Page 186 - \ARM_19-1946_03

8, • # | | ՜ 1

ՀԱԿԱՀԱՅ ԳՐՈՒԹԻԻՆՆԵՐ ԱՐԱՒԵԼեԱՆ ԻՆԳԻՐԸ էԷքոբձ՚Վ Հբի&եիր 1 իբբք՚Ւ յք^Հւք&սծ-՚Վաֆ մա*
բազմացեղ
ու բազմակրօն ձիութեան։ Ռուս իա մի»

ԼոճտոԱի, մամոնքիԱ ՚մկ Օ֊֊֊֊ եւնոյն ծրագիրը ունէր առածին պատերազմին :

, 5 յ, լ , ս , . ո, ո , ., Ե Բ Բ Ղ՞֊Ի՚-Ը. պայթեցաւ 1914/Տ», Հայկ. Հարւլյ, մե–

(1940—194 1) ԼոնաոՆի $ յ փ ՕիլՐԹՓ ամսաթերթը իր վեր– Հապի կո զբաղեցնէր Մեծ պետութիւները, մա–

չին թիլին մ Էշ կր Հրատարակէ Արեւելեան հար– նալանգ ՛որ նախընթաց երկրւ տասնեակ աաբինե–
Յաււաջ^ անցեալ շաբաթ օրուան թիլին մէ2 ցին նոլիրուած երկարաշունչ յօդուած մը՛ կը քա– բուն ՛ ՛ ո ւ ր ք ե ր ը
կր ւհալոր շար ղեր կազմակերպած

խմբագրութիւնը ծանօթութիւն մը աւելցուցած յիշե– ղենք զլիաւոր մասերը է լ,ն . Թրքահայաս՚աան ի մէշ աեսակ մր ինքնավա–

Լոնա^նի Տ Է յ փ . Կ ր ա ֆ ի ք ^ յօդուածին աակ՝ Ար յ,հլ լեան խնգիր^, ^լ ո ելու Հ րա մ ա ,ե ր ե / լ րութիւն Հաստատելու ծրագիրը յանգութեան

ճամբրւե մէք էր* գլխաւոր գերբ այգծբագբին մէք

ա ար ար մ\թայն կիս՚ապ աշաօն օբկան\բ չէ ր I ,ի ւ/երԳու Հ.ա>՜տուե՝սա,ն , ան,կա,խ . թռ,ուր*ռիո ճ *՛/* Ա,ո գ՝ո*–~ կՂազ.մւէին»ւ անկաւխ I Հաւ•կ>– ւ պետւութեաւն մր :

Հայեր ուն գէմ սաա յօգ շուարեր Հրատարակել յ1 ութեոան, գաղափարի, ն, « . Հ. ե»տ վե,ր# ի, վաւյր Լր2«ելլով I "կան յւելոափ"ոխլութե1ան ատ ,ւթումՒր 9ուրրուձգել, թո–

սկսան յ ամէնէն առաք , Լոնտոնի ժողովրդական՛ նն• .աախխւ ոորրդդ կկ1աարրզգաադդրրոոււթթիիււնննեեորրւը։ ւ ր; ԱԱ7ռո7աաշշիինն011Գ ՄԱՈ ՚եեԼծծԼ «Պ1ա– Լ/"էՐ տրIամագրեւէիէ Ա ՀողԼամասերը «ե-ւ աղ<գութիւլններր

թերթեբբ ^ բնգՀանբապէս իրարմէ աբաատպելով։ տտեերրլաաղղմմէէնն »Լ1 եելտտքք ոՌԱ-ոոււսոիիաւա կկI՚՚Iաաշշխխլաատտէէրր Լ թՕոԹլ.որւքրի^ան^Լ Դ 1Ւուսի՚ո, •» մակա^նին ՚ տակ 1 կ1եգրՈոՅւացն,կու 1 "ծր՛ագէիր՛ը,։

\940ի Մայիս 27ին ՚Օխ-գ ՝ք*րոԹիքլ, աղատականնե֊ սաՀմ.ա.նափակել. Անատոլոլի մէք Հեռացնելով այդ ՀՀյս ատեն Հայերը, • Ա ասա լան դ աբտասաՀս աՆր

ձու օրկանը ,որ տարիներ շարունակ նպաստաւոր երկիրը բաց ծովերէն, ՛Նեղուցներէն եւ Ա եւ ծո– Հայ կաղմակերպոլթիլնները եռանդագին ա՛շխա­

կեր՛պով արտայայտուած էր մեր մասին, կր Հրա­ վէն : Արեւելեան կոզմր ունենալով Ռուսիան , իսկ տանքի լծուեցան ստեղծելու Համար ՚<ձԱ՝եծ Հա -

տարակէր ՚Հղղայ ս,ց ո ւն ց» լուր մը իր Պոլսոյ թըղ– Հարաւէն սահմանակից ըԱալով անգլիական , յաստտն՝» մր, անկախ թէ ֆ՚սւրքիայէն եւ թէ Ռու­

՚թ,ակի7ց (էն՝ Հ%աւ.ատIացնե<լ.ոււ Համւարձ 1թէՈ «ԹոԼւրքի Հ ֆֆրրաաննսսաակկաանն, , յյոոթւնակաակնան եեււ իտաիլտաակ,աանկան ստաց - սիա յէն , իրարու միացնելով երկու Հայաստաննե–

գերման գործակալները շոգեպինդ Կ" է ի " ^ , ուածքները, , Թուրքիա պիտի դադրէը որեւէ դեր րը ՝.Այգ օրերուն Հայերուն թիկը երկու միչխոն. կր

Պոլսոյ Հայերէն Հինգերորդ գունդ մը կազմկու Մերձաւոր Արեձլքի քէ/ելպիԼի^շ– Հաշուէին ՝»Փոքրամասնութիւեներն ալ միասին առ­

Հաժար»"։ր% : Լեեզգոոււաաննիի թթղոթթաակկիիցպըո կ աւկ^եւաւռենլէցրնէը նաեւ ՚՚.օէրլ Ալւպաւնիոյհ , աստիճան.ին% , : Բայձց .յեղա.ւիո.խո1ւթԼէ. նելով նոր պետութիւներ պիտի ունենա ը ՜հ՛էն 4 ու

որ Հայերը, կատաղի Հակաթոլրք ըլլալով, ընգու֊ նէն յետոյ, ռուսական քաղաքականութեան ւիովլո– Ղես ^ Ի լ ի " ^ րնակշութիւն մը։ \9\Գի Հաշտութեան

նակեն ամէն միշՈցի դիմելու Թորքին Հար - խոլթևս/Ա ել պաւոճառներոլ բերումով , Թուր– Խորհրդաժողովին Հայկ, պատուիրակութիւն մը

ՈԼաքսՒ՜եելիուՈ.է– ՀՀ աամէաէրա՝,ո նՆեբհսէանաՒ֊Ն թԱիէՒ ո ոգոււբա>սէնՒ1, • քիա . յաքողեցտլ պաՀ* ել իր գոյութիւնըI I իբրեւԼ ՛ ան­I ւլաշտօնապ,էՀս , ռնգո,ւնսւեցալ ; Հա յերբ .ներկայս *-

կարելի չէր առան ո վրդովումի կարդալ այս կախ աղդ։ 1915^5, 1923 Թու,րքիոյ ամէնէն վտան­ ցոյցին յուշագիր մբ քարտէսի մբ Հետ միա­

Հէքեաթ-բ եւ ղամբիւդբ նետել թեբթբ : հ)մբադրու– գաւոր թչնամին Մեհն Բբիտանիան էր ոբ յետա սին ոբ կբ ճշաէր Հայկական պետութեան սաՀ–

թիւնբ սքէտք է ստանար արմանի սլա տ ա ս խ ան\բ : գային դարձաւ անոր դաչեակիցբ եւ պաշտպանբ մանբ Ռուստստանէն մինչեւ Մ իքե բ կրական ։ Եթէ

Այս տողեր՚բ սաորադր\ողբ անձամբ ներկայացաւ . , ". *. .՝՝ «-՝•«•֊ * •« *• *֊ դրո ,%իսկ ռուսական ւեոափոխութիւնր պա ւթած

էս մբադր աւդետ ին , նախ բողոքելու Համար ոբ լու– Ռուսիա, սակայն, փոխեց իր ուղղութիւնը երկ– աա Հա ի , իա ի քև ականանա • 1916^

րբ Հ րատա րակուահ՜ է ր առանց ստուգելու ճշմ աբ*֊ րորդ պատերազմի Հրնթացքին ֊ու վերսկսաւ Աէվռի էէԼԼԼ՛"Ր > ՚" 1Գ ՐաԳՐՐ՝Ը արտը շրրազւս ա ար. ր
, (- Ոա է– \ ռ ւ /՝ հ ւ I. հ դաոտնխ Հ ամ աձան ո ւԹ եամ ռ Փոռ.ո ւԼսւեռ, Հհւսհսա–
քաղաքականութիւնը թուրքիոյ Հանդէպ։ կրօնա– ^Լ . է , է &, է « , ւ / է , է՜– , #
տոսթիւնբ եւ յետոյ սլաՀանքելու Համար ոբ Հերի­ լ

քում մբ Հրատարակուէր յաքոբգ օր\բ > թերթին կան շարմ–առ,իթնեբբ որոնք մեծ դեր կատարած է ֊ յին մասը կ,ը ստանային Ֆրանսան Լ Անզլիան, իսկ

նոյն էքին վրայ։ Անգլիացի խմբագրապետբ վյբճ֊ ին մինչեւ \9րգ գարու վեբք^եբբ ել նեո-կա–յ գա - Ռուսիոյ բաժ՛ին կը մնար միայն այդ Հողամասին

ո տպէս մեբմեց Հ ետեւանք տալ մեբ խնդրանքին , բուն սկիղբբ Ռուս ի ՚ւյ Հակաթուբք գաղափարակա­ Հիւս* մ ասր առանց Միքերկրականի : Կբ թուի թէ

նութեան մէք 1ւ ոբոնք պատճառ դարձան որ Գւսշ– ա յս՚օբ պա յմ անն երբ աւելի նպաստաւոր են (\*ո ւս իո /

յառաքի/աղացում ին Համար ^ քանի ո ո՝ ք՚տալիան

պ արա ո լա ծ եր կիր մլՀե է , ի ս,կ Ֆր՛ան սան 1լ ո բսն–

այդ ՀակաՀայ ելոյթի$* գէ*^ ց ո լցած է Ա ոլբիո յ և Լիբանանի Հոգատաբ՛ութիւն–

(յամակ մը խմբագրեցի եւ ուղարկեցի ԹէԱյմ– Միւս կողմէ ազգային Հարցը, այսինքն, փոքր ազ­ նեբբ : Մեծն՝ ք*,րիտանիան թէեւ շատ աւելի տկար
•Հազլ, ՚յգր՚ոլմ^7»
զին ։ Այդ նամակին մէք յա յանելէ յետոյ « Հ " ՚ յ ժո­ դութեանց անկախութիւնն ւ ա » ՜ ՝ , ւ, քան առաքգ կբ թոկի բյլալ միակ կարև՛որ - բայց

ղովուրդին խոր, վքգովումբ իր մասին , անգլիա­ " * ա (նռան ուժեղ Հակառակոբռր Ի) *Մ ի ո ւթեան

կան մամ ո լլին մէք Հրատարակուած յերիւրածոյ \ւյս դրդապատճառիսրս ես որոսք գէպր Րբաս , 1՚՜ ւ օ է֊ լ լ ւ ւ ււ. ււ
բքաաքղաքւաո վիոանոււսսւիթւրլաո\,ժւբրքւքսիկբաաբոաւՀ*».աեկ,տ*աապռ; անդէ<ք«•նո. բդեն1Հ 1ոհուսիոյւ նհերկ#այ / .(ուաոռոանՀս"ՍտքԱՀխվսաՀսո*\աա~մՐէ• ֊ա\ր՜VպսIո֊ւ1մԱաաIխթոոՀՎտեՀաա<ստեայս.սնւգ կրեւ.ա/ոռլա*մ\այււ՚ԱրաւՀսIլրախոմււէաԹաւրսււԼե*ւչՀ֊Օեո\ր\*ա«֊ս-սւէ.ա,,եճ*րրՀռսէէ՜ն*ես
ամբաստանութեանց առթիւ» , կբ բացատրէի թէ այսօր

Հկատաբուածբ կբ նկատէ ինք թշնամական աբարք ՀՀե՛ատե՛ւաեա:լա դլ ֊

մը Հայ ազգին դէմ որ Հաւատաթմօրէն ծառա^ խստաեւղուծրել* , նիպ,ատնտաքկննաեվարր,ը ԱտրպաԱտական ,Հի\ւս մ.՚աի։ր՚Բա՛ն՛ ՛ի պմա–է2 պւա֊շտօնւակաւն ֊ ւ ՛ ւ ֊պ-աէՀւ ան–շԱլ լ—մըց.բանՀա"ձ> ելւ՝ա–ծ–, –էգք-յէ ր։» Թրուրք
...ծ ^ Ո. \ I ւ ւ ւ ՛ ; / օ / *ւ
յած Էը հտշնակիցներուն և քյաբաբ կռուած Էր . .Հ ա % չ կ Աե Ա —Հ ա ն ի նահանգները : 9– - Գ՛ԽկառավԳարո^ւթթիիւն^ը ձ^նիկըաբյադցանտրաՀէանգնեթրոէւնազդԱւյինմէք։,խն–
կարԱր

էանբանղձ^ալիռ Ը Հեետեւա^նքն^ եր ունւենալ դաշնակից եր֊ Պ"^ւ ^^ Կ՛»՛»– Հ ^ ^ Ի ^Ի^ԷկխօրՀ. կառավա
է միշտ
դիրերու մէ2 բնակող մեր Հայրենակիցներուն Հա­ սի մը կցումը Վրաստանին : Գ . ՊաՀան9եւ Թրր<– Րոլ–թեան վերաբերմունքը թելադրուած

մար։ կը շեշտէ ի ՛մանաւանդ ՛որ Հանխոր՚Հ՚ո լրդ քա­ քաՀայաստանի կցումը Ի). Հայաստանին : է. մ՛ի ելն,, յն սկզբունքէն պայքարի լ Բրիտանիոյ
յ գէմ :
ղաքականութիւն էր աւելի եւս սաստկացնել ՛Հայ •Ստեղծել ՚Բիւրտիստան մը՝ իրաքի եւ Թուրքիս

եւ թուրք ՚վէճը ՀրաՀրելո՚վ անոնց փոխադա՛ր՛ձ ա– սահմաններուն վրայ։ Թրքական, իրանեան, ի ր ար­ 1919—20/5» Թուրքիոյ մէշ պայթեց ալ Մ՛ո լս­

տելութիւն\ր7/ : Թայւքզ կը Հրատարակէ ր այս պա­ ես,ն եւ սոլրիական այս Հողամասերը միասին Հաշ– Բաֆ՚" Բէմալի ազգային շարժումբ բողոքելու

տասխան՛ը իր \940ի Յունիս \.է թիլին մէշ–. ուելով կունենանք 240.000 քառ . մ գ՛ոն տ ար ածո՛ւ– Համար Աեվռի դաշնագրին դէմ։ Թուրք ազդայնս

Գ-րեթէ ամբ՚ոզ2 տարի մը անգլիական մամ ո թիւն մը՝ տասը միլիոն բնակիչներով։ Համաձայն կաններ\ը պատրաստ էին կռուելու Յռյներուն դէմ,

Խ •Միութեան ծրագիրնեբուն , այս Հողերուն շն՚որ– որոնք Անգլիոյ պաշտպանութեան տակն էին,
լը չՀետաքրքրոլեցալ մեզմով , կամ գոնէ ,ատ ռիք շւ , ո. , , .. գին­
առի.թ.ն1ե.րոՈվ՚, I– լիIշեղիԼն ւ Լմ*երրլանունVտ։ « Բաւսո 7 բտԻկաIն *\ "VաշխՌաուրւհսիըա,* պիպիտի,տի ,ծաւպալաիշԼարէ™դէպ՛ի ՀԹաորւ՚րաքւի, ան ա եւ գրաւել Պո լիսը որ րրիտանացթ ծովային
194^՝1Բ/^ բա ուս բներ ո լ տկար,
կողմէ գրաւուած էր։ Որքան ալ

գարնան ծայր տուաւ նոր «արշաւանք» մը մեղի կ^ է ի վա ռ ն մաՀմետականՀըն– Ւ"Բ< ֊ կառավարութիւնը չուզեց առիթ փախցնեք

դէմ թէ անգլիական եւ թէ ամերփկեան մամուլին օգնելու Մուսթտֆտ –Բէմտլի Հակարբիտանական
անվերապւ
•քէշ՛ Անգլիոյ բոլոր թեբթելՀբ սկսան մզումին : Հայկական փոքրիկ Հանրապետութեան

Հօր-էն Հ-րատարակ-ել ֊ • թ- ր-քյակ–ա–ն՚ շ՝ ՚րշ• ֊ անակն՚՚երէ * - ներ»– ղւ–ովւյւրդւավարւ < գ1որ~ծ–ու«նէո•լ—թ>ե.ա–մ–բ–/–~~.–Ր :. Տ<ե>ո"իդր աս^անղձուկ–ու– ռուսական վե.րշնագիր մը տրուեց ալ՝ ազատ անղք

շնչուած կայ ուղղակի Անգարայէն Հասնող բոլոր իքխնը թ ո յ լ չի տար որ փաստաթուղթերու լոյսին սլաՀանշելով ազգայնական Թուրքիս, օգնութեան

ՀակաՀայ լուրերը Հայերը Հինգերորդ գունդին տակ Հաստատեմ թէ յաշորղական գերման կառա– երթալու Համար։ Բռնութեան տակ ընդունուեղալ
կբ պատկանին , գերմ անաս Էբ են եւ ա՛մէն տեղ կբ < ւ ււ՜ւ ՜&
վարութիւններր ինչ վերաբերում ցոյց տուած են այդ վեր2նադի\րր Թուրքերը յարձա–
ծառայեն *հերմանիոյ շաՀերուն : \^անրախոՀ Թ ս 1 յ – ել ի( վերշՈյ

մզն ալ դմ-բախտարար մասնակցեցաւ այգ խաչա­ Հայ մողովուրգին Հանդէպ։ Կը բաւէ միայն յիշե լ կեցան Հայաստանի վրայ եւ վերադրաւեցին Կ ար­

կրութեան* : Ջէի կրնար անտարբեր մնալ : Եւ ա– որ Գերմանիոյ պետական անձնաւորութեանց յայ– սի նահանգը, մինչ Հայաստանի Հիւսիսային մա–

Հաւաս.ք.\կ 1941 Յ՛ուլի՛ս \Գին Թ ա յ մ զ կր Հրատար՛ա­ տարարութիւնները, Պիզմարքէն մինչեւ Պէթման– սը դարձաւ Խ . Միութեան Հայ Ընկերվարակա՛ն

կէր Հետեւեալ նամակս խմբագրա՛կանէն երկու Հոլվէկ, ինչպէս նաեւ գերմանացի Հոյլ մբ փիլի– Հանրապետ՛ութիւն,։ իրականին մէշ Հայերը զոհ -

սիւնակ անդին : կ\ր թարգմանեմ ամ բող2ու֊ սոփաներոլ քարողութիւնները ո՛չ մէկ "կերպով կա– ոլեցան Բրիտանիոյ դէմ սռվետեւթուրք Գաչնակ–

թեամբ . • րելի է ներկայացնել իբրեւ տեւտոնական համա– ցոլթեան մը երեսէն :

«Թայւքդ»ի խմբագրութեան • կրանքի արտայայտութիւԼւներ մեր էք-ողովուրդին Բայց անմիշապէս որ պատմութեան Է2յը փ՚ո՚խ–

մ)թէ Հաւատ ընծայենք վերքերս անգլիական Հանգէպ։ Ո՛չ մէկ պատճառ կայ ենթադրելու Հա– ուեցաւ ել Ա՝ ոսկոլայի կառավարութիւնը Ա էն
մար թէ Գերմանիոյ ներկ

վարձատրութիւն իրենց գործակցութեան ։ պիտի մնանք մեբ այն Հա - սլանութիւնը։ ՛Նախորդ պատերազմէն վեր2 պա
Ում՜դնօրէն կբ բողոքեմ այս չարամիտ ամբաս–
ւատքին մէ9 թէ ճնշուած ժողովուրդներու աղա– Հանշուած Ուիլսընեան սաՀմաները չեն որ կ՚ուզ–

տագրումը^ ինչպէս նաեւ արդարութեան եւ աղա– ուի կցել Խ . Միա֊թեան (Հայ ՍԱՌ), բայց դար–

տանութեանց դէմ որոնք բոլորովին անՀիմն են եւ տութեան սկզբունքները կրնան իրագործուիլ միՒ ձետ լ կարեւոր Հողամաս մրն է որ պիտի պարոլ–
ն- ե.ր Հ*ն.չուած ^ԱԱ՚լով • ^•ԼաՐդ մ\ը ՀակաՀայ շր քանակ
միայն Դաշնակիցներու յաղթանակով» : նակէ րացի Կարսի նաՀանգէն , թրքական վիլա -
Աեբէգ կբ մատնեն դիտաւորեալ տյլ ապարդիւն
Մաորադր .
ճիգ մբ պաղոլթիւն յառաք բերելու Համար Հա ք
Ժ– Մ– յէ թիերէն էրզրումը, Վանը, Պիթլիսը (Մ ուշ) եւ.
ժողովուրդին եւ Մեծն Բրիտանիոյ ու իր Գաշնա–
Այս նամակին Հրատարակութենէն ետքն էր Տրապիզոնը։

որ դազրեցաւ խա չակր ոլթիւնր գոնէ Ան ղ լիոյ մէշ֊. 1 9 1 4 ^ Ռուսիոյ եւ Թուրքիոյ միշել Համա -

կիսներուն միշեւ։ Գերմանիոյ վեր2ին 60-70 տար– Ջի մոռնամ յիշելոլ ոբ խմբագրութիւնը պայման ձայնութիւն գոյացաւ մեծ Հողամասի մը համնձար–

ուան «գրոհ դէպի Արեւելք»ի քաղաքականութեան, դրած էր որ՛ գրութիւնը ստորադրէ ի ի դի՛մաց Հ. (109.000 քառ., մղոն) ուր Ռուսիան պիտի

ծանօթ որեւէ մէկբ բաղաւայտօրէն գիտէ թէ որ֊ 3– Դաշնակցութեան, այդպէս ալ ըրի։ նէր Հայերու պաշտպանութիւնը։

ք1ն անհեթեթ է ամրասս\1եկ Հայերը հակաձ– " ՜ Ժ • ՄԻՍ Ա Ք ԵԱ՛Ն \Գ\9ին Փարիզի Հայ Ազգային Պատուիրակ

Fonds A.R.A.M