Page 205 - ARM_19-1946_04
P. 205
8 ԱՌԱՋ ա
էՏիգբիս» ե ւ ՏիդոսԱակեքտ երգիծանք ներէն գուբս , ձեր Պաղես տինի յեղափոխութեան
մասին մի քիչ տեղեկութիւն տալ ինծի***։
(Ի– եւ վերջին մաս) Ա Յ Ն Ի Ս Ր Ա Յ Է Լ Ը Ջէ... Մարդուկը է պաՀ մը վարանելէ վերջ* Լաձ"
էջ 94 - 1885/ւ սովի տարին Թուրքերը շունչ մը առաւ ու ձեռքս իրենին մէչ սեղմելով :
Խօճա Մյո՛ յ վերջապէս *աշխարՀ պիտի Համողուի եւ եւ Հ րեւ 71 ու տանսջյուոաւծա ,
Ո֊֊սեփենց .ապարանքին վրայ կր յարձակին . տան .ընդունի թէ այոօրուանը . այն Իսբայէլըչէ հր Հա^ ռապեալ ^ Հալածուած Հին ազգեր որոնք ի֊-է^զէ" կլ\
սպասաւորները 15 20, զէնքերը կը Հանեն եւ. կրակ դարաւոր տարիներ ապրեցաւ թիզ ֊քլՀ Հ՚ոգէ աէբ\ ՐI՜ տեսնես , Հրաբուխի պէս արթնցած Հուր ՛ու Բ"&
կրբան ան . կռիւը կը սաստկանա յ , ապարանքին լալոլ^ Հոս . Հոն թափառական եւ անխօսոլկ : սկսան մայթքիլ։ Զերինը մերինէն առաջ յաջողե–
դուռը կը կոտրեն գ րա յո չեն յա^ողիր ներս մտնել։ Այս չէ ան Ւսրայէլը որ «ես չէի* * * ան էր» ը ֊ ցաւ . պ՛ատճառ մը չկայ որ մերինր եա մնայ ու
Բազմաթ՜իւ մեռեա՛ լ ել վիրաւորներ ձգելով կր սելոլ վար ժ ո ւա ծ էր ամէնէն փոքր վտանդինառջեւ։ ձախողի , մ ինչ Զ՛որ՛– Մ եծերը կրակէ աթոռներու
փախչինք Այս կր պատաՀի այն թուականներուն Այս չէ ան սմսեգուկ . պնակալէզ Եահուդին որ վրայ նստածի պէս մ ի շա տեղ ու մայրաքաղաք կը
ու մուրին
երր «կեավոլր»ին՛ արգիլուած էր ձի ն՛ստիլ յ Հա բոլոր ազդերուն թուքին ալ մոռցած նշաւակ դա - վախեն առանց իրար Հ աս կնալու , ճ իչտ Բա բե լոն ի
գուստին շիաակ կողմը Հագնիլ, դատարան երթալ րերու ծանրութեան տակ էր կարծես իր ա * տարրաակին բան ո լո րն ե բ ո ւն պէ ւ
եւ վկայութիւն տալ* Մէկ խօսքով՝ Ստրուկի ՚>ին մեծ՚ութ իւնր * Լաւ , ձեր .եոավ, ո խո ւթ իւն՛ը չէ** ք կարծեր
կեանք։ Եթէ Հասարակ թուրք ստաՀակի քիթր " ՛ ֊ Հիմ այ , ա յս ա յն Ի ս ր ա յէ լն է . ո րուն արմ ատը որ կարեւորութիւն չառնէ ^ ա յս խառնիճաղանճին
րիւնէր 2.աԲԳԸ պատրաստ էր։ Ե ֊՜ 1,1 յ 1 1 բազմա ֊ 1*^ԼԷ Ր Ւ "(է" արիւնարբու գազան մը չկրցաւ շ՛՛ ր - մէջ՝ ըսի Մովսէսեան բարեկամիս :
թի՜ ՛֊ մ եռելն եր ձգել փաթչեչէ վերք Թուրքերը ցնել^ Հակառակ միլիոնաւոր ոոՀերու ։ ԸնդՀ ակառակն ^ ըսաւ Պո լս ո յ Ավռամ ա չին ,
Հանգիստ գացին ու նստան * * * ՏովՀ * Թո ւմ անե ան ի Այս այն ք-սրայէլն է . որ ամէն ազդերու պատ որ Հոս Առման եղած էր , րնգՀակառակն . ընգունե–
՛ու -
«Մի կաթիլ մե0ղր»ն է(ձ ք թէ Հազար ու մէկ գիլեր֊, մութեան մէջ նմանր եւ օրինակը չտեսնուած ցէք թէ երբ տանը մէջ վիճաբանոլթիւնր կը տաք
ներոլ պատմութիւն ։ Երանի՛՛ թէ այգ թուականնե մով մը (Հայերէս ։լաա) տոկաց ու մաքառեցաւ նայ եւ անդին պզտիկները առիթէն օգաուելով կո ւ
րուն Տ իգրանակերտո ին ա յդքան յանդգնո ւթ իւն անէացումին դէմ ու Հ աս ա ւ ա յն կէտին ^ ՛ուր Ալ - լան , կը պոռան եւ կ՚աղմկեն ( ո րպէ սղի լռեն , ՚ԼԷ–
ունենար % պիոն գլ"*֊խը կը քերէ • * * : ճողները անոնց մի քիչ շաՔաՐ » Լ\ոՔոլա է^ս Բ*ասյ
էջ 96 ֊ 1901/, նոր տարուան առաւօտ ո ւն ՜ Հիմայ եգաւ որ Ավռամ աչին եւ պռւլիցան ձայն ա Հ ա մեր ըրածն ալ նո յն է( եւ պիաի ունենանք
թ ա Հ ս ի լա ա ր ը կոլգա յ ղինուո ր ա՛կան տուրք Հաւա ել խօսք ունենան էԱելի ել ընդունելի ընել տալու ա լգ շաքար ի կտորր * * * ։
քելու * չուն՛եւորները չեն կրնար վճարել . 200-300 Հ*ամար իրենց խնդրանքը* . . , է1սէ էլ ըսեմ, իրենց Հրէական միտք եւ դատողութիւն ^ ըսի քիք
* * *։
Հոդի բանտերը կը լեցուին* Պ* ՏովՀ* Ա՝ ինա ո Լ ան • սպառնալիքը ; մը ծիծաղկոտ , կը մաղթեմ որ յաջողիք
բոլորին ալ տուրքը կը վճարէ եւ ազատ կ՚արձակ Անոնք այսօր Հրաբուխի մր պէս կը պոռթկան
ուինք* Այսպիսի խմբական մարդասիրութիւն չէ եւ դուրս կո ւա ան իրենց սրտին կրակը որ թ ագուն ^էւ՚^՚ւէ"*) շատ պարզ Է մեր սկղբունքր ։
պա տա Հան՜ , իսկ մասնակի գէ պք . որքան Որ 1լ ու– կը մնար ցարդ ; Ղ՜ո՚֊ք իրը քրի՚՚աոնետ լ ե ր ր ո բ գո ւթ ի ւն մը ուն իք ^
գէք* 1896^ մարգերէն ետք. կը ձերբակալեն քանի Պ ո լո ո յ մեր բա րեկամ ութ իւն ը Հոս ալ շարու - զա յն կը սլա շա Է ք ու անով էլ ապրիք . մենք Հրեա
մ ր ծ անօթ գէմ քեր ու Հա բուսան՛եր՝ Ա՛ ան տա լճին , եակուելուն Համար .առաջին անդամ Հանդիպելուս՝ ներս ալ ունինք մեր երրորդութիւնը որ կրօնական
Գազազ հազազը , եւ այլն* ամէն մարգ կը վճարէ ուզեցի գաղափար ր շօ շափել Ավռամ ին՝ Պաղես - չէ ( "Լհ.1"Լ վերացական : Մեր երրորդութիւնն է
իր փրկագինր եւ ազատ կ՚արձակուի ; տինի ներկա լ ըմբոստութեան մասին % հալքրերութիւն . լքիութփւյն եւ*** Դ՛ՐԱՄ– աՀա մեր
էջ 99 Այս ՚"I ՚՚Ս՚Բ^է՝*" պարագան * տարի մր ,Ա իրալիր բա րեւներ փոխանակելէ եւ օտար ու - այս գործնական ե րր ո ր գո ւթ ի ւն ո վ է ո ր մեր նպա
Ս* Կիրակոս եկեղեցւոյ քով՝ Թաղական հյորՀոլր– թեան մէջ իր ուն՛եցած դիրքին վրայօք կարճ տե ֊ տակին պիտի Հասնինք առանց ֊Լերինր անՀանդիստ
դը կր մտածէ նոր խանութներ եւ անոնց վրայ Դա– զ ե կութ իւն՛նե րէ վերջ , բուն նպատակիս Հասնելու ընելու * եւ շատ Հեռու չէ * * • :
րոցի մը շէոք կառուցանել ;Հ/ատ Հարուստն՛եր 10-20 Համար խօսք առի : Ու֊ ամուր սեղմելով ձեռքս , Հեռացաւ մօաէս ,
ոսկի կը խոստանանք ել ի մէ$ այլոց . Աճէմ՚եան Միշտ մեր Հին բարեկամութեան ապաւինելով,. ա յս կարճ մամ անակամիջո ցին մէջ ինձմէ կորզե–
Պօզոս էֆէնտիին կհուզեն դիմել, գոնէ 5 ոսկի սա - պ իտ ի խնղր էի որ բա ր ի ըլլա յ իք , օր ո կան լր ա զ ի ր - լով եո1լՈւ սիկարէր֊ • • • Լ1ՎԱ
նելոլ^ բայց մերմուելոլ վախէն, կ՛՛որոշեն ապա–
Հ"վել թուրք կուսակալին միջամտութիւնը, եւ այս ա լ պատրաստ են՛։ Վ^եը ը յիշուած թրքասէր Տի՛գ– գէս լուր չունէր թէ ո՛վ է ղրկողը։ Իմ կարծիքով
ձելվ 20 ոսկի կ՛առն՛են; • Լ Հայոց Ո֊֊ոումն * հ1 ո ր ^ րանեանը Լոր արմանի չէէ՛ յէլո*–^էոլ– ա 3" աարե– այս խնդիրը կրնա լ լուսաբանել Հայրենակից Տ՚՚վՀ.
Երէցեանը որ այմմ Ամերիկա
Հ ուրդը (ոչ թէ թաղական էքո րՀուրդ) . բաբե բա խ– ՚ւՐՔՐ մէ1) Կ.Ա յ ա յ , ո ա Ր ~ ՚ ք է 1 Եթէ այղաէսի ա. է եւ 1908^՛՛^ եղած է
տաբար թրքասէր հ) ա տ ա ա ո ւ ր էֆ * Տ.իզրա՝նեաԱ^յէրէ Րարք կատարէք հ անմիջ^ապէս կառավարութեան կուսակցական պատասխանատու ր ՛ե կ ե ր յ
չէր բաղկանա ր ( երկաթի վա ճ ա ռ ա կան եւ քաղա լո՛ր կուտամ ։ քքլրեմն դպրոց շինելու եւ Հարուստ– Փեխուաս^ 1 մեր դիտցա\ծ «ափաշ» Տ «քիւլՀան–
քապետութեան անգամ ^ որ գիմ էր թուր լ» կուսա ներէն դրամ առն՛ելու պատմութիւնը Հետեւեալն ս(էյ/*^ս –ՈԼ Արաբներու «պապաՀ ասանին է : Զէր
կալին Հա յէ մը գրամ առնէ ելու Համ ար * մ ի^ան– է ֊ — խան՛ութները արդէն շինուած էին - 1 91 4էին * արմե բ ատոր Համ ար մ ասն աւո ր գլուխ մը բանայ
կեալ պա ամ ութիւն՛ մը ^ ո ր պէտք է գոնէ ամ էն մ ան կապար տ է զի ամ են ավերքին Հանդէս ին կուսա այս Տարեգրքին մէջ^խոշորացոյցո՚վ տեսնել ասոնց
*Տիդրանակերտցի գիտնայ։ V կալն՛ ալ ներկայ էր եւ. պատիւ մը ընելու Համար ըրած-չրրած գործերը ; \Մանաւանգ որ անոնք Հան
1914/– ա շն ա ն Տ.ի գր ան ակեր տ ի ա ռ ա^ն * տեղա– իրեն. Ուսումն * քԱորՀուրդր ցանկ մր պատրաստած րային Հ ք. տողային դործերոլ Հետ բնաւ կասլ չու
նէին,
պաՀ Ա՚կրաիչ վարղէսւզԼտ ^լզատեանի նաիսագա ֊ ր լ լ ո՛լ ովՀ ն ո լի ր ատ ո լյն եր ու Հաւ ան ՛ո ւթե ամ բ կո լ— (բացի մի քանիէն՝ որ 1908/՛ ԱաՀմանա -
Հ ո ւթե ամ բ ե կեգեց ի ի կից՝ առաջն ո ր գա բանի մ Է ջ՝ տայ կւսակալին որպէսզի կարդայ սոյն Հանդէսին գր ո լթեն էն վե րջը կ ո ւ ո ակցո ՚-թի ւննե րու մէջ մ ր -
մոզով մը կր դում արուի • Հրալի րուած են րո ք" ր մէջ ։ Պատերազմը պայթեցաւ . գպրո՛ց՛ր էԼէ"ոլ–ե - տան՛գ կա ր գա պաՀ ո ւթեան ենթարկուեցան) % Փե -
աչքի զարնող անձերը եւ Հ ա ր ո ւստներ ը ՛եմ անա պէ ս ցաւ , եւ աքդ գումարներն ալ մնացին գանձելի ։ խո լաս ր փեխ ո ւաս էգ իր Հաճոյքին Համար ապ -
կուսակց ու թի ւնն երր՛. Օրա կար գի Հ ար ցն է ինքն ա - Ի Ո*–րիշ տեղ մը կ\րսէ Ինչպէս յայտն՛ի րոզ , գարնող-թափող . աշփ/արՀաքազաքացի ք՛"Հո
պաշտպանութիւն * արդէն ք՛"/"Ր զինուորական՛ է յեղափո խ ա կան դո՝ րծի չ եւ յետ ադա յին եր ես փո սչէս թոՆլոււքպաքւխ/ ե ւ քիւլհանաէյք :
տարիք ունեցողները տանիքներն են փախստական խան գՀամբա ւա լ ո ր Վ^արգդէ սը ( Ա էրէնկիւլեան ) եր Տ առաջիկա յին պիտի ջանամ քանի մ ը յօգ ֊
( IIIամ՛ թապՈւՆյփ) , թուրք կառավարութեա՛ն Հա - կու տարի Տ ի գր ան ա կեր տ բանար կը մնա յ , վեր ը ուածներով որո շ տեղե կո ւթ ի ւններ տալ \90$էն
մ ար դասալիքնե ր ։ Մ եծամ ասնութիւնր կողմնակից յիշուած Պօգոս էֆ * Աճէմեանը (որ Կ՝Բսէ €"վ 1915 կատարուած դէպքեր ու եւ տիրակատաբ գէմ–
է դիմադրութեան ^ ինքնապաշտպանութեան ^ մա չունի փոդ . թող մտնէ Հող) գաղտնի ամ էն՛ ամի ս քեբու մասին գ մոռացութենէ փրկելու Համար ւլ ա -
նաւանդ բո լո ր ղինուո ր ական տարիք ո ւն ե ց ո զն ե րն երկու ոսկի կր գրկէր բանտը . բայց Վ^աբդ ֊ սոսք–. ԹՈՐԳՈՄ ՚ՆԱԼՊԱ՜ՆՏԵտ,
ԱՅՆՊԷՍ՝ ԻՆՉՊԷՍ ԿԸ ՊԱՏՄԵՆ ԻՐԵՆ֊Բ թեան պարագաներ ր. ու կր դատապարտէ գերման խանութիւնն ու Արեւ * Բ ո ւմ է լի ի Հաստատում ր ;
ւս րգարո ւթիւն ը գ որ ազատ արձակած է «ոճրա - Արդարեւ գ առանց նկատի առնուելու բնակչոլթեան
գործ՛ը » ; Համեմատութիւնները , կարելի դարձած էր ինքնա–
« Թալէաթ փաշա , կը գրէ Հրատարակիչր , վարոլթիւն շնորՀ ել այգ շրջաններուն :
աաա ՛ատէ .անբախտ Օսման եպարքոսն՛երու վերջինն էր* \որ Հայերը Պ եր լինի դաշնագրով կրցան ձեռք բե
ղոՀ գնաց Հայոլ մր փամփուշտներուն . դ՛եր՛մանիո յ րել Արեւ* ՆաՀանգներոլ բարեն\որո՚դութեան ապա–
(ԹԱԼԷԱԹ ՓԱՇԱՑԻ ԱՆՏԻՊ ՆՕԹԵՐԷՆ) մէջ. ուր ապաստանած էր*, եւ .որուն փողոցներուն Հովութիւնը միայն։ ՝Բ ա ^ա լե ր ո ւ ած այս յաջողու -
Ամփոփեց՝ Երեսփոխան ՀԻԻՍԷՅԵ՚Ն ՃԱՀԻՏ մ էջ Հոգի տուաւ ; թիւններէն եւ ամրապնգուած իրենց յոյսերունմէջ,
« Գառն էր Թալէաթ փաշայի մաՀուան իրո - անոնք կազմ ա կե ր պո ւթ ի ւնն ե ր ստեղծեց ին Արել *
ԾԱՆՕԹ ԹԱՐԳՄԱՆՉԻ՛Ս էլս ւթ ի ւն ր գ բա յց շատ ՛աւելի տխուր էր ա յն իրո (յ III ՝> III նգներ ՚ ռ ճ - յ կովկասի. Պոլսոյգ (Իընեւի եւ Ե -
՛Բանի մը ամիս աս աջ 1 «Թանին» օրաթերթի ղութիւնը , որ Թուրքիո յ զինակից Գերմ ան իա է գիպտււսի մէջ . միամամանակ Հակաթուրք ել Հա
արտօնատէր - խմբագիր եւ ք-սթանպոլլի երեսփո - «անպարապութեան» վճիռ տուաւ ոճրագործին ։ կա քիւրտ Հ ր ատ ա րակո ւթ իւննե ր ո ւ Համա ր քար ո ֊
խան Հիւսէ յին ճաՀիտ Եալչըն «Թալէաթ– փաշայի «Ներկայ Հատորը լոյս պիտի սփոէ բազմաթիւ զո ւթե ան (թՐՕբՅ§2ա–1€) օրգաններ Հրատարակելով :
յուշասւեարէն արտագրեց եւ֊ մէկ կողքի տակ հրա. մութ կէտերոլ վրա յ : թ՝ալէաթի անտիպ նօթերն են « ԻթթիՀատ եւ Թէըաքքը» իր արտասաՀման ֊
ա արա կ՛ե ց» մեծ եպարքոս թ՝ալէաթ փաշայի ան՛ձ - ասոնք » ; եան կեդրոնին՝ Փարիզի միջոցաւ ^ ներքին կեանքի
նական նօթերր . որոնք պատմական որոշ նշանա - ՚Թարգմանիչբ Հաւատար իմ կր մնայ «ՀԱՅԿԱ մէջ զործակց,ութիւն առաջարկեց Հայերուն» : Փ\ա -
կո ւթիւն կը ներկայացնենք եթէ նկա՛տի ունեն՛աք՝ ԿԱՆ ՀԱՈՑԸ» խորագրեալ բամնի տառացի թարգ րիղ ՚ոեղեկացոլց . թէ Հա յերր ինքնավա րութեան
թէ Հայաջինջ դաՀիճր իր ձՐ^"՚"1՛ կեդրոնական մանութեան • երաւլներու ետեւէ են ու կը ճգնին ամէն– կերպով
դէմքն էր ք ու լաւատեղեակ՝ Հ ա յ կ * ՀաՐՅէ փուլե ԱՐՄԷՆ ԱՄԱՏԵԱՆ իրականացնել ՛իրենց բաղձանքները * Հետեւաբար .
րուն * Աւելորդ է ըսելգ թէ այս Հատորը եւս «թ րրլ X ա պա ր գ ի ւն է աւելի յուսադրուի լ այս ,ո լ ղ ղ դ լ -
քարարոյ» է ^ ,ու^ իբբ ա յ գ * ուշադրութեանս արմա ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՀԱՐՑԻ ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆԸ^) թեամբ ։ Հակառակ ա յս բոլորին , սակայն , ^–^ք^ք^է–
նի լոկ իբրեւ «թրքական բեմ ադր ութ իւն» ։ Հա յերր՝ 1 87&ի ռուսականս պատերազմ էն ի Հաա եւ Թէրաքը» . այն յոյսով թէ իր Հիմն * կազ
Գքքին անունն է՝ «ԹԱԼԷԱԹ ՓԱՇԱՑԻ 8ԻՇԱ֊ վեր գ կը յուսային ինքնավա բութ իւն ստանալ Անա^ մակերպութեան Օրէ*ոքբ կրնայ Հասկացողութեան
աԿՆԵՐԸ»։ 149 է շ ։ Հայկական Հարցի ,աակաց . տոլու ի Արեւելեան նահ անգներո ւն մէչ֊. Այ-Ս թե - գետին ստեղծել Հայերու եւ Թուրքերու միջել ,
ՈԼած քայ-ինք՝ գրքին կէսք, էչ 4 3 — 1 1 8 ։ ^ 79-118՝ ֆանոսի գաչևագրի կնքման շրջանին գի՛ւքս ւմ կա ֊ պնդեց իր առաջարկին ,/*. այգ ուղղութեամբ տ՛ուած
կր կրէ «Ռուսական Փ ու ա ր ա ձ էին այս նպատակովդ, եւրոպական սլեաու—ք Հ ոաՀան գներ ուն վըայ *.
աստաթոլղթեր» խ,ոբազ.իրր , թեանց Պ եր լին ի Խ որհրգաժոգովի իրաւագօր ներ֊ էք ր կաբ՛ա տեւ խո բՀրդա կց ոլթիւննեբէ վերջ , ո ֊
կցուած «Հայկ* Հաբց՝»ի գլուիսին՛։ կայացոլցիչներուն % Հայոց Պատրիարք Ներսէս րոնք տեղի ունեցան Փարիզի մէջ. Հայեր՛ը ի վեր
Հրատարակուած է 1946/՛^՛ , «Կիւվէն» Հրա « Վոքչէ Պետիեան ԼՎարէՒաաետեան րսել կ՝ուգէ , Ա. ջո յ րնգունեցին գո բ՚&ա կռ է լ ԻթթիՀատ ի;
աարակչականին կոդմէ։ *հրքին Ա* էջին՛ վրայ կ՛՚ե Ա՚)է դիմաճ էր ՄեՆ գոլքս Նիքոլայի, իսնգքելոգ՛ «ԻթթիՀատ Թերաքքը» է ս՛ուլթանական բռևա -
րեւի Հետեւեալ երկտոզր * «Անտիպ ու անձնականն որ Թուրքերու Համար առապարկո՚ւահ՜ Հաչաու , տ՛իրութեան գէմ առանձնաբար թէ Հ՛աւաքաբար
,յուշերւը եպարքոս Թալէար^ փաշայի, որ ներկադ թեան՛ պայմաններուն մէլ՝ Հայերու ինքնավարոլ. դո բծո՚ւնէուեան լծուելու առաջին ի"կ Քայէ1՚ս)
՛էջերով լոյս կր սփոէ պատմութեան բագմա^րիւ թիւյնր եւս կազմէր Հիմ բան ա կ ց ո լթի ւնն ե ր ո ւ * կ՛ առաջադրէ ր Այն ատ ո լուի զանազան կե գրոնն ե ր ո ւն
֊ւքութ էջերուն վ ր ա յ » ; Հայերր կը յուսային գոՀացում ստանալ իրենց մ էջ կռո ւանն ե ր Հ ա ս տ ատ ե լ եւ առանց դրաւե լու
Օ ա ււ ա^ա ր ա ն ր ստորադրոլած է Հիւսէ յին ,^ա– պաՀ ան ջին գ աչքի առջեւ ունենալով պուլկար իշ Ա ելանիկի ԸնգՀ . կեդրոնին ո ւշադր ութ իւն ր ^ ար -
ՀՀիտ Եալչրնի կոդմէ , ռր կը շեշտէ անոր «պատմա գելք Հանդիսան՛ալ պւ ,ի Անատոլուէն
կան» արմէքը ։ իսկ գրքին Հրատարակիչը՝ էնվէր ( * ) «Թալէաթ– փաշայի Ցիշաաակները» , է շ Բում ելի փոխադրութեան X
43 , գլ*–1–ի Դ • :
Պոլայրր շեշտելէ վեր ջ թէ այս գիրքը միակ գործն (Շար.)
է Թալէաթ փաշայի , կը յիշա՛տակէ անոր սպս՚նոլ– Fonds A.R.A.M
էՏիգբիս» ե ւ ՏիդոսԱակեքտ երգիծանք ներէն գուբս , ձեր Պաղես տինի յեղափոխութեան
մասին մի քիչ տեղեկութիւն տալ ինծի***։
(Ի– եւ վերջին մաս) Ա Յ Ն Ի Ս Ր Ա Յ Է Լ Ը Ջէ... Մարդուկը է պաՀ մը վարանելէ վերջ* Լաձ"
էջ 94 - 1885/ւ սովի տարին Թուրքերը շունչ մը առաւ ու ձեռքս իրենին մէչ սեղմելով :
Խօճա Մյո՛ յ վերջապէս *աշխարՀ պիտի Համողուի եւ եւ Հ րեւ 71 ու տանսջյուոաւծա ,
Ո֊֊սեփենց .ապարանքին վրայ կր յարձակին . տան .ընդունի թէ այոօրուանը . այն Իսբայէլըչէ հր Հա^ ռապեալ ^ Հալածուած Հին ազգեր որոնք ի֊-է^զէ" կլ\
սպասաւորները 15 20, զէնքերը կը Հանեն եւ. կրակ դարաւոր տարիներ ապրեցաւ թիզ ֊քլՀ Հ՚ոգէ աէբ\ ՐI՜ տեսնես , Հրաբուխի պէս արթնցած Հուր ՛ու Բ"&
կրբան ան . կռիւը կը սաստկանա յ , ապարանքին լալոլ^ Հոս . Հոն թափառական եւ անխօսոլկ : սկսան մայթքիլ։ Զերինը մերինէն առաջ յաջողե–
դուռը կը կոտրեն գ րա յո չեն յա^ողիր ներս մտնել։ Այս չէ ան Ւսրայէլը որ «ես չէի* * * ան էր» ը ֊ ցաւ . պ՛ատճառ մը չկայ որ մերինր եա մնայ ու
Բազմաթ՜իւ մեռեա՛ լ ել վիրաւորներ ձգելով կր սելոլ վար ժ ո ւա ծ էր ամէնէն փոքր վտանդինառջեւ։ ձախողի , մ ինչ Զ՛որ՛– Մ եծերը կրակէ աթոռներու
փախչինք Այս կր պատաՀի այն թուականներուն Այս չէ ան սմսեգուկ . պնակալէզ Եահուդին որ վրայ նստածի պէս մ ի շա տեղ ու մայրաքաղաք կը
ու մուրին
երր «կեավոլր»ին՛ արգիլուած էր ձի ն՛ստիլ յ Հա բոլոր ազդերուն թուքին ալ մոռցած նշաւակ դա - վախեն առանց իրար Հ աս կնալու , ճ իչտ Բա բե լոն ի
գուստին շիաակ կողմը Հագնիլ, դատարան երթալ րերու ծանրութեան տակ էր կարծես իր ա * տարրաակին բան ո լո րն ե բ ո ւն պէ ւ
եւ վկայութիւն տալ* Մէկ խօսքով՝ Ստրուկի ՚>ին մեծ՚ութ իւնր * Լաւ , ձեր .եոավ, ո խո ւթ իւն՛ը չէ** ք կարծեր
կեանք։ Եթէ Հասարակ թուրք ստաՀակի քիթր " ՛ ֊ Հիմ այ , ա յս ա յն Ի ս ր ա յէ լն է . ո րուն արմ ատը որ կարեւորութիւն չառնէ ^ ա յս խառնիճաղանճին
րիւնէր 2.աԲԳԸ պատրաստ էր։ Ե ֊՜ 1,1 յ 1 1 բազմա ֊ 1*^ԼԷ Ր Ւ "(է" արիւնարբու գազան մը չկրցաւ շ՛՛ ր - մէջ՝ ըսի Մովսէսեան բարեկամիս :
թի՜ ՛֊ մ եռելն եր ձգել փաթչեչէ վերք Թուրքերը ցնել^ Հակառակ միլիոնաւոր ոոՀերու ։ ԸնդՀ ակառակն ^ ըսաւ Պո լս ո յ Ավռամ ա չին ,
Հանգիստ գացին ու նստան * * * ՏովՀ * Թո ւմ անե ան ի Այս այն ք-սրայէլն է . որ ամէն ազդերու պատ որ Հոս Առման եղած էր , րնգՀակառակն . ընգունե–
՛ու -
«Մի կաթիլ մե0ղր»ն է(ձ ք թէ Հազար ու մէկ գիլեր֊, մութեան մէջ նմանր եւ օրինակը չտեսնուած ցէք թէ երբ տանը մէջ վիճաբանոլթիւնր կը տաք
ներոլ պատմութիւն ։ Երանի՛՛ թէ այգ թուականնե մով մը (Հայերէս ։լաա) տոկաց ու մաքառեցաւ նայ եւ անդին պզտիկները առիթէն օգաուելով կո ւ
րուն Տ իգրանակերտո ին ա յդքան յանդգնո ւթ իւն անէացումին դէմ ու Հ աս ա ւ ա յն կէտին ^ ՛ուր Ալ - լան , կը պոռան եւ կ՚աղմկեն ( ո րպէ սղի լռեն , ՚ԼԷ–
ունենար % պիոն գլ"*֊խը կը քերէ • * * : ճողները անոնց մի քիչ շաՔաՐ » Լ\ոՔոլա է^ս Բ*ասյ
էջ 96 ֊ 1901/, նոր տարուան առաւօտ ո ւն ՜ Հիմայ եգաւ որ Ավռամ աչին եւ պռւլիցան ձայն ա Հ ա մեր ըրածն ալ նո յն է( եւ պիաի ունենանք
թ ա Հ ս ի լա ա ր ը կոլգա յ ղինուո ր ա՛կան տուրք Հաւա ել խօսք ունենան էԱելի ել ընդունելի ընել տալու ա լգ շաքար ի կտորր * * * ։
քելու * չուն՛եւորները չեն կրնար վճարել . 200-300 Հ*ամար իրենց խնդրանքը* . . , է1սէ էլ ըսեմ, իրենց Հրէական միտք եւ դատողութիւն ^ ըսի քիք
* * *։
Հոդի բանտերը կը լեցուին* Պ* ՏովՀ* Ա՝ ինա ո Լ ան • սպառնալիքը ; մը ծիծաղկոտ , կը մաղթեմ որ յաջողիք
բոլորին ալ տուրքը կը վճարէ եւ ազատ կ՚արձակ Անոնք այսօր Հրաբուխի մր պէս կը պոռթկան
ուինք* Այսպիսի խմբական մարդասիրութիւն չէ եւ դուրս կո ւա ան իրենց սրտին կրակը որ թ ագուն ^էւ՚^՚ւէ"*) շատ պարզ Է մեր սկղբունքր ։
պա տա Հան՜ , իսկ մասնակի գէ պք . որքան Որ 1լ ու– կը մնար ցարդ ; Ղ՜ո՚֊ք իրը քրի՚՚աոնետ լ ե ր ր ո բ գո ւթ ի ւն մը ուն իք ^
գէք* 1896^ մարգերէն ետք. կը ձերբակալեն քանի Պ ո լո ո յ մեր բա րեկամ ութ իւն ը Հոս ալ շարու - զա յն կը սլա շա Է ք ու անով էլ ապրիք . մենք Հրեա
մ ր ծ անօթ գէմ քեր ու Հա բուսան՛եր՝ Ա՛ ան տա լճին , եակուելուն Համար .առաջին անդամ Հանդիպելուս՝ ներս ալ ունինք մեր երրորդութիւնը որ կրօնական
Գազազ հազազը , եւ այլն* ամէն մարգ կը վճարէ ուզեցի գաղափար ր շօ շափել Ավռամ ին՝ Պաղես - չէ ( "Լհ.1"Լ վերացական : Մեր երրորդութիւնն է
իր փրկագինր եւ ազատ կ՚արձակուի ; տինի ներկա լ ըմբոստութեան մասին % հալքրերութիւն . լքիութփւյն եւ*** Դ՛ՐԱՄ– աՀա մեր
էջ 99 Այս ՚"I ՚՚Ս՚Բ^է՝*" պարագան * տարի մր ,Ա իրալիր բա րեւներ փոխանակելէ եւ օտար ու - այս գործնական ե րր ո ր գո ւթ ի ւն ո վ է ո ր մեր նպա
Ս* Կիրակոս եկեղեցւոյ քով՝ Թաղական հյորՀոլր– թեան մէջ իր ուն՛եցած դիրքին վրայօք կարճ տե ֊ տակին պիտի Հասնինք առանց ֊Լերինր անՀանդիստ
դը կր մտածէ նոր խանութներ եւ անոնց վրայ Դա– զ ե կութ իւն՛նե րէ վերջ , բուն նպատակիս Հասնելու ընելու * եւ շատ Հեռու չէ * * • :
րոցի մը շէոք կառուցանել ;Հ/ատ Հարուստն՛եր 10-20 Համար խօսք առի : Ու֊ ամուր սեղմելով ձեռքս , Հեռացաւ մօաէս ,
ոսկի կը խոստանանք ել ի մէ$ այլոց . Աճէմ՚եան Միշտ մեր Հին բարեկամութեան ապաւինելով,. ա յս կարճ մամ անակամիջո ցին մէջ ինձմէ կորզե–
Պօզոս էֆէնտիին կհուզեն դիմել, գոնէ 5 ոսկի սա - պ իտ ի խնղր էի որ բա ր ի ըլլա յ իք , օր ո կան լր ա զ ի ր - լով եո1լՈւ սիկարէր֊ • • • Լ1ՎԱ
նելոլ^ բայց մերմուելոլ վախէն, կ՛՛որոշեն ապա–
Հ"վել թուրք կուսակալին միջամտութիւնը, եւ այս ա լ պատրաստ են՛։ Վ^եը ը յիշուած թրքասէր Տի՛գ– գէս լուր չունէր թէ ո՛վ է ղրկողը։ Իմ կարծիքով
ձելվ 20 ոսկի կ՛առն՛են; • Լ Հայոց Ո֊֊ոումն * հ1 ո ր ^ րանեանը Լոր արմանի չէէ՛ յէլո*–^էոլ– ա 3" աարե– այս խնդիրը կրնա լ լուսաբանել Հայրենակից Տ՚՚վՀ.
Երէցեանը որ այմմ Ամերիկա
Հ ուրդը (ոչ թէ թաղական էքո րՀուրդ) . բաբե բա խ– ՚ւՐՔՐ մէ1) Կ.Ա յ ա յ , ո ա Ր ~ ՚ ք է 1 Եթէ այղաէսի ա. է եւ 1908^՛՛^ եղած է
տաբար թրքասէր հ) ա տ ա ա ո ւ ր էֆ * Տ.իզրա՝նեաԱ^յէրէ Րարք կատարէք հ անմիջ^ապէս կառավարութեան կուսակցական պատասխանատու ր ՛ե կ ե ր յ
չէր բաղկանա ր ( երկաթի վա ճ ա ռ ա կան եւ քաղա լո՛ր կուտամ ։ քքլրեմն դպրոց շինելու եւ Հարուստ– Փեխուաս^ 1 մեր դիտցա\ծ «ափաշ» Տ «քիւլՀան–
քապետութեան անգամ ^ որ գիմ էր թուր լ» կուսա ներէն դրամ առն՛ելու պատմութիւնը Հետեւեալն ս(էյ/*^ս –ՈԼ Արաբներու «պապաՀ ասանին է : Զէր
կալին Հա յէ մը գրամ առնէ ելու Համ ար * մ ի^ան– է ֊ — խան՛ութները արդէն շինուած էին - 1 91 4էին * արմե բ ատոր Համ ար մ ասն աւո ր գլուխ մը բանայ
կեալ պա ամ ութիւն՛ մը ^ ո ր պէտք է գոնէ ամ էն մ ան կապար տ է զի ամ են ավերքին Հանդէս ին կուսա այս Տարեգրքին մէջ^խոշորացոյցո՚վ տեսնել ասոնց
*Տիդրանակերտցի գիտնայ։ V կալն՛ ալ ներկայ էր եւ. պատիւ մը ընելու Համար ըրած-չրրած գործերը ; \Մանաւանգ որ անոնք Հան
1914/– ա շն ա ն Տ.ի գր ան ակեր տ ի ա ռ ա^ն * տեղա– իրեն. Ուսումն * քԱորՀուրդր ցանկ մր պատրաստած րային Հ ք. տողային դործերոլ Հետ բնաւ կասլ չու
նէին,
պաՀ Ա՚կրաիչ վարղէսւզԼտ ^լզատեանի նաիսագա ֊ ր լ լ ո՛լ ովՀ ն ո լի ր ատ ո լյն եր ու Հաւ ան ՛ո ւթե ամ բ կո լ— (բացի մի քանիէն՝ որ 1908/՛ ԱաՀմանա -
Հ ո ւթե ամ բ ե կեգեց ի ի կից՝ առաջն ո ր գա բանի մ Է ջ՝ տայ կւսակալին որպէսզի կարդայ սոյն Հանդէսին գր ո լթեն էն վե րջը կ ո ւ ո ակցո ՚-թի ւննե րու մէջ մ ր -
մոզով մը կր դում արուի • Հրալի րուած են րո ք" ր մէջ ։ Պատերազմը պայթեցաւ . գպրո՛ց՛ր էԼէ"ոլ–ե - տան՛գ կա ր գա պաՀ ո ւթեան ենթարկուեցան) % Փե -
աչքի զարնող անձերը եւ Հ ա ր ո ւստներ ը ՛եմ անա պէ ս ցաւ , եւ աքդ գումարներն ալ մնացին գանձելի ։ խո լաս ր փեխ ո ւաս էգ իր Հաճոյքին Համար ապ -
կուսակց ու թի ւնն երր՛. Օրա կար գի Հ ար ցն է ինքն ա - Ի Ո*–րիշ տեղ մը կ\րսէ Ինչպէս յայտն՛ի րոզ , գարնող-թափող . աշփ/արՀաքազաքացի ք՛"Հո
պաշտպանութիւն * արդէն ք՛"/"Ր զինուորական՛ է յեղափո խ ա կան դո՝ րծի չ եւ յետ ադա յին եր ես փո սչէս թոՆլոււքպաքւխ/ ե ւ քիւլհանաէյք :
տարիք ունեցողները տանիքներն են փախստական խան գՀամբա ւա լ ո ր Վ^արգդէ սը ( Ա էրէնկիւլեան ) եր Տ առաջիկա յին պիտի ջանամ քանի մ ը յօգ ֊
( IIIամ՛ թապՈւՆյփ) , թուրք կառավարութեա՛ն Հա - կու տարի Տ ի գր ան ա կեր տ բանար կը մնա յ , վեր ը ուածներով որո շ տեղե կո ւթ ի ւններ տալ \90$էն
մ ար դասալիքնե ր ։ Մ եծամ ասնութիւնր կողմնակից յիշուած Պօգոս էֆ * Աճէմեանը (որ Կ՝Բսէ €"վ 1915 կատարուած դէպքեր ու եւ տիրակատաբ գէմ–
է դիմադրութեան ^ ինքնապաշտպանութեան ^ մա չունի փոդ . թող մտնէ Հող) գաղտնի ամ էն՛ ամի ս քեբու մասին գ մոռացութենէ փրկելու Համար ւլ ա -
նաւանդ բո լո ր ղինուո ր ական տարիք ո ւն ե ց ո զն ե րն երկու ոսկի կր գրկէր բանտը . բայց Վ^աբդ ֊ սոսք–. ԹՈՐԳՈՄ ՚ՆԱԼՊԱ՜ՆՏԵտ,
ԱՅՆՊԷՍ՝ ԻՆՉՊԷՍ ԿԸ ՊԱՏՄԵՆ ԻՐԵՆ֊Բ թեան պարագաներ ր. ու կր դատապարտէ գերման խանութիւնն ու Արեւ * Բ ո ւմ է լի ի Հաստատում ր ;
ւս րգարո ւթիւն ը գ որ ազատ արձակած է «ոճրա - Արդարեւ գ առանց նկատի առնուելու բնակչոլթեան
գործ՛ը » ; Համեմատութիւնները , կարելի դարձած էր ինքնա–
« Թալէաթ փաշա , կը գրէ Հրատարակիչր , վարոլթիւն շնորՀ ել այգ շրջաններուն :
աաա ՛ատէ .անբախտ Օսման եպարքոսն՛երու վերջինն էր* \որ Հայերը Պ եր լինի դաշնագրով կրցան ձեռք բե
ղոՀ գնաց Հայոլ մր փամփուշտներուն . դ՛եր՛մանիո յ րել Արեւ* ՆաՀանգներոլ բարեն\որո՚դութեան ապա–
(ԹԱԼԷԱԹ ՓԱՇԱՑԻ ԱՆՏԻՊ ՆՕԹԵՐԷՆ) մէջ. ուր ապաստանած էր*, եւ .որուն փողոցներուն Հովութիւնը միայն։ ՝Բ ա ^ա լե ր ո ւ ած այս յաջողու -
Ամփոփեց՝ Երեսփոխան ՀԻԻՍԷՅԵ՚Ն ՃԱՀԻՏ մ էջ Հոգի տուաւ ; թիւններէն եւ ամրապնգուած իրենց յոյսերունմէջ,
« Գառն էր Թալէաթ փաշայի մաՀուան իրո - անոնք կազմ ա կե ր պո ւթ ի ւնն ե ր ստեղծեց ին Արել *
ԾԱՆՕԹ ԹԱՐԳՄԱՆՉԻ՛Ս էլս ւթ ի ւն ր գ բա յց շատ ՛աւելի տխուր էր ա յն իրո (յ III ՝> III նգներ ՚ ռ ճ - յ կովկասի. Պոլսոյգ (Իընեւի եւ Ե -
՛Բանի մը ամիս աս աջ 1 «Թանին» օրաթերթի ղութիւնը , որ Թուրքիո յ զինակից Գերմ ան իա է գիպտււսի մէջ . միամամանակ Հակաթուրք ել Հա
արտօնատէր - խմբագիր եւ ք-սթանպոլլի երեսփո - «անպարապութեան» վճիռ տուաւ ոճրագործին ։ կա քիւրտ Հ ր ատ ա րակո ւթ իւննե ր ո ւ Համա ր քար ո ֊
խան Հիւսէ յին ճաՀիտ Եալչըն «Թալէաթ– փաշայի «Ներկայ Հատորը լոյս պիտի սփոէ բազմաթիւ զո ւթե ան (թՐՕբՅ§2ա–1€) օրգաններ Հրատարակելով :
յուշասւեարէն արտագրեց եւ֊ մէկ կողքի տակ հրա. մութ կէտերոլ վրա յ : թ՝ալէաթի անտիպ նօթերն են « ԻթթիՀատ եւ Թէըաքքը» իր արտասաՀման ֊
ա արա կ՛ե ց» մեծ եպարքոս թ՝ալէաթ փաշայի ան՛ձ - ասոնք » ; եան կեդրոնին՝ Փարիզի միջոցաւ ^ ներքին կեանքի
նական նօթերր . որոնք պատմական որոշ նշանա - ՚Թարգմանիչբ Հաւատար իմ կր մնայ «ՀԱՅԿԱ մէջ զործակց,ութիւն առաջարկեց Հայերուն» : Փ\ա -
կո ւթիւն կը ներկայացնենք եթէ նկա՛տի ունեն՛աք՝ ԿԱՆ ՀԱՈՑԸ» խորագրեալ բամնի տառացի թարգ րիղ ՚ոեղեկացոլց . թէ Հա յերր ինքնավա րութեան
թէ Հայաջինջ դաՀիճր իր ձՐ^"՚"1՛ կեդրոնական մանութեան • երաւլներու ետեւէ են ու կը ճգնին ամէն– կերպով
դէմքն էր ք ու լաւատեղեակ՝ Հ ա յ կ * ՀաՐՅէ փուլե ԱՐՄԷՆ ԱՄԱՏԵԱՆ իրականացնել ՛իրենց բաղձանքները * Հետեւաբար .
րուն * Աւելորդ է ըսելգ թէ այս Հատորը եւս «թ րրլ X ա պա ր գ ի ւն է աւելի յուսադրուի լ այս ,ո լ ղ ղ դ լ -
քարարոյ» է ^ ,ու^ իբբ ա յ գ * ուշադրութեանս արմա ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՀԱՐՑԻ ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆԸ^) թեամբ ։ Հակառակ ա յս բոլորին , սակայն , ^–^ք^ք^է–
նի լոկ իբրեւ «թրքական բեմ ադր ութ իւն» ։ Հա յերր՝ 1 87&ի ռուսականս պատերազմ էն ի Հաա եւ Թէրաքը» . այն յոյսով թէ իր Հիմն * կազ
Գքքին անունն է՝ «ԹԱԼԷԱԹ ՓԱՇԱՑԻ 8ԻՇԱ֊ վեր գ կը յուսային ինքնավա բութ իւն ստանալ Անա^ մակերպութեան Օրէ*ոքբ կրնայ Հասկացողութեան
աԿՆԵՐԸ»։ 149 է շ ։ Հայկական Հարցի ,աակաց . տոլու ի Արեւելեան նահ անգներո ւն մէչ֊. Այ-Ս թե - գետին ստեղծել Հայերու եւ Թուրքերու միջել ,
ՈԼած քայ-ինք՝ գրքին կէսք, էչ 4 3 — 1 1 8 ։ ^ 79-118՝ ֆանոսի գաչևագրի կնքման շրջանին գի՛ւքս ւմ կա ֊ պնդեց իր առաջարկին ,/*. այգ ուղղութեամբ տ՛ուած
կր կրէ «Ռուսական Փ ու ա ր ա ձ էին այս նպատակովդ, եւրոպական սլեաու—ք Հ ոաՀան գներ ուն վըայ *.
աստաթոլղթեր» խ,ոբազ.իրր , թեանց Պ եր լին ի Խ որհրգաժոգովի իրաւագօր ներ֊ էք ր կաբ՛ա տեւ խո բՀրդա կց ոլթիւննեբէ վերջ , ո ֊
կցուած «Հայկ* Հաբց՝»ի գլուիսին՛։ կայացոլցիչներուն % Հայոց Պատրիարք Ներսէս րոնք տեղի ունեցան Փարիզի մէջ. Հայեր՛ը ի վեր
Հրատարակուած է 1946/՛^՛ , «Կիւվէն» Հրա « Վոքչէ Պետիեան ԼՎարէՒաաետեան րսել կ՝ուգէ , Ա. ջո յ րնգունեցին գո բ՚&ա կռ է լ ԻթթիՀատ ի;
աարակչականին կոդմէ։ *հրքին Ա* էջին՛ վրայ կ՛՚ե Ա՚)է դիմաճ էր ՄեՆ գոլքս Նիքոլայի, իսնգքելոգ՛ «ԻթթիՀատ Թերաքքը» է ս՛ուլթանական բռևա -
րեւի Հետեւեալ երկտոզր * «Անտիպ ու անձնականն որ Թուրքերու Համար առապարկո՚ւահ՜ Հաչաու , տ՛իրութեան գէմ առանձնաբար թէ Հ՛աւաքաբար
,յուշերւը եպարքոս Թալէար^ փաշայի, որ ներկադ թեան՛ պայմաններուն մէլ՝ Հայերու ինքնավարոլ. դո բծո՚ւնէուեան լծուելու առաջին ի"կ Քայէ1՚ս)
՛էջերով լոյս կր սփոէ պատմութեան բագմա^րիւ թիւյնր եւս կազմէր Հիմ բան ա կ ց ո լթի ւնն ե ր ո ւ * կ՛ առաջադրէ ր Այն ատ ո լուի զանազան կե գրոնն ե ր ո ւն
֊ւքութ էջերուն վ ր ա յ » ; Հայերր կը յուսային գոՀացում ստանալ իրենց մ էջ կռո ւանն ե ր Հ ա ս տ ատ ե լ եւ առանց դրաւե լու
Օ ա ււ ա^ա ր ա ն ր ստորադրոլած է Հիւսէ յին ,^ա– պաՀ ան ջին գ աչքի առջեւ ունենալով պուլկար իշ Ա ելանիկի ԸնգՀ . կեդրոնին ո ւշադր ութ իւն ր ^ ար -
ՀՀիտ Եալչրնի կոդմէ , ռր կը շեշտէ անոր «պատմա գելք Հանդիսան՛ալ պւ ,ի Անատոլուէն
կան» արմէքը ։ իսկ գրքին Հրատարակիչը՝ էնվէր ( * ) «Թալէաթ– փաշայի Ցիշաաակները» , է շ Բում ելի փոխադրութեան X
43 , գլ*–1–ի Դ • :
Պոլայրր շեշտելէ վեր ջ թէ այս գիրքը միակ գործն (Շար.)
է Թալէաթ փաշայի , կը յիշա՛տակէ անոր սպս՚նոլ– Fonds A.R.A.M
