Page 164 - ARM_19-1946_04

11111

ՓԱ՚Ռ՚Բ ԳԱՇՆԱԿ8ՈԻԹԵԱՆ Հ . Ց ԳաշԱակցաթհաԱ ԽւթիւԱը ՄտածոնՎՃԽ
«ԴԱէնԱԿՑՈհ^եԱՆ ՕՐՈՒԱՆ» 11Ո-ԹՒԻ–

56 տարեկան է այսօր Հ ՛Տ ՚Գտշնակցոլթիլնը : Հայ ժողովրդական դիլցազնավէպին մէք մէկ

Հազուադէպ է տեսնել անգիր պատմութեան սիրուն պատկեր կայ; Կ՝ ըսուի թէ դիւցազնը երբ

մէչ՝, քաղաքական կուսակցութիւն մր, որ այսքան Տարուան բոլոր օրերէն այսօր , ւ«Դաշնակցու–

երկար կեանք ունենա յ : լարեց աղեղն ու արձակեց նետը այս վերջինը Հա­ թեան Օր »ուան առիթով, վսաաՀ եմ թէ , բոլոր

Ժամանակը, քաղաքական գէսլքերը, ընկերա­ զիւ օդը բարձրացած՝ ստացաւ իր ուղղոլթիլնր , Դաշնակցականներս աւելի տենդոտ մտածմունք մբ

յին վերիվայրումները իսպառ ասպարէզէն քշած, կտրեց անջրպետը, խոյացաւ միջոցն ի վար՝ եւ ունինք մեր կուսակցութեան մասին ։

աւլած, սրբած են քանի քանի կազմակերպութիւն– երբ գի՚-ղո՚ցիներբ վեր կ՝առնէին իրենց հայեացքը , Բազմատեսակ են մեր ա յս մտածումները ,

ներ , որոնք էր երբեմն առաջնա կա ր գգևր խաղա ց ած կր տեսնէին թէ նետբ կը սուրար մէկ Հորիզոնէն խառնուած ե՛ւ քազռր ե՛ւ դառն խոՀերով եւ յոյ–

են–. Ու այս՝ գրեթէ ամէն երկրի մէչ.. Անոնցմէ միւսր; Ու այսպէս օրեր, ամիսներ , տարիներ ան– դեբով ։
էեր անուն իսկ չեն ձգած պատմութեան մէչ՝։
Ը. է ււ տ ։ Բայց Հրա՛շքը այս աւանդավէպին՛ նե– Դէմքեր՝ սրբացած իրենց գործովն ու եղերա­

Հ ՛Գաշնակցութիւնը աւելի քան կէս զ ա ր ՚յնրան ումգին է արձակուեր , որ տակաւին կան վախճանովը * դէպքեր եւ գոր ծա գութ ի ւնն եր *

ղիքքակալած է քաղաքական զարհ՛ուրելի պայման­ չէ հասեր իր նպատակակէտին • մեր նորադո յն պատմ ութեան դիւցազնական էկը

ներու ե. աշխարհակործան փոթորիկներու ,կուրծք ՛֊ ե լի յստակ . ,ելի ւգեղ, ւելի կազմ ած իրենց կարեւոր ո ւթեամբ , Դ ա շն ա կց ո լ ֊
պատկեր մ ը չեմ գտներ բնորոշելու Հւ
տուած՝ է մահացու հարուածներ՛ու , գլուխ հանած ճչգրիլ թեան 56 տարիներու պատմութիւնն է , ոբ կը վե­

է յեղափոխական խիգախ ձեռնարկներ ,որոնք մատ մար Հ *է>* ՛Դ աշն ա կց ո ւթե ան դերը Հայ իբականու - րապրի բոլորի՛՛ մէկ։

խածնել տուած են օտա րնե բու • զարկած է ու թեան մէկ ։ Ան ալ որպէս աղեղ մը յար ո ւե ցաւ \թոյնը չեն անշուշտ ամէն մէկ Դաշնակցականի

Զզարկուած»՝ անհամեմատ՚օբէն գերակշիռ ումեր 1890 թուականին եւ արձակեց իր նետը , ու ա յգ մտածումները այս առթիւ , ի^չաէս ո ը նոյնը չէ ա–

ունենալով իր գէմ ,մերթ յաղթած է և մերթ պար– օբուընէ ի վե բ ս աՀ ե բ են 56 երկար տար ին եր եւ մ էն մէկ Դաշնակցականի տարիքն ու ընկերա յին

տուած , լաւ ՛ու վատ օրեր է անցուցած , շատ ձիւն Դա շնա կց ո ւթ ի ւն-ա ղեղը կբ սուրայ Հայոց քաոա– ծագումը ։ Որքա՛ն մասնակի պարագաներ կան , .որ

ու մրրիկ է տեսած, երբեմն տատանած է ՚ոլմգին քական եր կնակամ արին վրայ մի շ տ բար ձրէն , սլա յ– կեանք կ՚առնեն նմ ան առիթներով դա շնա կցականէ

ցնցումներէ , սակայն երբեք էէ ընկղմած , ու այս ծառ Հորիզոններէն, զաղափաբական ոլորտներէն անՀ տաներ ու մէկ, առանց սակայն թոլզթին յանձ–

օր 1946/ վերջալոյսին , երբ աշխարհ շՆլադրգիռ \կլ երբ չարախինդ Հոգիներ իրենց ակնարկը կը նելո

փորձեր կը կատարէ սթափելոլ համար մահասար­ բարձրացնեն վեր , Հ/1"0՚"^ Դաշնակցական նետէն , Մասնակի այս պարագաներէն անկախ, կան
նոյն եւ միօ­
սուռ մ զձաւա նկէ մը վերկ, աՀա՛ Դաշ՚սակցոՆթ ի ւ. անմիկապէս գետնին կը վերադառնան ,ցած բ կը սակայն խնդիրներ, որոնց մասին

նռ կանգուն է գաըձեալ , մի շա պատն է շի վրայ , լզեն , ե ու ր ի շ Րաո– չեն գաներ Հեգելիք եթէ ոչ րինակ պիտի ըԱայ Դաշնակցականի մտածում -

առա կամա բ տ ի կ շարքերու մէկ , Հա յ ժողովուրդի թէ նետը աՀա ի կա լ յատակին , Հասաւ վե բ կա կէ - նեըը ։

կողքին՛ , «սարի պէս կանգնած անոր մէկքին»։ տ ին ու Դաշնակցութիւնը ալ ոչինչ .ունի ընելիք ։ Դաշնակցական ամէնէն երէց վէթէրան զեկա–

Ո՚^ւ֊ր է ասոր գա ղանի քր % Իրենց ա յս գո ռո ւմ^գո չո ւմ ին՝ երըեմն կը վաբէն մինչեւ տմենավեբկին նորընծայ եըիտա -

ինչո®լ կանգուն է միշտ Դաշնակցութիւնը ; խառն ո ւին՛ «նախկին»նեը ալ, Հոգեպէս թ ո յ չ եւ վե– սարդն ու պատանին , «Դաշնակցութեան Օր» ո ւան

ինչո^լ Հայ ժողովոլրդր ամէն տեղեւ ամէն ա– Հերոտ էակներ , կուսակցութենէն վտարուածներ 1ւ առթիւ , բնազդօրէն պաշտամունքի զգացում մր
շոլրկ եւ
տ են կը Համ ախ մ քուի ՛Հ՛ա շնա կց ութեան բա էստ ա խնդի բներ \ Ասոնք իրենց քէնն ու դժգո - կ՛՚ապրին ամէն բանէ առակ՝ մեր այնքան բազմա^

գօրավիգ կլլ Հանդիսանա յ անոր ։ Հանքը արժեցնելու Համար կ^ապաւինին «սրա - թիւ սրբացած մեռելներու Հանդէպ :

ինչոԲւ Հակառակ տասնեակ տարիներու գ րա - մ տ ո ւթ ի ւնն ե ր ո ւ» , եւ կամ քա յլ մ ըն ալ առակ եր­ Դեռ չէ Հաշուուած թիւը այս գաղափարական

լոր եւ բանաւոր քա բոզչութեանց՝ կ ո վակասէն մ ին– թալով , երեւո յթներբ փրկելու մ տ ա գր ո ւթ ե ամ ր , առաքեա լներոլն , եւ. ոչ իսկ ճ չտուած ինքնոլթիւ–

չեւ Ամերիկա , Հակառակ ամէն կարգի ղբպաբտու– կհուզեն բոլոր կուսակցռւթ իւննե բ բ արմատախիլ նր այն բա՛զմութիւնն եր ուն , որոնք •Բրիստափորի ,

թեանց , չարախօսութեանց եւ քսութեանց , Հա,ք քանդել ել դուրս նետեչ Հայ ի բ ական ութ՛են էն , ան­ Ջաւարեանի եւ իիոստոմի պարզած դրօշին՛ տակ

ժ ո ղո վո լր դին առողկ գան գ ո ւահ՜,բ կաո շա ծ կբ մնա յ շուշտ տեղը զետեղելու Համար իրենց արզ աՀ ատե­ պայքաբեցան և զոհուեցան , իւրաքանչիւրը իբ ըն­

Ղ*ա շեակցութեան գա գա վ։ ա բ ին , եր հ.ա VI ա ձ անոր լի պարապութիւնը ։ դունակութեան եւ կարոգոլթեան սահմաններուն

մ ամուլն ու գրա կան ո ւթ՚ իւն բ , կ՜բ լսէ ան ո ր բեմ­ մէչ՝–.Մէկտեզ ալ չեն ամփոփուած ասոնց մասունք­

բասացն եր բ եւ կբ քակսէ ք ք, րէ բո լոր ձեռն աչ. կե երբ : Եւ֊ Տ ր ՛՛ւ շկ կ նետը կը սուրա յ Հայ ե ր կն ա կամ ա– ները, ինչպէս որ մէկ կէաի վրայ չէ սահմանա–

ին չո^ լ երբ վտանգ մր կբ սպառնայ Հայ ժո– բէն՝ ինչպէս պիտի ըսէր անծանօթ ել գո ւն ա դե զ , փակուած ՛հա չնակցո ւթ՛եան պայքարը– Ամէն տեղ

Դո Վո ւբ դին , անիկա իբ փրկութիւնը կը յուսա յ դիւցազներգակ բանաստեղծը : Այո՛ , կը սուրայ են անոնք, Հայկական բոլոր Հողերուն՛ վրայ^ Հայ­

Դա շնակցո ւթենէն , աչքերը պաղատագին յառած ան եւ տարուէ տաբի ա՛լ աւելի թափ կ՚առնէ , կբ կական բոլոր մեծ \և փոքր գագթավա յր ե ր ուն մէկ։

անոր եւ գա յն կը նկատէ իր միակ ազատարաբր ; բարձրանայ , կը բիւրեղացնէ Հա յ կեանքը եւ ի՛նչ

Ու փոխագարձաբար , ինչո^լ նեղ օրերուն , միկավայրի մէկէ որ անցնի, կը դաշԹակցէսյկաԹալ Հիւրընկալ աշխարՀի բոլոր մասեր ուն մէկ

Դաշնակց՛ութեան թեւ թի կո լնէք կ * ք*լ լա յ ժողով ուր­ ցընէ՜ իր շր կա սլա ար : / / լ ասիկա ճշմարիտ է անց– Դաշնակցութիւնը իր մեռելներն ունի, ինչպէս նա­
ապագա չին Հա ֊
դը ինք , անտարբեր կամ չէզոք կարծուածներն ցեալին, ներկային եւ թէ Դաէիք եւ Հայութեան գաՀիճ-թշնամինեբոլ աքս ոբավտ յ–

ալ մէկն Ր^եաԼՈէւ\՚> վախնալով որ մի դուցէ տկա­ մար ալ Հ ր եր ո Լ եւ ա բ՚գե լարաններ ո՛ւ մ էկ անշնչացած նա–
Հա լութեան միակ
րանա ւ կամ թուլէւայ Ափիւռքի Հատակներ ։ Մեծ թէ փոքր իրենց գործովն ու

ք*այց խօսինք փաստացի տուեալներով։ կարոգութեամբը , Հին թէ նոր՝ մեր 56 տարուան՛

ապաւէնը ։ Ինչս™ լ կազմուեցաւ Հ* 3՝ Դա շնա կց ութ իւն բ պատմ ութեան ^ըկա՚եիս մէկ , անոնք ՐՈԼՈՐՐ նոր

ինչո^ ւ Հա յո լթ ե ան բնաբանին , մ տ ա ւո բ ա կան ե ր ր ե ա (չ աո աք ե աչն եր ^» բ ի ս տ ա վւ ո ր ի , Տնաւար ե՛ան ի ժամ ան ա կն ե ր ո ւ սուրբեր են Դա շեա կց ա կաններ ո ւս

տարրը միշտ կը փնտռէ ՛բանակց՛ութիւնը եւ անոր եւ Ո*ոստոմի կոգմ է ։ կարգապէս թ րքա Հ ա յ Հատ­ Համ ար Հ՛, իսկ ՛իա՚լ ը ո ՛իա ՛ լ կս 1 1 1 Հա յ ո ւթե ան ա նա ա -

տաք շուն՛չին կը կարօտի իր ստեղծագործոլ- ուածին արժանավայել կեանք մբ , ինքնավաբու - բա կո–յս ։

թեանց աղաս։ թռիչք տալու Համար : թիւն, սեփական անկախ գետին մը կաղմաւորելոլ Բոլորին, բոլորին Համար մենք ունինք մեր
ու յաւիտենական
*Լերկապէս , իՀ^չ մագնիսական ուժ է , որ Համար * Ո՚֊րեմն 1890 թուականներու սկիզբէն զո– պաշտամունքը, մեր՜ կինկ սէրն

գէպի Դա շն ա կց էէ ւթի ւն կբ քաշէ ե րի տաս արդու - Հ ա բեբոլթեան ոգիուէ մը ո* վ տրամ աղբ ուեցալ Հայ երախտագիտութիւնը ։

թիւնը, նոր սերունդը, նոյնիսկ անոնք ոբ այս օ ֊ կեանքին* եթէ ոչ՝ Դաշնակցութիւնը ։

տար աստղերուն տակ Հասակ կբ նետեն։. կով կասի Հա յ-թաթաըա կան ընդՀ արումնե ր ո լ Մեզմէ անդարձ հեռացողներէն անմիկապէս
Այս րոլ"ր ո^վ էր պատնէշին
Հարցումներբ մէկ պատասխան մի– տաժանելի օրերուն ոգի ի բուին ետք, Դաշնակցականի միտքր կ՝երթայ բոլոր այն
ա յն ո լնին . ինքն ։
ՈրովՀետեւ Վբայ՝ եթէ ոչ՝ Դաշնակցութիւնը վայրերը, որոնք մեր բազմատեսակ բռնակալ թշ­

Հ ՛Տ *Դաշհակց Ո ւթիւնը նոյն նամիներու կողմ էն ստեղծոլեր են կապտե/ոլ ես

Հայ ժ ո ղո վո ւր դ ը կը նե բ կա յա ցնէ , անոր Հարա - Մէկ Կոզմ ձգենք 1օ անասս բ ի , Պ անք-0 թօման ի ոչնչացնելու ազատութեան եւ արդարութեան գա–,

ղատ, մաքւ՝.ւր եւ անս.սլակահ գ.էւ գա փարա էլան ը; նմ ան մ ասնակի բա յց յո յժ էական ըմ բո ս տ ա ց ո ւմ - գա փա րնե բ ը :

Դաշնակցութիւնը Հայ Հայրենասէր ժողովուր­ ՝ ներն ու ցո յցեբբ եւ. առնենք ամ բո զկա կան իմ աստ եւ մարդկային ամենա -
՚Բաղաքակրթութեան վրայ սեւ նետող այս վայ­
դին մինչեւ ուղն ու ծուծն է թափանցած ։ Անոր ունեցող քաղաքական երեւոյթներ ;
բարձր գաղափարներու

ոսկորէն ոսկոր ( արիւն Էն արիւն Է դարձած : 191 1 1913։ Բարենորոգումներու խնդիր ։ կա­ րերուն ժ՚էչ՝, թոչոր է թիւը այն կենդանի ; « ^ Հ – , ^ յ ^ .

՛հա շնա կց ո ւթիւնը ազատատենչ Հ ա յ ո ւթ ե ան թողիկոսի պատուիրակութեան ել հ\ ոլսո յ պատ ր ի–

դրօշակիրն Է եղած միշտ։ աբքաբանի աշխատանքներուն եռանդուն կերպով
, ոռ վ էր ծբագիր– կական
Ազատութեան ճ ան ա պա ր Հ ին վրայ առատօրէն ոՓ վ դա րձած էր թեւ ու թիկունք Ղ՛ատին եռանդուն , հաւատաւոր հետապն–

է թափած իր աըիլնը ՝ նե ր ը ո բոճացողբ՝ եթէ ոչ Դ ա շն ա կց ո ւթ ի ւն բ ։ ՚էէ՚էԼՀ ՚ ՚ ք է "է 1՝աչնտկցոլթիլնը :

Դաշնակցական Հերոսը անձնտզոՀ ո ւթեան օրի­ . 1914—1917 թ ո լա կաններ ։ ԱՀ ո ւս ար սափ ամէն \92\Էն մինչեւ 1946 Հայ գաղթավայրերու.,

նակն է տուած իր կարմիր արեան գնով։ ԱըՀա– կողմ եւ այդ կւ/ուոորբաածնեբուն մէկէն մասնակի , հայ նորահաս սերունդի պաշտպանութիւն ձուլու­
մարՀած է բանա ու կախաղան ւ
դեղղւական ին քն ա պա շտ պան ո լ թ ի լեն եբ մի դէմ : Իր ճեմ արանովը, բազմատեսակ մամոլ -

Դաշնակցութիւնը զէնք է գրած դարաւոր Այսպէս Վ^անի Հեըոսամ՛արտը, &ապին–ԴաբաՀի - լովը, դասախօսոլթիլններով, քարոզութիլններով

ստրկութեան մէկ տուայտող Հաչ մարդուն ձեոքր սարի, Ո՚֊բֆայի, ք*ագոլի ըմ՝ Աոստացումնեը : ք՝ա յց եւ այլ մշակութային ձեռնարկներով, ո՞վ է որ ա–

եւ սորվեցուցած կռուիլ բռնակալութեանց դէմ ։ ոթվ էր ոգին– ա յս ազգային սլացքներուն , ո® վ էր մէնէն աւելի կը Աք՛՛ի Հ՚ւյր Հայ պլ^հել, եթէ ոք

Դա շն ա կց ո ւթ ի ւն ր Հր ապա բակ է եկած /ուծ ե– ղեկավարը այս շարժումներուն՝ եթէ ոչ Դաշնակ­ Դաշնակցութիւնը -

լու Համար $՝բքաՀայ Դատը եւ ամ բողկ 56 տարի ցութիւնը ։ Գաշնակցութիւնը չէ՞ր որ տարիներով ներ -

Հաւատարիմ է մնացած իր դա զա վւա բտկանին ; գաղթ եւ Հայաստանի Հողերու միացում, ընդար­

իաշնակցոլթիլն ը Հայրենիքի զաղափարն է 1917 թուական եւ Ազգային ԽորՀուբգ իր վեց ձակում կը պաՀանշէր՝ Ուիլսընեան սաՀմանադը–

ներշնչած Հայրենազուրկ Հայուն եւ ազատ Հա յ - կամաւորական գունդերովը ։ Դարձեալ ո^վ էր ՛՛­ ծով : Դաշնակցութեան գաղափարական պայքարը

րենիք մը նուիրած անոր ։ ւլ ին եւ զեկավարը այս վիթխարի աշխատանքնե­ խորհրդային վարչաձեւին դէմ ոչ թէ գասակար -

Դաշնակցութիւնը կա րգա պաՀ ութիւն է սոր - րով՝ եթէ ոչ՝ Դաշնակցութիւնը ։ գային էր, այլ առաջնորդուած զուտ հայկակա -

վեցուցած անկարգ եւ անիշխան ժողովուրդին : Հասանք արդէն թուականնե բու գե ր ա գր ա կա - նութեան իտէալէն : Գաշնակցութիւնը ինքնին ար­

Երբ Հա յո ւթե ան նուիրականութիւնն երբ վը - նին. 1918 * Հա յաստանի Հան բապետո ւթեան ստեղ­ դէն ընկերվարական՝ աշխատաւորներէ կազմուած

տանգի են ենթարկուած, Դաշնակցութիւնն է ա֊ ծում եւ Մայիս 28։ Ո՚°վ էր Հիմնադիրր Հայկական կուսակցութիւն մըն է : Կ՚ըսէինք. եղէ՛ք Ամենայն

ռակնո բդած անոր , պա շտպանե լո լ իր ս ր բազան ա՛­ պետականութեան , Անկախ Հա յա ս տ անին՝ եթէ ոք Հ ա յ " 9 կտռավարոլթիլնր ել զբաղեցէք թրքահայ

ւանդները ; Դաշնակցութիւնը : դատով։ Կը քալե՞ն մեր ճամբէն, կը ստանձնե՞ն

Այսօր ալ Դաշնակցութիւնը կը մնայ արթուն Գաշնակցոլթեան առա չ\ադր ո ւթիւննե բ բ. այդ պա­

պաՀակը Հաչ լեզուին ,Հայ մշակոյթին, 1920 Օ գոստոս ամիս ։ Աեվռի գա շնագի ր : Հա­ րագային ոչ մէկ տարակարծութիւն իրենց եւ մեր
Հայ պատ– յաստանի
մ ութեան , մե ր Հ ին ու նոր գբա կան գանձերուն , դային ճանաչում իրապէս էւ իրաւապէս միկազ միչեւ։ Գաշնակցութիւնը Հիմնուեցաւ հայ ժողո­

ատեաններու առկեւ ։ Ո**վ էր ա յ դ դաշնա­ վուրդին ազատ Հայրենիք մը ստեղծելու համար :
մեր բո րո ր սրբութեանց ու մ ան աւանդ Հայ Դա­ գիրը ստորագրողը՝
տին ։ եթէ ՛ոչ՝ Դաշնակցութիւնը ,
Եթէ Գաշնակցոլթեան բոլոր պահանջները իրակա­

ԱՀա՛ թէ ինչու միշտ կանգուն է Հ. Ց՛ Դաշ– յան ձիս՝ Ա * ԱՀ աբոն եան ի ։ նացած ըԱան, այղ օրն իսկ բանաստեղծը կրնայ

նակց ո ւթիւնը ել պիտի մնայ անսասան : \92\էն սկսեալ մեր թափառումները մէկ խոր^ պատգամել թէ աւանդավէպին արձակած նետը

Առանց Դաշնակցութեան շատ մռայլ ու յա - Հ ըբգաժո ղովէն՝ միւս խորՀ րդաժ ողովբ , Փարիզ, հասաւ իր նպատակակէտին ել այլեւս Գաշնակ -

ս ա Հ ա տ ա կան պիտի րէէար Հ ա յ ժողովուրդին ճա­ Աան-քիէմօ, Լոնտոն , ժընեւ , Լողան։ Այս դիւանա֊ ցոլթիլնը իսկապէս ընելիք չու՛նի :

կատագիրը ւ գիտական լպրծուն գետիններուն *ք^ըայ 1 ՛Լ է Հ ա յ – > ՀՐ • Ր-ԱԼՈՒԷԱՈւ

ՀՐԱՆՏ-ՍԱՄՈՒԷ1,

Fonds A.R.A.M