Page 222 - \ARM_19-1946_03

» Ա ֆԱ$

ՊԱՆ֊Բ ՕԹՕՄԱՆԻ ԳՐԱՒՈՒՄԸ ջին ռում բր կ՝ արձակէ կին մը, իրարո՛ւ ետեւէ Մհբ վԽշիԱ ուսուցիչը

ռումբերը կը նետ ուին փողոցներու մէջ Հաւաք -

ՍԱՄԱԹԻՈ8 ԳկՊքԸ •ուած զինուորնեըոլ վրա յ , որոնք կը պատասխա -

նեն տուֆեբրլ գէմ ուղղուած՝ անգագար Հբացաֆա*– ՄիջաՀասակ, սչգւոիկ մօրուքովդ թխադէմ; տա­

ձգութեամր ; փա%է մը Հայդու.կ%եր ղթըանթցի^ րիքոտ չէր մեր վերջին ուսրլցիչյչ ; իր բարի սիրտն

(Դ– եւ. վ ե ր ջ ի ն մ ա ս ) վրայ խուժելով, կը սպաննեն պաՀակներբ եւ \ոլ նկարագիրը այնչափ ազդեր էին գիւղացիներուն

շփոթ առաջ բերելով կբ յաջողին փախչիլ ։ Ուժա­ մ–Րայ 1 "Ր ա յ Գ °րո՚–ընէ սկսեալ, որոշեր էին յա -

Հ ՚ 3 • Գաչնակցութեան Պ" լսո յ Կեդրոնական նակներ ո ւ պայթումը մեծ աւերներ կը գործէ՛ եկ ւլաէիկայ տարի ֆլս սլաչաօ՚իի կթչել ղինքը :

կոմիտէն , բացի Պանք Օթոմանի գրաւումէն ^ ծրա­ թուրք ոիֆբլրբֆեբչլ 1լը սա ի պո լին նաՀանջիլ, րա&~ քարթն էԼարդան սիըած ԱԱաչւՎ դիււլէն կեան–

գրած֊ էր զինեալ ցոյցեր կատարել մայրաքաղաքի մաթիլ զդՀիբ ձգելով Մ իսաքեաններու տաՀյ եւ յթ/Ո քք-ՀքքՀ ՀհԸ(*փյ>ոՒյձիամբ մը յայտաըաըից .

զանագան թազա մա սերուն մէ^, միեւնոյն օրը եւ վարժաբ անին առջեւ։ հաշո՛ւող գինույւբները իրենց Ե" կը սիրեմ գիւղին օգն ու ջուրը , ցածլիկ

միելն ո յն ժամուն , շփոթութեան մատնելու Համար ճամբուն վբայ Հանդիպած անզէն մարդոց վըայ կբ աուներն ու փողոցները , դաչտերն ու պարտէզնե­

թուրք կառավարոլթիւնւր : կրակեն : ԸնգՀ ան ուր աՀ ուստ րս ափ կբ տիր է ամ - րը : Կ\ընդունիմ :

Այսպէս , մինչ առածին խումբը քանքան պիտի Րողջ Աամաթիոյ մէջ : Այգ օրուընէ սկսեալ, մեր ուսուցիչը ջերմ

գրաւէր , երկրորդը Պապո Ալին օգր պիաի Հանէր Հինգուկէս ժամ ոլտն կռիւէ վերջ իրիկուան սէրով մը փարեցաւ դպրոցին Առաջվւն օրերուն

ռումբերով , եբբոբգբ *Ահլսո յ կամ ուրդին Գե*7*–/"/՛ ժամը \2ին (Ը՛ Թ *) խաղաղութիւն կը տիրէ, տե­ այնպիսի փոփոիյո ւթիւններ մ տ ց ու ց դասարանին

թրքական պաՀականոցը, ԷՈԲԲՈԲԴԼՀ $ռրա - կալա– սակ մբ ղինագուլ, որ կը տեւէ չորս ժամ ել ււր ո ւ մէջ, ոբ Հոգաբարձութիւնը անգամ զարմացաւ :

թա Ա էրա յի ո ս ա ի կան ա ա ո ւն բ , Հ ինգերոբգբ բնթացքինեբկուստեք նոր պատրաստ ո լթիւձններ կբ Աչակերտներն աւելի մօտեցան իրեն X Կը սիրէին

՛Լա լաթի ո յ Վո յւիոաա ւիողոցի Լոէ֊Բ կէ* գանուի տեսնուին X Հայերը կ^ամբացնեն իրենց գիբքերը I զա յն ա յնպէս , ին չպէս իրենց Նն՚ո դքը :

Պանք 0 թոմ ան բ ) պաՀականոցը պիաի գրաւէ բ , Ղ՝ի շեր ուտն ժամբ 4էին կռիւներ ը կը վերսկսին , Աակայն, գարնան առաջին օրերուն , յանկարծ

վեցերորդը Աամաթիոյ մէջ գորհ՜ի պիաի անոնէր % սա կա յն մեր իններուն նետած ռումբերը երկրորդ փռխբ. սյս շարժումը X ԱշխարՀ տարբեր երե­

Ա*աանոլթիւննեբ կատարուած Բէէալով, թոլ–բք անդամ կը ստիպեն ղինուորներբ նաՀանջել շու - ւոյթ մը ստացաւ է Չարաշուք լուրեր, ՛որոնք իբաբ

ո ս ա ի կան ո ւթի ւն բ օրեր առաջ ղան ա զան մ արգիկ տով : կրկին զինադադար : Մէնէեւ այգ վայրկեանք կբ Հակասէին , դարձան իբականութիւն ։

ձեր բա կա լած էր , այ սպէս աբգելք ԲԼէալո 1Է ծրա - դպրոցին մէջ եւ Ա իսաքեանենց տան մէջ կռուող - Այս / " ՚ բերը շուտով խուժեցին գասարա -

գր ո լած սո յցեբոլ երկու ե ր բ ո ր գին գո բծագրոլ — ներ ը ո չ մէկ գոՀ տուած էին : նէն ներս է Լուրը մեր սիրտերն ալ խամրեցուց

թեան ; Գաբձանք լուռ ել զգայուն է Ոչ ոք սիրտ կ՚ընէր

Պատմեցինք Պանքայի դէսվքբ ՚՛ Երկբոբգ չար– Թուրքեր ը նոր օգնական ուժեր կ^ընդունին բան սորվելու; Ամ՛էն խանգ ու եռանդ մարեցաւ

ժումբ տեգի ունեցաւ Աամաթիոյ մէջ ուր *եոյ՛ո շատ մ եծ թիւով , բացի Հ րտցաններէ՝ զինուած՛ մեր մէջ :

\ ա ի Օգ նաեւ կա ց ինն ե ր ով : (իա մը 7 ին կռիւը կը վերսկսի Ապբիլեան առաւ՛օտ մը, երբ գեռ Հագիւ բացեր

ոստ ո ս \4/2.եի ե՛՛րեքշաբթի օրը թումբ սոսկալի ոբոտումնեբով : Հայերու ռումբերն ու էթեք մեր գասագիրքերբ, Պարոն Վարդան յո*֊1Լ "

մբ կտրիճ յեղափոխականներ , գլթա ւո բո ւթե ամ բ գն գա կն ե բ բ պակսած ըլլալո՛վ , պաշտպան ողական ուած՝ ոտքի ելլելով րսաւ • ՚

Դնունիի , Աբտաշէս Ա իսաքեան ի եւ Արտաշէս կ՛՛՜իւ կը մ զէ ին % ՚հուրսէն կաբելի չէր ոեւէ օգնու­ ՚ Հաւաքեցէք գործեբնիդ է

Անգրէասեանի ԼԱ ո լրէն ) ծ ր աղբ ած է ին մ եծ յար– թիւն ստանալ : Ղինուորներբ նախ կը յարձակին փանի մբ վայրկեանէն ամրողջ դասարանբ

ձակողական մբ կատարել : ԱՀա՛ թէ ինչ էր այգ վարժարանին վբայ , որուն գո՛ւռը կբ խորտակեն պատրաստ , կը սպասէր վարժապետին ՀրաՀան -

ծրագիր բ՝ Համ աձայն ականատես բն կեր ոջ մը կացիններով ել ներս կբ խուժեն : Առաջին ՚Լռճ*՝Բ գին :

պատմսլթեան է ^Բէէայ երիտասարդ Աողոմոնբ, ոբ քաջաբար կըռ– Եւ աՀա, պարոն Վ^արգան կը խօսի*

« (հազմական ծրագիր մբ կազմուած էր ւ Մեծ ուած էր եւ սուղ ծա խած էր մոբթըէ Թուրքեբբ կը ՀէԱիրելի աշակերտներս , բնաւ չէի ակնկա­

քանակութեամբ ռումբեր , 154 կտոր, ամէն տե - սկսին խուգարկել դասարանները , բայց մարգ չեն՝ լեր , թէ աշխաբՀ այսքան նենգ եւ մարդիկ այսքան

սակէն , ցրուած էին զանագան տեգեր ... ՛Բանի մբ II ա ներ , որովՀետել Աոգոմոնի միւս երկու բնկեբ– ապերախտ կրնան ը լ չ ա լ ։ ՛նայեցէք սա աբեւին,

աՀաբեկիչներ , զին ուած Լաւ գէսքեբով * պիտի ները յաջոզած Էին պատոլՀտնԷն վւռզոց ցատքել , Աստուած պապան զայն բաժնած է ամէնուս Հաւա­

յարձակէին տ եզական զօր ան ո ցին վրա յ ւԱ պանն ելով մէկբ կբ ւՓլաննոլի , իսկ միւսը կ^ազատի Հրաշ — սար : Բայց կան մարդիկ , որ մզուած անձնասիրու^

ղօբքերէն մէկ քանին , փախչելով պիտի ապաստա­ քով : թեան ոգիէն, կյուղեն միայն իրենց բ ւրաբձնե լ այդ

նէին այն կէտին վրայ, որուն շրջակայքի տ՛ունե - վարժարանի գրաւումէն վերջ՛է գինուորներբ եբկնա յին պա րգեւը է

բուն մ էջ նախապէս ամ էն տեսակ ռազմամթե բքով իրենց ամբոգջ ուժով կբ թափին Միսաքեաննեբու կառավա ր ո ւթեան Հրամ անով , ա յսօրուընէ

զինուած արիասիրտ երիտասարդներ , սպա սողա - տան վբայ , ուր վեց ^ոգԷ կային *, 1 Դնունին , սկսեալ, մեր դսՀբոցնեբը փակ պիտի ըլլան է Ղ՝ուք

կան գիբքի մէջ պիտի մնա յին ^ այնպէս որ մեր ԱուրԷնբ, Մ իսաքեան եգբայբները, Տիկին Մ իսաք­ այլեւս պիտի էկրսաք գալ Հոս ու ձեր դաս երբ

տէ բո բիստնե ր բ կարող պիտի Բէէային այդ տունե - եան եւ Հայկ Արապեան ; Կբ գգային թէ օբՀասաք - կարդալ է Բակբ պիտի ոգբայ ձեր բացակա յո ւթի ւ–

րուն մ էջ ապաստանիլ , մ ինչ զօրանոցի ամթողջ կան ու Հերոսական կռիւի ժամբ Հասած էէ Հրա - նբ; Զ՝եբ ձայնեբբ պիտի չլսուին այլեւս X Ամէն ինչ

Գ° Ր՚քե բր , ոստիկանական ամբո խ բ տ է ր ո ր ի սան եր բ ժեշտի Համբոյրներ փոխանակելէ եւ ոիբար սրտա­ պիտ ի կ որ սուի X

Հետապնդելով պիտի Հասնէր նոյն կեդրոնին վրայ է պնդելու Համար քաջալերական յո*֊գիէ խօսքեր ա ր– Բայց երբ .Աստ՛ուած պաՀ է ձեզ , եւ օր մը ,

Այդ պաՀ ո ւն՝ մեր դժոխային մ եքենանե բ բ պատոլ ֊ տասանելէ վեբ2 , կը սկսին վերջին գրոՀին : Անու­ դուք ձեզ գտնէք օտար երկինքներուն ՛տակ, մի

ՀաններԷն փոգոց նետոլ՚ելով, պիտի կոտորէին նին եւ Արտաշէսը տունը կը պաշտպանւեն փողոցի մոռնաք որ, պարտականութիւն մը ունիք կատա–

զօրքերբ; Երր ասդին Աամաթիոյ գլխաւոր զինուո­ կողմ էն , իսկ Ա ոլբէնն ո՛ւ Հայ կը պարտէզի կոդ - բելիք։ Ս "բվի Լ եւ սորվեցնել միշտ լաւը, գեղեցի­

րական ոյժբ կբ ջւս ի/ջախ ո լէ ր ^ անդին շատ մբ ըն­ մէն է կը սկսի անՀ ա լա ս ար կռիւբ : ՂյՈ ր գին ոլոր - կը եւ ազնիւը , բաբին ու օգտակարը : Այն ատեն ,

կերներ պիտի Հաւաքուէին եկեղեցին , ուր կամաց ներ կբ Հասն ին՝ ռազմական շեփորները Հնչեցնելով աշխարՀ ամչնալով ձեզի Հանդէպ գործած չա. -

կամաց պիտի կեգբոնանային մնացած բոլոր ու - գիշերուան մ ութին մէջ : (հում բերն ու Հրաոաննե– րիքներէն, պիտի խոնարՀի ձեր տ ա գան գին առ -

ժեբբ » : բր կր շարունակեն աայթիլ մինչեւ լուսաբաց , երբ ջեւ » :

Ա ակա յն այս ծբագիրբ կաբելի չեղաւ գոբծա– զինուորները կատագի յարձակում մը կը գործեն

գրել : Ղ*ա գան ի քբ չէ բ պաՀուած այնպէս՝ ինչպէս տան վբայ, կացիններով կը կոտրեն գուռը եւ վալ– Ու յանկարծ լո֊եց :

Օթոմանի գրաւման Համար :՛էքատ մբ Հայրենի աղաղակներով ներս կբ խուժեն՝ սպաննելով ինչո^ ւ : Մ արդ չՀասկցաւ : եբբ գաըոցէն

ընտանիքներ, նախապէս տեգեկանալով պատաՀե– Ա իսաքեան եղբայրներն ու Հայկ Արապեանբ : դուրս՛ կ՛՚ելլէինք, տեսանք որ կոլլաբ ւ

չիքի մ ասին , առաւօտուն կանո ւխ էն շո գե կա ռքով Անունին ու Աոլբէնը կը շարունակ՛են գեռ դիմա — Փոքր Ասիոյ մէկ ծայրէն միւսը , փոթորիկ մը

փա խած էին Ա ան Ա թէֆանո յի կողմե րը ։ ԸնգՀա - դրել եւ գետին կը փռեն քանի մը ղինուորներ եւս է կը դառնար: Այգ փոթորիկը, օրէ օր աճեցաւ , ե՜­

նոլր եռուզեռ կբ աիրէբ գիւղիս մ էջ ։ Զզանազան •Ու երբ կբ տեսնեն թէ ամէն յո ՀԱ կորած է այլեւս ղաւ պատոլՀաս մարդկութեան : Աւեբեց գիլզեր ու

շշուկներ կբ շր $ Հ ին : Թուրք ո ստի կանո ւթիւնն ու եւ կարելի չէ կռիւը շարունակել, կբ վճռեն վերջ քաղաքներ, վանքեր ու մատուռներ Հ էՀեաոյ, կա–

Համ իտեան լրտեսները , ո լանք արդէն օրեր առաջ տալ իրենց կեանքին , ո՛ղջ չ ի յնա լու Համ ար թ շե ա– տազօրէն բայանալով ազնիւ, շինական մոզովոլր–

որոշ կա սկածներ ունեցած էիս գ մատնութեան մը մ ի ին ձեռքբ : Ե րկուքե ալ անձնասպան կ՚ըլլան ի - դի մը վրայ , Հոզմացրիլ ըրաւ* * • :

չսորՀ իլ անկասկած , անմիջա պէս ղին ո ւ ո րա կան րենց վերջին գնդակով եւ իրենց Հերոսական մա — Հեռոկն, անծանօթ երկինքի մը տակ, երկու

շգթա յի տակ առին ամըոգջ Ա ամ աթիան : Բո լոբ Հով Հայոց ժամ ան ակա կից պատ մ ո ւթե ան մ էջ ան– անճանաչելի իյլեակներ կանգ առին : Այս խեղճերը^

փողս ցնեբու անկիւննե ր ը պա Հակն եր դրուած էին մաՀ անուն կբ ձգեն, ինչպէս Բո՝էոԲ ^ ա յ Հերոս - ոչ Հագուստ ՛ունէ ին ել ոչ ալ կօշիկ : Մ աղերը խան­

եւ անցորգներբ մանրակրկիտ Հարցաքննութեան եւ ները X , ձած՛ եւ տիսուր , կը մտմտային Հ

խո լղար կո ւթեան կ՝ ենթարկուէին : ՝Կը խուդա ր - Տասնեւութ ժամ տեւած էր կռիւը է • • Ո՞ւր երթանք , ըսաւ Գիսակ շուարած :

կուէ ին նաեւ կասկածելի Հայեբու տո՛ւները : Պանքա յի Հերոսները Հ ինդ ժամ առաջ ձգած Հոն՝ ուր որ կը տանի այն ճամբան, պա -

Ամէնէն առաջ ոստիկաններն ու ղինուորներբ էին արդէն դրամատունը է տասիյանեց ընկերոլՀին։

կբ պաշտ բեն Գինուն ի ի տո՚ւնբ , սակայն գիոքը Հոն Հակէ տնքա յի եւ Ա ամ աթիո յ •Ու քալեցի՛ն մինչեւ իրիկուն։ ՚Բաղաք մը գը–

չգտնելով կը ձերբակալեն տանտէ ր ը : Անունին նա­ դէպքերը պայթա՛ծ էին նոյն ժամուն ել կը ղեկա­ ւո ան իրենց դէմ : Մ տան փոդոցնւերուն "՛էջ ու կո ր–

խորդ օրուընէ արդէն գտցած էր Միսաքեաններու վարուէին նոյն կեդբոնին կոգմէ , կատարուած զո– սուեցան Հ

տուեր յաջորդ օր ո լան Հ ամար վերջէն կարդա– - Հ ո գո ւթ ի ւնն ե րը կարելի չէ բ եդած արժե ցնե լ պէտք Անցան տարիներ : Գիսակ ել ընկերոլՀին աշ­

դրոլթիլններն բնելու նպատակով : խատեցան ու դիզեցին : Ունեցան տուներ ել զա -

Ոստիկաններ բ ա յս անդամ կբ պա շար են Մ ի ՜ եղածին պէս : ւակներ։ .ճիչդ այնպէս , ինչպէս իրենց ծնողքը.

սաքեաննեբոլ տ ո ւ՛նբ , կբ պաՀան ջեն ոբ Գն ունին Պանքա յի յաղթականները յ ինչպէս կ՚երեւի, Հայրենի երկրին մէջ–,

անձնատուր ըլլայ , իսկ Արտաշէս Մ իսաքեան ը կը բնաւ չէին մտածածԱամաթիոյ իրենց բնկերնեբուն Կիրակի մը , Գիսակ բռնած էր աղուն ձեռքէն՝

Հրաւիրեն ներկայանաք զօրանոց X Տ՛ամբ Յն էր դեռ վրա յ , այլապէս բանակցութեանց ըն թաց քին պի՛­ Կ-ԼՀ ՔաԼէր Խայթին վրա յէն : Պզտիկը, քաշեց ձեռքբ

Լըստ թրքաց) : ծրագրուած է բ շարժումը սկսիլ տի պաՀանջէին անոնց ալ ազատ Հեռացումը երկ - Հօրը քրտնած ափէն , ու վազեց պատին տակ կեցող

ժամը (ձին , այսինքն Պանք Օթոմանը գրաւելու Հ ա– բէն : կամ պէտք է ենթադրել թէ կեդրոնբ մանրավաճառի մը մօտ։ Ծերունին իր դողղղացող

մար որոշուած ժ ամ ո ւն : Ջէիս կրնար առտո լան գաղտնի սլա Հ ած էր երկու գործողութիւնն երը եւ մատներովը վերցոլց փայլուն խաղալիկ մը ու

ա յ դ ժամ ուն յա ր ձա կո գա կան ի անցնի լ , առանց մէկուն Համար ն շան ա կո ւած Հա յդուկնե բ՛բ տեղե­ սկսաւ ճօճել օդին մէջՀ Մանչը ո ւ րա իա ւթ ե ամ բ

վտանգելու Պանք Օթոմանի եւ միւս թագերու Հա­ կութիւն չունէին միւսէնէ գնաց, բռնեց Հօրը ձեռքէն ու ըսաւ.

մար ծրագրուած շարժումներ բ : Պաշարող ոստի - Տ իսուն տարի վերջ , ա յ՛՛որ մեծ յուղում ով - Եկուր Հայրիկ, Հոս աղուոր խաղալիկներ–
այս Հե -
կաննեբոլ եւ Գնռւնիի միջել կը սկսին բանակցոլ - կ* ոգեկոչենք դիւցազնական ար արքն երբ ոըպէսզի կան :
իրենց
թիւնները : Գնունին տան վերի յարկէն կը պա - րոսներուն, որոնք իրենց արիւնը տուին՝ Գիսակ Հազիւ մօտեցեր էր, յանկարծ ինք
ԱԱՄՈՒԷԼ
աասխանէ թէ լալ կ՚ըլլայ որ կէսօբէ վերջ ժամբ ազատ ապրի Հայ ժողովո՛ւրդը է (ֆարգա՚նք ղինքր գտաւ անակնկալի մբ առջեւ։ Աչքերն ան -

(յին գան, առ այժմ ո՛չ ինք անձնատուր կ^բ/Հայ , յիշատակին : միջապէս գամուեցան մանրավաճառին դէմքին «

ո՛չ ալ Արտաշէսը կրնայ յանձնել, ոբ զօրանոց ՀՐԱՆՏ Ծանօթ թուեցաւ։ Բայց ո՞ւր՛, ի՞՛ն չպէս : Զկրցաւ.

տանին : ճշդել ֊.

Ղ՝իմացի տան մէջ գտնուող ընկերներէն մէկը Մինչ ծերունի մանրավաճառը կը զբաղէր՝

հԸ. յաւ–"՚11՛ Ււ^^Լ ՔաԳաՔ եւ լուր տանիլ Կեդբ • ԲՐԻՏԱՆԱԿԱՆ կառավարութիւնը մ օտ ատե - պզտիկով, Գիսակ, մտացի, իր քալած ճամբանե -

կոմիտէին Աամ աթիո յ անցուդա բձեբու մ ասին ; նէն պիտի պարպէ (Հունաստանը : 3 0 . 0 0 0 Անգլիացի րուն շրջանը ըրաւ։ Ու յանկարծ , այդ պզտիկ մօ­

Մինչեւ այս սուրՀանդակին վերադարձը, դէպքերը ղինուորներ կան Աթէնքի եւ ուրիշ կարեւո՛ր շրջան­ րուքը, որ Հիմա այնքան ճ\երմկեր էր՛, սլա ա ան ե -

կը դաՀավիժին արդէն եւ կբ պա շարուի նաեւ ման­ ներու մ էջ անդորրութեան Հսկե լու սլա շտօնվ X կան օրերէն անոյշ յիշատակ մը արթնցուց կուրծ­

չերու վարժարանը ։ ՄՍԱԳՈՐԾՆԵՐՆ ՈՒ ՍՊԱՆԳԱՆՈՑԻ աշխ III1ՈIII քին տակ։ ձանչցաւ։ Ուզեց արտայայտուիլ։ Բայց

Որոշեալ ժամուն, ճիշդ եՅՕիս զանազան տոլ, ւո րն և րԱ գոըծադոԼԼ Հռչակած են Անգլիոյ մէջ : քաջութիւն չունեցաւ։ Ելք մը կը մտածէր :

ներէ միաժամանակ կը "կ"է յարձակումը։ Առա -

Fonds A.R.A.M