Page 178 - \ARM_19-1946_03
P. 178
Պասքադ ՆեղուցԱնաւ շուքջ աֆվիՀիԱ, իրտ-ղբլթի-ձ քըֆ է րր Գհրմքձ՚իս* \Դ&\ 4ԱՐ8Ա*ՆՆՈԻԹԻԻՆ
Յունիս \%ին Թուբքիոյ Հետ չէ ո ո քո ւթե ան ու բա (ՈՂԲԵՐԳՈՒԹԻՒՆ ՄԷԿ ԱՐԱՐ)
րեկամութեան ուխտ մբ կնքելէ չոր" օր ետքն է
որ յարձակեցաւ էյ. Միութեան վրայ։ Երեւութա
ապաՀովեց
(Բ– հւ վերջին մաււ) պէս այ» չէղոքոլթիւնր վտանգներէ (Շտ,բոՆնւ«կւււԱթ՝իւԶ երէկի թֆ,ւէն ես վերջ)
Նեղուցներու Հ ա կա կշիռին շուբք եղած փոփո՛ - գերման բանակի թիկունքբ ու թ ո յ լ տուաւ անոր Հայաստանասէրր • Դաշնակցական բաբե -
խոլթիւններբ , մ ասնաւո րապէս վերքին Հարիւր իր ամբողջ ումով նետւուելոլ (իոլսիոյ վբայ։ 1՝լ>/՚– կամնե®բ ալ չես ՚ոլնեցաօ* :
ա ա բ ո ւան բն թաց քիս դլխաւո րապէս ռուսեւանգ - տանացիներբ այգ գաչինքէն գմգոՀելու պատճառ էւհրգաւլթալր • Դւնեցահ– եմ կօշկակար
չուական մրցակցութեան արդիւնք եղած են տ ՀաՐ^Լ ներ չունին, որովՀետեւ գերման յարձակոզականր Ա արգիս մ (լ կար, օրթւն Հեա քանի մ Ա աարի նքքյֆ
չկայ անդրադառնալու, այն ա եա&ք-թի ւննե թքէ & Հ~ գէ՛սի ՄԷԸթ՛ Արեւելք տարազուք.լու պարագային, խաեսւթթ մ էէ աշխաաաի ենք ֊Գսէշֆա(լցական էր,
րոնք իբրեւ, երրորդ ոյքհ գէր կաաարլսծ են ^ քէ^յց քխււսերռւ փքքխարէն իրենք պիպի կրէին գերման բայց ին&֊ի քինաս մր չէ Հա^ցսւց-սԿէ -
այսօր ծովային մրցակցութեան մէք վեբածուած բանակի գլվսալյոբ ձ՜անբրլթիւնր : Հ ա յ ա ս տ ա ն ի Րար&կսսքը • — կր տեսնե՞ս որ
են ղան ց առ ելի քանակի մբ։ Հասկնա լի է թէ Դաշնակիցներէն միայն Ա ո– խոստ՝.ովա\նելիք բանե՛ր կան՛։ Անոր փրոփականտին
Նեղուցներու տլոյա ւիի ճակի փոփոխութեան մ Էք վեաներր Հաշիւներ ունին կարգագրելիք թ՝ուրք՝իոյ ղոՀ չե® ս գացահ* եր բեմն :
նշմարելի Է Հետեւեալ երեւոյթբ– քիուսիա, ֊Անդ՜ Հետ, որու ճակատագիրբ կապուահ՜ է քյեգուցնե– "սերգազթողր Լալ չՀասկցայ Հարցումնիգ։
լի ա իւրաքանչիլրբ առանձին քան ա ց ած Է իր ձեռ րուն : Ասոնց տիրապեաոգր իր կամքբ կբ պարտա– Հ ա յ ա ս տ ա ն ի Րարեկաս՞ը,— Ըսել կ՝ուզեմ՝՚Աար–
քին մ Էք ունենալ ռազմագի ա ա կան մ եծ արժէք ներ– գրէ ամբոգչՀ թալրքիոյ :
կ այ ա ցնող այ ս անցքք ։ Ե բկո ւքե ալ այ ղ նպ աա ա - \թեգոլցներոլ գոյավիճակի վերաքննութեան գիսր քեզի Մայ՚իս 28ի կամ Աարիլ 24ի Հանդէսնե
րուն չէ® տարահ– Հետր։
այս պաՀ ր շատ նման է \87Տի Աան Աթեֆանոյի
կ ին մ էք եր բ ձա խ ո ղա ծ են , նախքնտրած են Հ ա– ՚Աերգաղթռւլր Տարած– է •.
դաշինքի շր քանին ։ քիուս բանա կբ իքն ելով Պա լ -
կակշիռբ յանձն ել թուրքիո յ , ամէն մէկբ •ունենա Յասաջդւիմականր • — ինչո՞ւ սկիզբէն չես ր–
քաններբ, ցամաքէն մօտեցած էր Նեղուցներուն
լով իր առանձին՛ նկատումներբ ։ սե՚ր ամէն բան ե լ մեղ կբ յոգնեց\նես : Անշուշտ ,
ու իր կամ քբ կ՛ուզէ բ պա ր տագր ել Ա ո ւլթանին յա–
Հանդէսի սկզբնաւորութեան կամ վե՚ր2յշ « Յ ա ռ ա ջ
Հգօբ պետ ո ւթի ւննե բու այո պայքարին մէք քորղնեբաւն ;
թուրքերու կամքբ երկրորդական նշանակութիւն Բայց ծովերու թագուՀի Ալպիոն եւ անկէ ա՛ ՚Ս-Ահատակ»ին ոտքի ելած ես : Թերեւս ( եռագոյն
ունեցած է ։ Նոյնիսկ առաքին ՀամաշխաբՀային ւ֊ելի գերակշիռ պետութիւն մբ Մ • ՆաՀանգներբ ք ււք արր– աչ գրած են կուրծքիդ :
Պատերադմ ին, Թուբքեբք այնքան մեծ, զոՀեբու միասնաբար աղատ անցք կբ պաՀ անքեն բոլոր ծո ՚ ս ե բ գ ա ղ թ - ւ ւ ղ ր . – Լալ չեմ յհշեր, կրնա յ ՚րլլալ %
գնով պաշա պանեցին Նեղուցներ բ , որովՀ ետ եւ վերուն վրայ , Հիւլէական ռումբի սպառնալիքբ Հայաստանի Րարեկսսքր կրնայ րյյալբ ի՞նչ
գեբմ ան սպաներ , մ ասնադէտներ ղեկավարեց ին դոբ ծած ել ով ։ Այո նկ ատ ո ւմն եբ ով ալ եր կո ւ պ ե - խօսք է : Կամ ա յո կամ ոչ :
ու ՀձՊ բ է ոլաո 0>
դործբ , գեբմ անական էօպէն՝^ տոլթիլններբ թէեւ Համաձայն են ԱոնթրԷոյի վե "սերգաղթուլր • (լաւ մբ քննելէ յետոյ գիմա -
ռա զմանաւե րր ներս մտան Նե դո ւցն ե բ էն ե լ վեր րաքննութեան , բայց մ իք ազգային գետնի վրա յ ու ցինի դէմքբ) . Ինծի կբ թոլի թէ այդ Հանդէս
քապէս անգլեւֆ ր ան ս ա՛կ ան ն ա ւա ա.ո րմ ր ան ակն կ ալ իրենց ալ գործօն մասնակցութեամբ ։ Այս շաՀա– ներէն մէկուն մէչ ես ձեզ տեսած եմ։ « Յ ա ռ ա ջ
կերպով բնգՀ ատեց իբ յարձակողականբ , այլապէս զ-ր գռո ւթ ի ւն բ աւելի տպաւորի շ դարձնելու Հա - ՚ Ն ա ճ ա տ ա կ » երդուած պաՀ ուն դուք ալ ոտքի ելաք։
Թուրքեր բ Հաշտուած էին Պոլիսբ կորսնցնելու գա մ ար էբ որ քանի մբ ամիս առաք ամ երի՛կեան մ ե– Հայաստանի Բարեկամը ճիշտ է, բայց ես
իրենց
ղափարին Հետ ու Պրուսա կր փոխադրէ ին ծագո՛յն ռաղմ տնաւերէն ՀՄ իզուր ի՝%ն դեսպանի ուրիշ նպատակո՛վ ոտքի ելած եմ : իմս ՛գիտակցա
մա յր ա քա ղա քբ : մր մարմինբ փոխադրեց Պոլիս ու ա մերիկե ա ս սա– կան էր, իս՚կ գուն դմբախտ զո՚Հն ես Աարգիսնե–
Անդրադառնանք Ա ոնթրէո յի պա յմ անագր ին ւազնեբբ արժանացան խանդավառ րնգունելու - րու Հ այրենագալութեան ՚.
ո ր կնքուած Համ աձա յն ո ւթ ի ւններ ո ւն վ եր քինն է ե թի1 էն ն եր ու ։ Հ ա յ ա ս տ ա ն ա ս է ր ր — Զվիճինք. պարզ է կա •
որու վերաքննութեան մ աս^ին Երեք Ա եծերր մ էկ Անգլեւամ երիկեան տեսակէտին ներՀակ է ցութ ի՛ւնբ։ \)ր իտասա1 բ գ , յայտնի է որ դուն ա–
տար ի յք Հ ամ աձա / ՛յն Փ ո ո տա մի .Ա ովետնեբոլ ներկա քացուց ած առաքարկբ Հ վե ր - ւ։անց Դաշնակցական շարքային մբ բլլալոլ, թու
մ ԷԻ ՚քիններր կ բ սեն ո ր Նեղո ւցներո լ Հար ցր կբ շա Հ ա֊ նաւոր մթնոլորտի մէ^ ապրած ես։ Հիմա յանուն
Նախքան Աոնթրէօն , Լոգանի դաշինքով , Ա . գր դռէ ֊բաց առապ էս Ա ե լ ծ ովեան երկ իրնե րր ՝ ՚\յերգաղթի կոմիտէին՝ երկրորդ Հարցում մր ու
ք՝ ր ի տան իա փա ստօր է ն իբ ձ եռքն առա^ծ է ք Նե - Թուրքիա , հյ ՛Մ իոլթիլն , քհումանիտ , Պուլկար իա ։ նիմ քեղի՛ Հարցնելիք : ՚իա՚նի՞ տարիէ ի վեր Հ ՛՛Մ •
ղո ւցն եր ո ւ Հ ակտ կշիռբ , երբ (հուս երբ անզօր էին ք*սկ Նեղուցներու պաշտպանութիւնք պէտք է բս– Ը ՛Մ ՛ի անդամ ես :
իրենց ձայնր լսելի՛ դարձնելու ։ տանձնեն .Թուրքիա ե լ *Միութիւնր միասնաբար ։ "Ներգաղթողը (Շուարած) Հ . Մ՛ Ը– Մ ֊ի
1936^՛ Մ " ն թ ր է ՚ ո յ ի պա յմանագբով ա յղ Հակա– Երկու տարբեր առաքաբկներուն իմաստ բ Հե– անդա՞ մ Հ Ոչ մէկ ատեն : էք ո ՀէռոՔ հմ :
ԿԼԷ^Լ՛ տմ բողքութեամ բ փո խանց ուեցաւ \Թո լրքի ո յ ։ տեւե՚ալն է , Ագատ անցքի ե լ միքազգային Հա - ՅառաջդիմակսՏնր Դարձեալ խ՚ուսափողա -
՛Առաքին դլխ աւ ո ր քափյլն է որ ա ռն ո լեց ալ անդլեւ– կա կ շի ո ի Հաստատումի պարագային , ծովային կան սչատասխան ։Անկարելի է որ որբանոցէն ելած
թուրք բարեկամութեան վերաՀաստատման ճա\մ- դեբակշիռ պետոլթիւննե րն են ոբ ի շիւ ա՛ծ պիտի բլ– որ՛բ մբՀ ՛Մ ՚ Ը ՚ Մ ՛ի անդամ եղած չ ր յ/այ : Մ ի՛ աշ
բուն վրայ ։ լան ո Լ միայն Նեղուցներուն՝, այլ եւ Աեւ ծո՚վխն ։ խատի՛ր մեզ մոլորեց՛նել։ Ըսէ՛ ճշմարտութիւներ։
Ա ովետներր նո յնպէս կողմնակից եղան Ա ոնթ Նոր պատերազմի մր* պարադային անոնց ն՚աւա - \ւերգաղր–ողր կ՝երդնում Աւետաբանի վրայ
րէո յին , որովՀետեւ իրենց յա րա բեր ո՛ւթ ի ւններ բ տորմներր դիւրութեամբ պիտի կրնան գործել ու որ կեանքիս մէչ Հ .Ա՛Մ –ակա\ն չե՛մ եղած ՛ու
Թուրյձիոյ Հետ դեռ բարեկամական էին* երկրորդ՝ երթալ մ ին շե֊ ռուսական նաւաՀ անդի ստնե բ բ, ին շ– չեմ : ինչո՞ւ կ՚ուզէք ինծի անպայման միութեան
նո ւա գագՈյն շտք՛ի՚քբ կր նկատէ ին Ա եւ ծովի բա պէս պատաՀ եցալ նախորդ երկու պատերազմներու մր անդամ դարձնել։ կանուխ ամուս՛նացած եմ,
նա լ իւ ն ե ր բ տեսնել իրենց դրացիին ձեռքբ, քան բնթացքին ։ բնտանիք կա՛զմած եւ Ժա՚մա1նա։կ չեմ ունեցած ա՛զ
Հդօր նաւատորմ ի տէր Մ եծն Բբ ի՛տ անի ո յ ։ խաշին Մինշգեռ Աովետնեբբ կր պա Հ ան քեն ծ ով ա յին գին գործերով զբաղելու :
քի կնքումէն ետք , Անգարայի խորՀ . դեսպան Գա եւ օդային խար իս խներ Նեղուցներու մ էք , նոր Յառաջոյիմականը ՛Բե զի այդպէս կր թուի
լէ ա խան աճապարեց շնորՀաւոբել ք^սմէթ ֆնէօնիւն սլա տ ե ր ա զմի մք պարագա յին դոցե՚լոլ Համ ար Նե՜ րա յց իրական ո ւթ ի ւնբ այդպէս չ է ։ կրնա՞ս ուրա
ա յս յաքողութեան Համ ար , Հեռագրելով *-— <Ժ*ն չ– դուցնեբբ, ոբպէսզի յարձակումներէ դե րծ մնա Հ նալ, օրինակ, թէ Հ՛Մ ՚ Ը ՚ Մ ՛ի մ ր ց ո ւմնե բ՛ո ւն չես
պէո յայտնի է ,Զերդ Վ^սեմութեան, Աոսկոլայի իրենց խոցելի մէկ կէաբ ե լ Հնարաւորութի՛ւն դացա՚ծ բնաւ :
դաշինքին կնքումէն ի վեր ֊Խ՛Աիոլթիլնր պաշտ ունենար սկսելու յարձակումներուն ցամաքի վրայ, Հայաստանի Բարեկամը Ու ծափաՀ արած
պան ած է ա յսօր բոլորին կողմ է 1րնդո լնուած տե ուր միայն գերակշիռ ումեր կրնան կեդրոնացնե՛լ։ անոր յազթանակներբ ։
սակէտ բ եւ միշտ ումով օգնած է Թուբքիո յ այս ւ֊ր աիտի յանդի Նեղուցներու շոլբք սկսուա՛ծ Հ ա յ ա ս ա ա Թ ա ս է ր ը . — կ0լ կհուզենք, Հա ո ոս/
օր ինաւոբ պա Հան քին թէ ինք բացարձակ տէբբ բլ– այս պայքարի նոր փուլք որ իբ մէք կբ պարունա պոռացած ։
լալոլ է իր Հողին։ Խաղաղեցնելով ՚էթւրոպայի ա– կէ ամբոզք Թուրքիոյ Հարցբ ։ Ներգաղթողը Բայց ատիկա յանցա՛՛նք է
մէնէն կարեւոր շրքաններէն մէկբ, Նեղուցներու Տարի մբառտք կացութիւնք եւ տրամագրաւ - միթէ։ Ամէն Հայ ոգեւվորուած է Հ *Մ ՚ Ը ՝Մ .ի յ ա ո ~
նոր, պա յմ անագր ո ւթիւն բ ապա՚Հ ովոլթեան կաբե - թիւննեբ բ տար բե ր է ին Փ ո ցտամի մ էք , աւեէի թան ակ ն ե րով , Հ ա զա բ ա ւոբ մ արդիկ ՛ծափաՀ արած
լոր ազդակ է ոչ միայն ՛Թուրքիս յ, այլև Աեւ ծով պատրաստակամութիւն կար Հ ար ց երբ լո ւճել ո ւ. են,երբ մեր տզաքբ ա խո յենութեան բամակբ խլած
եան երկիրներու Համար : Հետեւաբար այս պարա վւոխադարձ զիքոլմներավ ու նոր Հասկացոզոլ - են մրցակից խումբեբոլ ձեռքէն ։ Ջեմ ժխտեր \որ
գան կարեւոր նպաստ մրն է խաղաղութեան , ո– թ ի ւննե րով ։ Ա յս մթն ո լոր տին մ էք ալ ՚իաշնակից– ֆութպօլի խագբ ամէն կիրակի իմ միակ Հա՛ճոյքս
բուն Համար աշխատեցան իք * Աիութիւնր եւ Թ՜ուր նե՚բբ իբաւասւթիւն տուած էին Խ * Մ իութեան եղած է եւ Հ.Մ.Ը.Մ«բ Հպարտութեան պաՀ եր պար–
քիան՝» : էոլզգակի բանակցութիւներու մտնելու Թուրքիա ք զեւած ինծի։ Աակայն, կբ կրկնեմ , ինչ վնաս ատ
Թու,րքիո յ դիրքի ղօրացումէն դոՀ էր Աոս– Հետ՝ Մ ոնթրէո յի վե ր աքննո ւթ ի ւ^ւք ձեռք բերելու կէ Հայաստանին :
կուան , որովՀետեւ՝ կր տեսնէր Գերմանիոյ եւ ք1– Համար։ 8աոաջղ(իմակա1նը. Հոս է արդէն անգիտա*
տալիայ յա րձակո ղա կան պատ րա ստ ո լթիւննեբ բ Բայց Փ ո ցտամ էն ի վեր , Եւբոպա յի ե լ թէ կից զանգուա՛ծին մո լո բ ան քբ % Ո՛ չ բարեկամ , ա–
տարած ուե լու Համ ար գէ"վէ Արեւելք ի խնդիր Նսւ յրագո յն Արեւելքի մ էք , պատերազմ ի Հա շուե– մ էն Հայ նո յն մոլորանքին մ էք շէ ինկած բաբե -
կենսական տարածութեան ու էքորՀրղային Մի՛ու յաբզալէի առի թով , յառաք եկան նոր բա ր գութ ի ւն բա խտաբար ։ Տ՚ետագիմտկաններու ամբոխր Հա
թիւնբ կբ յուսար իրեն Հ ետ ունենալ Թուրքիան ներ , անՀ ամ աձա յնոլթ իւննեբ , որոնք կր յապա - մէն Հայ» չի նշանակեր ։ Ոչ մէկ յառաք գիմա կան
արուն ազատարար բ եղած էր Ա եվռի դաշնագրին զեցնեն խ ագազութեան Հաստատում բ , րնգՀակա– ոտք գրած է Գա շնա կց՛ո ւթե՛ան Հլու կամակատարբ
ճիրաններէն եւ որու փոխարէն իրեն պար դե ւած ււ ակն մաւթ ամպեր կբ կուտակուին քաղաքական ^ոոՂ. Ա՛ յ՚1՜ կազմակերպութեան դա շտ բ ՚Ո՚֊րիշ մար
էբ Աոսկուայի եւ կարսի դաշինքներբ, ի"կ անուղ Հորիզոնին վրայ ։ Նեղուցներու Հարցբ ի նսլաստ զական մի ո ւձթի ւն չկա^ ր ։ ք*ն չո0 լ անոնց մբցումնե–
ղակի Լո1էղան\բ Հ Ո՚ուսիոյ լուծուելու Հաւանականութիւն կայ միայն •ՐԲ լէԻՐ– քսվալերեր :
Աակայն Բ* Համա շխաբՀ ա յին Պ էտերէա՚րղամին - այն ատեն, երբ արդէն Հ աս կաց ո զոլթիւններ գո - Ներգաղթողը. Անո\նց խազերուն ալ կ՚երթա
իսմէթի թուրքի ան 1 ի ճան ա բա ր Հ եռացաւ յացտծ բլլան Գերմանիա յ, Արեւելեան Եվրոպայի յի երբեմն:
Ա՝ ոսկու այ Հ ն եւ ԱոնթրԷոյի դաշինքով իր ձեռք ու Չինաստանի նման կենսական խնւլիրնե բու Հայաստանասէրր. Երբեմն.,, ատիկա արդա
բերած Նեղուցներու Հակմք^լշփռր գործածեց ի շոէ֊բք , որոնք կր մնան դեռ առկախ ։ րաց՛ում չ է ։ ինչու Հ.Մ.Ը֊Մ.ին դէմ պայքարող մի
վնաս Խ . Միութեան։ Աովետներու կողմէ 0 ղ ո ս տ • Եթէ Ն ե ղո ւցն ե րո լ մ իքազգա յնացաւմ ին վրա ք ութեան ՛մբ ձէիր անդամակցած :
Տին Անգարա ներկա յա ցու ած յոլձագէբ11 հ.ԼՀ թու–է պնդ՛են անգլեւամ ե բիկեան պետ ութիւնն եր բ , Աո - Ներգաղթ ողր Բա յց ես չէզոք եմ • • •
բաղմ աթիլ դէպքեր , Թուրքեր բ արտօնած էին վետներբ պիտի նախրնտրեն պաՀպանումր ներկայ Հայաստանի Բարեկամը.—ֆնքնախաբէ՚ութիւՏւ.
գերմանական ու իտալական ռազմ՛անաւեր ու ան ց քր զ ո յավիճակին , մ ի շա յո յս ունենալով որ յառա– ձէգոքի անուան տակ քեզ լծած են Դաշնակց՛ու
գէպի Աեւ ծով, իսկ գերմանական պարտութեան քիկային պատ եՀ ութ իւննե ր կրնան ունենալ Թու֊ք– թեան կառքին եւ ատելութեամբ զինած Հայաստա
ատեն նոյն ռազմ անաւե բու վերադարձք Միքերկ՛ քիո յ Հետ րտ ր ե կամա ւ թե ամ բ կամ բռնութեամբ նին դէմ։
րական : կարգադրելու ա յգ Հարցբ որ Մ եծն Պետրոսի օրե Ն ե ր գ ա ղ թ ո ղ ը . Աստուած է վկայ որ ես Հա
Նո յնպէս Մ • Բբիտանիո յ արտաքին նախարար րէն ի վեր երտղբ եղած է ռուս վարիչներուն ։՝ յաստան բ ամէն բանէ աւելի կբ սիրեմ : Եթէ է"Ի"
Պ– Իաըն 1944 Յունիս \վն Երեսփ. ֊իողովին մ է լ Գ– ԼԱԶԵԱ՚Ն րէ ի՝ ներգաղթի ցանկերուն վրայ առածին արձա
յա յտա րա րեց թէ ի բ կա ռավա ր ո ւթ ի ւն բ բողոքած նագր՛ուողներէն մէկբ չէի բլլա՚ր : Եթէ էսիրէԻ
է ր Անգարա յի որ թո յլ տուած էր գեբմ ան ռազմ ու տոլնս-տեզս չէի ծախեր մեկնելու Համար :
ՍՏԱՑԱՆ-Բ Հայաստանասէրր .բ աւարտ բ փաստեր չեն
նա ւ եր ու անցքր Նեղուցներէն , ին է որ Հակառակ այդ բոլորք Հայրենիքին Հանդէպ մեր ունեցած
էր Մ ոնթրէո յի պա յմ անագր ին տրամ ազրութեան , ԼԵՐԱ՚Ն ՎՐԱՅԷՆ ԵՐԱ՚եԻ՚սԵՐ , գրեց՝ Եղիշէ սէրբ ա՛պացուցանելու : Ամ բոզք կեանքիդ մէք՝ յա
վրդ– Տ է ր ա է ր ե ա ն , Հ Ե Մ Մատենաշար , թիլ 2 ։ է.
քանի որ Թուրքիա էէգոք մնացած էբ պատերազ րուսագէմ տ ՛հին՝ 25 գաՀեկան ( ռաք գիմա կան ո՛չ մէկ դ ո ր ծ ո ւ նէութիւն, ո՛չ մէկ
մին մէք։ պայքար՝ Հայաստան՛ի թշնամիներուն գէմ I
Առանց ռազմ անաւեր ու անցքի ա յս խնդրին ալ
Fonds A.R.A.M
Յունիս \%ին Թուբքիոյ Հետ չէ ո ո քո ւթե ան ու բա (ՈՂԲԵՐԳՈՒԹԻՒՆ ՄԷԿ ԱՐԱՐ)
րեկամութեան ուխտ մբ կնքելէ չոր" օր ետքն է
որ յարձակեցաւ էյ. Միութեան վրայ։ Երեւութա
ապաՀովեց
(Բ– հւ վերջին մաււ) պէս այ» չէղոքոլթիւնր վտանգներէ (Շտ,բոՆնւ«կւււԱթ՝իւԶ երէկի թֆ,ւէն ես վերջ)
Նեղուցներու Հ ա կա կշիռին շուբք եղած փոփո՛ - գերման բանակի թիկունքբ ու թ ո յ լ տուաւ անոր Հայաստանասէրր • Դաշնակցական բաբե -
խոլթիւններբ , մ ասնաւո րապէս վերքին Հարիւր իր ամբողջ ումով նետւուելոլ (իոլսիոյ վբայ։ 1՝լ>/՚– կամնե®բ ալ չես ՚ոլնեցաօ* :
ա ա բ ո ւան բն թաց քիս դլխաւո րապէս ռուսեւանգ - տանացիներբ այգ գաչինքէն գմգոՀելու պատճառ էւհրգաւլթալր • Դւնեցահ– եմ կօշկակար
չուական մրցակցութեան արդիւնք եղած են տ ՀաՐ^Լ ներ չունին, որովՀետեւ գերման յարձակոզականր Ա արգիս մ (լ կար, օրթւն Հեա քանի մ Ա աարի նքքյֆ
չկայ անդրադառնալու, այն ա եա&ք-թի ւննե թքէ & Հ~ գէ՛սի ՄԷԸթ՛ Արեւելք տարազուք.լու պարագային, խաեսւթթ մ էէ աշխաաաի ենք ֊Գսէշֆա(լցական էր,
րոնք իբրեւ, երրորդ ոյքհ գէր կաաարլսծ են ^ քէ^յց քխււսերռւ փքքխարէն իրենք պիպի կրէին գերման բայց ին&֊ի քինաս մր չէ Հա^ցսւց-սԿէ -
այսօր ծովային մրցակցութեան մէք վեբածուած բանակի գլվսալյոբ ձ՜անբրլթիւնր : Հ ա յ ա ս տ ա ն ի Րար&կսսքը • — կր տեսնե՞ս որ
են ղան ց առ ելի քանակի մբ։ Հասկնա լի է թէ Դաշնակիցներէն միայն Ա ո– խոստ՝.ովա\նելիք բանե՛ր կան՛։ Անոր փրոփականտին
Նեղուցներու տլոյա ւիի ճակի փոփոխութեան մ Էք վեաներր Հաշիւներ ունին կարգագրելիք թ՝ուրք՝իոյ ղոՀ չե® ս գացահ* եր բեմն :
նշմարելի Է Հետեւեալ երեւոյթբ– քիուսիա, ֊Անդ՜ Հետ, որու ճակատագիրբ կապուահ՜ է քյեգուցնե– "սերգազթողր Լալ չՀասկցայ Հարցումնիգ։
լի ա իւրաքանչիլրբ առանձին քան ա ց ած Է իր ձեռ րուն : Ասոնց տիրապեաոգր իր կամքբ կբ պարտա– Հ ա յ ա ս տ ա ն ի Րարեկաս՞ը,— Ըսել կ՝ուզեմ՝՚Աար–
քին մ Էք ունենալ ռազմագի ա ա կան մ եծ արժէք ներ– գրէ ամբոգչՀ թալրքիոյ :
կ այ ա ցնող այ ս անցքք ։ Ե բկո ւքե ալ այ ղ նպ աա ա - \թեգոլցներոլ գոյավիճակի վերաքննութեան գիսր քեզի Մայ՚իս 28ի կամ Աարիլ 24ի Հանդէսնե
րուն չէ® տարահ– Հետր։
այս պաՀ ր շատ նման է \87Տի Աան Աթեֆանոյի
կ ին մ էք եր բ ձա խ ո ղա ծ են , նախքնտրած են Հ ա– ՚Աերգաղթռւլր Տարած– է •.
դաշինքի շր քանին ։ քիուս բանա կբ իքն ելով Պա լ -
կակշիռբ յանձն ել թուրքիո յ , ամէն մէկբ •ունենա Յասաջդւիմականր • — ինչո՞ւ սկիզբէն չես ր–
քաններբ, ցամաքէն մօտեցած էր Նեղուցներուն
լով իր առանձին՛ նկատումներբ ։ սե՚ր ամէն բան ե լ մեղ կբ յոգնեց\նես : Անշուշտ ,
ու իր կամ քբ կ՛ուզէ բ պա ր տագր ել Ա ո ւլթանին յա–
Հանդէսի սկզբնաւորութեան կամ վե՚ր2յշ « Յ ա ռ ա ջ
Հգօբ պետ ո ւթի ւննե բու այո պայքարին մէք քորղնեբաւն ;
թուրքերու կամքբ երկրորդական նշանակութիւն Բայց ծովերու թագուՀի Ալպիոն եւ անկէ ա՛ ՚Ս-Ահատակ»ին ոտքի ելած ես : Թերեւս ( եռագոյն
ունեցած է ։ Նոյնիսկ առաքին ՀամաշխաբՀային ւ֊ելի գերակշիռ պետութիւն մբ Մ • ՆաՀանգներբ ք ււք արր– աչ գրած են կուրծքիդ :
Պատերադմ ին, Թուբքեբք այնքան մեծ, զոՀեբու միասնաբար աղատ անցք կբ պաՀ անքեն բոլոր ծո ՚ ս ե բ գ ա ղ թ - ւ ւ ղ ր . – Լալ չեմ յհշեր, կրնա յ ՚րլլալ %
գնով պաշա պանեցին Նեղուցներ բ , որովՀ ետ եւ վերուն վրայ , Հիւլէական ռումբի սպառնալիքբ Հայաստանի Րարեկսսքր կրնայ րյյալբ ի՞նչ
գեբմ ան սպաներ , մ ասնադէտներ ղեկավարեց ին դոբ ծած ել ով ։ Այո նկ ատ ո ւմն եբ ով ալ եր կո ւ պ ե - խօսք է : Կամ ա յո կամ ոչ :
ու ՀձՊ բ է ոլաո 0>
դործբ , գեբմ անական էօպէն՝^ տոլթիլններբ թէեւ Համաձայն են ԱոնթրԷոյի վե "սերգաղթուլր • (լաւ մբ քննելէ յետոյ գիմա -
ռա զմանաւե րր ներս մտան Նե դո ւցն ե բ էն ե լ վեր րաքննութեան , բայց մ իք ազգային գետնի վրա յ ու ցինի դէմքբ) . Ինծի կբ թոլի թէ այդ Հանդէս
քապէս անգլեւֆ ր ան ս ա՛կ ան ն ա ւա ա.ո րմ ր ան ակն կ ալ իրենց ալ գործօն մասնակցութեամբ ։ Այս շաՀա– ներէն մէկուն մէչ ես ձեզ տեսած եմ։ « Յ ա ռ ա ջ
կերպով բնգՀ ատեց իբ յարձակողականբ , այլապէս զ-ր գռո ւթ ի ւն բ աւելի տպաւորի շ դարձնելու Հա - ՚ Ն ա ճ ա տ ա կ » երդուած պաՀ ուն դուք ալ ոտքի ելաք։
Թուրքեր բ Հաշտուած էին Պոլիսբ կորսնցնելու գա մ ար էբ որ քանի մբ ամիս առաք ամ երի՛կեան մ ե– Հայաստանի Բարեկամը ճիշտ է, բայց ես
իրենց
ղափարին Հետ ու Պրուսա կր փոխադրէ ին ծագո՛յն ռաղմ տնաւերէն ՀՄ իզուր ի՝%ն դեսպանի ուրիշ նպատակո՛վ ոտքի ելած եմ : իմս ՛գիտակցա
մա յր ա քա ղա քբ : մր մարմինբ փոխադրեց Պոլիս ու ա մերիկե ա ս սա– կան էր, իս՚կ գուն դմբախտ զո՚Հն ես Աարգիսնե–
Անդրադառնանք Ա ոնթրէո յի պա յմ անագր ին ւազնեբբ արժանացան խանդավառ րնգունելու - րու Հ այրենագալութեան ՚.
ո ր կնքուած Համ աձա յն ո ւթ ի ւններ ո ւն վ եր քինն է ե թի1 էն ն եր ու ։ Հ ա յ ա ս տ ա ն ա ս է ր ր — Զվիճինք. պարզ է կա •
որու վերաքննութեան մ աս^ին Երեք Ա եծերր մ էկ Անգլեւամ երիկեան տեսակէտին ներՀակ է ցութ ի՛ւնբ։ \)ր իտասա1 բ գ , յայտնի է որ դուն ա–
տար ի յք Հ ամ աձա / ՛յն Փ ո ո տա մի .Ա ովետնեբոլ ներկա քացուց ած առաքարկբ Հ վե ր - ւ։անց Դաշնակցական շարքային մբ բլլալոլ, թու
մ ԷԻ ՚քիններր կ բ սեն ո ր Նեղո ւցներո լ Հար ցր կբ շա Հ ա֊ նաւոր մթնոլորտի մէ^ ապրած ես։ Հիմա յանուն
Նախքան Աոնթրէօն , Լոգանի դաշինքով , Ա . գր դռէ ֊բաց առապ էս Ա ե լ ծ ովեան երկ իրնե րր ՝ ՚\յերգաղթի կոմիտէին՝ երկրորդ Հարցում մր ու
ք՝ ր ի տան իա փա ստօր է ն իբ ձ եռքն առա^ծ է ք Նե - Թուրքիա , հյ ՛Մ իոլթիլն , քհումանիտ , Պուլկար իա ։ նիմ քեղի՛ Հարցնելիք : ՚իա՚նի՞ տարիէ ի վեր Հ ՛՛Մ •
ղո ւցն եր ո ւ Հ ակտ կշիռբ , երբ (հուս երբ անզօր էին ք*սկ Նեղուցներու պաշտպանութիւնք պէտք է բս– Ը ՛Մ ՛ի անդամ ես :
իրենց ձայնր լսելի՛ դարձնելու ։ տանձնեն .Թուրքիա ե լ *Միութիւնր միասնաբար ։ "Ներգաղթողը (Շուարած) Հ . Մ՛ Ը– Մ ֊ի
1936^՛ Մ " ն թ ր է ՚ ո յ ի պա յմանագբով ա յղ Հակա– Երկու տարբեր առաքաբկներուն իմաստ բ Հե– անդա՞ մ Հ Ոչ մէկ ատեն : էք ո ՀէռոՔ հմ :
ԿԼԷ^Լ՛ տմ բողքութեամ բ փո խանց ուեցաւ \Թո լրքի ո յ ։ տեւե՚ալն է , Ագատ անցքի ե լ միքազգային Հա - ՅառաջդիմակսՏնր Դարձեալ խ՚ուսափողա -
՛Առաքին դլխ աւ ո ր քափյլն է որ ա ռն ո լեց ալ անդլեւ– կա կ շի ո ի Հաստատումի պարագային , ծովային կան սչատասխան ։Անկարելի է որ որբանոցէն ելած
թուրք բարեկամութեան վերաՀաստատման ճա\մ- դեբակշիռ պետոլթիւննե րն են ոբ ի շիւ ա՛ծ պիտի բլ– որ՛բ մբՀ ՛Մ ՚ Ը ՚ Մ ՛ի անդամ եղած չ ր յ/այ : Մ ի՛ աշ
բուն վրայ ։ լան ո Լ միայն Նեղուցներուն՝, այլ եւ Աեւ ծո՚վխն ։ խատի՛ր մեզ մոլորեց՛նել։ Ըսէ՛ ճշմարտութիւներ։
Ա ովետներր նո յնպէս կողմնակից եղան Ա ոնթ Նոր պատերազմի մր* պարադային անոնց ն՚աւա - \ւերգաղր–ողր կ՝երդնում Աւետաբանի վրայ
րէո յին , որովՀետեւ իրենց յա րա բեր ո՛ւթ ի ւններ բ տորմներր դիւրութեամբ պիտի կրնան գործել ու որ կեանքիս մէչ Հ .Ա՛Մ –ակա\ն չե՛մ եղած ՛ու
Թուրյձիոյ Հետ դեռ բարեկամական էին* երկրորդ՝ երթալ մ ին շե֊ ռուսական նաւաՀ անդի ստնե բ բ, ին շ– չեմ : ինչո՞ւ կ՚ուզէք ինծի անպայման միութեան
նո ւա գագՈյն շտք՛ի՚քբ կր նկատէ ին Ա եւ ծովի բա պէս պատաՀ եցալ նախորդ երկու պատերազմներու մր անդամ դարձնել։ կանուխ ամուս՛նացած եմ,
նա լ իւ ն ե ր բ տեսնել իրենց դրացիին ձեռքբ, քան բնթացքին ։ բնտանիք կա՛զմած եւ Ժա՚մա1նա։կ չեմ ունեցած ա՛զ
Հդօր նաւատորմ ի տէր Մ եծն Բբ ի՛տ անի ո յ ։ խաշին Մինշգեռ Աովետնեբբ կր պա Հ ան քեն ծ ով ա յին գին գործերով զբաղելու :
քի կնքումէն ետք , Անգարայի խորՀ . դեսպան Գա եւ օդային խար իս խներ Նեղուցներու մ էք , նոր Յառաջոյիմականը ՛Բե զի այդպէս կր թուի
լէ ա խան աճապարեց շնորՀաւոբել ք^սմէթ ֆնէօնիւն սլա տ ե ր ա զմի մք պարագա յին դոցե՚լոլ Համ ար Նե՜ րա յց իրական ո ւթ ի ւնբ այդպէս չ է ։ կրնա՞ս ուրա
ա յս յաքողութեան Համ ար , Հեռագրելով *-— <Ժ*ն չ– դուցնեբբ, ոբպէսզի յարձակումներէ դե րծ մնա Հ նալ, օրինակ, թէ Հ՛Մ ՚ Ը ՚ Մ ՛ի մ ր ց ո ւմնե բ՛ո ւն չես
պէո յայտնի է ,Զերդ Վ^սեմութեան, Աոսկոլայի իրենց խոցելի մէկ կէաբ ե լ Հնարաւորութի՛ւն դացա՚ծ բնաւ :
դաշինքին կնքումէն ի վեր ֊Խ՛Աիոլթիլնր պաշտ ունենար սկսելու յարձակումներուն ցամաքի վրայ, Հայաստանի Բարեկամը Ու ծափաՀ արած
պան ած է ա յսօր բոլորին կողմ է 1րնդո լնուած տե ուր միայն գերակշիռ ումեր կրնան կեդրոնացնե՛լ։ անոր յազթանակներբ ։
սակէտ բ եւ միշտ ումով օգնած է Թուբքիո յ այս ւ֊ր աիտի յանդի Նեղուցներու շոլբք սկսուա՛ծ Հ ա յ ա ս ա ա Թ ա ս է ր ը . — կ0լ կհուզենք, Հա ո ոս/
օր ինաւոբ պա Հան քին թէ ինք բացարձակ տէբբ բլ– այս պայքարի նոր փուլք որ իբ մէք կբ պարունա պոռացած ։
լալոլ է իր Հողին։ Խաղաղեցնելով ՚էթւրոպայի ա– կէ ամբոզք Թուրքիոյ Հարցբ ։ Ներգաղթողը Բայց ատիկա յանցա՛՛նք է
մէնէն կարեւոր շրքաններէն մէկբ, Նեղուցներու Տարի մբառտք կացութիւնք եւ տրամագրաւ - միթէ։ Ամէն Հայ ոգեւվորուած է Հ *Մ ՚ Ը ՝Մ .ի յ ա ո ~
նոր, պա յմ անագր ո ւթիւն բ ապա՚Հ ովոլթեան կաբե - թիւննեբ բ տար բե ր է ին Փ ո ցտամի մ էք , աւեէի թան ակ ն ե րով , Հ ա զա բ ա ւոբ մ արդիկ ՛ծափաՀ արած
լոր ազդակ է ոչ միայն ՛Թուրքիս յ, այլև Աեւ ծով պատրաստակամութիւն կար Հ ար ց երբ լո ւճել ո ւ. են,երբ մեր տզաքբ ա խո յենութեան բամակբ խլած
եան երկիրներու Համար : Հետեւաբար այս պարա վւոխադարձ զիքոլմներավ ու նոր Հասկացոզոլ - են մրցակից խումբեբոլ ձեռքէն ։ Ջեմ ժխտեր \որ
գան կարեւոր նպաստ մրն է խաղաղութեան , ո– թ ի ւննե րով ։ Ա յս մթն ո լոր տին մ էք ալ ՚իաշնակից– ֆութպօլի խագբ ամէն կիրակի իմ միակ Հա՛ճոյքս
բուն Համար աշխատեցան իք * Աիութիւնր եւ Թ՜ուր նե՚բբ իբաւասւթիւն տուած էին Խ * Մ իութեան եղած է եւ Հ.Մ.Ը.Մ«բ Հպարտութեան պաՀ եր պար–
քիան՝» : էոլզգակի բանակցութիւներու մտնելու Թուրքիա ք զեւած ինծի։ Աակայն, կբ կրկնեմ , ինչ վնաս ատ
Թու,րքիո յ դիրքի ղօրացումէն դոՀ էր Աոս– Հետ՝ Մ ոնթրէո յի վե ր աքննո ւթ ի ւ^ւք ձեռք բերելու կէ Հայաստանին :
կուան , որովՀետեւ՝ կր տեսնէր Գերմանիոյ եւ ք1– Համար։ 8աոաջղ(իմակա1նը. Հոս է արդէն անգիտա*
տալիայ յա րձակո ղա կան պատ րա ստ ո լթիւննեբ բ Բայց Փ ո ցտամ էն ի վեր , Եւբոպա յի ե լ թէ կից զանգուա՛ծին մո լո բ ան քբ % Ո՛ չ բարեկամ , ա–
տարած ուե լու Համ ար գէ"վէ Արեւելք ի խնդիր Նսւ յրագո յն Արեւելքի մ էք , պատերազմ ի Հա շուե– մ էն Հայ նո յն մոլորանքին մ էք շէ ինկած բաբե -
կենսական տարածութեան ու էքորՀրղային Մի՛ու յաբզալէի առի թով , յառաք եկան նոր բա ր գութ ի ւն բա խտաբար ։ Տ՚ետագիմտկաններու ամբոխր Հա
թիւնբ կբ յուսար իրեն Հ ետ ունենալ Թուրքիան ներ , անՀ ամ աձա յնոլթ իւննեբ , որոնք կր յապա - մէն Հայ» չի նշանակեր ։ Ոչ մէկ յառաք գիմա կան
արուն ազատարար բ եղած էր Ա եվռի դաշնագրին զեցնեն խ ագազութեան Հաստատում բ , րնգՀակա– ոտք գրած է Գա շնա կց՛ո ւթե՛ան Հլու կամակատարբ
ճիրաններէն եւ որու փոխարէն իրեն պար դե ւած ււ ակն մաւթ ամպեր կբ կուտակուին քաղաքական ^ոոՂ. Ա՛ յ՚1՜ կազմակերպութեան դա շտ բ ՚Ո՚֊րիշ մար
էբ Աոսկուայի եւ կարսի դաշինքներբ, ի"կ անուղ Հորիզոնին վրայ ։ Նեղուցներու Հարցբ ի նսլաստ զական մի ո ւձթի ւն չկա^ ր ։ ք*ն չո0 լ անոնց մբցումնե–
ղակի Լո1էղան\բ Հ Ո՚ուսիոյ լուծուելու Հաւանականութիւն կայ միայն •ՐԲ լէԻՐ– քսվալերեր :
Աակայն Բ* Համա շխաբՀ ա յին Պ էտերէա՚րղամին - այն ատեն, երբ արդէն Հ աս կաց ո զոլթիւններ գո - Ներգաղթողը. Անո\նց խազերուն ալ կ՚երթա
իսմէթի թուրքի ան 1 ի ճան ա բա ր Հ եռացաւ յացտծ բլլան Գերմանիա յ, Արեւելեան Եվրոպայի յի երբեմն:
Ա՝ ոսկու այ Հ ն եւ ԱոնթրԷոյի դաշինքով իր ձեռք ու Չինաստանի նման կենսական խնւլիրնե բու Հայաստանասէրր. Երբեմն.,, ատիկա արդա
բերած Նեղուցներու Հակմք^լշփռր գործածեց ի շոէ֊բք , որոնք կր մնան դեռ առկախ ։ րաց՛ում չ է ։ ինչու Հ.Մ.Ը֊Մ.ին դէմ պայքարող մի
վնաս Խ . Միութեան։ Աովետներու կողմէ 0 ղ ո ս տ • Եթէ Ն ե ղո ւցն ե րո լ մ իքազգա յնացաւմ ին վրա ք ութեան ՛մբ ձէիր անդամակցած :
Տին Անգարա ներկա յա ցու ած յոլձագէբ11 հ.ԼՀ թու–է պնդ՛են անգլեւամ ե բիկեան պետ ութիւնն եր բ , Աո - Ներգաղթ ողր Բա յց ես չէզոք եմ • • •
բաղմ աթիլ դէպքեր , Թուրքեր բ արտօնած էին վետներբ պիտի նախրնտրեն պաՀպանումր ներկայ Հայաստանի Բարեկամը.—ֆնքնախաբէ՚ութիւՏւ.
գերմանական ու իտալական ռազմ՛անաւեր ու ան ց քր զ ո յավիճակին , մ ի շա յո յս ունենալով որ յառա– ձէգոքի անուան տակ քեզ լծած են Դաշնակց՛ու
գէպի Աեւ ծով, իսկ գերմանական պարտութեան քիկային պատ եՀ ութ իւննե ր կրնան ունենալ Թու֊ք– թեան կառքին եւ ատելութեամբ զինած Հայաստա
ատեն նոյն ռազմ անաւե բու վերադարձք Միքերկ՛ քիո յ Հետ րտ ր ե կամա ւ թե ամ բ կամ բռնութեամբ նին դէմ։
րական : կարգադրելու ա յգ Հարցբ որ Մ եծն Պետրոսի օրե Ն ե ր գ ա ղ թ ո ղ ը . Աստուած է վկայ որ ես Հա
Նո յնպէս Մ • Բբիտանիո յ արտաքին նախարար րէն ի վեր երտղբ եղած է ռուս վարիչներուն ։՝ յաստան բ ամէն բանէ աւելի կբ սիրեմ : Եթէ է"Ի"
Պ– Իաըն 1944 Յունիս \վն Երեսփ. ֊իողովին մ է լ Գ– ԼԱԶԵԱ՚Ն րէ ի՝ ներգաղթի ցանկերուն վրայ առածին արձա
յա յտա րա րեց թէ ի բ կա ռավա ր ո ւթ ի ւն բ բողոքած նագր՛ուողներէն մէկբ չէի բլլա՚ր : Եթէ էսիրէԻ
է ր Անգարա յի որ թո յլ տուած էր գեբմ ան ռազմ ու տոլնս-տեզս չէի ծախեր մեկնելու Համար :
ՍՏԱՑԱՆ-Բ Հայաստանասէրր .բ աւարտ բ փաստեր չեն
նա ւ եր ու անցքր Նեղուցներէն , ին է որ Հակառակ այդ բոլորք Հայրենիքին Հանդէպ մեր ունեցած
էր Մ ոնթրէո յի պա յմ անագր ին տրամ ազրութեան , ԼԵՐԱ՚Ն ՎՐԱՅԷՆ ԵՐԱ՚եԻ՚սԵՐ , գրեց՝ Եղիշէ սէրբ ա՛պացուցանելու : Ամ բոզք կեանքիդ մէք՝ յա
վրդ– Տ է ր ա է ր ե ա ն , Հ Ե Մ Մատենաշար , թիլ 2 ։ է.
քանի որ Թուրքիա էէգոք մնացած էբ պատերազ րուսագէմ տ ՛հին՝ 25 գաՀեկան ( ռաք գիմա կան ո՛չ մէկ դ ո ր ծ ո ւ նէութիւն, ո՛չ մէկ
մին մէք։ պայքար՝ Հայաստան՛ի թշնամիներուն գէմ I
Առանց ռազմ անաւեր ու անցքի ա յս խնդրին ալ
Fonds A.R.A.M