Page 226 - \ARM_19-1946_03

է*Ա1հ ԱՀ

ՀԱեԳԻՊՈԻՄ ՕՇԱԿԱՆԻ ՀԵ$ առանց որոշ կարգ մբ գնելու, փրցնելով նախ ա– ՆՈՐԷՆ՝ ԳԵ%ԱԿԱՆ

մէնէն այժմէական էջերբ, պաՀելով սակայն Հա­

րազատ ութ իւնբ ամ էն բանէ առաջ , օգտագոր ձ֊ե–

Անցեա; Ցքուֆէս այքիսը ԴաԱիստէ%ի մէջ ան­ լրվ խօսա ղւյ ռ լթխ ան ց ընթացքին իթկ աո%ուաձ~ նօ­ ք՛ ան ի մը խւ աք եւս սա պզտիկ գեղին Համար ;

ցուցի ; \1իբած եմ միշտ *կ.աոեսաէնը, եւ իֆչպէս թերը : Մփ՛եք միշտ քաղաքները էլ ապրինք եւ, Հետ -

մ արդիկ յաճ ա իւ իրենց Հ ին սէրերուն կը վերա - ՚Աախընտրոլթիմև կուտամ մեր իօսակցու - զՀետԷ մոռացութեան գիրկը նետած ենք դեղական

դառնան , ես աչ ամէն անգամ որ առիթը ներկա­ թեան այն գլուխին , ուր նկատ ի առինք ո լրաց - կեանքը ՝ 1ղ1 ՚յքրաս աքոլր

յանա յ , նաիէ Պաղեստինի մ ասին կ-ը մ ա ած՜ եմ : Ա* ի» ո լա հ՝ , առնրլազն ա՛նիրաւուած գրողները, որոնց իմ մարմինս քաղաք նետուած է, րայց Հ""էիս
երա -
ջին Արեւ.ելքի ամէնէֆ ինքնատիպ երկիրն է, իր չոէ-րէ՛ Համաձայն չենք եղած աո Հասա բակ եւ ո– ու միտքս շարունակ գեղջկական կեանքն կ

պատմական նշանակդ^թեամբ յ իր բագմթւցեքԼ ու րոնց ճտնգՀսլ ձ՚րլդէի քիչ մը աւելի լոյս ընիլ, զած :

բաղմ ա լեգո ւ բնակչութեամբ , իր ս ր բա վա յրեբով մխտումին քով Հաստատուն, վաւերական դեղեց - Ու երր՝ գեղ կը տեսնեմ, ան ինծի թել ու.

եւ քաղաքական –կրօն ական շարժումներու մ եհ՜ ա– կութի ւննե ր սեւեռելւ Այս անունները (Եղիա , Ա– թռիչք կուտայ։ Լեզուիս ու մտքիս կղսլանքներր

լիքներով , որոնք յաճախ իրարու կբ բախին ^բայց ՀարոնԱ. Երկաթ, ել մանաւանդ Սիամանթօ) կը րացոլին : Հոգիս կը Հրճուի սա դալար ճղիկ

մ ի շա ալ իրարու Հ ե ա կ՚ապրին : դեմքեր են, որոնց չոէ֊րչ\ դնաՀատանքի չ\ոնք մը Միչկին պէս : Սիրտս կը ծաղկի , կը ր"ղՐ"1Ի «

Հայ գաղո ւթ-բ , իր Հ ին ա ւո ւ բ ո վանքով ու Հին ոչ միայն նոյն ինքն Հեղինակներուն՝ դրակտնու - Ա՜խ, տուէ՛ք ինծի այծերու ու մաքիներու

ե կեղեց իներով , ի բ գրաւած՝ աԳգեցիկ գէՐՔՈէԼ 1 թեան Համար նշանակութիւն մը կրնայ ունենալ, խումը մը։ Կամ գառնուկներու եւ ուլիկներու ե-

գո րծո ւն Է ո ւթե ան լա յն Հն ա բա ւո ր ո ւթ ի ւնն եբո վ , այլեւ, ընդՀանրատէս , գրականութեան Համար, րամ մը։ Գայլախեղդ գամըռ մը Զառայէն բեր -

պատրիարքական պատ մ ական Հ եղինա կո ւթեամբ , մեր չափանիշներու •ճշտո՛ւմով եւ թափանցումոգՀ ուած...։ Արինգ մը՝ Հայաստանի ծիրանիէն շին­

ներկայ իր թիլէն ու կարելիութիւնն երէն վեր ուած։ Այս բոլորը առնեմ՝ ելլեմ լեռները բարձր–.

նշանակութիւն մբ կբ պաՀԷ միշտ X -—• Օշական, էլ բսեմ էլէսօբէ մբ ետք, երբ մի­ Օպա զարնեմ ու Հավիւ դառնամ : Ըլլամ , միշտ ը լ ­

Ո՚֊րիշ Հբապոյբ մ բն է իր գաղափարական , նակ ենք իր տան սենեակին մէջ , ինք թիկնաթո­ լամ Հայրենիքիս՝ գեղիս մէ1֊. Ասկէ զատ մեծ կա.

Հաւատաւոր երիաասաբդութիւնբ , որ կբ բաբախէ ռին խոր բ րսկղմ ած, ես բաղմ ոցին վրայ ; ք1 վեբ– րոտ չունիմ աշխարՀիս վրայ :

Հայութեան սրտին իբր մէկ բեկորը, որ Հայրե - ջ՚*յ յ կորսեմ, գրական՝ չափանիշ մբ պիտի ունե -

նասէբ է եւ Հաւատար իմ Հայրեն ի բարքեր ո ւն • նանք Հ՛եղինակ մբ կամ անոր գոր՛ծ բ կշիո֊քի Ղւս1՚~ Երէկ՝ փափաքած էի , որ սա գեղին «փեթկնո–

ունկնդիր ՝ մեր պատ մ ո ւթե ան ձայնին , գաղափա­ նե լու Համար հ ԱռՀասաբակ , գիւրին է գրոգ մբ ցըն–» ալ (ծաղկոց) տեսնեմ անդամ մը։ Հազիւ մօ–

րական մրմունջներուն , ղոՀաբերոլթեան Հրաւէր­ կոբծանելբւ կարելի է էկաբգալ եւ Հռչակել գոբ– տիկցած էինք ու իր ծռիկ փողոցը դարձած, Մա­

ներուն : *ծին սնան կութ ի ւնբ . կամ կար գալ եւ Հ աս տատ ել լ՛ օն ետ՝ փախ տուաւ ձեռքէս սաՀելով.

Այս մթնոլորտին մէջ, պղտիկ չէ տեգբ մտա­ թէ ոձՒ"ւէ Ոլ՚նԻ » կամ շատ քիչ բան* * • Հեղինակ­ Զէ , չերթանք, Հօբար : Օրիորդը կը տեսնէ։

ւոր ու մշակութային շարժման, վանքին մէջն Հու ներ ունինք , որոնք վաստակ ունին , թէեւ վարկ Հօբարը իրենց գեղը եկած ըլլալուն Համար

չրւրջբ եւ աւելի Հեռուն * շարժում մբ որ կրնայ չունին, ու այս իբոգոլթեան առջեւ՝ անմեղ չես ղսլրոցէն բացակա յած էր ք ՝ոլ ամչնալուն չէր ու­

լա յննալ 1ւ ա իրական գեր կատարել սփիւռքի մ էջ, գուն Հ զած տեսնել օրիորդը։ Համակերպած ու ետ

եթէ քիչ մբ աւելի սիրտ գրուի եւ աւելի ոգի ու Օշական Ե՛՛ս* ես ի՛նչ գործ ունիմ այգ դարձած էի, իմ ներկայութեամբ պատճառած

կորով՝ յե գար ջ ո ւմ կա տա բե լու արդար յաւակ - մարգոց Հետ, ես ատոնցմէ քիչերովը զբաղած եմ ւ ուրախութեան ու Հրճուանքին աստիճանը պահե­

նոլթեամբ , փոխանակ մ ակաղելոլ եւ Հ ին մ աղա– • Բայց, զբաղած ես եւ ժխտական վերաբե­ լու Համար հ

ղաթներոլ շեղ^ակո յա ուիր պարծենալու ; րում ով աււՀ ա սար ա կ , կրնամ բԱել նո յն ի ս կ ՝ անի­ Սակայն այսօր՝ կիրակի , շատ սիրով ու

Գերակատարն երբ շատ , կրօնաւոր ու աշխար– րաւ քիչ մ րն ալ։ ԱՀա նախ Եղիան, բստ իս՝ մեր վուարթ՝ թեւէս բռնած կը տանի դէպի գեղին

Հական , ինչպէս Հնարաւոր ութի ւննեբբ , բա յո գեր գրականութեան փառքերէն , բայց ուրացուած շա– պղտիկ մամը։ Չմոռնամ , որ մեղրուկ աչուըներով

կատարողներ բ քիչ * անոնք ալ գրուած սաՀմ անա– տերէն , իբրեւ անՀաւասաբակշիռ , իբրհ֊ Հիւանգ է Մ ի չէ լին մ սուտ ձեռքն ալ ունիմ միւս ափիս մէջ՝

փակ շբջանակնեբոլ մէջ։ Եւ ո ւր ա ց ո լած քո* լ անունովգ ... Ի^՚^Է գժնգակ ան բամ ան :

Այս քիչերէն մէկն է 3* Օշականբ, «ալեւոր ճակատագիր գրագէտի ու բանաստեղծի այս ան— ԱՀա Հոս է , Հօբար , մեր մամը :
•Եթ՛է սա վրայի Համեստ խաչը չըլլայ,
գրագէտք» , ինչպէս կբ սիրէ կ"^ել ինքղինք , ա– զուգական խառնուածքին Համ ար, որուն Հանգէպ ար -

լեւոբ , ա յ լ սա կայն կեն սայորգ եր իտասա րգո լ - անիրաւ ,մինչև իսկ անոպայ գտնուած են 98-900^ տաքինովը շատ ալ տա ր բեր ութ ի ւն պիտի չընէ դե—

թեամբ մբ, աշխատելու իր ընդռւնակութեամբը , սեբունգէն շատեր ; կարգացէք 9&ի \^աս\ւՈբ ել զին պարզուկ տուներէն :

կա րգա պաՀ ո ւթե ամբբ եւ բա ըձունքն ի վեր մ ագլ– պիտի ամչնաք Հոն թափուած լուտանքներէն , գլ~

ցելու իր Հաւատքովն ու Հոգեկան անսպառ կորո– խաւոբութեամբ Ա . ԱՀնտոնեանի ^ Ա. Տարութիւն– Պա լիկ ժամ մը՝ գեգին կուշտին :

վովր: ^ ե ան ի , նո յնիսկ Տ • Գազանճեանի եւ ո ւր ի չնե ր ո լ , Արեւածագին Հետ՝ գեղին ողջ բնակչոլթիւնը

Օշականբ ի^ՔԲ՝ Ե րս ւսաղէմի Հբապոյրնեբէն որոնց Հանգէպ Հոգիի մեծութեամբ զուսպ պա - Հ ոն է : կուգան նաեւ շրջաններու մենակուկ տոլ—

մէկբ , կա խար գա կան դէմքերէն , .որ այդպէս ալ աասխան մբ միայն տուած է Հէգ ու մեծ Եղիան : ներ •ու բնակիչները ;

պիտի մնա յ ՛Հա յ բովանդակ գրականութեան Հա - Ամէն սեբունգ իր քաւութեան նոխտ®ղբ պիտի Գեղացիին Հ ամար կիրակին թեթեւ տօն մըն

մ ար : ունենայ ուրեմն , օր մբ Եղիան , ուրիշ օր մբ է : Ու նաեւ օրը՝ շաբաթական քանի մը ծ՜ունկ ա–

է>ր տ ունին մէջ թէ փանքին խուցը, Հակ է (1906—1907) Մեծարենց եւ աՀա մեր օրերուն– ալ ղ°թքիս I Պիտի աղօթեն՝ ու ունկնդրեն իբենց պար­

միշտ իբ ա,լեւո ր ւչ չ ո ւիյ լւ Հ այ գրականութեան էջե­ * • • Օշականբ ; զուկ յ Ի^րիքի Հոտով գեղջուկ տէրտէրին քաբոզբ՝

րուն վ յ * ա յ յ Հին ու նոր , պրպտում ի , •բնթեբցումի , Օշական Այ"՛) կր յիշեմ այգ աններելի, երբեմն մեծ վարդապետ՝ \,ազովբե ցփ ին շոլ~Րլ\ 1

թէ երկունքի մէջ , ամ էն օր , ժամ աս ո յո ի կանո - ցաւալի պայքար բ՝. ւիամտնակին Տարոլթիլնեա - ե ր բեմն Ա . կոյսին ՛ու զանազան առաքեալներու

նաւորոլթեամբ , փակած իր Հետաքրքրութեան նին բսած եմ գառնութիւնս * « Չ ս՛ մ շց ա Բ ր Արտա­ կեանքին եւ, ե ր բեմն ալ իրենց՝ գեղջկական առօր–

փեղկերը գոլբսի կեանքին , մինչեւ իսկ բնութեան շէս , ձեր բացած գրոՀէն» ; եա յ կեանքին , տոՀմիկ ս ո վո բ ո ւթ ի ւնն ե ր ո լ պաՀ–՛

ու առօրեայ ժամ անոներ ու աշվսաբՀին վրա/ : Այո Ջ ար գա բաց ո լց իոքզինք , նո յնիսկ նկուն կբ պան ման , կենցաղի մասին :

նուիրում ով , ա յս Հաւատքով ու ա չխտտելու բն– զգաբ ինքղինք։ Փոքր դռնակ մը կբ բացաւի՝ ու ներս կը մըաա
նենք X
գո ւնակո ւթեամ բ պէտք է բա սատր ել այն՝ Հոյա - Անտոնեա^նո ը Հկապա , որու,ն Հ անգէպ Հւ
կապ ո ւ աննա խրն թաղ վաստակբ , որ ի րն է ել ո բ
մ ակբտնք ունէի՝ այլ առիթով մբ ; Երկար նկարագրելու ՚ի^նչ Հարկ : թէեւ գեգի

կ ո չո լած է յե գա փո խ ե լո լ Հայ գր ական ո ւթի ւնն ո լ Օ շ ա կ ի ն ~ Անիրաւ ա՛ն ալ, բայց ան կերպով ժամ է՝ ժամ է վերջապէս : Ունի կէոՐ ֊ո լ հ.ո^էէ^Լ

իր պաամութիլնը , նոր , առոյգ եւ ինքնատիպ իր մ բ քաւեց իբ մեղքը, Ա՛ եծաբենց ի պաշտպան կե­ խորան հ Փայտէ բազրիքներ շինուած առջեւը։ Ու­

շունչսվբ ; նալով ... նի նկարներ ու վերնատուն : Գրանը ետեկը՝ վեր–՛

Ի^նչ նշանակութիւն ունին կամ կրնան ունե– Գեղեցկութեան մբ աղտ րտ ում բ կբնա^ յ նա տան ոտքին՝ փայտէ գուշ մը՝ մ էջը ջուր։

նալ Հեռուէն կամ մօտէն , աջէն կ ա մ ձախէն գոր­ քաւուիլ երկբոբգի մբ պաշտպանութեամբ՛. • Հօըար , կը բացատրէ Աարօն* մատիկդ
այս ջուբին մէջ թաթխէ • . . ; պզտիկ եղնիկ, կը
ծուած յուր ձա կ ո ւմնե բբ , բո ւթ կ ամ նա խան ձ ւս կո ծ+ Անցնինք , սակայն , Հայ գրականութեան այգ
Ի՞նչ ընելու Համար,
որոնք չեն Հասնիր իբ գործին , որ գերազանցօ­ անջնջելի արատին վրա յէն , գոնէ քի չ մ ը արգա– Հարցնեմ ։

րէն գր ա կան ա ռա քելո ւթ ի ւն մ բն է , ցեղային խո­ բու թ ի ւն ըն ելո ւ ՀՀամար մեր մեծ նաՀատակին ,

րունկ արմ ատն եբո վ , ա ռա քե լո ւթ ի ւն մբ ագգա - նաՀ ա ա ա Կ՝ կեւ ՚նքով ալ, գործով ալ՛**՛. Գուն

յին աբժէքնեբբ վեր , արելին բռնելու եւ բաէր - ալ չե՞ս ըսած տեղ մը Եզիայի զործերուն Համար, Մարօն կ՚ամչնայ Հարցումիս պատասխան տա­

ձունքներոլ ՛վբայ պաՀ ելու , միջազդա յին բարձ - «կործանած զեղեց կո ւթ իլննե ր՝» • . . լու։ Միշէլ օգնութեան կբ Հասնի րոպէապէս :

բագոյն ստեգծտգործոլթիւննեբոլ կարգին՝ : Օշական թերեւս նկատի ունեցած եմ իր Ա ամաներ բ, փափաներ բ անանկ էլ ընեն * • X

քերթւ, ,ծնե րը –ելի– Միսակ մամաներն ու փափանեթր.բx Գոլք

Կարելի Է չիւրացնել ա յս գործը իր ամ բող - Եգիա յի Համ ար քառոբգ գար առաջ աբգէն

ջո ւթեան բ մ Էջ՝ կարելի Է վերա պաՀ մնալ իր այս թե լագբած եմ ծաղկաքաղի մ բ կազմ ութիւն ը ( գլ­
կամ այն Էջին , գատումին կամ արտայայտութեան իւ ա ւ ո ր ա բար
արձակներէն եւ քանի մբ Հատ ալ Հայ գրականութիւնը յարգաւորոզ դէմք մըն է ։
Հանգէպ, բայց ^Լարելի էէ չՀիանալ իր գործին քերթո ւած^ , ո ր մ եր գրականութեան
մ էջ իբ նմ ա– Սի՛պԻ՛Լ մ՝Ը. ) Թէ ր զեան մը արժէք մը չեն տար մեր
մեծութեան , շքեղ ինքնատպութեան ու անոր բա­ նբ Հազիւ
ունեցող գիրք մը պիտի ըլլայ՛. Եթէ գրականութեան , սակայն, Եղիա մը, Պարոնեան
ցած նոր ակօսին վրայ : Օշական երէք ՜ԼՈ յ թ մ բն է Հ ար ցնէ ի ր թէ ի ՚ ս չ ՛եկաՐաղիբ
Հ այ գր ա կան ո լթ ե ան պատմ ութեան պիտի ունենար ա յգ մը յարգ են։
մ էջ , իբր Հատորբ , պիտի պատասխանէ ի դժուար \ ԱպաՀ ո–
ստեղծագործ կորով եւ իբր տրժէք , իր Հաստա— վարար , Եղիայի դրական կարծիքները Ի՜նչ լաւ պիտի ըլլար , եթէ նախ գրական
չէ ոբ կշի"–
տումներուն , իբ կառուցումներուն եւ իրականա– պ իա ի ո ւն են ա յին Հոն, ոչ ալ ն կա բա գրակ աններ ը, գործերոլ մէշ գեղեցկութիւները մատնանչէինք

ցռւմներւն մէջ , նո յնիսկ իր ժխւհ ո ւմն ե ր ո ւն ել ու­ ոչ ալ խորՀ ր դա ծ ո ւթի ւնն երը I Այ Լ տպաւոր ու ֊ ու կոթողէ ինք, յետոյ խօսելու Համար անոնց

րացումներուն մէջ, որոնց Հետ կրնաք Համաձայն թիւններու , ներքին վերլուծումի ,անսևեռելի զգա– ստուերներուն ու վ։/ատակն եր ուն վրայ : կը յիչես՞

չըլլալ միչա : դեռ առածին մեծ պատերազմէն աո աչ՝ Մամրրէ

յո ւթի ւնն եր ո ւ երբեմն շատ տաք Համ անուաւ Մատէնճեանի մէկ յօդուածը Եզիայի մասին ,զոր

Թող այս տ ո գե բբ գովք կամ Հ իաց ում չնկատ– ուր ոճբ , ղդա յա րանքնե բբ , սիրտբ , ու զարմ անա­ կը նկատէր մեր բովանգակ գրականութեան մե­

ուին* անոնց Հեղինակք Հեռու է այգ շաղփաղփու- լի կերպով կառուցողական ( քոն ս թ բ ի ւքթ ի վ^) եբե– ծագոյն դէմքը : կարծեմ «Գեղարուեստ» պարբե -

թիւններէն : Անոնք մօտէն տեսնուած փբողոլթիլն– ւակա յ ո ւթ ի ւն բ յատակը պիտի տա յին զգացական րականին մէշ՛։

ներոլ վկայութիւն մ բն են % Ա* եբ Հ անգի պո ւմնե — ալիքի մը : թէ այդ ալիքին կոբիղր $*ու\ ^Ր ձ~<1ձԱյ Օշակէն Շատ չի սխալիր Ատտէնճեան , որ

րու բնթացքին , \)րուսաղէմ գտնուելու բոլոր օրե­ ուածքը , անցորղխ մբ պատ կերը , Հովի մը թեւը, արեւմաաՀայ մըն է, (Բաբերգցի, Աորպոն տե -

րուս , շատ յաճախ , առի թ ր ունեցանք խօսելու շաղ մը, ժպիտ մը պիտի բէէաբ ^ պարագան բան սած) , եթէ նման Հատորի մը մասին մտածենք։

Հայ գրականութեան ^՚1*–/7^ * Հ թե՝ –ՈԼ ոո ր գրողնե­ չի փոխեր : Եղիան այն կախարդն էէ որ ա յս ամէ­ իր Հարուստ ու ինքնատիպ խառնուած­

րուն , անոնց փառքին ու արուեստին ձ 7 * * ՜ / ՛ ^1 ^ ւ նէն եր բեմն կբ յաջողի երկու էջ ան մ աՀ գեղեց­ քին֊.

յաճախ եղանք տարակարծիք , մեր վիճաբանոլ — կութիւն կերտել, եւ այս էջի՛ս * Լ ր ա յ կամ նեբսը Օշական Այո՛, եթէ կ՝ ուզես։ Գյ֊բախտա -

թ ի լ՛են ե րու ^բնթացքին , գնաՀատո ւթեան կամ ժխ­ եթէ փէէք Հ ան ճա րային ՛իր մ աքին արագ փա յլա– բար, անաւարտ , ոչ ամբողջական;

տում ի մ եր աստիճաններուն վրա յ , բա յց ոչ մէկ կբ ու իր ագջային ճակատագրին սև կբակբ, դուք Պակա՞ս կ՝արժեն սակայն անաւարտ գե -

վա յբկեան սարսեցաւ վկա յո ւթիւնս իր գատում– կ՚ունենաք քերթուած բ ո ր կը գիմ անտ յ , Հակա­ ղեցկութիլննե ր ը .. •

նեը ոլ ուժին , ան կեղծ՝ո ւթեան , խ ո ր ո ւթե ան ու ռակ իբ բԱԼոր նուաղումներուն , Լինչպէս իր «Երգ ք՝ա.1,ո "՞Վ իրարու քով պիտի բերէ ասոնք Հա.

մարգկայնութեան վրայ ; Անգեղն» է եւ «Խօսք բնդ Աստւծոյ»ն) : տորի մէջ, այս անաւարտ Համանուագները. . • ճչ­

Մեր գրականութեան Համ ար Հ ետ ա քր քր ա կան Բայց ո՛վ պիտի ընէ այգ ԳՈՐ՝^՝ՐՀ Ջեմ գիտեր> ՛էաըիտ տ^աբհօոա ււաշհ^տտն^ր...

կբ ն կատեմ մեր գրական այս ղրո յռ<Աեբբ , այգ բայց այդ կտորներուն մէջ ան առաջնակարգ գրա­ Գ– Մ Խ Ի Թ Ա Ր Ե Ա Ն

պատճառով ալ պիտի տամ ւյանոնք մաս առ մաս , գէտ մըն է, խելք ուե՚իգ սիրտ ունի եւ արեւմտա­ («Յա-սարհր»)

Fonds A.R.A.M