Page 240 - ARM_19-1946_04
P. 240
1^ք^ք*7՚.՚;–։՜",քՏ՛՜՜; ՚ I V ՜՜;՚; – * » ^ ^ * * ք ^ * ՚ – ՚ ; ՛ ՛ ՛ * ՛ ^ոք«&»–.–ցցւ
ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԱՍՈՒԼԻՍ ԳԻՐ* ՄԸ Զ Ո Ր Պ Է Տ * է ԳՈՎԵԼ յութիւննեբով է Այսբր այնքանը միայն » թէ քենա~
գատութիւնբ ղ եր ա զանց ա պէս նուիրական յատ -
կութիւն մ բն է* ռ"ր կէԼ մշակեմ իմ մէջս, սէ մի
Ֆ Ր Ա Ն Ս Ը Ի՚ՆԶՊԷՍ ԿՐՆԱՅ (ի. եւ վերջին մաս) այն անոր վերագնաՀատութեան ենթարկելու Հա
՛Քննադատութիւն կը նշանակէ շինարարու - մար օտար գէմքեբ ու գործեր , ԳՐէի ընկերներ ել
թիւն Հ Եթէ քննադատը կը տապալէ
Բ Ա Ր Ի Ո ՛Բ Ի Լ Հին մշակներ, այ՛լ եւ ինքզինքս։ Այնպէս որ երբ
ծանօթ Հեղի^ ինծի շատ կը թելադրեն Հանդուրժո գութ իւն կամ
նակ մը) շինարար ութիւն է ատիկա։ Վասնզի ՛այդ աժեմ-չաժեմը գովելու քաղաքականութիւն , Հբէթե
Ֆրանքին էքսգէքԼՀւ է\սա°՝ ԷԷ՚^Ք) անէՐիշապէս աշխատանքը ցռյց կուտայ թէ Հայ միտքը Հասեք ու Հեթանոսին Հետ Համերաշխութիւն կամ օրուան՛
լուծում»լիք խնդիրնեբէն մէկն է : Պետական ելմաա– է քշ1^6 մը կատարելու կարողութեան<՝, այն սւե սա իշխանաւս բներս ւն առջեւ կէս մ էջքով խոնաբՀելոլ
ցոյցիս Հաւասարակշռութիւնը, գին եր ո Լ Ա թոշակ կէ տուի որ՝ ո՛չ մէկ ժողովուրդ 1Հ&*արէ եւ ո՛չ մէկ վարժութիւն, այն սկզբունքով թէ որքան բար՛ե
ներու սակր , արա՚աքին՝ վաճառականութեան՝ բար մշակոյթ կը դիմանայ՝ առանց մտաւոր Հշ\հ\շի ՚* կամը շատ , չաՀ\ը նոյնքան Լ ա ա * ՀետւլՀետէ կր՛
ւոքումը է ամէնքն ալ ֆրանսական գրամի արժէքին Պէտք է սլաՀակ փսխել ժամանակ առ ժամանակ , Համոզուիմ թէ առեւտրական՛ ասպարէղր այնքան
Հ ե ա կա պ՛ո ւած են՛ : ե պաՀակներ ալ կան՝ զորս տո՛ւն պէտք է գրկեք տիրական է դարձեր , որ կ՛՛ուզէ իր աւտնդոլթիւն–
ւճիշա է որ այս արժէքը 0 ունուաբի պաշտօ - րնդմի շտ : նեբը պարտագրել գրական ա ս պար է ղին , 9.\՚ւ1ւՏՏՇ–
նա կան սակին վրայ Հասաատ կը մնայ . մէկ տո Ոմանք ալ կը մ եղագը են քննադատութեան՝ այն 1Ո6Ոէ –6 1'շտբՈէ 11էէ€1՚ՑՄ6 կ՚ան՛ուանէին այս պաբադան
լար ը տեսականօրէն միշտ մօտ 120 ֆրանք է* մէկ եղանակը՝ որ արջասպ կը գործածէ , ցալցնոգ ու ֆրանսացի գրուԼներբ վերջերս : , որոնք
^՚ոգովր~
սթերլինն ալ՝ 480 ֆրանք ւ Աակայն, իրականին կիզիէ նկարագրին Համար ։ Աասնաւորաբաբ իմ քն Զէ° որ ուն ինք աք դէն գրագէտներ
մէջ գ ելմտական վիճակին անորոշութեան, թղթա նա դա տութ ի ւնն եր ուս ակնարկելով յաճախ կ ըսե% չկորսնցնելու Համար իրենց շաՀեբը կամ
դրամներու շչրքաբեր՚ութեան յաւելման , ել ասոնց թէ բացառիկ ջւլայն՚ո տ՛ութ իւն մը կվարտա յա յտեմ , գականութիլնը ,—^միշտ նո լն սկզբունքով , սկսեր
Հետեւանքով, գիներու եւ օրավարձերու բաբձրաց֊ թէ զայրուցք կայ իմ քննա դա տութ ի ւններ ուս մէջ, են տպագրական (^1ւէէ6քԶՄ6) գրականութիւն մը
ծախու
ման պատճառով, ֆրանքը արժէքէ ինկած է ինք յաբձակոդական շեշտ մը ել անՀ անգուբժ ոգո լ ֊ մշակել, ապսպրուած գրականութիւն, անուն՝
նաբերաբար : Պաշտօնական շուկա յին Հետ ղուղա - թիւն։ քՒէ Հեզաբարոյ եմ առօրեայ յա բաբերու - կամ վարձկան գրականութիւն , տուէք ի՛նչ
Հեռաբար , ստեղծուած է սեւ շուկայ մբ՝ Ուր օ– թիւննե բուս մ էջ , բա յց կատղած՝ ԳՔ է11ս ա Ր Լա ՜ որ կ՚ուղէք*
տար գրամները, երբեմն 1լ իյնան, բայց, գրեթէ ւանքներուն մ էջ ։ Ր"՚յ& Լսռօէք1 ա ռ է ք իսձմէ ինչ որ կ՝ոլզէք։
միշա կը բարձբանտն : Ո^վ է սորվեցուցեր , Հլեմ գիտեր , որ գբագէ– Զեղի* ժ ո գո վր գա կան ո ւթ ի ւնը ել ի շխ ան ո ւթ ե ան ց
Այս ելեւէջները ա՛յնքան անկանոն են ո՛ր կտ– տ ր ձեթերն առնէ անուշ Հրամցն՛ող սպասեակին , ՏՏւՕւ&ը, "՛վ ք յ է է Լ լ , ա ձ գրողներ ։ Մէկ բան միայն պի
ր ե լի էէ ա յս պա Հ՛ուս անոնց գին ե ր բ տալ , վստաՀ սալոններու մէջ։ վ է թ՜ելադրեր , չեմ գիտեր , տի պաՀեմ ինծի , քննադատութեան 1էայելքը ւ
՝ԼՀԼԼաԼՈ1Լ "V 10-15 Օր միեւնոյն սակին վրայ պիտի որ գրագէտ ը ձեւերն առնէ տունէ տուն ՚օբՀնոլ - Քննադատել մարգը, քակել Աստուծոյ շինա՛ծ
մնան* *իաղափար մը տալու Համար պա՛շտօնական թիւն կարդացող տէրտէր ին՛, գիւգերու մ էջ ։ Վեր ա յգ մ եքենան , ն ո բ ոգե լ զա յն եւ վերստ ին շինել ։
ե. անպաշտօն գինեբուն վյրայ ,յիշենք քանի մը թի ջապէս , .ո®վ է մ՛ոլորութ՛եան առաջնորդեր գրա Ա յգ մ արդք թոդ Ալլա յ Համ ա լնավարը , Ղ՚աշնակ -
լեր : \քա իւ թղթադրամները առնենք • Ն ո յ * 2,Տին , գէտը , որ իբ գերը շփոթէ շատ յաճախորդ շաՀե– ցականբ, Երեւան՚ցին, Փարիզի Հայը, միեւնո՛ ինն
տոլարը կ^աբժէր 347 ֆր • , սթեր լինը 1015 ֆր՛– լու մտտՀոգոլթ իւնն ունեցոգ ասպարէզի մարդոց է ։ Կյուղեմ մնալ բարեկամ կամ թշնամի մէկուն
գո ւի ց ե բ ա կան ֆրանքբ՝ \ \ 3 ֆր * I ^՝աԼոլ\ ոսկե վարժութեան Հետ : Ես ^ԼՐԼԱեմ , վաՀ յ անոր որ կամ միւսին , արուեստի մէջ , ըստ տրգարութեանւ
՛դրամներուն , ասոնց դիները անՀտւատալի բոուե– «Ամենայն Հայոց գրագէտ՝» կը կոչուի, որո՛վՀետեւ եւ ճշմ ար տ ո ւթեան թելադրանքին ։ Ւ^նչ փոյթ շէ՜–
լու չափ բարձր են : Նո յն թ ուականթե , նափոլէոնը կը նախընտրեմ գաղափարական՛ Հ՛ոսանքի գրագէ րիաթ֊^, /,5,Տ^ բաւական՝ է Համակրանքը այն երի
, լում ա–
կ՝արժէ ր 4825 ֆր • , տոլարը՝ \ 100 ֆր * , սթեր լինը՝ տը , ա յն որ յեղափոխութիւն կը կերտէ տասարդ զանգուածին , որու մ էջ աշխատեր ՛եմ
զ ււ ւ ր ս
5700 ֆր • , 20 ֆբանքեոց զուեցերական ոսկին՝ 4200 յափո խներ ը կը խար աղան է , Փարիսեցիները տասնըՀինգ տաքի ։
ֆրանք, &ոյլ ոսկիի մէկ կրամն ալ 600 ֆր՛* * աձս– կը վանէ։ Վա՛՛յ կ՚ըսեմ այն գրագէտին, ՛որ ժոգո^. Ե՛– վերջապէս , ապացոյց ո՛ր ե՛ս ալ գիտեմ
ինքն՝ 600.000 ֆր– մէվ քիլոն։ *Լբր՛դական ութ իլն կը փնտռէ , ել ատ՛որ Համ ար՝ Հրճուիլ ի տես յաջոդ գործի մը, Հիացումէս թր
Ղ՝եռ քանի մը ամիս առաջ, այս թիլերը ա– կբ վախնայ թշնամիներ ուէւենա՚լէ , գլուխ կռւտա ՚ թռալ ի տես կատարեալ աշխատութեան մբ , ա լս
կանջէ ականջ փսվւսալով կբ տրուէին* այբին, գլուխ կուտայ բենին , կը Հտւնի ամէնուն ,
Ատ են է մր ին քն թէ գիտեմ ղաբնեչ ել փայ՛փայել, այրել եւ
ի վեր, Հ ետաքրքր ի բներ բ յայտնապէս կբ Հաղոր կը նախընտրեմ յեդավւոխական գրագէտը, ՛որ պանծացնել , յաջորդով պիտի ներկա յառնեմ
դեն ղանոնք իրարու* ՚Հյոյնիսկ, տեղական ելմտա բարեկամ է այբին ել թշնամի՝ բենին ՚Աե՚ծ է այն Գիրք մր զոր պէաք է գովել :
կան եւ տնտեսա կան թե ր թե րը կր Հ ր ատ արա կ են մտաւորականը միայն, ՛որ թշնամ՛իներ ունի, •
ղան՛ոնք : կառավարական ա յս ՛անպա՛շտօն թո յլ– պգտիկներբ թշնամի չունին, ո՛չ ալ նախան՛ձորդ։
տ ո լութ եան պատ ճաո ր սա է թե ր եւս որ կ ՝՝ ուղ են Ու֊ կբ զարմանամ , թէ ի՚նչսլէս ոմանք կը
ժ ո ղո վո լր դին անուղղակի Հասկցնել թէ՝ ՛ո՛ բ քան շփոթեն քուրձբ , զոր գրագէտ ին կը Հագցնեն առ ԳիտակաԱ ասոհփս
ծանրակշիռ է կացութիւն ը, եւ կամ ա՛ յնյշան բա օրեայ յաբաբերութիւններբ, միսին Հետ, զոր կը
ցորո՛շ է ֆրանքին սպառնացող վտանգը •որ պետ ու- ստեղծեն Հո դե բնախօս ական բաբդ պայմաններ ։
թիւնը աւելորդ կը նկատէ ծածկեյ ղա յն : 0Հ , ես ամէն օր իմ մէջս կբ լսեմ Հ այՀ ոյոլթիւն– Մ ար՚դկային գործարանները օժտուա ծ են ինք.
Տեսակէտով մը Գո վե լի է "՚ յ ս թո քլա ո լութ ի ւ- ները , զորս իրարու կ՛՚ուղղեն ՇՕոքօա11Տէ6/՛ քուրձ %ապաշտպանոլթեան միջ՛1 ցներով * Եթէ այդ մի ֊
^Բ ՚* *ԼէրՔԸ ծածկելով չէ որ կը դարմանուի , տ ք ք՝ Հագնոգ մարդը եւ արեան Հրաբորբ անօթներուն ջոցները պակսէին , մարգը չուտով պիտփ՛ մաՀա–
ն շզ բ՛ա կ ի վճռական Հարուածով մը։ Ըստ ՛ոմանց, մէջ լողաց ող Հոդին * նար , շարք մը նախատիպ սերմերու , մանրէներու
գաբմանբ պաշտօնական նոր արժեզրկում մրն է,ո– ք$"կի մը աւելի շաՀող մարդու ի՜՛նչ ուրա եւ ժաՀբերու խմբական յարձա՚կո ոմներէն, որոն թ
րուն շնորՀ իւ , մէկ կողմէ , Պանք տբ Ֆրան սի ոս խութիւն է այգ , ա յսօր բարեկամ մ ըն ալ շաՀե– կբ վխտան ամէն տեգ եւ ամէն ժամանակ :
կիի նիՀաբ մթեբքր 1լ.աբժե ւ>որ,ի , արժեզրկման Հա ց ա ր , բարեկամ մը աւելթ • * * ՛Արտաքին թշԳէ՚ամ ինե բուն դէմ գոր ծ ա՛րանն ե -
մար ընգունուելիք ոսկիին Համեմատ առաւել կամ ՚ Լո֊է՛ , ճ գնա լո ր . * • բուն ինքնա պ՛աշտ պան ո ւթեան գլխաւոր ագդակը կբ
նուազ չափով , եւ միւս կոզմէ , ապրանքի աք տա2 • • Զեռք մը աւելի պիտ՛ի թօթվես փաՂԸ. * կազմէ մորթը, որ անանցանելի պա՛տ՛ուար մը կբ
\ծումներբ կ՚աւելնան , որովՀետեւ օտար՛ գնորդնե Հրճոլէ եւ շփ՛է՛ ձ՛եռքերդ * * * Հ ան դի ս անտ յ մ անրէնեբուն՝ մ եծամ ասն\ութեան ;
րս ւն ԿաՐ եվ ի ութ ի ւն կը տբո լի որ աւ ելի աժան • Կը նախանձթս , լեռնցի ... Խոցելի կէտեր են աչքերը եւ քիթբ ։ Արդ * ՚աչքե–
գնեն ֆ բան ս ա՛կան ար տ ա գր ո ւթ ի ւնն ե բ բ Այսպէ - ԸնդՀակառտկն , զզուանք կը զգամ քեզմէ , բուն մ ակերեսին վրա յ կամ քիթի խոռո չներո ւն
սով, ա րտ ած՛ումն եր ո լ յաւելմ ան շնորՀ իլ Ֆրան սա փողոցնե րէն փա յլո ւն առա ր կաներ ժոզգԼող մուրա արցունքին ել խլինքին մէջ «՚Լ^ՏՕ֊7Ո16» կոչուած
մտած օտար աբժէքաւոբ գրամներով Ֆ,րանսա իբ ցիկներու նման՝, օբՀնա՚ծ, շարունակէ՛ բարել ՛ու տարր մը կայ , ււ ր օժտուած է Հականեխական՛ յայտ
ներածումներ բ կրնայ բնել գոնէ մասա՛մբ ՛ա ժպիտ Հաւաքել , գո՛ւն , ամենայն Հայոց * * *շտե– նի կար՛ո գո ւթեամբ շարք մ ը մի քբո պա յ ին սերմ ե -
ռանց գ՛ոչելու իր ոսկիի մթերքին : մարան . * . բու դէմ , •որոնք կը գտնուին շրջասփիւռ օդին մէջ։
ենդիքը լուծելու գիլք ին միջոցը տյս է, բայց ՚հ^նչ Հարկ այս բիրտ տրամախօսութիւՏէ\ը եր Անգամ մը որ ման բ էն ե րը ա յդ արտաքին
ո չ ամէնէն՛ ագդՈւն եւ տեւականբ*. Ղ*րա՛մին արժե կարելու ուս կա յա ււ ՛՛ւ ջի կ այ ին առիթ պիտ ի պաշտպանութեան սաՀմ անները անցն ին , պայքարը
ունենամ մարդկային Հարցին
զրկումը բացառասլէս կրնայ տեղի ունենալ ա՛ռանց երկուութեան ա՛յգ կը շարունակսւի բջիջն՛երու կոդմէ։ Երբ ախտածին
անպատեՀութեան* բայց , կ՝ (Լէէա յ տեսակ մբ դր՚ա– փիլիսոփայական վերլուծումով եւս զբաղելու, սերմ մը յաջողի թափանցել գործարանային լօբին–
մ անեն գո ւթի ւն , երբ կը կրկնուի քանի մը անգամ , պատկերացա բդեա լ դր՛ական ու պատմական լԼկա– ո ւած ո լի) ե ան մը մ էջ , կարգ մը բջիջներ լար-ձա -
20—30 տարուան մէջ : կառավար ո ւթ ի ւն՛ը ըրած կումի կը սկսին , կը շրջապատեն այգ ինքնակոչ
^ԼԼՀԷԷաձ ա՛ձ"՝ Է^Լ Ո՚Ր Կ^ԼՀսէւ՚ս երբեմն Հին վեՀա ֊ տէր մարդիկ։ Ղ՝մուաբ է անոնց Գաէէ՚Լ՝> առանց թշնամին, կը ջանան զայն մարսել ՛ու ^ոչնչացնել։
պ եան ե բը , երբ ոսկ եդ բամին թ ան կ ա գին մետաղի դժգոՀ ներու բանա կն ե բ յարո ւցան ե լո Լ ; Այդ ախտազերծ աշխատութեան Համար գո -
կշիռը կը պակսեցնէին , պաՀելով Հանդերձ անոր Կը տեսնուի ուրեմն որ նոր կառավարութիւնը յ ութի՛ւն ունին բազմաթիւ մասն՚ա յատուկ բջիջներ ,
անուանական արժէքը՛. Ասոնց մէկը, Ֆբանսայի ան Հ ո ւն դժուար՛ութեանց առջեւ պիտի գտնուի ։ ո րոնց ամ էն էն յատկանշականներն են արեան ճեր^
թագաւոր Ֆիլիփ Լը Պէլ–, կոչուեցաւ ն՚ոյնիսկ Կուսակցութիւններու ներկայ փոխադարձ յաբաբե մակ գնդիկները –.Ասոնք խիստ շարժուն ել Հւ ղդա–
«կեղծ գրամ Հանող» (ք&ԱՃ–Ո10ՈՈ&^6սՕ I րութիւններբ նկատի առնելով, Հաւանա՛կան չէ ՛որ յուն՛՝ ամէն մանրէներու ներկայութեան , եւ պատ
Կը մնայ դասական կերպբ* պետաէլ Կ - կազմուի այնպիսի իրապէս Համազգային գաՀլիճ րաստ՝ ի Հարկին յարձակելու ան՛ոնց վրայ, ան
տրամ ագրո ւթիւննե–
մտացս յց բ Հաւասաբակշռել , եւ վստաՀութիլն մը , անկեգծ եւ անվեբտպաՀ շարժութեան մատնելու եւ ՛ուտելու ղանոնք , կամ
սռՐշնչել Հասարակութեան : րով որ կարգ կանոն գնէ երկրին ելմտական վիճա– մեռնելու կատաղի կռիւէ մր վերջ ;
Ե՚լմտացոյցը Հա լաս ար՛ա կշռել կր նշանակէ , ղին մ էի Տ եղական բո բ բո քո ւ.մնեբու Հետ եւան քով գո -
մէկ կո՛դմէ, պետական ծախքերը կրճատել, միւս Այս վիճակը երկու Հակոտնեայ ձեւերէն մ է– յա ցած թարախք ո ւր ի շ բան չէ, բայց եթէ րնդար
կոդմէ , Հասո յթներոլ նոր աղբիւրն եր գտնել; քննա կոՎբ կամ միւսովբ կրնայ բարւոքի լ* կամ Հա ձակ դաշտ մը, ուր խճողուած են Հազար, միլի՛ոնա
կան ոն ժտմանակնեբ՚ու մէջ, ելմտացո յցին բաց բ լա քա պա շտ զ աՀ լիճ մ բ , Համ ա յնավաբ սկզբունք ւոր ճերմակ գնդիկներ , որոնք կռիւի բնթացքին
գոցել դժուար չէ ր * պգտիկ խնա յ ո ղո ւթ ի ւնն ե ր եւ ներով , որ կռթնի աշխատաւոր եւ փոքր քաղքենի սլա ր տ ո մ ատն՚ուած են, ս տ կա յն յաջողած՝՝
ներքին կամ արտաքին վախառոլթիլն մը կը բա դասակարգեբուն վրա յ ,• վեր ջ տալու Համ ար բո լո բ նեխումը սաՀմանափակել եւ արգելք ՝Րէէա Լ անոք
ւէին Հաւ տ ս տրակ շ ո ել ո ւ պիւտճէն : Հիմ ա յ դժո լա՛ր շաՀ տգէտներ ուն ել ապշեցուցիչ Հ ա բ ս տ ո ւթ ի ւնն ե ր տարածումին Հ
է աս * արտաքին փո իւառո լթեանց աղբիլրնե ր ը դիղած գրամ ատէրնեբուն , եւ կամ կ ա ո ա ւիա բ ո լ -
շատ սաՀմանափակ են ՛իսկ ներքին փոխառութեան թ,իւն մ բ որ վերադառնա յ զ է սլ ի տնտեսական ա– ՛Մ անրէնեբ՛ուն դէմ մղուած այս անդուլ ու ան
շն՚ոբՀիլ
մասին կարելի չէ մտածել, այնպիսի ատեն՛ մը՝ զատական ո ւթեան սկզբունքները , յենլով առաւե դադար պայքարներուն է որ մարդը կրնա՛
:
երբ ժողովոլբդբ մեծ փոյթ ցոյց չի տ՛ար պետական լապէս գործաբանատէբերուն եւ ՚իարկի մեծ Հաս պաՀել իր առողջութիւնը
Ղ՚անձւ 7 մ սեւ գնելու Ռ^րէլ բան՝ եթէ կւ տատ ո ւթ ի ւննե բ ո լն վրա յ , եւ ա յսպէս ով , վսաա - Երբ գործարան մր չափէն աւելի աշխատի , կր
վար ութիւն բ ո ր ո շէ բռնի (բառը թերեւս խիստ է • Հ ութիւն ներշնչելու՝ ամէն կարգի դրամատէրե - յսդնի ։ Երբ յոգնութիւնը շաբուն՚ակոլի , նեղու -
ըսենք պարտաւորիչ՝) փո խառոլթիւն րնե/ : Բ՛ա յց , րուն ։ թիւն ու ցաւ կբ պատճառէ այդ գործարանին , մի
աս ալ ուրիշ խնդիր է , նոյնքան ծանրակշիռ– ՚, Ոչ մէկ Հիմնական լուծում սպասելու է տլլևս եւնոյն ատեն տեսակ մը փոփոխութիւն առաջ կը
*իալով ծախքէ բու կրճատման ,բԳւ • եր ա յ ին ներ - երկու– երեք կամ էոբս կուսա կց ո ւթ ի լեներ է բսլղ^ բերէ անոր յօրինուածութեան մէջ։ Չափազան՛ց
կայ վվւճտկին մէջ, քաղաքական խնդիր է՛. Միլիո կացած եւ խառն կոչուած դա Հ լիճն եր էն՝ ՛ո բոն ց յոգնութեան Հետեւանքով մարմինի մասնիկները
նաւոր քադաքացինեբ կան որոնք պետական խան մ էջ Հակամ արտ սկզբունքներ , մ եթոտնեբ իրարու կը վնաս ո լին , եւ այդ մաշած նիւթերը վնասակար
ձէն դրամ կը ստանան այ յ եւ այլ չափերով եւ զա կբ բախին շարուն՛ակ , եւ որոնց անդամներ բ կաս պիտի , ըլլա յին , եթէ արիւնը զանոնք չփոխադրէք
նազան ձեւեր ով : Ասոնք քնդՀ ան բա պէս ա շիւ տ տ տ - կածով կբ վեբաբեբութն իրարու Հանդէպ ։ երի կամ ուն քն՛եր ուն կամ ուրիշ արտաթորական
ւորնե,ո են կամ նիւթական Համեստ միմոսներու ՀՐ– V ԹՈՐՈՍԵԱՆ գործարաններուն մէջ։
Fonds A.R.A.M
ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԱՍՈՒԼԻՍ ԳԻՐ* ՄԸ Զ Ո Ր Պ Է Տ * է ԳՈՎԵԼ յութիւննեբով է Այսբր այնքանը միայն » թէ քենա~
գատութիւնբ ղ եր ա զանց ա պէս նուիրական յատ -
կութիւն մ բն է* ռ"ր կէԼ մշակեմ իմ մէջս, սէ մի
Ֆ Ր Ա Ն Ս Ը Ի՚ՆԶՊԷՍ ԿՐՆԱՅ (ի. եւ վերջին մաս) այն անոր վերագնաՀատութեան ենթարկելու Հա
՛Քննադատութիւն կը նշանակէ շինարարու - մար օտար գէմքեբ ու գործեր , ԳՐէի ընկերներ ել
թիւն Հ Եթէ քննադատը կը տապալէ
Բ Ա Ր Ի Ո ՛Բ Ի Լ Հին մշակներ, այ՛լ եւ ինքզինքս։ Այնպէս որ երբ
ծանօթ Հեղի^ ինծի շատ կը թելադրեն Հանդուրժո գութ իւն կամ
նակ մը) շինարար ութիւն է ատիկա։ Վասնզի ՛այդ աժեմ-չաժեմը գովելու քաղաքականութիւն , Հբէթե
Ֆրանքին էքսգէքԼՀւ է\սա°՝ ԷԷ՚^Ք) անէՐիշապէս աշխատանքը ցռյց կուտայ թէ Հայ միտքը Հասեք ու Հեթանոսին Հետ Համերաշխութիւն կամ օրուան՛
լուծում»լիք խնդիրնեբէն մէկն է : Պետական ելմաա– է քշ1^6 մը կատարելու կարողութեան<՝, այն սւե սա իշխանաւս բներս ւն առջեւ կէս մ էջքով խոնաբՀելոլ
ցոյցիս Հաւասարակշռութիւնը, գին եր ո Լ Ա թոշակ կէ տուի որ՝ ո՛չ մէկ ժողովուրդ 1Հ&*արէ եւ ո՛չ մէկ վարժութիւն, այն սկզբունքով թէ որքան բար՛ե
ներու սակր , արա՚աքին՝ վաճառականութեան՝ բար մշակոյթ կը դիմանայ՝ առանց մտաւոր Հշ\հ\շի ՚* կամը շատ , չաՀ\ը նոյնքան Լ ա ա * ՀետւլՀետէ կր՛
ւոքումը է ամէնքն ալ ֆրանսական գրամի արժէքին Պէտք է սլաՀակ փսխել ժամանակ առ ժամանակ , Համոզուիմ թէ առեւտրական՛ ասպարէղր այնքան
Հ ե ա կա պ՛ո ւած են՛ : ե պաՀակներ ալ կան՝ զորս տո՛ւն պէտք է գրկեք տիրական է դարձեր , որ կ՛՛ուզէ իր աւտնդոլթիւն–
ւճիշա է որ այս արժէքը 0 ունուաբի պաշտօ - րնդմի շտ : նեբը պարտագրել գրական ա ս պար է ղին , 9.\՚ւ1ւՏՏՇ–
նա կան սակին վրայ Հասաատ կը մնայ . մէկ տո Ոմանք ալ կը մ եղագը են քննադատութեան՝ այն 1Ո6Ոէ –6 1'շտբՈէ 11էէ€1՚ՑՄ6 կ՚ան՛ուանէին այս պաբադան
լար ը տեսականօրէն միշտ մօտ 120 ֆրանք է* մէկ եղանակը՝ որ արջասպ կը գործածէ , ցալցնոգ ու ֆրանսացի գրուԼներբ վերջերս : , որոնք
^՚ոգովր~
սթերլինն ալ՝ 480 ֆրանք ւ Աակայն, իրականին կիզիէ նկարագրին Համար ։ Աասնաւորաբաբ իմ քն Զէ° որ ուն ինք աք դէն գրագէտներ
մէջ գ ելմտական վիճակին անորոշութեան, թղթա նա դա տութ ի ւնն եր ուս ակնարկելով յաճախ կ ըսե% չկորսնցնելու Համար իրենց շաՀեբը կամ
դրամներու շչրքաբեր՚ութեան յաւելման , ել ասոնց թէ բացառիկ ջւլայն՚ո տ՛ութ իւն մը կվարտա յա յտեմ , գականութիլնը ,—^միշտ նո լն սկզբունքով , սկսեր
Հետեւանքով, գիներու եւ օրավարձերու բաբձրաց֊ թէ զայրուցք կայ իմ քննա դա տութ ի ւններ ուս մէջ, են տպագրական (^1ւէէ6քԶՄ6) գրականութիւն մը
ծախու
ման պատճառով, ֆրանքը արժէքէ ինկած է ինք յաբձակոդական շեշտ մը ել անՀ անգուբժ ոգո լ ֊ մշակել, ապսպրուած գրականութիւն, անուն՝
նաբերաբար : Պաշտօնական շուկա յին Հետ ղուղա - թիւն։ քՒէ Հեզաբարոյ եմ առօրեայ յա բաբերու - կամ վարձկան գրականութիւն , տուէք ի՛նչ
Հեռաբար , ստեղծուած է սեւ շուկայ մբ՝ Ուր օ– թիւննե բուս մ էջ , բա յց կատղած՝ ԳՔ է11ս ա Ր Լա ՜ որ կ՚ուղէք*
տար գրամները, երբեմն 1լ իյնան, բայց, գրեթէ ւանքներուն մ էջ ։ Ր"՚յ& Լսռօէք1 ա ռ է ք իսձմէ ինչ որ կ՝ոլզէք։
միշա կը բարձբանտն : Ո^վ է սորվեցուցեր , Հլեմ գիտեր , որ գբագէ– Զեղի* ժ ո գո վր գա կան ո ւթ ի ւնը ել ի շխ ան ո ւթ ե ան ց
Այս ելեւէջները ա՛յնքան անկանոն են ո՛ր կտ– տ ր ձեթերն առնէ անուշ Հրամցն՛ող սպասեակին , ՏՏւՕւ&ը, "՛վ ք յ է է Լ լ , ա ձ գրողներ ։ Մէկ բան միայն պի
ր ե լի էէ ա յս պա Հ՛ուս անոնց գին ե ր բ տալ , վստաՀ սալոններու մէջ։ վ է թ՜ելադրեր , չեմ գիտեր , տի պաՀեմ ինծի , քննադատութեան 1էայելքը ւ
՝ԼՀԼԼաԼՈ1Լ "V 10-15 Օր միեւնոյն սակին վրայ պիտի որ գրագէտ ը ձեւերն առնէ տունէ տուն ՚օբՀնոլ - Քննադատել մարգը, քակել Աստուծոյ շինա՛ծ
մնան* *իաղափար մը տալու Համար պա՛շտօնական թիւն կարդացող տէրտէր ին՛, գիւգերու մ էջ ։ Վեր ա յգ մ եքենան , ն ո բ ոգե լ զա յն եւ վերստ ին շինել ։
ե. անպաշտօն գինեբուն վյրայ ,յիշենք քանի մը թի ջապէս , .ո®վ է մ՛ոլորութ՛եան առաջնորդեր գրա Ա յգ մ արդք թոդ Ալլա յ Համ ա լնավարը , Ղ՚աշնակ -
լեր : \քա իւ թղթադրամները առնենք • Ն ո յ * 2,Տին , գէտը , որ իբ գերը շփոթէ շատ յաճախորդ շաՀե– ցականբ, Երեւան՚ցին, Փարիզի Հայը, միեւնո՛ ինն
տոլարը կ^աբժէր 347 ֆր • , սթեր լինը 1015 ֆր՛– լու մտտՀոգոլթ իւնն ունեցոգ ասպարէզի մարդոց է ։ Կյուղեմ մնալ բարեկամ կամ թշնամի մէկուն
գո ւի ց ե բ ա կան ֆրանքբ՝ \ \ 3 ֆր * I ^՝աԼոլ\ ոսկե վարժութեան Հետ : Ես ^ԼՐԼԱեմ , վաՀ յ անոր որ կամ միւսին , արուեստի մէջ , ըստ տրգարութեանւ
՛դրամներուն , ասոնց դիները անՀտւատալի բոուե– «Ամենայն Հայոց գրագէտ՝» կը կոչուի, որո՛վՀետեւ եւ ճշմ ար տ ո ւթեան թելադրանքին ։ Ւ^նչ փոյթ շէ՜–
լու չափ բարձր են : Նո յն թ ուականթե , նափոլէոնը կը նախընտրեմ գաղափարական՛ Հ՛ոսանքի գրագէ րիաթ֊^, /,5,Տ^ բաւական՝ է Համակրանքը այն երի
, լում ա–
կ՝արժէ ր 4825 ֆր • , տոլարը՝ \ 100 ֆր * , սթեր լինը՝ տը , ա յն որ յեղափոխութիւն կը կերտէ տասարդ զանգուածին , որու մ էջ աշխատեր ՛եմ
զ ււ ւ ր ս
5700 ֆր • , 20 ֆբանքեոց զուեցերական ոսկին՝ 4200 յափո խներ ը կը խար աղան է , Փարիսեցիները տասնըՀինգ տաքի ։
ֆրանք, &ոյլ ոսկիի մէկ կրամն ալ 600 ֆր՛* * աձս– կը վանէ։ Վա՛՛յ կ՚ըսեմ այն գրագէտին, ՛որ ժոգո^. Ե՛– վերջապէս , ապացոյց ո՛ր ե՛ս ալ գիտեմ
ինքն՝ 600.000 ֆր– մէվ քիլոն։ *Լբր՛դական ութ իլն կը փնտռէ , ել ատ՛որ Համ ար՝ Հրճուիլ ի տես յաջոդ գործի մը, Հիացումէս թր
Ղ՝եռ քանի մը ամիս առաջ, այս թիլերը ա– կբ վախնայ թշնամիներ ուէւենա՚լէ , գլուխ կռւտա ՚ թռալ ի տես կատարեալ աշխատութեան մբ , ա լս
կանջէ ականջ փսվւսալով կբ տրուէին* այբին, գլուխ կուտայ բենին , կը Հտւնի ամէնուն ,
Ատ են է մր ին քն թէ գիտեմ ղաբնեչ ել փայ՛փայել, այրել եւ
ի վեր, Հ ետաքրքր ի բներ բ յայտնապէս կբ Հաղոր կը նախընտրեմ յեդավւոխական գրագէտը, ՛որ պանծացնել , յաջորդով պիտի ներկա յառնեմ
դեն ղանոնք իրարու* ՚Հյոյնիսկ, տեղական ելմտա բարեկամ է այբին ել թշնամի՝ բենին ՚Աե՚ծ է այն Գիրք մր զոր պէաք է գովել :
կան եւ տնտեսա կան թե ր թե րը կր Հ ր ատ արա կ են մտաւորականը միայն, ՛որ թշնամ՛իներ ունի, •
ղան՛ոնք : կառավարական ա յս ՛անպա՛շտօն թո յլ– պգտիկներբ թշնամի չունին, ո՛չ ալ նախան՛ձորդ։
տ ո լութ եան պատ ճաո ր սա է թե ր եւս որ կ ՝՝ ուղ են Ու֊ կբ զարմանամ , թէ ի՚նչսլէս ոմանք կը
ժ ո ղո վո լր դին անուղղակի Հասկցնել թէ՝ ՛ո՛ բ քան շփոթեն քուրձբ , զոր գրագէտ ին կը Հագցնեն առ ԳիտակաԱ ասոհփս
ծանրակշիռ է կացութիւն ը, եւ կամ ա՛ յնյշան բա օրեայ յաբաբերութիւններբ, միսին Հետ, զոր կը
ցորո՛շ է ֆրանքին սպառնացող վտանգը •որ պետ ու- ստեղծեն Հո դե բնախօս ական բաբդ պայմաններ ։
թիւնը աւելորդ կը նկատէ ծածկեյ ղա յն : 0Հ , ես ամէն օր իմ մէջս կբ լսեմ Հ այՀ ոյոլթիւն– Մ ար՚դկային գործարանները օժտուա ծ են ինք.
Տեսակէտով մը Գո վե լի է "՚ յ ս թո քլա ո լութ ի ւ- ները , զորս իրարու կ՛՚ուղղեն ՇՕոքօա11Տէ6/՛ քուրձ %ապաշտպանոլթեան միջ՛1 ցներով * Եթէ այդ մի ֊
^Բ ՚* *ԼէրՔԸ ծածկելով չէ որ կը դարմանուի , տ ք ք՝ Հագնոգ մարդը եւ արեան Հրաբորբ անօթներուն ջոցները պակսէին , մարգը չուտով պիտփ՛ մաՀա–
ն շզ բ՛ա կ ի վճռական Հարուածով մը։ Ըստ ՛ոմանց, մէջ լողաց ող Հոդին * նար , շարք մը նախատիպ սերմերու , մանրէներու
գաբմանբ պաշտօնական նոր արժեզրկում մրն է,ո– ք$"կի մը աւելի շաՀող մարդու ի՜՛նչ ուրա եւ ժաՀբերու խմբական յարձա՚կո ոմներէն, որոն թ
րուն շնորՀ իւ , մէկ կողմէ , Պանք տբ Ֆրան սի ոս խութիւն է այգ , ա յսօր բարեկամ մ ըն ալ շաՀե– կբ վխտան ամէն տեգ եւ ամէն ժամանակ :
կիի նիՀաբ մթեբքր 1լ.աբժե ւ>որ,ի , արժեզրկման Հա ց ա ր , բարեկամ մը աւելթ • * * ՛Արտաքին թշԳէ՚ամ ինե բուն դէմ գոր ծ ա՛րանն ե -
մար ընգունուելիք ոսկիին Համեմատ առաւել կամ ՚ Լո֊է՛ , ճ գնա լո ր . * • բուն ինքնա պ՛աշտ պան ո ւթեան գլխաւոր ագդակը կբ
նուազ չափով , եւ միւս կոզմէ , ապրանքի աք տա2 • • Զեռք մը աւելի պիտ՛ի թօթվես փաՂԸ. * կազմէ մորթը, որ անանցանելի պա՛տ՛ուար մը կբ
\ծումներբ կ՚աւելնան , որովՀետեւ օտար՛ գնորդնե Հրճոլէ եւ շփ՛է՛ ձ՛եռքերդ * * * Հ ան դի ս անտ յ մ անրէնեբուն՝ մ եծամ ասն\ութեան ;
րս ւն ԿաՐ եվ ի ութ ի ւն կը տբո լի որ աւ ելի աժան • Կը նախանձթս , լեռնցի ... Խոցելի կէտեր են աչքերը եւ քիթբ ։ Արդ * ՚աչքե–
գնեն ֆ բան ս ա՛կան ար տ ա գր ո ւթ ի ւնն ե բ բ Այսպէ - ԸնդՀակառտկն , զզուանք կը զգամ քեզմէ , բուն մ ակերեսին վրա յ կամ քիթի խոռո չներո ւն
սով, ա րտ ած՛ումն եր ո լ յաւելմ ան շնորՀ իլ Ֆրան սա փողոցնե րէն փա յլո ւն առա ր կաներ ժոզգԼող մուրա արցունքին ել խլինքին մէջ «՚Լ^ՏՕ֊7Ո16» կոչուած
մտած օտար աբժէքաւոբ գրամներով Ֆ,րանսա իբ ցիկներու նման՝, օբՀնա՚ծ, շարունակէ՛ բարել ՛ու տարր մը կայ , ււ ր օժտուած է Հականեխական՛ յայտ
ներածումներ բ կրնայ բնել գոնէ մասա՛մբ ՛ա ժպիտ Հաւաքել , գո՛ւն , ամենայն Հայոց * * *շտե– նի կար՛ո գո ւթեամբ շարք մ ը մի քբո պա յ ին սերմ ե -
ռանց գ՛ոչելու իր ոսկիի մթերքին : մարան . * . բու դէմ , •որոնք կը գտնուին շրջասփիւռ օդին մէջ։
ենդիքը լուծելու գիլք ին միջոցը տյս է, բայց ՚հ^նչ Հարկ այս բիրտ տրամախօսութիւՏէ\ը եր Անգամ մը որ ման բ էն ե րը ա յդ արտաքին
ո չ ամէնէն՛ ագդՈւն եւ տեւականբ*. Ղ*րա՛մին արժե կարելու ուս կա յա ււ ՛՛ւ ջի կ այ ին առիթ պիտ ի պաշտպանութեան սաՀմ անները անցն ին , պայքարը
ունենամ մարդկային Հարցին
զրկումը բացառասլէս կրնայ տեղի ունենալ ա՛ռանց երկուութեան ա՛յգ կը շարունակսւի բջիջն՛երու կոդմէ։ Երբ ախտածին
անպատեՀութեան* բայց , կ՝ (Լէէա յ տեսակ մբ դր՚ա– փիլիսոփայական վերլուծումով եւս զբաղելու, սերմ մը յաջողի թափանցել գործարանային լօբին–
մ անեն գո ւթի ւն , երբ կը կրկնուի քանի մը անգամ , պատկերացա բդեա լ դր՛ական ու պատմական լԼկա– ո ւած ո լի) ե ան մը մ էջ , կարգ մը բջիջներ լար-ձա -
20—30 տարուան մէջ : կառավար ո ւթ ի ւն՛ը ըրած կումի կը սկսին , կը շրջապատեն այգ ինքնակոչ
^ԼԼՀԷԷաձ ա՛ձ"՝ Է^Լ Ո՚Ր Կ^ԼՀսէւ՚ս երբեմն Հին վեՀա ֊ տէր մարդիկ։ Ղ՝մուաբ է անոնց Գաէէ՚Լ՝> առանց թշնամին, կը ջանան զայն մարսել ՛ու ^ոչնչացնել։
պ եան ե բը , երբ ոսկ եդ բամին թ ան կ ա գին մետաղի դժգոՀ ներու բանա կն ե բ յարո ւցան ե լո Լ ; Այդ ախտազերծ աշխատութեան Համար գո -
կշիռը կը պակսեցնէին , պաՀելով Հանդերձ անոր Կը տեսնուի ուրեմն որ նոր կառավարութիւնը յ ութի՛ւն ունին բազմաթիւ մասն՚ա յատուկ բջիջներ ,
անուանական արժէքը՛. Ասոնց մէկը, Ֆբանսայի ան Հ ո ւն դժուար՛ութեանց առջեւ պիտի գտնուի ։ ո րոնց ամ էն էն յատկանշականներն են արեան ճեր^
թագաւոր Ֆիլիփ Լը Պէլ–, կոչուեցաւ ն՚ոյնիսկ Կուսակցութիւններու ներկայ փոխադարձ յաբաբե մակ գնդիկները –.Ասոնք խիստ շարժուն ել Հւ ղդա–
«կեղծ գրամ Հանող» (ք&ԱՃ–Ո10ՈՈ&^6սՕ I րութիւններբ նկատի առնելով, Հաւանա՛կան չէ ՛որ յուն՛՝ ամէն մանրէներու ներկայութեան , եւ պատ
Կը մնայ դասական կերպբ* պետաէլ Կ - կազմուի այնպիսի իրապէս Համազգային գաՀլիճ րաստ՝ ի Հարկին յարձակելու ան՛ոնց վրայ, ան
տրամ ագրո ւթիւննե–
մտացս յց բ Հաւասաբակշռել , եւ վստաՀութիլն մը , անկեգծ եւ անվեբտպաՀ շարժութեան մատնելու եւ ՛ուտելու ղանոնք , կամ
սռՐշնչել Հասարակութեան : րով որ կարգ կանոն գնէ երկրին ելմտական վիճա– մեռնելու կատաղի կռիւէ մր վերջ ;
Ե՚լմտացոյցը Հա լաս ար՛ա կշռել կր նշանակէ , ղին մ էի Տ եղական բո բ բո քո ւ.մնեբու Հետ եւան քով գո -
մէկ կո՛դմէ, պետական ծախքերը կրճատել, միւս Այս վիճակը երկու Հակոտնեայ ձեւերէն մ է– յա ցած թարախք ո ւր ի շ բան չէ, բայց եթէ րնդար
կոդմէ , Հասո յթներոլ նոր աղբիւրն եր գտնել; քննա կոՎբ կամ միւսովբ կրնայ բարւոքի լ* կամ Հա ձակ դաշտ մը, ուր խճողուած են Հազար, միլի՛ոնա
կան ոն ժտմանակնեբ՚ու մէջ, ելմտացո յցին բաց բ լա քա պա շտ զ աՀ լիճ մ բ , Համ ա յնավաբ սկզբունք ւոր ճերմակ գնդիկներ , որոնք կռիւի բնթացքին
գոցել դժուար չէ ր * պգտիկ խնա յ ո ղո ւթ ի ւնն ե ր եւ ներով , որ կռթնի աշխատաւոր եւ փոքր քաղքենի սլա ր տ ո մ ատն՚ուած են, ս տ կա յն յաջողած՝՝
ներքին կամ արտաքին վախառոլթիլն մը կը բա դասակարգեբուն վրա յ ,• վեր ջ տալու Համ ար բո լո բ նեխումը սաՀմանափակել եւ արգելք ՝Րէէա Լ անոք
ւէին Հաւ տ ս տրակ շ ո ել ո ւ պիւտճէն : Հիմ ա յ դժո լա՛ր շաՀ տգէտներ ուն ել ապշեցուցիչ Հ ա բ ս տ ո ւթ ի ւնն ե ր տարածումին Հ
է աս * արտաքին փո իւառո լթեանց աղբիլրնե ր ը դիղած գրամ ատէրնեբուն , եւ կամ կ ա ո ա ւիա բ ո լ -
շատ սաՀմանափակ են ՛իսկ ներքին փոխառութեան թ,իւն մ բ որ վերադառնա յ զ է սլ ի տնտեսական ա– ՛Մ անրէնեբ՛ուն դէմ մղուած այս անդուլ ու ան
շն՚ոբՀիլ
մասին կարելի չէ մտածել, այնպիսի ատեն՛ մը՝ զատական ո ւթեան սկզբունքները , յենլով առաւե դադար պայքարներուն է որ մարդը կրնա՛
:
երբ ժողովոլբդբ մեծ փոյթ ցոյց չի տ՛ար պետական լապէս գործաբանատէբերուն եւ ՚իարկի մեծ Հաս պաՀել իր առողջութիւնը
Ղ՚անձւ 7 մ սեւ գնելու Ռ^րէլ բան՝ եթէ կւ տատ ո ւթ ի ւննե բ ո լն վրա յ , եւ ա յսպէս ով , վսաա - Երբ գործարան մր չափէն աւելի աշխատի , կր
վար ութիւն բ ո ր ո շէ բռնի (բառը թերեւս խիստ է • Հ ութիւն ներշնչելու՝ ամէն կարգի դրամատէրե - յսդնի ։ Երբ յոգնութիւնը շաբուն՚ակոլի , նեղու -
ըսենք պարտաւորիչ՝) փո խառոլթիւն րնե/ : Բ՛ա յց , րուն ։ թիւն ու ցաւ կբ պատճառէ այդ գործարանին , մի
աս ալ ուրիշ խնդիր է , նոյնքան ծանրակշիռ– ՚, Ոչ մէկ Հիմնական լուծում սպասելու է տլլևս եւնոյն ատեն տեսակ մը փոփոխութիւն առաջ կը
*իալով ծախքէ բու կրճատման ,բԳւ • եր ա յ ին ներ - երկու– երեք կամ էոբս կուսա կց ո ւթ ի լեներ է բսլղ^ բերէ անոր յօրինուածութեան մէջ։ Չափազան՛ց
կայ վվւճտկին մէջ, քաղաքական խնդիր է՛. Միլիո կացած եւ խառն կոչուած դա Հ լիճն եր էն՝ ՛ո բոն ց յոգնութեան Հետեւանքով մարմինի մասնիկները
նաւոր քադաքացինեբ կան որոնք պետական խան մ էջ Հակամ արտ սկզբունքներ , մ եթոտնեբ իրարու կը վնաս ո լին , եւ այդ մաշած նիւթերը վնասակար
ձէն դրամ կը ստանան այ յ եւ այլ չափերով եւ զա կբ բախին շարուն՛ակ , եւ որոնց անդամներ բ կաս պիտի , ըլլա յին , եթէ արիւնը զանոնք չփոխադրէք
նազան ձեւեր ով : Ասոնք քնդՀ ան բա պէս ա շիւ տ տ տ - կածով կբ վեբաբեբութն իրարու Հանդէպ ։ երի կամ ուն քն՛եր ուն կամ ուրիշ արտաթորական
ւորնե,ո են կամ նիւթական Համեստ միմոսներու ՀՐ– V ԹՈՐՈՍԵԱՆ գործարաններուն մէջ։
Fonds A.R.A.M