էրենց ճամ
Ղ՚ուրս՝ մեր գրականութենէն/ դ գրագարաններէն դ բակ «գործէք» մր ՚ՐԱալէ եւ դարձած բարձրագոյն բան դ Հայրեն՛իքէ շուքք էրենց ճակտէն ել կռթնած՝
գպրոցներէն նոյնիսկդ ուր Հ-ազէլ աղքատ գոյոլ - ստեզծաղործութէւններոլ մէջոց դ ինքն էսկ բլե պետութեան մականէն։ Ղ*էտենք մ անաւանգ որ «ա–
թէւն մբ կր քաշկռտէ ։ Ապաստան գտած է ան մի– լով ստեղագործութէւն մք՛. Աւելցուցէք քմրռն՚ոլ– կագեմէ կո ս»ն երո լ վաւերացումն ալ կ՚բնկերանա յ
ա յն մեր եկեղեցէւներէն ներս դ էբր եւ խօսք ու բն– մէ այն պակասէն վրայ նաեւ անվւութութի ւն բ դ եւ լեղո ւական ա յս քա զաքական ո լթ եան՛ դ Հեգնականք
թ եր ցոլածդ քարացած ու տ էս ււ ւր դ ել այդքան՝ : այն ատեն պարզ Րէէայ 1 է^է 1 ՚ ս լ ո լ – մեր լեղունգէշ վեքած ելով ո գրեք գա կան է ։
Պէաէ մնա0 յ Հոն 1 չենք գիտեր դ քան է որ մ էստում է կր դրուէ դազքատ ուանճէշգ դարտա յա յտ՚ո ւածզգա– Փակենք սակայն դ քսելու Համար ( ՛որ լեզուն
վաո ո ձեր Հոն ալ կ՚րլլան ու կ^առա^աբկուէն • ցում բ կամ գաղափարն էսկ վար կա րե կե լո վ դ ան ֊ ՛ո չ ոքէ մ ենաշնորՀն՝ է ։ Լեզուն բո վան գա կ Հա յո լ -
խ՛ուսափեէէօրէն՝ ։ թեան ժառանգութէւնն է* ան՛որ ան քռնադրա ւե լէ
Հայ մտաւորականս լթէլնբ դ գոնէ գ ր ո զ մտաւո Աեր խօսքր դ անշուշտ , պսպղուն դ Հռետորա -
րական ո ւթ է ւն ր կրնար տէր կենալ անորդ բայց ան՛ Հ ար ստութփ ւն ք դ զոր պ՛արտաւոր ենք պաՀել ալ
ալդ .էր խոշոր մեծ ամ՛ասնութեամբ դ « տ ղ սւ տ ա մ էւ սւ » կան լեղուէ մասէն չէ դ որ գգոլելէ է - եւ այսօր ղարգացնել ( երկրէն ներս թէ գուբս դ Հաւաքաբար
դարձած դիր կարգէն կ՛՛ուրանա լ զա յն դ անՀրաժեշտ լայնօրէն կք փռուէ կարգ մբ .գրողներու գր՛էէն՝ թէ անՀատաքաբ :
^նկատելովդ նոր գրականութեան՝ Համար; (ի ա մա - տակ : Ամ էն Հա յո լ ն ո ւէ բ ական պարտքն է աչալուրջ
նակէն դէմ չենք կրնար երթալ դ բայց կրնանք վեր Մեր խօսքք պարզ ու պարկեշտ լեզուէ մասէն Հսկոզութէլնբ դ Հէմա մանաւանդ դ որ Ափ՝էւռքէ
րլլալ ժամ տնակէն դ բն դո ւն ե լո լ Համ ար որ դ մեբ է* պարկեշտ դ այո դ որովՀետեւ լեղուն դ ՛ոճ զար - բաղմ ո թ էւննե ր ր դ ո րոնց մ էջ բազմաթէւ մ տաւո -
Հէն լեղուն դ թէեւ «մեռածդ , բայց աւելէ քան կեն ձած , մարզն բար ոլտ -
դան է է եւ պէտք է մնա յ դ գոնէ քի չեբոլ Համ ար դ կա՛ն՛ք ։ էդ ԳՐոգէս նկարագէրքդ բտկաններ դ Հայրեն էք կբ դառնան դ էրենց գէտու-
թեամբքդ արՀեստովքդ գոյքերովն ՛ու գումար ֊
քան է >ո ր Հա յր դ դարերու էր Հ ա բա զա տ ո լթ ե ա մ րք դ Որչափ ցաւազէն կր դառնա յ երեւո յ թ ր ւ երբ ներովբ ։
էր ոգէովն ու բո վան գա կ մ շակո յթովր անոր մ է^ն անուանէ գրողներու մօտ ^էսկդ յաճախ անփոլթու- Այս գոյքերուն ամէնէն թան կագէն ք չէ0 բա ֊
կ : Լեզուն , Հին կ ամ նոր դ խտացումԲԴ քէւրեղա ֊ թեան Հետեանքդ լեղուն կք գտնենք ոզորմելէ դ րո յականէն Հետ Հայ լեզուն դ որ պէտք է Հայրենէք
ցումն կ տրուած ժողովուրդէ մր կա րո զո լթ էւնն՛ե- աղքատ դ պարղ այն պատճառովդ որ «գործէք» կր տա ր ո լէ էր ճոխութեան դ էւ ր գեղեցկութե՛ան ու
րուն եւ առա քէն ո ւթ էւննե րո ւն Հ Անոր ճաշակէն դ նկատեն՝ զայն ։ Ո*֊ր՛է$ւեր դ ՛՛որովՀետեւ ժամանակ Հա յեց ի՝ո լթեանք մէջ՝, իսկ Ափէւռքէ մէջ պէտք է
զգացումէն դ ստեղծագործական կարողութեան եւ չուն\է՝ն յա ր գա ր ե լո լ * ուրէւշներ վերջապէս դ որոնք պաՀենք ղայն գուրգուրանքովդ էբրել Հզօրագոյն
ձգտումնեբուն՝։ էքեսց Համ քաւէս կռթնած կր գրեն դ նման մեծ ղօ– սլատնէշբ ա յլասերմ ան դէմ ել էբր լո յսէ բեկոր ր
Հէնէն ետք նո ր ր դ արդէ աշխարՀարարքդ էր րավարնեբոԼդ որոնք ռազմական վրէպներէ չեն մեր Հայրենէքէն * էբր ՚ոսկեզէն կամուրջք մեր եւ
երկու թեւերով դ արեւելաՀա լ եւ աբեւմտաՀայ ։
վախնար ։ մեր նախաՀայրերու Հոգիներուն մէջեւ ձզուած
Հպարտ ենք նաեւ մեր նոր լեզուովդ որ կր՛1– Չենք խօսէր այլեւս բանասէրներու մասէն , սերունդէ սերունդ դ Հ՚որիղոնէ Հորէղոն ։
թնած Հէնէն , մեր կեանքր կք վարէ եւ մեբ Հ՛ոգին ո րոնք չեն կրնար զատուէ լ քա բացած ա լան դո լ -
կբ բանա յ աշխարՀ էն՛: Ան ալ ժառանգութէւն մք դ թիւններկն : (Խմբագրական «3ՈԻՍԱՐԵՐ»^)
որ սակայն ենթ՛ակայ է մեք կեանքէն դ մեր մտքէնդ Կարելէ կր սիւնակներ լեցնել լեղոլական սխալ -
մեր կամ քէն : ներու արձանագրոլթեամր
, եթկ մամանակ ունե ՀԱԼԷՊԻ Ազգ– Գ աւառ • ժոզովր եպէսկոպոսա–
Մեր Հ էն լեղուն ունեցաւ էր է\ ո կե գա բ բ դ յն ֊֊ նայինք եւ–., եթկ էուզկինք խնայել անուններու կան վկայական՝ տ՛ուած է առա^ւոբգ ՀէաբեՀ էք * Վ *
տո յ ճան չցալ արծաթ ր դ յետո յ երկաթ բ եւ գեռ Հմայքին Հ Փոյասլեանէ եւ Խորէն վրդ* Բարոյեանէ։
ՀՅԱՌԱՋ»Ի ՊԱՏՄՈՒԱԾ-ԲՆԵՐԸ Ա ատն ե րք ջղա յնօրէն պրկուեցան դաշո յն ին կո թ ին նիկա գոՀարի պէս կր պսպղար Հչ՚՚՚֊րք^ի կան ան՛ էու
դ բողոքի ներքին թեան մէջ ։
վրայ ,
Ըրածս խս^չ է յ մրմռաց Այս խռովի է տեսարանին առջեւ դ մ տքին շփո
ԵՐԿՈՒ Բ Ա 1 Ւ ԵՒՍ... մոլուցքով մբ։ թէ տա կաւ սկսաւ մեղմանալ ։ Լո յսի ու խունկի
Գրեց՝ Զ • ԳԱԶԱԶԵԱ՚ս Հեաուէն դ յառաջացած գիշերուան լռութեան ծաւալուն անուշութիւն մք Հ՛ոգին կր լեցնէր խոր
մ էջ դ Հ բացան ի պա յթումներր գեռ կբ շա բ՛ո ւնա - երկիւղածութեամբ։ կորսոլած Հին ղղեակի պէս ,
Կտա ո լէ պէս՝ ճ կո ւն ո ւ վստա Հ ոստ ո ւմո վ մք կէ ին իրենց աւերք արձ՛ագանգել շրջակայ Հայ գիւ անցեալք կք զտնէր իր ՛առջեւ դ լի քաղց ր տեսիլք–
բարձրացաւ պատէն վրայ : Յատկեց մէւս կալմք ։ ղերու անօգնական փողոցներուն մէջ ; ներվ ու տառապանքի վճիտ ապրումներ՛ով : Ա՝տա
Ս բա էն բաբախում՛ն երր Հ ա՝ ւ դա բ տ եցն ե լո լ Հ ամար *իլխւուն՝ վե ր ե ւ դ մուխի գա լա ր ո ւմներ ք դ ա/\էք ծ՛ումն եր ո ւն վրա յ ծանրացող մ առախուղբ կ՚անօս
քան էյ մք անգամներ երկար շունչ առաւ դ առան ց ալիք կ՚անցնէին դ աղօտօրէն կարմրած իրենց ծոց ե - րանար վա յրկեան է վա յրկեան % Հիմ ա զիտեբ թէ
սակայն՝ ո ելէ արգէւնքէ ; րբ ուռեցնելով։ ՀրգեՀուած տուն ՛ու տեղերու ինէու Համար քայէռբրգի՝նք առաջնորդած էին Հոս։
Մաքին մէջ որոշ չէր թէ էն չ պէաէ ր^էբ ՝• անխօս Հոգեվարքին Հեւքն էր որ երկին՛քին խոքերր Անշուշտ դ անիկա \էր եկեղեցին էր դ ուր ամէն
Սակայն գէաէր թէ դ բնազդաբար Հոն կբ գտնուէր դ կք Հ եռան ա ր դ կատարու՛ող ար Հա լիրքին՛ սարսուռք առաւօտ դ աստղե բու Հետ դ մօտիկ գիւղէն կուգար
Հակառակ ամէն քայլէն սպառնացոզ մաՀացու մաղելովդ աւելէ Հեռաւոր \ուզէներու վրայ դ շուար Հոն դ կատարելու իր ն՝ու\իրական պաշտօն\ք դ վերջհս–
վտ\անգէն ։ ԱՀազանդէ նմանդ սրտէն ղարկերք ան ու սեւեռուն աչքերուն մէջ։ Լոյսէ՝ն նորէն դէպի տ՛ուն վերադառնալու Համար (
դադար կք շաբունակէէն էրենց տենդոտ կշ^՚՚յթր^ կամաց կամաց դ մտածումներբ սկսան պայծա Հոգին թարմացած դ խնկաւէտելով իր ճամբան դ
կարծես էրեն ազդարարելու Համ ար դ դաղթագողէ ռանալ : Վերք՝ ոլրփշ ուղղութե՛ամբ դ նայուածքք վառ՛ուող ճրագնեբոլ ուզղութեամբ * * •:
Հետապնդող թշնամի է մք գոյոլթէւնք ։ ՛ոստումներ կ^էՀևէրդ մուխի ծւէններ դ բոցի ցոլա - Աակլ ՚ յ ե 1 սյսպէս ինքնամփոփդ օտար ակնարկ -
ներու Հետապնդումէն
Արձանաց ած մ արմ էն ր տակաւ կբ վերստանար ցումներ նշմարելոլ բաղձանքով ։ Վրիժայագ սրա Հեռու դ միայն/ քան\ի մք ան^
շարժելու կամքք։ Վայրկեանիւ մ բ Համար կծկուե ծութիւնով մ աիկ կ՚բնէր դ ականջին մ էջ գեռ կեն գամներ պաՀանջք զգացած էր^ իր Ասաուծ՚ոյ առ.
ցաւ պատէն կողքն է վար ։ ^իլուխբ ձեռքերուն դան էւ ու ե ր կար ո զ ա զազակն երո ւն գալարում ք , որ ջեւ կենալու ու սէր ար բանալու :
մէջ առաւ դ մտածումներուն ՛որոշ քնթտցք մբ տա էւն քնա պա շտ պան ո ւթ ե ան ան՛ս պա ռ կատաղութենէն Կեանքին այդ անցքեր բդ շատդ շատ ցանցառ
էին։ Մէկիկ
լու Համար ։ յորդածդ մա Հ ու ՀքդեՀ սփռած էր^ դեռ քիչ ա ֊ ռանալի ։ մէկիկ յիշելոլ էափ կարճ ու անմո -
Աատնեբէն՝ ճակտէն վրայ քսոլող կպչուն ո.ւսջ դ թշնամի գիւղերուն վրայ Հ Վրէ՚ե/Լ՝ օձի մք
թացութէւնք դ ձեոքերուն յանկարծական մղում մբ նմանդ գերագոյն մոլեգնութեամբ պլլուէր էր ա -
տուաւ , մէջքէն կա էս" ւ ած ղ աշո յնէն գո յոլթէւնր նոնց ալ վիղ\էն , կրակին* ալ Հեշտանքր պտտցնելով Առաջին անդամդ Հազիւ քսան տարեկան դ գիւ
ստուգելու Համար ։ Պատեանէն դուրս քաշեց ղայն դ դուռ ու պատուՀաննեբոլ իւղոտ երեսներուն* . .: ղին անուշիկ աղջկան֊ մր սիրաՀ՚ար , եկած ու խո
մատնեքով շոյեց ան՛որ երկսայր սրութէւնր : Տեղ Ելէ0 ՛Հ՛Ր քէս 1 արդարութեան կչէ"֊էն էափերք րան ին գիմ ա ց ծն րադր ա>ծ կր աղօթելոլ , արպկսզի
աեղ դ թանձրացած ար է ւն էն դ տակաւէն տաք կա - յ1՚Լ^՚Լ"՚Լ) ւոՐ ծիծաղով մբ շրթունքներբ պրկուե ֊ Աստղիկրլ իր կինւշ ըլլայ ու իր խնդրանքը չմեր -
թէքնեբուն Հպում բ դ անոնց ներարկեցին ան բա - ցան։ Հեգնանքով մտքին մէջ կրկնեց դ Ակն քնդ մոլի –.Յուսախաբ՝ որքան տառապա՛ծ ու լացած կր :
ցատբելի դո Հո ւնա կութ իւն մբ^ լԼրէ^՜է աններող ական տտամբն քնդ ատամանդ ու բնգոստ ոտքի Տարիներ վերչ՝, նոյն խորանին առֆեւ , ձեռ -
սարսուռներով բոցավառ • «•: կանգնելով աւելցուց դ ազգս ինչպէ՞ս աքգար՚ոլ - ՚եագրուած կբ քաՀանայ : Ուխտած ու աղօթած կր,
Ըրածդ ի՞նչ էդ Տէր Բարսեղ, բրածդ թիւն գտնէ այս կշիռներով *••: որպկսզի օծումին դրոչմը աննենգ մնայ։ Հիմա
Ի * * չ է •• Մ ութին մէջդ քանի մք քայլ Հ եռուն դ նշմաքեց այգ ուխտը յիչելով, կը դողգողար իր մեղքին՛ ա.
Վայրկեանէ մր Համար շփոթած , չՀասկցաւ թէ է եկեղեցէէն ջարդ ու փշուր կերպաբանքր դ գանկի Հաւորութեան Համար։
Հաղէւ
անողոք մեղանգրանքնեբով լեց՛ունդ բայց Հասնէր։ մ ր պէս խոռոչներուն մ ռա յլոլթէ^ք տարածելով Առեցեալ տարի, որպկսզի կին ը առողջանար ,
լսելի դ այս ձաբպլ որ կողմէն ականթին կբ չորԱ գին ։ Աչքերուն չէր Հաւատար • Գեռերէկ՝ նոր կեանքով մը իր տան սեմը պայծառան՛ար Հնոյն
Fonds A.R.A.M
