Page 55 - ARM_19-1946_04

$ 4Փ# 4

ին, 1898—1901 վարած է «Հանդէս Ամսօրեարի 8առաջիկա) ճամբադ <ՑԱՌԱՋ»Ի ՊԱՏՄՈՒԱԾ-ԲՆԵՐԸ
խմբագր ութիւն ը, յետոյ
դաց ած է Պո էէս ել. ի զ -

•Տիր իբրեւ ուսուցիչ , Հսկիչ կամ տնօրէն Միի - ՏԱնՑԻԿԻ ՃԱՄԲԱ1ՆԵՐՌԻՆ ՀՐԱՏ

թարեան վարժարաններուն մէ^։ ԳաՀիրէի մէշՀ

Հիմնած՛ է Մ խիթարեան վարժարան մը։ փանի մ՝Լ\ Փարիզի մօտ Ա՝ուաւ՛ոնի անտառներէն մէկովն

տարվւ Գովյրիկեան Աբբահօր տեղա պաՀ –օգնական մէք բանուորներ կ՚աշխատին մաքրելու Համար գե­

եղած է եւ երբ 1941 Գհկա. \Հին կը մեռնէր, տին բ, ուր տեգի պիտի ունենա յ 1947 Օգոստոսին Եթէ կբ տոկաս՝ շարունակէ ճամ բագ, եթէ

Աայրսւվանքէ մեծաւորն էր ։ Եղած է տիպար՝ դաս­ Համ աշխա բՀ ա յին ,ճամբարբ , մ ա/՛նա կցո ւթեամ բ ակար ես՝ երկնցիր ձիւնին վբայ յաւիտենական

տիարակ : Հմուտ ղոյգ Հայերէններու, գերմանե­ 50 երկիրներու 50.000 արիներու։ քունք աչքերոլգ * Օգնութիւն մի փնտռեր , րչ– ա՛ք

րէնէ , ֆրանսերէնէ , անդլէերէնէ , յունարէնէ լա­ Վեցեբորգ ճամբարն է այս՛. Վերքին դէչերբ կարեկցութիւն ամ էնէն Հաւատարիմ բարեկամ էգ ,

տիներէնի ել թուրքերէնէ : գաշտին խաբոյկբ պիտի վառի Վյօկբլէնցանկէն ա– որովՀետեւ կ՚ապրէինք դժոխքի մբ մէք, ուր ամէն

1942 Դեկտեմբերէն մհ,, ած է ճ– ԱտէփաԹէաս ր ինե բու կոգմ է կարգով եւ զանազան քաղաքներ է մարգ կ՛՚աշխատէր իրեն Համար եւ կբ քանար փրկեք
ի ր կա շին » • •
վ. Հարուսէ-աէն. Հծն. Այտրն 1895/–), որ էր ամ– բերուած քաՀով մբ\

բոգ^ կեանքը անցուցած է Այտրնի , Եզմիրի, Պոլ– քՍարոյկբ պիտի լո ւս ազարգէ Հանգո ւց եա լ է բո Ա9 Եսասիրութիւն ։ էրբեք% Գերման զինուորնե -

բոյ, •Բորֆուի, ՚Բոքինէոյ եւ Գա վալայի մ ԷՀ–, չ զ ­ Պէ յտբն Փառ ւբլի 1 սկա ուտ ական– կազմ ա կեր պո ւ բուն աչքին առքի լ գերման կէնո կամ երախան ա–

բաղելով ո ւս ո ւո չո ւթ ե ամբ : թեան Հիմնագիբին , մեծագիր նկարբ, գրուած նօթփ կ՚իյնար փոսի մլլ մէք նուազուն կամ սո -

: 1941/5/ Փարիզի մէչ մեռած է նախկին Մ խի­ Հրապարակի մբ վբայ ուր պիտի կրնան տեղ գրա– վաՀար :
Փրկէ կեանքդ
թար եան Տ– ԱոիստակԷս վ. Վարդասես-նւ (ձ–ն.կու– *–ել 30.000 Հանդիսատեսներ \ քու անձնական միքոցներովյլ

տինա 1887/–) ուսուցի չ եւ «Հանդէս Ամսօրեայ» Անգլիա՛ ել իր գազթապետո ւթ իւննե ր բ պիտի աՀա ա յգ օրուան Հ ո գեբան ո ւթի ւն բ : Այգ էր

սւսումնաթերթի խմբագիր Հ Դրած է բառաքննա­ ղրկեն 9.000 արիներ այս ճամբարին Համար՛, , պա աճ առբ որ՝ Բ՝սկ եր բն կ ե րո ք պատաււր կբ գո գ -

կան դիտողութէւններ Լչորս Հատոր , տա՛ Վէէն - խամբար բ պիտի ունենայ , բնգարձակ Հրապա­ նար , որպէսզի ինքբ ապրի եւ միւսք * • • որո լն

*եա 1913, 1914, 1921 եւ 1923), զասական մանր րակէն զատ , մարզադաշտ մբ, շուկայ մբ , կբկէս Հոգ։ Զինակից գերի բեկերս , ՛որ կռնակի տոպրա -

բնագիրներ եւ ձեռագրական Համ եմ ա տ ո ւ թ ի ւն ն ե բ մր , ցուցադրավայրեր , աշխատանոցներ , կառքե­ կին մէք ունէր պաՀ ածո յ միսի տուփեր եւ «պիս -

(երկու Հատոր , 1913 եւ 1923), «Հայ Գրչագիրնե– րու յատուկ կայք, ճաշարաններ, կարդալու եւ քիւի» կամ նոյնփսկ ծխախոտ , իրեն Համար էր,

րբ» (1924), «Ցերոնիմեայ վասն \ի քսան եւ յեր– զբօսանքի սենեակներ ել Հ ի ւան դան ո ց Հ երբեմն կը նստէր գէմս ու տուփբ բացած կբ

կուս գիրս առ ի Հեբրայեցլոց զոլա ամո ւթ ի ւես ՛Ար ինե րո լ ճաշբ լաւ պիպի բլէայ՚. Հիմակուբնէ սկսէր ուտել, իսկ ես՝ "(ԷԼ ՜ *ՂէԼ ^ԼԷՀ ^այէէ էբ^ն ,

բաժանելոյ» Լ\920) , Յով Հ աննէ ս Բար–&ո ւշան ի Հա­ արդէն 1 4 օրուան ճ ա շա ց ո ւց ա կբ պատրաստուած, երանի տալով որ ախո րժա կ ո ւն ի բն կ եր ս ։ Ո լր\է Հ

յոց կաթողիկոսին գրած թՈէ–գթը^ (1923), «Նիւ­ է , - ֆրան ս ա կան եւ անգլեւսաքսոն ճաշ խառն - ի՚^նչ կրնայի բնել, քանի որ՝ ան կ՚ուտէր , իսկ ես

թեր Հայ Բառաղ րութեան» (1920) նաեւ «Մատե­ ո րովՀ ետ եւ ճամբաբ բ պիտի տեւէ այդքան ատեն \ Կբ գ է ա է է * * * կշտանա լո լէ։ Երկու. Հայեր՝ իրենց

նագրութիւնք Էքւթաղի . քննութիւն եւ բնագիր * Առաքին շաբթուան ճաշբ կբ պարունակէ թէյ9 մէք կբ բաժնեն վերքին պատառբ, իսկ Ե*֊բ"աա -

յաւելուած \)ւսե բեա յ կ ե սա րացւո ք թո՛ւղթ առ կար– Հաւկիթ եւ խոգերշիկ, կաթնապուր ^ խորոված ցին, սա պատերազմներուն յգացողներլլ մեզի

պան՛ս ս» • (1930) : Ասոնց մեծագոյն մաս բ Հեռաւոր միս, ոչխարի միս, պանիր, անուշեղէն , մեղր, նման չեն , առանձին կ՝ուտեն ու քեզէ Հետ ալ ա–

պատրաստութիլնբ կբ կազմեն «հասական Հայե­ կաթ ել բբինձապուրՀ նոլշ - անուշ կբ խօսին • • •

րէնի ք՝առարան»ին , որ սակայն անտիպ է , եւ մշա­ Այո 50.000 թ ի ւ ի ն ՚Լբայ պիտի աւելնայ 30.000 Երեք օր եւ երեք գիշեր տեւեց մեր ճամ բոր -
անգամ
կումի կարօտ ։ Ո*–նի թարգմանութիւնն եր եւ բա­ ֆրանսացի արիներ եւս, .որոնք երկու օրն դսւթիւնբ , մինչեւ որ Հասանք լեՀական գետբ

նա ս տ եգծ ո ւթիւննե ր որոնցմ է մ աս մ բ տ պո լած , մ բ պիտ ի փո խո ւին\ Վիսթուլա Հազարաւոր գերման գիւղացիներ ,ի -

մաս մր անտիպ էր : \ք անօթ էր քանի մբ լեզուի , Կբ յուսացուի թէ ամէն օր 20.000/ մօտ մոզո– բենց ձիակառքեբով շարուած են գեաեզերքր եւ

իսկ գա ս ա կան Հա յերէնի Հմ տ ո ւթ ի ւն բ արտա­ ՎոլԲԳ ՚դէաէ այՑ^*էէ համբարք; Փոխագրութեան կարգի կբ սպասեն։ Ե" եւ բեկերս, քիօլան , առանց

կարգ ։ • Համ ար օրական 20 մ ասնաւո ր կառա խումբեր պ ի— դժուարութեան անցանք գետէն միւս կոգմբտ ԳՐ^՛–

ա ի բանին Փարիզէն Մ ուասոն \ թէ էրիկուան մութին։ Տանցիկ Հասնելու Համար

Արիներ բ պիտի բնակին վրաններու տակ՛. Պի­ Հարկ էր 20 քիրոմեթր եւս քալել, բայց, իրիկու­

տի զետեղուին քուր ի խողովակներ եւ 300 Հեռա - նբ վրայ Հասնելով ստիւղուած էէնք տեգ մբ գտնել

խօսային ցանց ւ գէշեբելոլ ։ Ուր որ գացէնք «աեղ չկայ» պա­

Հ$ամբաբէն վա յբ բ Պո ւլոնեբի անտառին տա - տասխանեցին մեզիւ Ֆրանսախօս գերման զին­

օ ր ածո ւթ ի ւն.բ պիտ ի ունենա յ եւ երեք կողմ էն շբ~~\ ուորներ մեղի թելադրեցին գերման կարմիր ԷՏա -

Փրակայէն կբ Հաղորգեն թէ Ջ Լիս ո ս լո վաքի ո յ քապատուած պիտի Բէէայ Աէնի*կողմէ\ չին շէնքբ երթալ, թերեւս տեգ մք գտնուէր՛ պառ­

մէք Գեր մ անն երք ք տար ո ւմ բ պիտի բբան այ մ ին– Տակաւին յայտնի չէ թէ Գերմանիա եւ ք^տա– կելու Համար։ Ընկերս , որ գերի էր՝ կբ վախնար ,

չեւ Ն"յեմբեր ; լի՚ա պիտի մասնակցիլն թէ ոչ այս ճամբարին\ քսելով թէ իր «քօմանտօն» ձգած ԲԼԼա1ո*/ ՝ ^ԷԷՀ

Չեխական կառավարութիւնք խնդրած է ^ամ բա րբ լրանալէն ՚ Ս ՚ բ ք » աշխարՀ ի ամէն վախնար գերման ոստիկաններէ կամ պաշտօնա­

էիսի Համաձայնական Տանձնաիսումբէն , սսւՀմա կալմէ Հաւաքուած այս արիներբ ֆրանսացի քա­ կան մ արմ իններէ ;

՚եագլո լիւր բաց պաՀել , կարենա լ փոխագրելու Հա­ ղաքաց ինե ր ո ւն Հ իւբե ր բ պիտի բ լլան՛. Կհուզես եկուր, կ՛՛ուզես Հոս կեցիր, Բ"ի՛ է՜
քի ք Նախորդ ճամ բա րներբ , մ էքն ԲԷԼա լով
մար Հիւանգեերն ու գերիներր, որոնք կրնան Հ ո լան– բեն վճռական կե րպով ւ

մ ք ուշանա լ : \ տա յին բ , տեգի .ունեցած են Լոնտոնի , փոփէնՀա*– Ընկերս շուարած էր , իսկ ես՝ մտքիս մէք կբ

Մինչեւ Օգոստոսի վերք 9490&0 Գերմանացիներ ^է1* * Պ ԲԲՔբնՀ էտ է եւ կոտոլլոյի մէք (Հունգարիա^ : յիշէէ թէ ի՜^էսվէս Է"ՔԲ մինակ կերաւ պաՀ ած ո յ մի­
սք , եւ ես անօթ ի ա չքեր ո վ ղէնքբ գիտեց ի երկար :
մասնաւոր շոկե կառքերով փոխադրուած են Ամե­ Կդիմանանք թէ Հայ Արիներն ալ պիտի, մաս­ Վրէժս կ՝ոլզէի լուծել ։

րիկեան գօտին եւ 567000 ֊ս՛է Մ ո վետ ական լւ*. Ո ՚ ֊ ր ի չ նակցին այս ,քՀամբարին Հ

500.000 անձեր ալ այս յմմսու մէք պիտի– մեկնին։ Պիաի գսք ս թէ չգաս ^ Հարցուցի կրկին ։

300.000 գերման մաս%ագէտ գործաւորներ Հոն պի­ ՆՈՐ ԳԻԻՏ ՄԸ ԵՐՈՒԱԱԴ.ԷՄԻ ՄԷՋ Զ եմ գիտեր , կբ վախնամ որ • • •
տի մնան առայժմ է
Ալ չՀամբերեցի , գլուխս Հառած՝ ո լղզուեց ա ք

Երեք միլիոն, Աիւտէթեան Գերմանացիներ , ո–. Կարմիր իյաչի շէնքբ։ Երբ շէնքէն ներս մտայ՝

ինչպէս գրած էի՚^ք , Եր ո ւս ա դէմէն մէկ մ գոն գթութեան քո յբեր Հարցուցին ինծի * ի^նչ 1լ ո լ -
բոնց մէք նաեւ ՛անոնք որոնք ա յս կագմ ակեր պո լած Հեռու, ավերքին դատաստանի
փոխադրութկ0էն առաք մեկնած էին արդէն ՜, Հե - ներու եկեղեցիին Հովտին» խաչակիր­ գես։ Կհուզեմ որ այս ւլիշերուան Համար պառկելու

ռացան երկլքէն է՜. բակէն տասնբՀէնգ ոտք ՚ԼաԲԲ տեգ մբ ցոյց տաք։

բնգարձակ քարայր մբ երեւան Հանուած է ։ Ա յս |––=– Ի^նչ ազգ էք ։ = Ֆրանսացի * Ո^րկէ^

Եբկոյ^ միլիոնի մօտ Զեխեր սաՀմ ան ամ երձ քարայրք բրիտանացի երկրաբան Պ • \ճօնսի կողմէ կռւգաք։ - ՝Բէօնիկսպէրկէն ։

շՐ քանն ելք բ մ եկնած են եւ տեղաւոր ուած լքեաք .յխնուեւով . < աստատուած է որ ստորեկրեայ քրամ–

գոր ծա/՛ աննե բու , ար Հ ե ս տ ան ո ցներ ո լ եւ ագարակ բար մ բն է , վանականներուն ձեռքով շինուած Տետոյ՝ պատմեցի տեսածներս , քիչ մբ աւելի

ներո^ւ *քէք։ Աեպտեմբեբի մէք մեկնելու Համար քրիստոսի 350 թուականին՝ X եղերական գոյն տալով։ իրարու երես կբ ն՛այէին
ոլ յայտնի էր որ, կբ խղճային վրաս։
•ր ձանագրո լած 400.000 Գերմ ան տցին երէն մէկ Եկեղեցիին լուսաւոր բակէն չորս քառակուսի

տասնեբորղ բ կամովին մեկնած է ։ Աոցիալ գե -. ոտք բացուածք մ-ը որ կբ բա ցոլի գէպի բնգերկր– Անօթի չե^ս։ =ւ Անօթի եմ , քոյրեր, բայց
ի%չ բնեմ...
ոկրատներէն մեծ մասբ Ամերիկեան շրքանն է եայ անցքբ, գէպի քրամբաբբ 1լառաքնորգէ : Աւե­

գացած • ի՚ս կ Բո էո Բ՝ Համ ա յնավաբներր ռո լսական լի քան 35 իբաբու մէք ագուցուած կամարներ , ՛Ո­ ՚ Նստեցէք, պարոն , նստեցէք, ըսէն էնծէ ու
անցան մէւս սենեակը ։
շրքանբ մեկնած են ; , րոնք անվթար մնացած են , կբ բռնեն ա յս քրամ­

(հո լսական Լբքանի գերմ անաց ի Համ ա յն ա վա ր - բաբբ., որ միաբանութեան կոգմ է կբ գործածուէր Կռնակէս տոպրակը վար առէ եւ անկէլնբ

Աեբբ կբ Հրալցի բեն Զ եխո ս լո վաքի ո յ մ էք գտնուած անձրեւի քուրբ Հաւաքելու եւ գործածելու ; Գարե­ դրուած նստարանէ մը վրայ Հանդչէլ սկսայ*, ք՛՛՛ն ք

իրենց կո ւս ա կց ա կան բն կերն եր բ 1 որպէսղի իրենց րու րնթացքին կամ արն ե ր ուն քա բ ե ր ք անձրեւի յոդնռւթէւն : ՝թ է չ վե ր^ը երկու քոյրեր ուտելէք

միանան ; քիուսե րբ ա յս գաղթականներուն Համ ար քուրեր էն մ աշած ^են : բերէն էնծէ, խոշոր պնակ մը ապուր, Հաց , պա -

արտօնութիւն ստացած են , որպէսզի իրենց Հետ ո– Ե րուսաղէմ տարին երէ ի վեր քուրի նուադու - նէր , ու կտոր մ ըն ա/ երչէկ Հ Այգ պաՀ ուն էնք -

րոշուած չափէն աւելի գոյք տանին եւ 5000 մար– թենէ կբ տառապի , .ուստի (Հունաց ել Հայոց պատ­ գինքս աշխարՀԷ ամէնէն երջանիկ մարդը կր կար–

քէն աւելի գրամ ։ րի ա ր քո ւթ ի ւնն երբ , որոնք ա յս նոր գիւտին վոա յ \ծէէ : Այս էն չ բախտ , էն չ մեծ յաչ^ողոլթէւն՝՝ սովէ

| * Աեպտեմբեբի վերքբ արգէն լրացաւ ՊոՀեմիոյ եկեղեցական իրաւունքներ ունին, կբ ծրագրեն վե– եւ զրկանքի ՚յֆւ օրերուն : Ջեմ դիտեր թէ ինչպէս

եւ Մոբավիայի շատ մբ քագաքներուն փոխա - րաՀ ՚Հասատսատտաետել ւ աայւսս քր ամբարբ , օգտագործելու կերաք պնակ մը տաք կերակուրը , այնքան արագ

գրոլե լիք Գերմ անաց ինե ր ո լ պարպումբ ։ Ա աՀ մա– Համար զայն ; ու անկիրթ։ Գերման կարմիր խաչուՀէն դէտած

նտգլուխին մօտ Տէսին քաղաքբ , որ Աիւնիխէն ա– Նոր գտնուած այս քրամբաբբ պատմական ու- էր գէս, ել մօտենալով՝ Հարց՚ոլց. նորէն կ\ոլ -

ււաք 130.000 գերման բնակիչ ունէր, Հիմակ մնա­ բիշ արդիւնքներ եւս պիտի տայ* Արդարեւ բ ս ա ա– ղեԲս տաք կերակուր Հ Բե՛ր, ըսէ էրենւ Ամօ՞թ ,
երբեք :
ցած են 3000 միայն , մեծ մասով վարպետ գործա–՛ լան գո ւթ ե ան Գաբր էէ լ Հրե շտակապետ բ ա յս Հ ո վ–

ւորնեբ : տին մէք պիտի փչէ իր փոգԲ) Վռբքէ^ Գատաս՛Հ­ Հ Կ՝ԿՐ"ՐԳ սթակը լրացնելու վրայ էէ, երբ
բա -
Գերմաններու ւււյս փոխագրո ւթեամ՛բ անշուշտ ատն ի օրբ ւ ճամբորդ րնկերս , քիօլան՝ կամաց մը դուռը

պիտի լուծուի Զ եխո սլո վա՚քիռ յ փոքր ամ ասնու -. Հնագէտներու կողմ է խաչակիրներու շինու - ցաւ ու մտաւ ներս : Մէնակ չէր կրցեր մնալ դուբ–
:-
թե անց ամ են ա բա ր գ խ^գիբ բ » բայց կան տա կալին թ ի ւնն ե բ ո ւն քնն ո ւթիւննե րէն յայանի կ^բլլայ \ո՚ր սր , մ անաւանդ որ վախկոտէն մէկն էր արդէն բա­

ուրիշներ որոնք գեռ լուծուած չեն Հ անոնք կբ նմանին 0ուիսսւվւացի Հովտին մէք գբա - Եկուր նստէ՛ քիօլան, եկուր , այս քոյրերը շատ

Օրինակդ Հարիկր Հագար Հունգարացիներու նուած Ա բ * Մ արիամ Աբբայարանին : բէ են։ Ա է Հարցնէք թէ ինչ ըրաւ ընկերս։ Ան աք

Ա լո վաքն ե բոլ– Հետ փոխանակելու պարագան , նաեւ Այս Աբրայա ր ան բ քանդուած է Ա ա լատինի կերաւ տաք ապուրը, տոպրակը դրաւ պան էր է ել
Զեխ կողմէ, որ Աուրիոյ եւ Եգիոչառսի
200.000 ուրիշ Հունգարներ , որոնց Համար վե բաշին ելու Համար Ե բուս աղէ մի Աուլթան էր , եբչէձէ կտորները վաղուան Համար Հ. . . Տետոյ ,
խոր -
կա ռավա բութ ի ւնբ փարիզի խաղաղութեան պարիսաֆեբբ մեզ տարէն չէնքէն կողքէն շէօուած տախտակէ

Հբգամողովէն խնգրած է որ պարտագրէ Հունգա– հ.ՐԲ Քադաքբ գրաւեց 1187 թուականին , զայն տաղաւարէն մէՀ, գիշերը անցընելու Համար։ 8ա–

րական կառավար ո ււթէ իւնբ սնոնք վերստին պ ա շ ա պ ա ն ելու Համար ԵՐԲՈԲԳ Խաչակիրներու ար­ իսերոլ վրայ երկնցած՝ փառք կուտայէ Աստուծո ք

ներս առնէ : շաւանքէն , որոնց կ^առաքնորգէր Առի ւծ ա ս իր տն որ այս յաչողոլթիւնր ունեցայ , ել կուշտ փորով

Երկու փոքրամասնութիւնն եր եւս կան, 50էն Ր է լա,որ ; պիտի պառկէի զո ց սենեակի մը մէչ –.Ընկերս սկսաւ

Հարիւր Հազար ԼեՀեր քծ՝էսրնի նաՀանգին Հանքա­ գովել Գերմանացիները , թէ շատ «շէք» են ելն . ,

յին մասին մէք եւ 90 Հազարի մօտ Րւկրայնառի - ԿԸ ԽՆԴՐՈՒԻ ԿԱՐՃ եւ մանաւանդ ՄԱ՚ԲՈՒՐ

ներ, Արեւելեան Աէովաքէոյ մէք % գրել մարզական մրցումներս լ նկար ագրո ւթի ւննե - (2) ՀԵՐՈ8ԵԱՆ

բքլ^ առաւելապէս ծանրանալով արդիւնքէն վբայ։

Fonds A.R.A.M