Page 54 - ARM_19-1946_04

ԹՈՒՐՔԻԱ՝ ԵՐԷԿ ԵՒ Ա8Ս0Ր ՏաէտաԱկխ խԱդխըեւ Ամերիկա ՎխԱԱափ ՄխիթւաեաԱ

ԳԱՐԶ՝ ԳԷՊԻ ՀԱ8ԼԱՄԻ ՊԱՐ ԽՄԻ Սըմնըր Ուէլզ, Մ ՛ Նահանգներու արս վաԱքիԱ վիճակը
տաքին նախարքօցաւթեան նախկին Փոխաէեւրդը
(Մասնաւոր թղթակցութիւն 0 առավի) հէաեւեալ շսորհրդածւութիւնները կ՚ր&է Տտրաա&է.. Հանդէս Ամսօրեայի 1945ի թ ի ւ 1—12 Ցուն,
լի հարցին աւսթիւ ուար . Դհկսւհմրհր թ ի ւ է ն կը. քաղենք հհաեւհալ
աեղ եկութիւնները •—
ք\կԼսյդլւՈխթեսէ վրիպած՝ Ը 1 լ ա լ հ.Ա թ ո ւ ֊ 1 , է ն թր­ Օրուան Հրաաասլ իսգիբԱ հեաիսեալն է

քական կարգ մը նորութիւսներ ; Եթէ մինչեւ այս ՄէԲկ թէ երկու աշխարհ պիտի ունենանք ։ Համաշխարհային պաաերագմբ նիւթական քզ–

թղթիկներ ու մամ անում ք գրուած չէ ա յս մասին , Հրատեր որոնք մէկ աշխարհ ունենալու տեսա կէտք գալի վնասներ պաաճառեց Ա ի ա բան ո ւթ ե ան գրեթէ

ահաւասիկ • կք վատտ գովեն , այն տեսակ քա ռա քա կան ո ւթ ե ան Բ"ԼԱ ր հիմնարկութեանց եւ կայաններուն *Լբաձ »

Երեսփ* նոր Ժողովք (իրենք կ՛քսեն «Ազգային մք կք հետեւին , որուն հետեւանքն եր ք հակառակ միեւնոյն ատեն անհաճոյ փովւո խո ւթ իւններ յառավ

Ժողով») 1 որ եօթանասուն ՛հեմոկրաաականներ կր արգի *–սք կ րնան ո լնեն ալ ո լ կրնան ստեղծել այն բերելովդ միաբաններու կեանքին մէվ (արգելափա–

Հաշուէ ^ԹՕի մօտ Հալքի կուսակիցներու կողքէս 1 տեսակ բան մբ , որո ւն հակառակ են* այսինքն եր­ կում եւ բռնի աշխատանք) ;

մօտ աւր ա պէս ամիս մք առավ (26 Օգոսա .) , ւլբա– կու աշիաբհի ստեղն ումք% Որպէս օրինակ կարելի Վ^անքբ Ժամանակ մբ եղա.ծճ է ամէն երկրէ ե–

ղեռաւ 21 Յուլիսի երեսփ* բնտրութեանց «վաւե­ է տալ Տարտանէլի Լո*֊բվ քացուած պայքարն ու կող ու խուժող (աշխատելու տարուած) հայրե­

րացում »ով ՚ Ի*ն չսլէս յա յանի է , երկու ամ իս ա ֊. վիճաբանութիւնք : նակիցներու ապաստանարան , ուր ամէն՝ գիւրու -

•և Վայն ա ս ո ւն փրթաւ թէ .քնարա­ քիուսիայ համար ՚Լթեղոլցներոլ ապահովութեան թիւն տրուեցաւ։ Աբբահայր բ, Հ* Ա՝ ես րոպ արք*

կան ապքբինութիլններ գործուած են, ու իշխա խսգիրԼՀ կքԼ սկսի ՛ս յն օրէն, երր Աեծն Պետրոս Հապողեանբամէնուն ունկնդրութիւն եւխոբհոլրգ ,

նոլթեան գլուխ գտնուող յ,ալքը, զինուորական 1696^5, Ազովը գրաւելով գէպի Սեւ. Նով ելք Հ շնորհեց անխտիր եւ սիրայօժար։
•ուժերու
նեցուցած գործօն միվամտութեամր , բռնութիւն բա շահեցաւ ; ՛Նեղուցներ ր Խ * Մ իութեան ղէպի Արել Ա եծ ծախքերով մասնաւոր պատրաստուած
համար
է գիւղացիներուն վրա յ ապահովելու մուտքի տաք վուրերք ելլելու միվոցք կ՛ապահովեն։ թաքս տոցնեբո մէչ, Նո ՚նբ գժուա,բո ւթեա նց

իր յաղթանակք ; Նեղուցներուն հակակշռելու պարագան /# . Ա իու­ կա լով, պահուեցան Աատենադարանին Զեռադիր–

«Դեմոկրա՛՛տ՝» Թուրքիա, ո1 չ միայն պատրաս­ թեան անմփվական ապահովութեան հետ կապուած ներր, թեբթերբ եւ գիբքերր, նմանապէս աբժէ­

տակամութիւն յա յան եց ունկն լարելու արդար դի– քաւոր հնութիւննեբբ ։ Պետական մարմիններէ ա–

ւո ս ղո լ թի ւն ն եր ո ւն , այլեւ խսգիբ բ ենթարկելու ա– է՛ ռավաբկուած տեղափոխութիւն մբ հայ մշակութա­

ղատ ու հ ր ա պ ար ա կա յին վ իճաքանո ւթեան ։ Ա յս \Գրգ գարէն ի վեր պատերագմ՛ական եւ առեւ- յին հարստութիւնք կաղմող հ ա ւաքածոնեքո ւն

նպատակով ալ, ամբողվ երկու օր, գիշերք ցերե՛­ տրական նաւերուն Նեղուցներէ՛ն անցն ե լո ւ իրա– աննկա՛տ թողո՛ւած է միարանն երէն եւայսօր ոչ մէկ

կին խառնե լով , քննա ղատ ո ւթի ւննե բն< ու բողոք– ւրւնքք վիճաբանութեան առարկայ դարձած է ; մասնիկ կոր ուստի մ ատնուած է % Աակա յն Հա յաս­

ներք ենթ ար կե ց Երեսփ * Ժողովի նկատառման ; 1831^՛ Հիւնքեաբ իսկէլէսիի դաշնագրով /ի ուս իա աանի ե լ Ափիւռքի հայութեան հրատարակութիւն-

կասկածէ գուրս է, որ ա յս հանդիսաւոր խեղ­ գէպի Մփվերկրական աղատ անցքի իրաւունք ստա­ ներէն ղրկուած մնացած են, եւ կբ փափաքին որ

կատակութիւնք եւս չէ վրի պա ծ յետ ին րարեմիա ցաւ , մինչդեռ ուրիշ ոչ մէկ պետութեան արտօն­ իւրաքանշիւք հայ հրատարակչական մարմին , խմ­

մ ա րգո ւն ուշագրո ւթենէն : 70ի գէմ 350 ձայնի մե– ուած էր Ա ե լ ծով մտնել Հ 1840/՛՛ Լոնտոնի գա շնա - բագրութիւն եւ հեղինակ առավին հերթին , ապա­

ծ ա մ ա սնո ւթ ի ւն մք ասլահ ՜ովելէ վեբվ Երեսփ * նոր գիրք կ ՚՝աԲ՝գի՝էհԲ որեւէ մ ար տան աւի Ա ե լ ծովու հով միվոցով լո յս տեսած թեբթելրէն ու գրքե–

էիոգովին մԷվ^Հալքք կք, փորձէր պարզապէս շ/ ո ւլո– մուտքն ու եէքբ ։ 1856^; Փ՛արիյլի դա շնագիր բ (հու­ րէն ղքկեն Վիէննա ։

վուբգինքիթին խնդալ, երք շռնգալից պարղմտու­ սիս յ արգի լեց որեւէ տորմիղ պահել Աեւ ծովու 1944/՛" եւ 1945 (Փետրուար) ռմբակոծութիւն–

թեամր կք յայտարարէր՝ թէ Ժողովք լբվ°րէ"՝ մկէավ։մ պ\եՏ7տոՏիւթեաՊներցլինի նւ գաշենբոաւգնրով իր թոոււնրքքիոյ կր ս բբաւաէբրե– ներէն խորտակուած են վանքին ասլակիներբ, սա–

նկատի կ՚ունենար ամ էն քննադատութիւն ։ Այե Ա եւ ծովէն մ անելու կամ դուրս ելլելս լ եւ Ո՝ ու- կայն շէնքբ սեւէ վնաս կրած չ է ։ 1945 Ապրիլ 7էն

.առթիլ թերթերու մ էվ տ րուած մ ան րամ ասնու - ո իա իրաւունք կբ ստանար նաւատորմիդ մք պահե­ 9 Մ խ ի թա բե անն ե րո լ եկեղեցին ռում բէն մ եծ վբ–

թ իւններ կք պոռան, թէ Հալքբ ո՛ չ միայն Օյքին կք լու Աեւ ծովյււ մէվ։ Լողանի \*)23ի պայմանագրով ն ասնե ր կրած է , ի նչպէ ս ն աեւ տպա բանի յար կ ա -

խաղայ , այլեւ կբ մխրճէ իբ գԼո՚֊խբ աւաղին մէվ, նոք գրութիւն մք ստեղծո՚լեցաւ , որուն համաձայն 5•բաժինք, ուր հայերէն եւ սրեւելեւ ՛ն լեպուներոլ
յանձ–
ղռացող կատակեբգութիւնբ չտեսնելու հ ամար՝ Տարտանէլք կ՚ապաղինոլէր եւ միվաղգային տառե բու բաժ ին ր ղ գ ա լա պէս տուժած է : Տպարա­
Դա ^էակ­
Եօթն է աւելի Դեմոկրատական ու անկախ երեսփո­ ՝յժողով մ բ կբ » աս տ ատ ոլ էր Աղ դեր ո լ 1936/՛^ նին անվնաս մնացած մասին մէվ շուտով վեր­
ռազմա–
խաններ , եօ թ ան սւ ս ո ւն է աւելիդ գէսԼՔ ռ լ ի բո ղու— ցութեան հովանաւորութեամբ։ ՎեբվապԷս սկսած են շարունակել գո րծ ո ւն է ո ւթ ի լն բ 1 եւ պա­

թ իւն կբ թուին խար գա լան անքն ու նենգութիւնբ Մոնթբէոյի պայմանագիրբ նորէն փոխեց տերազմի ամբոզվ տեւողոլթեաս չեն գա գրեց ու -

փաստող, (որոնց կարգին նաեւ Աարավախտր, ն.աւեր ո լ եւ առեւտրական նաւերու երթեւեկի կա­ ցած ։«Հանդէս Ամսօրեա»ն միշտ տպուած է , էվե–

Ֆէվզի Զագմաք , 0)ոլաւս ՝Բէօփբիւլիւ , - Փբոֆէ֊ նոնն եբբ , քՒուրքիա իրաւունք ստացաւ ՚քյեղոլցնե– րր պակսեցնելով ։ Պետական կարգագրութեան հա–

սէոբ, Ատնան Աինտէբէս , Ըեֆիք փոբալթան եւ ր ր ղին ե լո ւ եւ վ երահաստատուեցաւ «խաղա գոլ - մ1աաձճաա ւյն «Ազդա յին Ա ա տ են ա գա բ ան»ներ ո ւ շարքր
թէ օդային
ուր ի շն եր ) , եւ սա կա յն՝ բարձրացող աղմ ո՚ւկբ ո՛ Հ թեան թէ պատեբաղմի ատեն ծովային առժամա՛Րապէս գա գրած եւ մ իւ ւններ սշխա–

մ իա յն կբ դառնա յ «ան ա պա տ ի ձայն» , ա յլ եւ բո - առատ նաւարկութեան» սկղքունքբ ։ տանքնե րէն մ ամ ուլի չէ յանձնուած թուղթի սլա.

ղոբքակունեքբ կ՚ենթարկոլին անլուր հայհուչնե Երբ քննենք ՜Լ/եղո՚լցնեք ու նցքի; մասին տեղի կ սէն ։

րու եւ նախատինքներու ։ —՚– «իյ առն ածին» , «վատ», ունեցած միվաղգային աշխատանքն երք,երկու ցայ– Արտասահմանի հայաբնակ երկիրներու մէվ

«փոքքոգի» , «ազանդամ ո ը» , «կա՚տգած» տուն իբոզոլթիւննեբ կք գտնենք։ Այւավինբ այն հիմնուած Ա խիթա րեան վարժարաններն իրենց քն^

եւ այլ պատկեր՛ազարդ մասունք բանի* • * ; Ասոնք է , ոբ ամ էն անգամ երբ միվաղղա յին պա յմ աններ բ թ՚ացքբ շարունակած են :

՛ո՛ չ թէ հեռաւո ք ակնարկ , այլ ուղղա՛ կի խարան , փսխուած են , նեղուցներու կարգուսարքն ալ փո– Բնական մահով մեռած է միաբաններէն հ. •
է : Երկրոբդբ բացոբո՝ -
աբտագրուա Ն Թասվխր/՛ նգարագրա/լան մէկ վւոխութեան ենթարկուած Լիթվինով Վարդան վ. Մ՚հլիքսեդեկեան, ծնած Պոլիս 1874–
թղթակցութենէն Ա՝"նթրէոյի
; (26-8-1946) = շապէս պարղեց Աաքսիմ

Կռիւ ու ծեծկուուք ալ պատահած է , ինչպէս սլա յմ անա զրո լթեան ատեն, «Զկայ ուրիշ ծով մք $՝<ուբքիոյ եւ Աեւ ծովեան միւս պետութեանց» ,

կարձանագրեն թերթեբ՚ք։ Աիվամտած է նախկին որ Աեւ ծովու աշխարհագրական գիրքն ունենայ : Այսինքն (իուսիոյ ու իր արբանեակներուն Պուլ -

վարչապետ Ա ա բաճօղ լո՜ւ , ու գա յթակգութիւն բ ա– Եթէ Միվերկբականր կամ Պալթիկ ծովք Աեւ ծուխի ե լ թէ >«քհուքքիան եւ Խ •
ունենա յին , կարիոյ եւ քհումանիոյ
նոլշփ կապած են % ՛յշիսարհ ա գր ա կան միելն ո /ւն դիրքն
պիաի բն գգիման այ ի Աեւ ծովեան եւ աշխարհի Աիութիւնր * * *պէտք է միացեալ ուժերով կազմա­
Այսպէս թէ այնպէս ,֊ իբրեւ եզբակացոլ
կերպեն նեղուցներու պա՚շտ սլանաւթի ւն ր» ՚. Աովետ
թիւն ՜9 Երեսփ * Ժողովք «բւ ՛ցար ւ ւկ մեՆսամ աս - մնացեալ պետ ո ւթի ւնն եբու հաւասար փ բա ւո լն քն ե–
է բնտ ոռ ւթիւննեբբ ,ւււ կառավարութիւնք իր վեբվքւն ծանուցագրին մէվ
նա թ եամ վալեբացոլցաՆ րուն , սակայն պարագան այդպէս չէ Հ Աիվերկբա–
է ա րգա րա գա տ ո լ - սա ս պա ռնա լ ի քր կ՛ աւելցնէ ոք , «եթէ Թուրքիա
յսագրոլիԳիւևբ սլսակուաՆ կանբ գոց ծով մբ չէ * անոր երկու ծայրեբէն կր­
ծովե­ ղինուորական միվոցներ կազմակերպէ ոչ Աեւ ծով–
թեան ( \ ) յաղթանակով ; նաք ներս մտնել ; Պարագան նոյնն է միւս
եակյ պետութեան մ բ հետ , \,եղո լցն ե ր ո լ պաշտ
Ջայլամի սլաբբ կբ չա բունս։ կուի սա կայն՝ : րուն համար ալ։ Ընդհակառակն երբ Աեւ ծով մտ– սլանւթե աս համա
թիւնբ վտանգուած բ» , խորհ բդա յին կառավաբ՚ու -
այս անգամ նոր օրէնքով մբ կ՛ուզեն Փ & զ դ ե լ էս ռ Կ * Ո է – ՚ լ ^ ՚ ս ^ ո տ որոշ նպատակ մք կայ։ Այդկրնա լ նբ..
պիտի սեպէ իբ ապահ ո վ՛ո լ թ ի լ –
թուրք դեմուկրասսւլթիւնր . հլ մամուլը ո| որ ծնել ԲԼԼալ միա յն կամ պարզ ա յց ելութիւն մբկա՚տա բեք

կամակատար՝ օբուայ իշխանոլթեաԹ ձեոք>> , ինչ­ եւ կամ դժուարութեան մատն՛ուած պետութեան մբ

պէս կ՝եզրափակեց էպուզվիա Վեյիտ ,Թասվիր/^/յ/– օգնութեան հասնիլ, Ազգերոլ Ղ՝ա շնա կց ութեան ո - *\յերկայ պայմաններուն տակ խորհրգ* կառա­

բագբապետր , 14 ե լ 15 ի)եպ յեմբեր թիլերուն բոշումք գործադրելու համար : մասիս , ես ու­ վար ո ւթ ի ւն ր բացար՚ձակ իրաւունք ունի Ա•ոնթբէո–

մ էի րիշ օրինաւոր նպատակ մբ չեմ կրնար երեւակայեէ Հ յի պա յմ ան ա գր ին վերաքննութիւներ պահանվելու ։

Խօսքք կյ ււ ւ ա սւմ իրեն , ու խորհրդածութիւն Տոբ արդարացնէ օտար նաւերու Աեւ ծով մուտքր։ ք՝ ան մ բ որուն արդէն քհուրքիա եւ Արեւմ տեան
5 երբ կր թողում բնթեբցոէքին * բէն վ^,րվ % Պ ո Լ–
\936ի եւ ներկայ (ի ուսիս յ զիրքին մ իվել ե– պետ ո ւթիւննեբբ համամտութիւն յա լտնած են ։
«21 Ցու֊Լիսի բնարոլթիւննե
ղած մ եծ տ ա բ բե ր ո ւթ ի ւն բ հ ետեւեա լն է * Ո*ուս Աակալն երբ սովետ* կառավա բ՛ո ւթի ւնբ կբ պնգէ

կառավարս ւթիւնբ այն ատեն կր փափաքէ ր \թե– թէ, Նեղուցներու հակակշիռն՛ ու ան՛ոնց պաշտ­

ս ո յ սլա շա բ մ ան վիճակի հ րամ անա տա բ ո ւթ ի ւն բ զոլցներբ միվազգային հսկռգութեան տակ գնել՝ պան ո ւթ ի ւն բ Ա եւ ծով եան երկի ոներու մ իա յն կր

արգիլեց ո1 ելէ քննա դատ ութ իւն կամ մ եր կաց ո ւմ ենթակա յ Աղգերու Դա շնակցութեան ; Այսօր խոր^. վ ե բա բե բի , մեքենաբար ժխ տած կ՚րլլայ մեր աշ­

գոր՛ծուած ապօբ ինո լթեանց շոլրվ,՝այն սլատճա - ^ԲՐ՛Է՛"/Փ՛" կառավարութիւնք կբ փնտռէ բան մբ որ խարհի սկղքունքբ, որուն վրայ հիմնուած են Մի–

ռաբանութեամբ ան շո լշտ , թէ սյ՚Լ՚է * մ ի ո ւթ ի ւնբ համազօր է առանձին հակակշռելու եւ ամրացնելու ացեա ւ Ազգերն ու հ ա ոռ ր դա կց ութ ե ան ց ազատ ու -

կրնայ տուժել, ու կր ւթ։ա սուին ազգային գերա. Տաբտանէլբ ^ դուրս ձգելով Աիացեալ Աղգեբու հե– թեան սկզբունքը ;

դո յն՛ ձ՚սհ սբբ ։ Հէմ ա ալ Ա՝ ամուլի 0 րէնքի կարգ զինակոլթիւնք : Եթէ Խորհ . քիուսիա յ ու իւ զի ապահովել քՒուր–

մր տ բամ ա դ բութ ի ւնն եր բ կբ նո ւի բ ա գո րծ են հ նա - Ա՝տ ս կուա անցեալ Օղ ո ս ա ո սին իՒո լբքիո յ յանձ­ քք.այէն պահանչած իրաւունքները , Աեւ ծովը ան–
Անոբ
ւանգ ս ո վո ր ո ւթ ի ւն բ կաշկանդելու ազատ քննա - նած ծանուցագրին մ էվ կ՚բսէբ որ «՚կեգուցներու միչապէս ռուսական լիճ մ ը պիտի դառնա յ :
բս~
զատութեան իրաւունքք ։ Ե բ բ վնվոուռւե ց ա լ մ ամուլի Լո՚֊բվը գտնուած ե ր կի բն երր ամէնքն ալ պիտի Ե-

Օրէնքի 50րգ տրամադրութիւնք, ու թեբթերբ վարչաձելր որոշելու իրաւուն՛քք կք պատկանի տիպուին սովետականն գքոլթեան ենթարկուիլ։

խավ/անեե Ե լ ո ւ իրա ւա ս ո լ թ ի ւն՛բ փոխ անց ո ւ ՚յցալ դա– թէ Աիաց* \,ահանդներբ բնգունիւն այսպիսի պա–

տարա ննե քունք փախաւ կարգ մք մարգոց, աոլթեան ոլէեին , տարբեր խօսքով՝ գ. բ ձն ել հանվ մբ, պիտի նշանակէ որ այգ երկրին կառա–

որոնք չեն դիմանար ո ե է հրապարակային հաշուե– սաբոլկ, ու գոբՆիք՝ իբ^նց քս՛այքնեբոլն՝: կառա վաբութիւնբ կբ հաւան ի ՛երկու աշխարհի դբու -

տ ո ւո ւթ եան , ու կբ խուսափին հաշիւ տալէ հան - Վարութեան ՀրաՀանգով պիաի փառաբանենք, թեան :

բութեան ;\յ ահմանագբութեաս հռչակում էն ի վեր, կամ նոյն իշխանութեան հրամանով պիտի ձաղ - Հետեւաբար ,հարցբ պարզապէս Ո՚ոէ֊սիոյ ար՜
կենք :
ամ էն անգամ որ օրուան իշխան ո ւթի ւնն երբ ուզած գաբ ապահ ովութենէն շատ աւելի վեր բան մրն

են սանձարձակ ու անհակակշիռ գործել, միշտ*** հւԱյս բոլոր՛էն վերչ, ունենանք գէթ անկեզհ՜ու– է ։ իիուսիտ իրաւունք ունի օրինաւոր երաշխիքներ

•զգայ) գե ր ադ ո *յն բու պլ շապանոլթեան թիւնբ խոստովանելու՝ թէ հ եւ է րբերուլ, թիւն ապահովելու \,եղուցներուն մէվ, յյ9 յգ երաշ–
Համար ՛նփոբձաՆ են փակել թերթերու
չունինք գորճնապէս մենատիրական , ո շպարով խիքներբ կրնան հաստատուի, ե հ, կակշռուի,
Այս գրոլթիւնբ Մաքիավէլներքն իսկ շուքի մէչ կբ եթէ այգ կազ­
դեմոկրատ երկիրներէն» : միայն Միացեալ Աղգեբու կողմ է,
թողու։ կասկաՆ չկայ, ոբ, ինչպէս միշտ, այս
Ն աւո աւելի ծանրակշիռ եզրակացոլթիւննե րո մակերպութիւնը պիտի ապրի ։
անգամ եւս պիտի յաիզբն պարտագրել իրենց
կը յանդի «Վաթան», ՀակաՀալք՝ «ի յուսոյ» Միացեալ Աղգեբու ապագան եւ մէ՞կ թէ եր­
կամքը, քանի որ մեծամասն ո ւթիւն են Ազգ • ժու–
^ ա յ Յ 1 ՂԼՀ իորՀյ՚ն՚ք, թէ այսքանն իսկ բալ համա կու աշխարհ ունենալու վերնական վճիռը պիտի
զովին մէչ՛։ Բացայայտ է դարձեալ որ նպատակը
Բէն Լայ լամ ին համս յա յանուի Տարտանէլի այս վէճին վերնական ել.
նոյնն է, աւելի քան։– Մամուլը ենթարկել պե -
ԱՐՄԷՆ ԱՄԱՏԵԱՆ
4"Հ–

Fonds A.R.A.M