Page 200 - ARM_19-1946_04

1 Տ « 19

ԹՈՒՐՔԻԱ՝ ԵՐԷԿ ԵՒ ԱՅՍՕՐ Մ տ ա ծ ոտւմ Աե^ « Տ ի գ փ ս » եւ Տիգբանսւկեքտ

էՍԵՆ՚Բ ԹՈՒՐՔԵՐՈՒ ԴԱՇՆԱԿՑՈհԹեԱՆ ՕՐՈ^Ն» ԱՈՔՒհ Պատահմամբ, ձեռքս անցաւ Տ իգրանակեր տ ի
Հայր. Միութեան Հալէպի
Շրշ– Վարչութեան Տա,

ԾԱՌԱՆ ՋԵՆ՚Բ» \^2>\ էն վեր^ ^այրենիքէ յլուրս է Գաշնակցու­ բեգիրքր, «Տիգրիս» (1946)։

թիւնր, ռ բ ի * ֊ եկած Հայութեան Հետ, քիէմշ աշ­ Դիրքբ կշ բաղկանայ 160 ԷՀերէ, մաքուր

խարՀ ի րոլոր մասեր ո ւն մ ԷԼ ; տպագրութեամբ ել հարազատօրէն կր ներկա յա .

(ՒԱՀԱ ՀԻՒԱԷՑՆԻ ՄԵՐԿԱՑՈՒՄՆԵՐԸ) Հայրենիքէն գոլրս թէեւ, Գ ա շնա կց ո ւթ ե ան\ ց՚րնէ Տիգրանակերտի նիստն ու կացբ , սովորոլ .

(Մասնաւոր թղթակցութիւն 8 առա ջի) կեգրոնական մ տաՀ ոգութ իւն ր մնաց Հա յրենիքք ; թ իւններ ր ել գալառա բա ր րաո ր ; իր ՚հննղավայրր

հաւանական եւ քքաաղղաաքքսական ակնյայտնի Հա -., չտեսած– նոր սերունդն է որ , տարիներու տքնական

Ա՛ կառակութիւնր Համ ա յնավար՚ո լթեան եւ իր վար–, աչխատանքի արդիւնք , ստանձնած՝ է տարեգրքին

Հող ալ Հա սա ւ , անա ա ր ա /լ ո յ ս , (ծ՝ո ւր քիո յԱր ա * չաձեւին , պատճառ մր շեղաւ սակայն , որ Ղ՛աշ - նիլթերոլ հալաքոլմր ու հ ր ա տա ր ակո ւթ ի լն,ր : պա,

Գործավար Հասան Սագայի վերջին յայտարարուէ նակց ութիւնր ղաղափա րական .րնգդիմ ո ւթեան ւո իւ իրեն։

թեանց արձագանգը ի մասին թուրքի ո յ եւ Արա ֊ սաՀմաններէն գոլրս Հտնէր իր քննադատութիւն– Տարեգիրքը երկու մասի բաժնուած– կ. Ա
նե բչլ։
րական աշխարՀի միջեւ աւելի սեղմ «(յործակցու֊֊. Աիրերգներ, առածներ Տիգրանակերտի գաւաււա ,

թեսւն.» մր ; Աաենէ մր ի վեր , Անգարա ժպիտ ու քննադատեցինք տեւականօրէն , առանց ատե­ բարբառներով, դրուագներ ու մանրավէպեր տե ֊

Համ րո յր միա յն վե ր ա պա Հ ահ է մ երձարեւելեան լութեան , առանց կբքի ) ա յ ն ամէնր որ մեր Հա­ ղական կեանքէ, Բ– Պէյրութի եւ Հալէպի մաս,

երկիրներու , իսկ Թուրքեւիրաք <*, ս րտակցո լթենէն մս ղում ով Հակառակ էր Հայա սա ան ի եւ Հ այո լ - նաճիւղերու հաչո ւետուութիւն ; Դն ահ ատ ան քի ար,

՛յղին՛) որուն թաքուն ծալքերուն մասին ժ,ա թեան շաՀերուն, ։ ժանի գործ՝ :
մանակին
խօսած ենք այս էջերուն մէջ , այդ 1\յ արաղանե ց ինք խորՀրգայինվարիչներոլ ծայ­ Դժբախտաբար առածին առթիլ ուչագրոլ ,

շեշտ ր դարձած է աւելի .քնքո յշ ։ րայեղս ւթ ի ւններ ր՝ մեր երկրի տնտեսական , կր­ թիլնս գրաւեցին կարգ մր կարեւոր պակասներ .

կատարեալ սիրուրտոլք Անգար ա - Լոնտ՚ոն թական՝ , Հողա յին՛ խնգիրնե բու մ ասին ; ՚™^ա՚ յտ ա Այս տարեգիրքին մէՀ ինչո՞ւ չյիչեչ \9\5ին տեղի
ծա յրւ սյեղ Հ աճ։ււ յա գա տա ր՛ո ւ
ձա յն ա կց ո ւթ ի ւն,ր արար եր կիրն երր Հ ր ա պո ւ ր ե լո լ պարտեցինք անոնց ունեցա՛ծ Հազար ու մէկ տեսակ խուժդուժ ջ*** ր -
տուժեցի՛ն մեր երկիրն ու ժո­
աշխատանքին մէջ , ամէն աաենէ աւելի թափ ստա­ թիւնր, որմէ միշտ գեր է\ն գոնէ քանի մր գրո ւա գն եր եւ գէմքեբ եւ

ցած է վերջին եռամ սեա յին , երր տ ա կա լ կր բիւ­ ղովուրդը * մինչ աւելի մեծերն ու բարգաւաճ վի - ււ ււ Հ ան ա / միայն քանի մր փէ\\)ՌՆՀյաներով : Առաջին

րեղանան ճակատներր Մերձաւոր ու Ա իջին արե - ճակ ունեցողն երր օգտուեցան տնՀ ամ եմ ատ չավ/ե– նիւթերր տարեգրքին ուղն ու ծուծր սլէւոք է կազ­

լելքի Լուրջ*, ու անգլե ւս աքս ոնն երր կյուղեն իրրեւ րով է Զ Հ ամա կեր պեց անք եւ չկծկուեցանք 1 երբ մէինք : Օրինակ , ինչո՞ւ չյիշել առաջին կալանաւո–

միացման գիծ գործի մղել քՒուրքեբր : երկրէն գուբս իսկ Հաստն անոնց սպառնալիքներն րր , Որ տանջանքներուն ամէն էն զազրելին կրեց իր

Հասան՛ Աագա յի խօսքեբուն տակ , ո շ մ իա յն ոլ բռունցքր : մ որթին վրայ ու այնպէս մեռաւ , Մ իՀրան Պ ա ^

րնթացիկ սրտակցութեան մք ջրգոէ֊քր կ տլեծվւէր , էք ւ վերջապէս մեր քննադատ ութ իւննե րէն չվրի­ թաճեան , Տիդրանակերտի եւ շրջանի Հ *& *Գաշ

այլեւ զինուորական կենակցութեան մր պտպակր , պեցան ոչ մէկ աղգավնաս քայլ, Հակազւակ բոլոր նակցութեանւ ներկայացուցիչ , 28 տա րե կան։ , շր­
Եվ՚րատ Գոլէճէն , Հար ուստ եւ ազնիւ
նկատելով Որ Հաէէպի <<^*Հ ճ«ւմՀ ուրիէ» թերթի դժուարութեանց գ տեսանելի ել մութ խաղերուն : ջանաւարտ

Ան գարայի թղթակցին ուղղուած Համակրալիր իր Անարղար է^ր յ սխալ էռր , վնասակար արա՞րք բետան իքի զաւակ :՛ինչո՞ւ չյիշել նմանապէ ս Հ ա.–

յայտարարութեանց կարգին , Կ^ԷՀ՚՚էր րաո\ առ բառ* մրն էր մեր այս դիրքր։ րւ/ւստ րնտանիքի զաւակ Մ իսաք & իր իքճեանր , ան­

— « թարեկամակա|0< ձեոք կ 1>երկօւ՚ր՝1յԱք արաբ Զեր լուրջ եւ մեթոտ ի կ քննադատ ո ւթ իւն­ գամ ՝Բաղաք* քւքորՀուրգի , Պուտոլկեան Աեդրակր^

երկիրներուն, ու կ՚աւզենք րնդգծել1 թ-է կապ պիաՏիյ ներ ր, կր նպաստէին մեր պաՀտնջներոլն՛ իրակա­ Զտքուճեան Տիդբան՚ր , Աանթրճի Յակոբբ ( Աքի -

հասասաւենք թուրք եւ աբ,ար րա1սակ1նւերու.ն միջեւ, նացման , կր յայտարարէր ժամանակին , քքք * Հւ փունարի յեդափոխական քաՀանան , Տէր Աշոտր,

լքեր հասարակաց շահերու, պաշտպանութեան» : յաստ ան՚յնի ամ են ա կարկառուն՝ եւ պարկեշտ ղե կւ որ գէնքերոլ տեղր ցոլցոլցած Լ\Րէէալով, միւսնե­

ինչո՞ւ այս յեղակարծ դարպաս ր , այսքան վտրներէն՝ մէ կր , որ միաժամանակ յայտնի դէմք րուն՝ տանջանքներէն վերջ , տանիքէնւ վար ն՚ետուե–

լիաբուռն գ ու անվերապաՀ % Ուրկէ0* այսքան սէր ՝ու մրն էր ՀամախորՀրդային չափանիշով ալ՛. ցալ եւ խո շտանգուե ցաւ : ի՞նչու գոՀանտ լ մ իա յն

մօտիկութիւն մանաւան՛դ Աոլրիոյ Հանդէպ , որուն Մնաց որ , Գա շնա կց ո ւթ եան դիրքր ձԻՈէԼ\Իս "՚ I՛ ՜ քանի մր տոզով՝ Տիգրանակերտի խիզախ առաջնէ*

ԼաՐէՔ էմնաց ո ր չգործէր : Մինչեւ այսօր, ա֊ գարաց ա ւ Խ * Միութեան յեւո-պտտե րազմ եան նոր տեղապաՀ Մկրտիչ վարդապետ Ջլզատեանի մա -
ռտնձին Հաշիւ ;
Նղղութեամբ Հ այ կա կան, խնդի րնե րր էաս ին՝ * սին , որուն եղերական վախճան ր տասնեակ Էջեր

Միօրինակութենէ խուսափելու Համար , խօսք ուղղութիւն, մր, որ \ոչմէկ նմանութիւն ուն՛ի ան - կրնան յեցնել; Եւ մանաւանդ ինչո՞ւ չյիշել Իքալւ–

կուտանք այս անգամ ա ր ա բա կան աշխարՀ ի մեծա– ս հալին Հետ ; բերդի մէջ կախաղան բարձրացած մեր 12 անգին

գոյն Հեղինակութեան՝ Տօքթ * ք^աՀա Հիւսէյն՚ի , Մե ր եր կրին մ էջ եւ մեր երկրէն դուրս կա­ եւ անձնաղոՀ Հայրենակիցնեբր , ինչո՞ւ մոռնայ

որ –խնդրո յ առա ր կա յ սիրո յ յա յա ա րա ր ո ւթ իւննե - տարուած փոփո խութ իւններ ր որոնք այսօր գինով– Համեստ Մ արտիկր ո ր առաջին կրակ"ԳԲ եղաւ

բուն շուրջ կր փ,որձէ վերլուծական բնգւ ւրձակ ա շ– Ցու3եր են արդէն\ գեռ երէկ անտարբեր քնացող– (Բանձր Ֆուրնի թաղէ), երկու ժամ ինքնապաշտ–

իսատանք մր, յստակդ ^ ւււժեգ եւ վճււա/չան : Աւել ներր Գաշնակցութեան քսանեւՀինգ տարա Այն պանաւթետն դիմելէ վերջր , զինուորական տարիք

ցնենք յ այս առիթով, որ քՒաՀա ՀիւսԷյններկա­ Հետապնդած պաՀանջձւերն էին : ու նեցո զներ ո ւն տ ան իքնե րր տպաս ատ ն ա ծ մ իջո -

յիս կր վարէ ԳաՀիրէի Գրական, ֆաք իլլ^-Էն. յ մե - Իսկ այս կր նշանակէ թէ Գա շնա կց ո ւթ ի ւն ր ցին (1914—1915)։

ծագոյն գրագէտն է արաբ աշխարՀի , քննաղատ բոլո ր պարագաներու մէջ եղաւ շիտակ ար տա յայ–

•եւ բանասէր միաժամանակ։ Տակաւին մանուկ աիչր Հայ ժողովուրդին իրական պաՀանջներուն ՛ե ղառնանք մեր Հ ա կա ռա կո ր գն ե ր ո ւն : Ա յ դ պտրա -

կորսնցուցած է տչքեր՚ուն ԼոյսԲ) Բա43 էբ Հ՚ոգիիս ցան կո ւթ ի ւննե ր ո լն՛ * դա յին է , որ Գա շնակցականր կրնա յ մտածե լ թէ

անշէջ լոյսր տարած է գինք մինչեւ I)՝ւրոպա,—–փա– Ասով մէկտեղ մեր րնգդիմտդիր դիրքր յաւի­ իր գերր վերջացած է Հայ իրական՛ս ւթ ե ան մէջ Հ

րիղ Ս որ պոն , ուր Հետեւած է գրական, րնկերլ տենակա՛ն թ> Ր ) " ՚ ճ ա 1 անպայման՛. Զ երկարենք մեր մ տած ո ւմնյերո լ թելր , որ կր­

յին եւ փիլիսոփա յականբւ ,րձր գիտութեանց * Կի­ \Աենք ալ փսխուած ենք, փոխած մեր վերա– նա յ շատ Հ եռուներ տանիլ մեզ * ԱյսքաՆն ՛ալ բա­

նք՝ ՖրանսոլՀի • Բազմաթիւ Հ եզինտ կո լթիւնն եր բերումր Հանդէպ իք . Մ իո ւթեան Ր"ԿՀ Կրապէւ ւական է Գաշնակցականի մր Համար բարձր ճա­
մ ասնաւո բա պէս
ունի , որոնց կարգին ֆրանսերէն Հատորներ եք . Հայաստանին՝ կատով նայելու իր Հ՛ոյակապ անցեալին , շար ու—

Կ շխատակցի արաբական մեծագոյն Հանդէսնե Մենռսք այսօր ր ռդաադրդ ՚եցր ոե ո ո լլռցաա՛՛ծծ ենք դտդափարսէ– •նակելու Համար վ ա զո ւան իր գոբծրւ
՝յյք" ՛յ՛ եւ Ի0նչ
բու *" ^լ թերթեր ու; Մ իջաղգայինւ անունի տէր ; կան ՚րբ անվարան կր ջատագովենք մ եր վա ղո ւան մ՛ ասին է խօսքր , երբ այսօր -
ուա յ Համ ար իսկ <ձԳա շն՛ա կցութիւնր , ա յլեւս անե­
ււ զո ւ՚հ ր , Որ ինք խօսի երկրի Վեբելքր բոլոր մարզերուն մէջ, սո անց

Առաջին աշխարՀամարտի վաղորդայնին՝ կտրուելու իրականութենէն : Ոզջոմևելով Հւ ՚յբե - լիք չունի՝» , Համաձայնլ Հին երդի մր ՛նոր եղա -

թ ո լրքե ւեգի պա ա կան յար արե լա ւթիւննե րր Հ ակտ– ն ի քի շի նա բար ութ ի ւն ր , մ շակո ւթ ա յին նուաճում - նա– կին ;

ղրոլթիւններով լեցուն էին։ Կր Հիանայինք մէկ ներր , մենք չենք մ ոռնար ս ա կա յն բազմ աթիլ թե– Հակառակ այգ խռպոտ եւ ժանզոտած եղանա­

կոզմէ թրքական բար ե շրջո ւմներ ո ւն , Բայց կ՚ատէ­ բ ութ իւննե րն ալ ; կին՛, Գաշնակցութիւնր կր յամառի շարունակել իր

ինք իր արեւմտամոլ բարքերբ։ կէմալի յեզաշրր - Հաճ ե լի չէ մեր ա յսօ րին ակ զնաՀատոլթիւն ր գոյութիւնր , որովՀետել այսօր ՛աւելի քան երբեք

ջումներր՝ կր կազմէին , այղ օրերուն , արեւելեան մեր Հա կառա կո րզ ներ ու Համար : վաշտկի եւ րմ– ան իր րնե լիքին Հաւատքն ու դի տ՛ա կցութ իւնն

մտայնութեան* Համար , ժխտում արեւելեան աւան–. բրռնումի խնդիր է այս։ Բայց չէ՞ որ Հաճելի չէ­ ունի ;

դո ւթիւններու ; ինք անոնց Համար այն ատեն երր վւասաեր էլարձա– Հայկ* Գատին պաՀանջր դեռ շրջանէ 1լ րնւէ մ իւ­

Լ օ զանի ղ աշձէա դ ր Էն վերջ, խզուեց ան վեր ^5/ ա՜­ նաւչ րէինք Հայ * Եկեղեցիի , Հայ գրականութեան գ ՛ս քն Հայկականէ կազմ ակեր պո ւթ իւննե րու մէջ, Հա^
կան օր Էն թո ւրքե ւեգի պա
ՐՐ* Եգիպտոս փրկուեցաւ ական յա բաբեր ո ւթիւննե– ազդ ա յին սլա ամ՛ու իժ եան զէ մ զոր ծա զ ր ու ած ան - մ աղզ ա յին զո յն յք ր Հ աղած ։ Ո՛ չ մ իա յն մ իջազղա–

թրքական լուծէն՛. Աքդ ճոռնի եւ վանտալսւէյան արարքև՚երւ յին ատեաններուն՝ այլ եւ Կրէմլինի պալատին մէջ

լուծր թօթափել՝ բաղձանքն էր ոչ մ իա լնէ Եզիպ Հաճելի չէինք, երբ արդարուիքիւն կր սլաՀան– իսկ ան զեռ իր պաշտօնական տեղր չունի *
սի ,
կամ ՚յլեւ բովանդակ ա րա բո ւթ հան լա ո ՚ջէ ինք Հայկական անլոյծ մնացած դատի մասին* Յտւալի այս իրտկանութիւնր , կրնայ երկար
թեան ոլղղ կի
՚տոլղղակի ենթակայ թրքական ազդեց Ո լ երբ կր պնդէ ինք մեր Հողա յին ի ր ա լո ւն քն ե ր ո ւ , աեւել , Հակառակ վարդադոյնւ լաւաաեսու -

I)վւ իլռքի Հայութեան պտՀ ան^Գէեր ո ւն վրտյ : թեանց :

Ա ուր իա, Լիբանան թէ ք՚րաք , Հաւասարապէս Միշա եւ ամէն ւլնով Հաճելի րքէալր մեր զոր– «Չ1 ա շն ա կցո ւթ ի ւնր անելիք չունի » կրկնողն երր

կ՚ատէին քւ՝ոլրքերբ : <ծր չէ * մանաւանդ երբ խնդի ր ր մեր ազգային պա­ ՛ուզեն թէ ո ՛ չ * ^է^տ ա յ ՛ ՛ պարադային է որ ծանր

Բ՝ուբքերոլ Հեռացումով, նոր դարաշրջան՛ Հանջներուն եւ մեր արժէքներուն կր վերաբերի* Հոգեր 1լ իյնան մեր կուսակցութեան վրա յ է
բացուէր արաբ կորսնցնէ
զարկ ստացաւ աշխարՀին Համար հ Արդարեւ Մեր գոյութիւնք, իր իմաստ ր պիտի Հաճելի Գ ա շն ա կց ո ւթ ե անէ այս պարտական ութիւն՛ր չի

մ՛եր մշակոյթր, ու վերածնւան ա այն ժամանակ, երբ մեր բոլոր քայլերովր թուլնար ներգազթով ալ, եթէ իրականանա յ զան–

րտբ ասպետականութիւնն ու տւլ1աւապետու գուածային ներգաղթի ծրադիրր :

թիւնր , որոնց ո աՀ վի ր անւ ե ր ր եղած Է ին մեր նա գտգիպեցաւ, միաժամանակ, Թ՚ոլրքիո յ շաՀ աղ ր ֊ ՝Բ ա ղաքա կան մ եր պաՀանջներուն Հետ , մ ենք

քո ա ֊» ա յւ րերր, երբ ԹԹոլրքիոյ անունն իսկ չկար մի– դռոլթիւնր՝ Արաբներով ռւնինք մեր Րսկերային դաւանւանքր։ Մէկին լու -

ջազզ ա յին թատե բա բեմ ին վրա ք ՀՀարմանալի թուեցան , ՚ծումր - եթէ լուծուի մեր ներկայ ձեւակերպոլ -

Արաբ աշէսաբՀր կր Հաւատա ր ^ թէ Թուրքիա ք թոլրքեւարաբ մ ասնաւո րա բար մովնւ իսկ չի պտրտաղրեբ մեզի Հրաժարումր

գործակցութեան մր շուրջ Հաստն միւսէն:

տ ի ր ա պ ե տ ո ւթ են է ն փրկուելէ վերջ պիտի ազա - Սագայի վերջին յայտտրարոլթիւններր , իբրեւ թէ

տագր ո ւէ ր նաեւ Եւրո պա յի ա զղե ց ո ւթ են էն • Ա - հհՄ երձ ՝աւոր Արեւելքի Հասարակապ ց շյա*ա*Հեերր պտշտ– ԸլԼաեոՎ ընկերվարական , մենք կր Հաւատանք

Համ ա շխա րՀա յին պատ ե բա զմ էն վերջ , ա րդարեւ գ ժողովրդապետական այն կարդ ու սարքին որ կր
իրաք ու Եգիպաոս պտյքարեցան
դէմ : Եգիպաոս ,ո րո շ ազատութիւն Մեծն Բրիտանիոյ ռլանելու Համար» : Ջախջախիչ մ եհ ամ ասն ո լ - ՝ծն ի ազգի բո լո ր Հ ատուածներէն եւ կր ծառայէ բո–
Աուբիա թէ Լիբանան՝ տիրացած լորին ։
ան կաիս ո ւթ ե ան : ձեռք ձգեց ,իսկ թեամբ ,Արաբներ ր զզուանքով իմացան այս քարոզ­

են՛ այսօր իր^*ս°՝ ներ ր, որ/ւվՀետել թարմ կր մնան՛ տակաւին այն Եթէ ներկայիս այժմէական եւ Հրատ՛ապ

դառն յիշատակներր, զորս կր պաՀԷ Արաբ աշխար– բնոյթ մր չունի մեր այս պաՀանջք, այդ անոր Հա–

գեցալ Բ. աշխ ար Հա ,ք ար,որ Արա րնե րր Հր՛, անցեալի տառապալից օրերէն* Ջենք մոռցած մ ար է որ մ ենք գի տ ա կց ո ւթ ի ւնւն ուե ինք ի րա կա -

Զանգակեցին Դեմո կրաան եր ո ւն , կարելի րՈլորմի. Համա չխարՀա յ֊ին Բ* պատերազմի նւաղօրեակին նոլթեան թելադրանքներուն :

իցներով , իսկ Եգիպաոս թէ Իրաք՝ մնացին սլայ^ Թա֊րյ՚րե քւրոլՐ ո ւ վերարյաւ՚եռրեուրմոշւմ՝յ, մեզի հանգէսլ, մանա ԱՀ ա թէ ինչու Հա յ կա կան Հարցի ամ ր ո ղջ ա -

^անգ Աանճաքի խնգրին մէչ, որ յանգեցալ հասա^ կան քուծումէն ետյ^ա աք, Գաշնակցութիւնր կ ո չ֊,

քարի իրենց հին գիրքերունվրայ : Դաշնակիցներու յ ՚ ա կ կողոպուտի մը;

յաղթանակէն վեր1 միայն , սկսան չփումնեյ, Մեծե– ՛ուած է մնա լու գր° շա կտկի ր ր աղատ ատեն չ եւ ժո­
զոլ.
իուն ՈՆ ս՛եր միըԼՀ եւ այգ խօսակցութեանց ԱՐՄԷՆ ԱՄ ԱՏ ԵԱՆ ղովրդավար Հայութեան •
3
(Ս նացեալը յաջորւդոքվ) ՍԷ-ՍԱՐ

Fonds A.R.A.M