Page 285 - ARM_19-1946_04

ՎաքԼսԱ ՑաաւդինԱեաԱ իբր մեղուաբոյՆ գիւղէ դի*–ղ կէ թափառէր , կագ.

մակերպեչոլ Համար իր սիրած՜ գործ՛ը Տ

Աէւցուկը էէոռցուկ Պատերազմ ի տար իներուն ս տ ի պո ւած՝ եղաւ,

ԽՍ՝Ր Մեր ողբացեալ րարեկամին մտերիմ. ֆէ՛ ղի քա կա՛ն ծանր աշխատա նքի ենթ ար կել ինքղին*.

՛ներէն Ս՛ • Ներսէսեաւս (ատամնաբոյժ), որ տարի. քր Հ $ծ՝լակիոյ գրաւումը վերԼ տուած՝ էր իր ս1աձ"
Թելւռվ միսա^ս ապրած է փսաձթփի մէջ , հետեւեալ
Եթէ չէք մոռցահ՜։ Գերմա%իոյ կայսր ր Վիլ֊ տհղեկութ֊իՆնները կը հաղորդէ ասար. վերջին տագ. տօնին եւ իձ-ք Հարկագչաբար կրկնապատկեց ՛իր
նապնեբու. մասին.—
Հէէմ, հասի ՎիչՀէլմ անոլԼով, գլուխն ալ ֆէսով սեփական մեղուանոցի աշխատանքները՛ Աիակ ու*

հսլտուահ–՝ Պոլիս այցելած է, կՀրսոլէբ մամա՚ւա. բախութիւնը այն էր՝ որ Հեծելանիւով կը կատա­

կին–. ինքնօգնութեան զաւակն էր ինքն ալ։ կանո­ ր՛ է ր Հեռաւոր գիւղերու ի ր ճամբո րգութիւնը եւ.

Ղ՝իւանադէտնեբ բ , արտօնութիւն ունին բոլոր նաւս ր ՛Լ ա իւա կրթա րան մր անգամ չէ ր աւարտած՛, օր մըն ալ Պ ո> ւլկա ր՛ն ե ր ր գրաւեց ին զա յն : Ատիպ–

դոյհերով Զատուելու՝ իսլամական աշիյարՀբ, ա. եւ սակայն գ իր մայրենի լեզուէն զատ որով գրա­ ուած էր յաճախ ոտքով ճամ բո րգել : \քա յրա յեղ

լելի չուա Թուրքր սիբաշաՀելու, անկէ գնահատ­ կան ԳոԳաԻիկ է^յ՚Բ արտաբերած էգ իյորապէս կը յ ոգն ութ իւն ը պատճառ եղաւ որ սրունքի Ջղացա­

ուելու եւ գա յն զուարճացնելու Համար ւ ՛հի՛ ՚ոնա– ւո ի րապետէր նաեւ ֆրա՛ն սերէն ին եւ իր մ եղուա– ւով անկողին իյնայ* կը պատմէին ինծ՜ի այն գմո–

դէտի բարեկենդան սարքելով։ բո ւծական գեզեցիկ յօդուածները ֆրանսական խային անտանելի ցաւերը , ո ր ո՚եք ամիսներ տեւե­

Սակայն , աղա Թուրքր առանց վարձատրու . Հ ան գէ սն եր ու մ էջ սիրո վ Հ ի ւր ըն կա լո լած եւ շն որ֊ ցին եւ ՛որոնց " * ֊ ր ի շ մէկը անկարելի էր , որ գի–

թեան չի մատիր իսկ; Պէտք է դրամ տայ եւբո - Հաւո րութիւններ ու ալ ար մա Լ ա ցած էին : մ ան ար * կամքի մեծ՝ ումով տարաւ բոլորը , մե՝ծ՝

՛դաց ի կեավուրբ որպէսղի քհոլրքր խնդայ, դոլար, յոյս ունէր որ բո լո ր ո վին պիտի առողջանար եւ

ճան այ անոր միամտութիւնն եր ով ։ թրքաՀայե րու մէջ ինքն է որ առածին գիտա– Հայաստան մեկնելով իր մասնագէտի Հմաութիւ–

կան մեղուաբոյծը եղած է ։ Ւր ծնն գա վա յ ր ին* նր պիտի նուիբէր Հայրեն իքին ։ ք^այց , աՀա ոլրիշ

%Լք>լՀէլմ ին ա չկերար , Հիթլէբն ալ ապաւի . Ա ա չկա ր ա յ ի մէջ է որ սկսած՜ է գիտական ընթեր­ բարգո ւթ իւննե ր եկան բո լո ր ո վին խախտելու իր

նաձ– է իսլամական փաթթոցին : ցում Լ ե ր ով իյորապէս ուսումնասիրել մ ե զո լներ ո լ ֆիղիքակտնը եւ օր մըն ալ անխուսափելին կա -

Ան, Իրագի բմբոստ Րաշիտ-Ալիի մարդոց Հետ կեա.1քր եւ ասիկա պարզապէս ի ր գեզապա շտ Հ ո– տարուեցաւ յ

Հիճազ ասլաստանաձ– է՝ «ուփյաաւռր Մուհաս՞ս՚էտ. գիին յագոլրգ տաչու Համար էր։ Իր մ իակ փափաքն էր իր մեծ՛ եղբօր ամբոզ–

Հ ի թ լ է ր » պիտակով հ որո ո լա հ : /* ա շի ա ֊ Ա լ ի ն պայ. Երբ յունական մ ե զո ւա բո ւծ ա կան թեր թե բու Գական գործը Հրատարակուած՜ տեսնել ։\,աեւ կ^հւ–

ման դրահ՜ է անոր իսլամանալ. * . կր գրէր անցահ՝ մ է 2 թարգմ ան ո ւե ցան ի ր բազմ աթիւ յօգո ւահ^եե֊ զէր եայն՛ չափով գրականութեա՛ն նուիրուիլ , սա­
Հելլէն՛
տարի, 25 Հոկտեմբերին ԳաՀիրէի «Բայագ» թեր. րր , անոնց շաՀեկան բոէԼանգակութիւն՚ր կայն , նիւթական Հոգերը չէին թողուր հր մտամ–

թր՛ Արտագրուած տեղիս ֆրանսերէն թերթէ մր : կառավարութեան ուշագրոլթիւնր գրաւեց եւ իբր վաւփումի մամեր ունենար < է տաւո րոաականի

Եո մինչեւ այսօր պաՀեցի այդ լուրբ , Նիւրրն. մ ասնագէտ մ եզո լա բո յհ~՝ պա շտ օն ի կո չուեցալ ՝ք՝0– նոյն գմբախտ ճակատագիրը մեր գաղութներուն

"/էր կի դատաւոր՛ներ ր չվրդովելու Համար; Բայց մօթինիի մէչ եւ կազմակերպեց թ՛րակիս յ լրքանի մ Էի

ա յսօր , երբ կրկին շշուկն ե բ կան՝ որ Գեմ անիս յ մ ե զո ւա բո ւծ ո ւթ ի ւն ր մինչե֊ Պ՝ո ւլկարիո յգրաւումր : Ֆրանսացի Հ եղին ա կի մ ը մ եզո լա բո ւծ՚ա կա՛ն

<Տ.փբկիչ^բ ոդՀ է եւ իր դաշոյնր կր սրէ օտար երկ. Իբրեւ" գա գթական Հունաստան գալէ վեր^^ իր եր կա բ ա շո ւն չ մէկ գործ՛ը Հա յա ցուց ած՜ է , որ սա­

րի մբ մէշՀ,թշնամիներուն Հաշիւբ մաքրելով՝ երկ. կեանքը եղաւ տա՛ռապանքի երկար շարք մը։ կայն կր մնայ ձեռագիր վիճակի մէ^ • ՜Ւր գրական

րագուևտ ր գերմանական գաղթավայր մբ դարձը. Ա՝ ալ կա ր ա յ ի Հա յութեան յա յանի րն տանիքնե­ յօգուած՜նեբը ցրուած՛ են զանազան Հայաթերթերոլ

Գնելու Համար , Հրապարակ կը դնեմ վերի լու րբ : րէն էր ; Տուն յ տեզ , Հ ա ր ս տ ո ւթ ի սն լքած՜՝ կ՛ր նեա~ մ ԷԻ

Հաւատալու . չՀաւատալոլ ազատութիւնը ձեզի ոլէր (Հունաստան , գրեթէ փճացած՜ վիճակի մէ^ ։ Ունէ ր թափանց ո ղ մ իտ ք մը եւ գիտէր խորա­

կր թողում : է)ս կը Հաւատամ այդ զրոյցի% : ՛Բրիս, *Բսա%թիի մկ^ Հիմնեց նոր գործ՜ մրՀ Սակ այն գ նալ բոլոր խնգիրներոլ մէ^ է

սասի մաՀէն վերՓ, աշակերտները յաճախ Հանդի, քանի մլլ տարի ՚էեր^ ձաիսոզեցաւ ել Հարկագրուե– Վ^սան թիի եւ ՝$օմ օթինիի Երիաասարգա կան՛

սլում կ՚ունենային իրեն Հետ եւ ՀրաՀանգ կբ ստա­ ցաւ Հաչուե յա ր գա ր իւ ենթարկէ չ ամ էն ինչ ։ Երբ Ս՛ իութի ւններուն շատ օգտակար եղած Է իր չին ի ք

նային անկէ; Տ ա ր ս ոն ց ի Աողոսն ալ Հան դիպեցաւ ան գին ու րի շն եր փոքր Հատուցո ւմն եր ով կր կ ար - գասա խօսութ իւննե րով ։

Անոր , մաՀ՚ոլընէ տարիներ ետքը եւ Հաւատքի՛ դա. գագրէին իրեւ ց պարաքր ^ինքր՝ ամենա վեր ^ին^է^ւ^. հ)ե*ղճ Վ^աՀան ^ նախկին պատերազմի Հայա–

էով Պօզոս դարձաւ։ Այս բոԼորը զրույց են։ Ո՛չ թ–ա1 անգամ վճարեց իր պաՀանֆատէրերուն : ՚էքաա ^–Ւ^՝ւ\ սարսափներէն ճողոպրէ ցար գեր մ արգկա յին

անչուչտ ։ պարկեշտ էր Հ ՛ճիգերով ^ ե,րբ անգին եղերական պայմաններու

Ուրեմն , Հիթլէր , որ ՝կազ)ւներ ոէձե առաքեալս 8ե աոյ կորսնցուց իր միակ զաւակը, աք^ ի*ե– մ է^ կը խ ո զխ ո զո ւէ ին Հա յրգ եւ անմ ոռանալի եղ֊

է , քան ի որ անոր անունովդ 1լե ոգն ուն եւ. կր բարե­ լաց ի եւ խոստմնա լից Պերճը , որն եր կայիս պիաի բայրգ ԼԱրտաշէս Տարութիւնեան) ։

ւեն իրար , եւ. քանի որ ան աչ ունի իր կեռա թեւ րրար իր ընտանիքին նեցուկը ։ԼԿը թողու 90ա ա ր ե - Ղ՝ո՛ ւն որմ եր Հաւաքո յթներուն մէ^ մ ագն ի ֊

խա չան ի շը , ինչո^լ ող^ էԺԼԼԼա I չերեւա յ իր Հե­ կան մայր մը^ նաեւ քոյրն ու կինը) : սական փո րձերու ատեն քու կամքգ կր պարտա֊.

տեւորդներուն * Այս Հա րո ւա ծը ս ո սկալի էր ։ Ո*֊ր ի շ մ է կբ պ ի ֊ դրէիր ներ կան երուն՝ ուզեցիր նաեւ յաղթել մաՀ֊

Ամէն պարագայի մէ^^ Հգէպքերը» ի նպաստ տի յուսաՀատէր , սակայն նոր կորովով գործ՛ի ոլան եւ երկու տարի անընգՀատ մաքառեցար * .. :

իրեն 1վ՝ա շխա ա ին ; ՛հա շն ակի ո՛ն ե ր ր մէկ եւ. մ իաո– /ծուեսաւ։ 60 տարեիր անսուսած՜ էր ա,րռէն , երբ ՝ք՝ոլ յիշատակգ մի շտ թարմ պիտի մնա յ մեր

եա Լ Ղ՝երման իա կերտե լու ո ր ո շում տուած են Արտերուն մէ^ ։

«ա՛նցուկը մոււցՈլէ»^ օրէնքին Համաձայն։ Ա*իացեալ \,աՀանգներու կառավարսւթեան մօա ՏՈ*Թ– Մ– "սԵՐՍԷՍԵԱ՚ն

ԼԼուա յժմ ի բրել սկզբնաւորութիւն , կ՝երմ անիա– 1^լիգ–Այէէսաի քաւարանին չարչաբաէ քներն ալ իբր՛ ՍՏԱՑԱՆ*

յէ\ե– Հ ար սն ց ո ւն եր պիտ ի ներա ծուին Ամե րէ կա , յաւելուած՝ * * *

հախքն աչ ամ ե ր իկեան կառավարութեան ճիտը ։ ԱՏ իւ , եթէ Հայերս գիտնայինք մոզովոլրգներ •ՓԵՐԹՈՒԱԾՆԵՐ ռուսերէն անաստեղէիութիւն.

քյաման ակի՛ն Հ / / / յ աղջիկներն աչ արժանացած ^արգեչու , արեան լո գա ր աններ սարքելու եւ փա— ներ , Տիկիս Մարթա Գաւթեանի, Հայերէն թարգ.

էին Ամերիկա Հարս երթալու բախտին , թէեւ բո­ ռերու մէ^ անմեղներ խորովելու արՀեստներշ^ մաԴութեամր : ԹԷՀրան, 1946 :

լորովին տար բեր սակաբկութիւն ո ՛ի ։Անոնք ոչ մ ի մենք աչ մ արգու կարգ կնանցն էինք 1 մ եր իյաթ-րՏք ՈՀՍՄ Ս ա Ը & Լ ^ Ը Տ (Պաուղ տերեւներու
ալ նկատի 1լ առնո ւէ ր քաղաքա կի ՛ր թ ազգերս ւ , եւ
•այն ճամրոլ ծախքը իրենք պիտի վճարէ ին , այլեւ տակ) : Գրես ՀձԽտւՈ Ա. ճշե^ՏՈՅՈ , ( ա ն գ լ ե ր է ն բա -

երկար սակաբկոլթիւններէ Վերք^, ամի բայ ի մբ մանաւանգ Զորս Աեծերուն կողմէ% սաստ եդօ-ոլթրւններ) : Հասցէ 1806 ձ.–է1սՄ

Հարստութեան Հաւասար դրամ պիտի ապաՀովէին Կ– «1ԵՏՈԻՇ քք6տոօ, Շյ1. (Ս. .Տ ձ.):

Ա8ՆՊԷՍ՝ ԻՆՋՊհՍ ԿԸ ՊԱՏՄԵՆ ԻՐԵՆ* անկախութեան դատարաններու պիտի յանձն ո լին Հրամանատար ը բացատրեց միաժամանակդ թէ
կերպով կը վերա­
բոլոէր անոնք, որոնք բարբարոս պատերազմը տակաւին չէր վերկացած եւ Հաշտու­

բերին թուրքերու Հանգէպ :

ա «Աւելի ուշ երեւան եկաւ^ թէ բոլոր այս երե­ թեան 10որՀրգաժտղովը տակաւին այքյ Հողամասե­

աաաւ ւոյթները լոկ խաբկանք և. ռազմավարութիւն էին ^ րը լքած էէր Հայերուն ։ ԱնՀբաժեշտ էր , ուրեմ՞ն ,

(ԹԱԼԷԱԹ ՓԱՇԱՅԻ ԱՆՏԻՊ ՆՕԹԵՐԷՆ)եւ թէ ^արիքր ձո չ էհV գաբձեա լ։ քաղաքացիական՝ որ մինչ այգ ապացուցանեն իրենց օրինապաՀու ֊

կազմ ա կե րպո ւթ ի ւն՚ն ե ր ո Լ մէ^ պարտ ա կա՛ն ութ,ի ւն թի՚֊նր եւ ուրիշնեբոլ իրաւունքներուն Հանգէպ

ստանձնող թո ւրքեր ը , գի շեր ա յին պա Հ ա կո ւթ Լ՝ն է յարգանքը։ Առանց այս բոլորին , ոչ ոք ազատ ու ֊

սկսան չդառնա լ ; Երբ Հարցում կ՚ուղղուէր անոնց թե ա՛ն իրաւո ւնք պիտի ո լզէր տալ Հա յե բուն ;

- <ւԿր յ ա ս գ գ և ի՛*Ք պաշտպանել մարգիկ , ո - ճա կա տագրի մասին , պատասխանը կ՝՝Լ՛էէսյ՝Ր կա­

բոնք արեան մէ^ խեղգեցին մեղ$։ Ուրիշ Հայեր տարեալ լռութի ւն ։ Ղ* ա շտ ե րո լ եւ արտերու մ է^ Հա յկական գունգեբու Հ րամ անատարութիւնը
գիտել տուաւ, թիւով Հա­
եւս Հաւաքուեցա՛ն իր չո*֊Բ^ը եւ անշուշտ , իլ.ա - աշխատելու գացոզ թուրքեր եւս սկսան՛ Հկոբ - թէ շատ սաՀմանափակ

սունք տուին՝ իրեն ։ Այգ օրերուն ք ռուս զինուոր - սուիըչ ։ Անկախութեան ատեանն ե բու անգամները , յերու կ"ղմէ գործուած ոճիրները ոեւէ չափով չեն

ներ իրենց սպաները կը ծ՜եծ՜էին ու կր սպաննէ ին իրենց մորթէ՛ն վախնալովդ չէին Համարձակեր պա­ Կրնար արատալորել Հայերու պատիւը , եւ թէտրա–

նււյխիսկ։ կացութիւնր լ***֊ր*է էըՀ Բարեբախտաբար տիմ՛ սաՀմանել յան ց ա պա ր ան ե ր ո ւն է մ ա րաւ ող ոեւէ Հա յ , այգ գէպքերը պիտի նկատէր

ճ ի չգ ա յգ վա յրկեանին պա Հ ա կ Հր^ոդ ռուս զին - ճթաչանն ու ոճիրները սկսան բաղմապատ - թուրքերու ան Հ ա շո ւե չի ոճիրներուն գէմ մասնակի

\ուորն՝եբոլ ուրիշ խմբակ մր միֆամտեց ու բեմբ կոլիլ - 6 ունուար ի եւ Փետրուար ի մ իք^եւ 1 քքրզր ու– վյւիժառո ւթիւն մը։ Այսու Հանգերձ , աւելցուցին

փսխուեցաւ յանկարծ՝ ; Հա յեղ ր սպրտեցան ու ռուս մի ամէնէն ազնուական գէմքերէն Հաճի Պէքիբ է– անոնք ք ամ էն ճիգ պիտի փորձտւի առաջքն առնե­

ղինուո բները , առանց խ ս տ ո ւթ ե ան է ծ՝եր\ո ւն ինեբ ը ֆէնտի սպան Լ ուե ցաւ իր տան մ է^ : Ասոր վր ա յ ( լու Համար նման դէպքերու, եւ թէ շատ մօա ժա֊

առին ու տարին ։ Զ°ր * Օտիշե լիձէ Հ րամ ան տուաւ 3 օր՚ո լան ըն - մ տնակէն կի ր ա ր. կո ւթ ե ան պիտ ի գրուին կարգ մը

^ճակատներու վրայ գտնուող ռուս զին ոլոր­ թացքին գան ել ոճ.ր ագործը ։ ք՝ ո լո ր փն տ ռտ ո ւքն ե ֊ մ ի ջ՚ո ց ա ռո ւմն ե ր՝ ա ր գար ո ւթ ե ան Հ իմ ան լէրա ՚

ներու ցրւումը ճակտին ետ եւ գտնուող կա յ^ր դրու­ րը ա սլար գիւն մնացին սակայն։ պաշտպանէ լու Համա ր բո լո ր ին իրաւունքը ։

մի շրջաններուն մէջ բանակած Հայերու գոբծ՜ու - Հա յ կա կան ումե բու Հր ամ ան ա ա արն ե ր ր , ա յգ կրկ\նա՚կի այս Հաւաստիքներէն ու խոստումնե­

նէութեան գետին ստեղծեի գաբձեալ։ Վտանգ կը ումերոլն մէջ տիրող բացարձակ ան կարգապահու­ րէն վեր^գ սակայնդ իմացանք թէ ԵրզԼկայի թուր­

սպառնար նռրէն /&՝ուրք գիւղացիին , որ պիտի են­ թեան պատճառաւ , ընգՀ * Հրամանատարին կողմէ

թարկ՛ուէր անմարգկային վերաբերումի ւ Հա ք քերը՝ կը սպաննուին Հայերու կողմէ։ Հրոսակնե­

ընտրանին ու ղեկավարութիւնը , ապաՀովութիլն պատմուեցան ։ րու գործը չէին այլեւս այս ջա<բգերըէ >ո.րոնք կազ­

կոլտային թէ ոեւէ ապօրէն ընթացքի մէ^ պիտի Հրամանատարշ դիմեց Հայ երեւելինեըէուն եւ մակերպուած էին քաղաքէն Բ^՜ԻԼ^ԼԻա եւ բանակին

չգտնյյ ւէ ին Հայ ղի ն* լ որ՛ն ե ր ը , թէ պք. տի աշխա - բացատրեց Հայերու կողմ Է գործուած բո լո ր վայ­ Հետ կապ ունեցող մարգոց կողմէ ւ Այս կոտորած֊

տին , ընգՀակառակն , որ թուրքերու ել Հա յեր» լ, րագութիւնէ ե ր ը։ Արդարեւ^ ինչպէս կը թուէինք ներու մասին ինչ որ տեսնէք Հոս , պատմուած են

միֆեւ Համաձայնութիւն մր գոյանայ Հ Ւ^՜օք աչ է քիչ անգին , Հայ Հրոսակները վա յ ր են Հ օ-ր էն յ ա Լ * ~ նոյն ինքն ԸնգՀ» Հրամանատար Օտիշէլիձէի կող–

այգ պատրանք՛ սաեղՆ՝ուահ– էբ ամէն կողմ ։ Ո*ուէէ ձ ակում կը գործէին իսլամ բնակչաւթեան վրայ եւ մէ Հ իր բերնով իսկ։ Ոճիրներու եկ էաըգեէոլ. Հհ–

։չի1 ուռ՛ բներով լեցուած մզկիթն երր սկսան պար - արտերը ղրկուող թուրքերը կ՛ը սպաննէին ւ Մինի ղէնակ Հայերու անունները &շգի<* չգիանաչոՆէ*,

պուիլ եւ մաքրոլիչւ Նոբ զինոլորեերբ քեկան բ. ա– գեռ, եթէ կ՝ուղէին աիրսզ գիրք ստանալ քաղաքին

կիլ այլեւս ա յգ աղշթաաեդքներուն մէ9։ քՒուբք մէջՀ անհրաժեշտ էր որ արմ՜անի ՐԱ^յին ասոր : պիաի չկարենամ իրձնց անալնևևր ը յիշել ։

եւ Հա յ քաղաքացի բնակչութենէն կազմուած՜ յանձ– Գործուած քսբիքը այնքան մեծ էբ, ո՛ր էլաըաաա–

ֆախումբե՚ր Գո՝ք^՚Ի լ^^ւե՚ց^ան , յայտարարելով թէ Լ+*րէ՝ր Հա/երսլ անուհր ։ (20) (Շար .V

Fonds A.R.A.M