Page 159 - \ARM_19-1946_03
P. 159
Տ Ա &Ա Զ
զորս կ՚անուանենք ծուղակ՝ Հասարակ լեզողով յ ՊՈԻՏ՚Մ ԾԻԾԱՂ ջանար մարզանքով մ^իա յն : Ոստի՛կանատան մ էջ,
այստեղ, կա ո բներ կը նետ են եւ ղանոնք
Սքանչելի առիթ մլլ կր ներկայանայ, գետ ինը թո ւ֊ղթ է եղեր ա րբեցոզնե բուն :
ծ այլակ լարելու., րա յց իմ ն սլա տակս չէ վիճաբա Հաւաքել կուտան
նի լ վիճաբանելու Հաճոյքին Համար, այլ ծառայել Ի փառս գինովութեան ^1 երեւայ թէ, այս ալ մարզանքի •ռւրէշ ձեւ
Պաւլքս/սքէեանի եւ «բերանացի ու. գրաւոր Համա - ՚^Լ7^ է–> "Ր 1էրնբ**յ օգտակար Լ\էէաէ այգ ՚^արգ*10՝
կբանքֆ յայանող իր ընթերցողներուն՝ աւելցնելու էրենց տունը կարգէ գնելու, երբ իրենց կիները,
Համար իրենց ծանօթոլթ ի ւննե րը ։ Հյթոլէտի մասին գիտէի, ոբ մարզական մաս - գր տ ց էն ե ր ո լ Հետ բամ բասանքէ բո՛ն ո լելով, կամ
Օրինակ, կրնայի ասպարէզ կարգալ Պարստմ– նալոր եղանակ մը ստեղծած է յ Ա՛ենք Հայերս , ազգ վ/րկելոլ Հ ամար մ ո զովէ մոզով վազելով, ե–
եանին՝ Հրաւիրելով որ ինծի ցոյց տար Հոգեբա ինչպէս եւրոպական շաա մը նո բութէւննե ր, Շուէ՜– բեսի վ լ՛ ա յ ձգեն տան մոգվըտուքը • ••
նութեան եւրոպացի Հեղինակ մը, որու գործին տ ա կ ա ն մ ա ր զ ա ն ք ն ալ Հիւրընկալած էինք մեր գ պ ֊ Այս բաբե բար պատ էմք կ ի րաբկելը^ կրնայ եւ
Հաստա–
"՛էէ. Համազօր իմաստով գործածուած ԸԱայէս բ ո ցնի ր էն եւ մարզարաններէն ներս* Անոր փող - օգտակար ըլլալ կարգ մը մեր այլգային
ալ, իրենց
զգայութիւն ել զգացում բառերը ։ Եւ Պարսամեան Հարներէն ֆբ Հանգուցեալ &ա*–~աբջ ՚Բրիսեանը, ա ո ւթ ի ւնն եբ ո ւն եւ առեւտ րա կանն ե րոյւձ կարգէ
դժո,ւարութիւն պիտի չկրէր , այլ դիւրին շաՀոլած &ը իբ ա յգ թեւ-ճէւ խաղցնելու յանցանքին Հա՛՜ գոասԼնհակին խառնափնթ՛որ թուղթերդ*
յաղթանակի մը ուրախ ո ւթեամբ ինծի պիտի ներ մար, 1915^5/, թուրք «յառաջագէմ» կառավարու - գնելու տեսակէտէն Հ
կայացնէր ծանոթ գործեր Հ Որպէսզի ես ալ, իմ թեան կողմէ ջարգուեցաւ իբրեւ յեղափոխական : Ղ*էնովնեբուն Համար, «բումարան - գղեակնեբ
կարգիս , Հիւսիսի Հովին ասղնտող շունչով յ ա յ- կարծիքս այն էր, ո բ ինչպէս եւրոպական քա եւ նոյնէսկ կղգէ մբն ալ յատկացուած է, ուր ա–
ղաքակրթութիւն
տարարէի իրեն թէ, աղբա՛ր, այգ շփոթութիւնը ^ոլէաական կոչս ւած զանագան Հնարքներ, նոնք, օրական քան է մբ լի ար կաթ եւ մաքուր ջուր
աէս նո րո յթէ
կը տիրէր մինչեւ ԺԸ– զար, բայց յետոյ փարա - մ ա ր զ ա ն ք ն ալ Հնարուած էբ, մեղի խմելու, էնչպէս ե զբօսնելու ե թեթեւ աբՀեստնե–
տեցալ ։ Տեսէք թէ ի՚նչպէս ; շլացող փոքր ազգեր ուն, իբրեւ ապ ըով ԳԲագելու պարտադրանքին տակ դրուած են»
Տէքարթ խտրութիւն չէր գներ զգացում եւ րանք ծախելու Համար : եղեր : Կբ նախանձիմ Հյուէտի գինովներուն • ••
զգայութիւն բառերուն միՀեւԼՅ) , ու կ՚ըսէր ձգոյ Աակայն, անցած օր, երբ «Տառաջ»ի մէջ կաբա Հակառակ ըմ պելի է բարեկամ չըլլա լո ւս, էա Ր
բոլորո
՛ն ի զգացում» , «ձայնի զգացում» (մենք այժ՜մ կը գացի « Գ ի ն ո վ ն ե ր ո ւ կղզին»Հ*, գաղափարս սատանա յ մ ը կը դրդէ Հյուէտ երթալ եւ Հոն գէ–
սենք զգայութիւն) , ինչպէս 1լրսէր նաեւ «աըիւ– ՛վին փսխուեցաւ մ արզանքի մ ասին : նովնալ, պարզապէս օգտուելու Համար վեր է պատ–
րոլթեան զգայութիւն» (մենք այժմ կ՚ըսենք՝ զգա Շոլէտաց ինեը ը, իրենց Հնարած սոյն մ՚տբզա– մախնամքներէն • ••
ցում) : Մ ալպրանշ կը տատան ի Այ՛յգ բառերուն ձելը կը կ էրա ր կ Լն ոչ միայն տկարները զօբացնե– Հոս, մեր մ էջ ալ պակաս չեն գինտ վնեբու
ընտրութեան այլ քել , իսկ Պ ո ս ի ւ է կր զգայ թէ ան– Լու եւ կարճահասակները երկարելու* այլէւ գինով» տեսակներ ; Ներկա /ի՛ ո Հ ր ապա բակը ողողած են
Հոաժե շտ է գան ա զան ո ւ թ ԷԼ ս մը% ՝ի՝ ոնտ իյ Լ՜ աք չէ ներ բ սթափեցնելու Համ ար * Հյո լէտ է կառավա ր\ո՚ւ– ՎգերՀայրենաս իբ ութ եան» օշարակով գինովցած -
կրցած գէրք ըռնել տակաւին ; Լարոմէկէէբէ Դա՜ թէւնը, էբբեւ Հակա լ քո լա կ ան, Հակառակորգ եւ ն երը : « Հա կ աՀ ա յաս տան եան/ » նե րով շրջապատուա
1*Ո9Ը1 Հ / ճ ու ա կ ա ն Հարուած մր կուտա յ Հարցէն– ել թշնամէ է եղեր ըմպելիներու եւ գէնովնեբու։ Ի՛նչ ծի մ տավա խո ւթեամբ բոն ո լածն Լ ր * կազմակեր -
րնգՀ անուր Հ ամ ա ձայնո ւթէւն ը կը տէր է , Հակա - անգութ եւ անճաշակ բան : պո ւթի ւնն ե ր էն ներս - դուրս ելլել ման ելը ազ
ռակ Իհէպո յէ ուշացած ընդդէմ ո ւթ՜ե ան % Այգ եք կրէն « ոստի կանն երբ, փողոցներէն կբ գասիրական գործ նկատոզնեբբ։ Գրպանը ուղեղին
քքմ անք դիտելով ոբ զգա ց ո ւմ բ եւ զզ ա յութիւ– Հ աւաքեն գինովները, կը տանին ոստիկանատուն, Հետ շփոթողներ։ Հայերէն ստորադրոլթէւն մ ը դը–
նբ եբ բեմն ա յնքան կբ մ օաենան՝ ոք իրար՛ու Հետ ուր մասնաւոր բմիշկ մը, մարզանք կատարել կո ւ նելը, Հայութեան Հետ կապ պաՀ ելու Համար բա
կբ շփոթուէն<• - առաջարկած են զ գ ա ց ո ւ մ - զ գ ա յ ո ւ տա յ >> եզեր այգ գինովներուն ; Պարզապէս անոնց լա բար Համ արոզներ եւ Հ ա զար ա ւո ր մ դոն Հեռու՛՛
թ ի ւ ն մէացեալ բառերը ( Լ ա ր ո մ էկէէր) * է՚ս^է ~ոլ ազատութեան կապտումը • • • * ներէն, «տեղատաբափ»ի ձայն առնողներ • • *
Ր Է չներ ԼՀոֆտինկ) կր նախընտրեն նետել զգայու Մեր օրով, թուրքիս յ մէջ, գինովները ամէն Որքա^ն ուրախալի բան ^ԼՐԷԼաՐ^ եթէ Խ • Հա
թիւն բա որ ել զգացումներբ րամնել երկու խում– ազատութիւն կը վայելէ ին ւ Անոնք փողոցներու յաստանի կառա վար ո ւթիւնբ Շ ո լէ տի նման Աեւա–
բէ– տա բբա կան զգացում ( զզա յ ո ւթ է ւնն ե րր) եւ մ Էջ , աջ ու ձախ պատերը բարեւելով , Հա յՀո յե - նայ կղզին յատկացնէր մեր գաղթաՀայ Հոգեգի–
բարձրագոյն զգացում Լբուն զգացումները) : Էով » գտնակ-գաշոյն ճօճելով , շօր ո բա լով-օրօ բ ո լե նովներուն ել Հոն, առատ կաթ, մաքուր Հուր եւ
Այսօր ընդո լն՛ուած իրողոլթէլնն այն է թէ լով 1լ անցնէին փողոցներէն ւ է,բըեմն ալ , մայթե - թեթեւ աշխատանք տրամագրէ ր անոնց, իրենց ի–
զգա յութէ ւն եւ զգացում երկու ան Փա տ երեւո յ թ - բուն վրայ Հասակ կր փռէին խռկալով* * « \**նչ րատեսոլթիւնը գտնելով՝ վերադառնալու Համար
ներ են եւ կարելի չէ չփոթել մէկր մէւսէֆ Հետ, աղատ երկիր էր թռւրքէան ; մեր մէշ–.
Հոգ չէ թէ կէտեր դտնուէն, ուր խրամատը ան Ծուէտի մէջ, գէնովնեբու «պատէժ»ը չի վեր Կ– Պ Ե Տ Ո Ի Շ
նշմարելի թուի, ինչպէս է պարագան ներքին
զգայութեանց (անօթութիւնք զգա յութէն լն է,
ստամոքսին իբ կապով, թէ ոչ) եւ բարոյական փ ր ռ Փ է ս է օ ր , դ ո ւ ք ձ ե ր փ ղ ո ս կ ր ե ա յ ա շ տ ա ր ա կ ի ն Խ • ՀԱՅԱՍՏԱ՜ՆԻ ԳՐԱԿԱ՛Ն Ո Ի Թ Ի Ւ Ն
սգա ց ո լմներ ու ( վի րաւ՚որ ո ւա ծ պատի ւբ զգա ցո® ւմ ւքէջ ք ա շ ո ւ ա ծ ՝ փ ո ր ձ աւնղամ չ ը ր ի ք հ հ տ ա ք բ ք ր ո ւ ե –
է , յազում ին Հետ իր կապով, թէ ոչ) : Վերջապէս լ ո ւ թ է ի՛նչ նոր նուասումն;եր կ ա տ ա ր ա ծ ե ն երի
Հոգ չէ թէ կարգ մբ բառեր շփոթութիւն ստեզ - տ ա ս ա ր դ ն ե ր ը , ա յ ն վ ս տ ա հ ո ւ թ ե ա մ բ թ է յ ա ւ ի տ ե ն ա X
ծեն . օրինակի ցալ\բ թէ զգայութիւն է, թէ՛ զգա կան են ձ ե ր ն ո ւ ա ճ ո ւ մ ն ե ր ը ե ւ ա ն գ ե ր ա զ ա ն ց ե լ ի • Թափառման նամբին ծնուած մանուկներ,
Որ ա շ խ ա ր հ մ տ ա ք դ ո ւ ք սէնօբօրոց,
ցում, երբ ասեզ մբ խօթեմ պաբսամեանի միսին ա յ դ է պատսաււր ո ր խ ր ա մ ա տ մ ը բ ա ց ո ւ ե ց ա ւ ե– Զեզ դե գերումը եղաւ բախտընկեր,
իւ չքնաղ հեքիաթ աշխարհը Հայոց :
մ էջ, ասեղին պա տճ առած ցաւք զգա յո ւթի ւն եր ր է կ ո ւ ա ն վարպետներուն ՛եւ ա յ ս օ ր ո ւ ա ն երիտա
ս ա ր դ մ տ ա վ ո ր ա կ ա ն ն ե ր ո ւ ն մ ի ջ ե ւ » : Փրոփ– Ադո՚&ց՛ Ու թ ո ւ ա ց մ ի օր հ ո գ ո ւ ն ձեր անգէտ,
կոչուի, իսկ երբ Պաբսամեան՛ի գրական մէկ սխա դ ժ գ ո հ այս դիտողութենէն, կը վւակէ խօսակցու - Թէ աշխարհն ա յ դ հին՝ վանք է մի փլեկ,
թիւնը : Ոբ վ է ն ի մտել յ ա ւ ե ր ժ ո ւ թ հ ա ն հետ,
լը —— Հետն ալ Հեգնանքի ասեզս – ցոյց տամ, այս Յաւերժն է միտում սեղանով իր լերկ :
Հինի եւ նորի այդ պայքարին, սերունդներու
անգամ իբ ցաւը զգաց ո ւմ կը կոչուի : ք* ա յց թէ կռիւին մասին՝ առանձին գլուխ մը պիտի բանամ
յառաջիկային այս կիսաբանութեան մէջ, —. այն
գրել որ ոճիրը զղայոլթիլն է, նախանձը զգայոլ– ատեն կը խօսինք երկար։
թիւն է, Հաւատացէք որ Աստուա՛ծ անգամ կը բար
կանայ - որովՀետել խելք է տուեր մեզի զանա -
ղան ելո ւ Հ ամար Հ ացն ո լ ^ո ւր ը, ԳԳա ° ո լմն ու
զգայութիւնը ; (2) Հետաքրքրական եւ հազուագիւտ գիրք
(յ ատ չեմ զարմանար, սակայն, եթէ Պարսամ մ ը ն է ա յ ս , *հիրք սաՀմանաց յոգնադիմի իրոզոլ– Ու թ ո ւ ա ց ապա հ ո գ ո ւ ն ձ՛եր անգէտ,
եան շփոթ գաղափար մը ունի ղդայութեան մա -. թեանց, տ պ ո ւ ա ծ Պոլիս « ի տսլարանի Չ ն չ ի ն Ցով– Թէ աշխարհն Հայոց միրաժ է դեղին,
ս՛ին, ես տուի պարզ պատկեր մը միայն X Արդա հ ա ն ն ի ս ի » , Հ ա յ ո ց 1198 0 = 1749) թ ո ւ ա կ ա ն ի ն ։ Ու դ ո ւ ք նրանից ա ն ջ ա տ ո ւ ա ծ յ ա ւ է տ
րեւ Հարցբ շատ բաբգ է ել խոր Հ Ջեմ ուզեր, այս Գ ի ր ք ը կր բ ա ղ կ ա ն ա յ 528 է ջ ե ր է զ ո յ գ ս ի ւ ՛ ն ա կ ։ Պա Ա յ դ պ է ս էւ պիտի ա ն ց ն է ք ձեր ուղին :
տեղ , ՔՐՔրել ներքին գղայոլթեանց Հարցը, Զու– տերազմէն առաջ կրցայ ձեռք ձգել օրինակ մ ը ,
ա ր թ ն ո ց / ՛ մէջ Հ րատաբակած եմ երկար ո լսումն ա– բ ա յ ց ե ր բ պ ա հ ա ն ջ ո ւ ե ց ա ւ 10 անգլ. ոսկի, սսւխրնտ– ԱՅԴ է ի ք լսել, ա յ դ Է ի ք յ ի շ ո ւ մ ,
Եւ այդ Էր իրօք աշխարհը Հ ա յ ո ց • • •
սէբո ւթէւն մ ը , պարղե լու Համար ներ քէն եւ ա բ– բեցի Ցստիլ եւ ընդօրինակ՛ել սկիզբէն մինչեւ վեր Բ-այց նա ի ր բ ա խ տ ի խ ա ր ի ս խ ն Է բ ք ա շ ո ւ մ
Մտնելու կռուի ովկիանն ալեկոծ:
տաքէն զգայութեանց դ ե ր ր գրական ստեզծագոր - ջի յ ի շ ա տ ա կ ա ր ա ն ր բ ա ռ առ բ ա ռ , քաւն թ է ա յ դ ք ա ն
ծութեանց մէջ*. Ջեմ ուզեր նաեւ երթալ արթնցնել դրամ վճարել : իմ աշխատռւթիւ՚ններուս համար
Արէստոտէլը, որ կուտա յ առաջին վկայութիւնը շատ կարեւոր գ ո ր ծ մըն է այս, ո յ ա ւ մասին սկսած
մ եզ Հ ետաքբքրող ա յս Հարցեր ուն մ ասին , ոչ ալ ե մ պատրաստել ո ւ ս ո ւ մ ն ա ս ի ր ո ւ թ ի ւ ն մ ը ն ալ : Այս Եւ նաոսւգեց նա պ ա հ ը զարթօ՛նքի,,
Ն ո յ ի ն հաւն գ ր ո ւ ա ն յ ա ւ է ր ժ ա յ ս հ ո ղ ո ւ մ ,
ներկայացնել վէճ երբ զորս Հրապարակ կը գնեն՝ պէս ընդօրինակեր եմ նաեւ քանի մը ուրիշ գիր - Ու շ ռ ա յ լ օ ր է ն վ ա ռ ե ց մ ե ր հ ո գ ի ն
Հայոց ինքնութեան կանթեղը շողուն :
բնախօսները նոր նոր զգա յարանքնեբոլ ան ո լններ ք եր, .հայերէն եւ ֆրանսերէն, որոնք շա՜տ ժամա
կնքելով, Հինգ զգա յա ր անքներ էն զատ, նորանոր ՛նակ խ լ ա ծ եւն ի ՚ ն ձ մ է , ա ւ ա ՜ ղ ։ Բ ա յ ց ի ՞ ն չ ա ր ա ծ ։
զգայութեանց իբրեւ գործարան։ (3) Զ գ ա յ ռ ւ թ ի ւ ն ր չշվաթել նաև զգայնէութհա1ն
Վերադառնալով մեր փարախը, տեսէք թէ հետ, ո ր ո ւ ն ֆ ր ա ն ս ե ր է ն ն է տտոտւեւԻէշ: Թ ո ր գ ո մ ի ր
Թորգոմ ի՞նչպէս կը բացատրէ զգացումը (տ6Ոէ1– բառարանին մէջ կը թարգմաւնէ զգացողութիւն, Արդ փողփողում են լ ո յ սերը նրա,
Իբրեւ կեանք առած երազը ձեր հին,
աՇՈէ) .«Զգալու գործողութիւնը» ։ Եւ յետոյ՝ «Զգա ո ր շատ ս ի շ տ է, բ ա յ ց տտոտւեԽ բ ա ռ ր զ գ ա յ ո ւ ն Արեւ սփռելով մեր թախտի վրայ
Եւ անհորիզոն մեր նամբանեբին :
ցումը անո՛վ կը տ ա ր բ ե ր ի զգայութենէն , որ անոր թարգմանելէ ետքը՝ տրամաբանական է րսել —
պէս չի տեղականանար , եւ զուտ Հոգեբանական զ գ ա յ ն ո ւ թ ի ւ ն : Բ ո լ ո ր ո վ ի ն ո ւ ր ի շ բ ա ն է Տ6ոտւե1շո6,
բնոյթ մը ունի»։ ԱաՀմանումը ճիշտ չէ, ճիշտ չէ — համբերութի՜ւն, զգայութեանց եւ զգացումնե
նաեւ Արսէն դ ս/իրի սաՀմանումը , բայց եւ այնպէս րու մասին դարձեալ պիտի խօսինք յաջորդով՝ Եւ մինչ նտմբեքին ա յ դ անհորիզոն
Ձեր սիրտն է տրտում ու քայլքը երեր,
երկուքն ալ չեն շփոթեր զգացում ր զգայութեան՝ «հոգեբանական առեզծուած»ին առթիւ: Հայրենիքն Հայոց ձեզ է երազում, —
Հայրենիք եկէք դուք իբրեւ տէրեր։
Հետ, կամ՝ զգայութիւն՛ չեն կոչեր ոճիրը, նա -
խանձը, ատելութիւնը , . եւ այս՝ առաւելութիւն ԻԶՄԻՐԻ մէչ Օգ
մըն է Պաբսամեանի վրայ ։ ԱՂԱՒՆԻ
Յաջորդով՝ քննութեան պիտի առնուի Պար - ո սա ոս 4էն մեծ ՀբգեՀի մը
սամեանի «Հոգեբանական առեզծուածը», ՛քիսք Հ ետ ելան քո՛վ մ ոխէ ր դարձած է արմ աէքէ միժ եր ա–
այդ՝ կը խնդրեմ որ «բերանացի ել գրաւոր Համա նոցը, ոբ մամ տնակէն Անգլիացիներու կողմէ շին ՆԱԽԿԻՆ ա\Ա՝ԲԱԿԱՆ կալանաւորները ՄիՀ -
կրանք» յայտնող իր րնթերցողներր անդամ մը ելս ուած վեց յարկանէ շէնք մ բն ԷՀ Փճացած են 36 ազգային Դ՛աշնակց՛ութիւն մը Հիմնեցին Վարշա -
Համակրանք յայտնեն իրեն, ժամ անա՛ կն է ։ բեռնատար վակոննեբ ել 20.000 թոն արմտիք Հ ւայի մ ԷՀ, Հսկելու Համար Գերմանիս յ վրայ, դաշ
Շ– էւԱՐԴՈԻ՚սԻ Վնասը տասը մ է լէոն ասկէ կը Հաշուեն : Կ*ըսո լէ նակից բանակներոլ մեկնումէն վերՀը։ ժոզովին
թէ ՀրդեՀը դէտմամբ ձդուած էւ կը մ աս սա Կ.ՅԷՒ" %տգամ ալ՚ո ընե բ $)րանսայէն,
ԳԵՐՄԱՆ ՄԵԾ ԳՈՐԾԱՐԱՆԱՏԷՐՆԵՐՈՒ Դա– Անգլիայէն, Զ ե խոս լովա քիայէ ն, Իտալիա յէն, Պել–
(1) Ողբացեալ ՌուբԷն թերբ՚երեան ինծի կը աբ պէտէ սկսի Հո կտեմբերին յ Ամ լ՛ ՛ո ս ՛ո ան եա լն ե՜ ժ իա յէն, Հոլանտայէն, Աւստրիայէն, Ա պան իա յէն ել
պատմէր թ է Փաւֆ • Ադ«%, իմ ք ննադաաութիւն–
քներէս ն ե ղ ո ւ ա ծ , ե ր բ կը տ ր տ ն ջ ա յ ր ֊ է ա ր դ ի Հերի - բո ւհ գլուխ բ կը գտնուին ՝ք*րոլփէ , Ֆարպբնէ եւ ուրիշ երկիրներէ :
տ ա ս ա ր դ ն ե ր ր , ժ պ ի ր հ ե ւ յ ա ն դ ո ւ գ ն , ս կ ս ե ր ե ն ան
տեսել մտաւորական կորդ՛երը (թերեւս կ՚ուգէր ը– \ոլբ է շ վէթխարէ Հաստատութեանց տնօրէնները ; ՌՈՒՍ ԵՐԸ լեՀական իշխանութեանց յանձնե -
սել՝ մտաւորական ազնուապետութեան սահմաննե
րը) , խօսակիցը դիտել կուտայ . « Իայց, սիրելի ՄՈՖԻԱՑկՆ կը Հեռագրեն թէ ընկերվարական ցին Օտէր գետին նաւարկութեան բոլոր իրտւա ՜
կուսակցութեան թերթէն էւմրագբապետբ մէկ տա սութիւնները ; ԼեՀաստան Հիմա կրնայ Սիլեզիոյ
րէ եւ եօթբ ամի՛ս բանտարկութեան դա տապար - ածուխը տժան գն՛ո՛վ փոխադրել Հթթէթին;
տուեցալ , ամբաստանուած ըլլալով թէ վարկարԼ–
կէչ լուրեր կը տարածէր :
Fonds A.R.A.M
զորս կ՚անուանենք ծուղակ՝ Հասարակ լեզողով յ ՊՈԻՏ՚Մ ԾԻԾԱՂ ջանար մարզանքով մ^իա յն : Ոստի՛կանատան մ էջ,
այստեղ, կա ո բներ կը նետ են եւ ղանոնք
Սքանչելի առիթ մլլ կր ներկայանայ, գետ ինը թո ւ֊ղթ է եղեր ա րբեցոզնե բուն :
ծ այլակ լարելու., րա յց իմ ն սլա տակս չէ վիճաբա Հաւաքել կուտան
նի լ վիճաբանելու Հաճոյքին Համար, այլ ծառայել Ի փառս գինովութեան ^1 երեւայ թէ, այս ալ մարզանքի •ռւրէշ ձեւ
Պաւլքս/սքէեանի եւ «բերանացի ու. գրաւոր Համա - ՚^Լ7^ է–> "Ր 1էրնբ**յ օգտակար Լ\էէաէ այգ ՚^արգ*10՝
կբանքֆ յայանող իր ընթերցողներուն՝ աւելցնելու էրենց տունը կարգէ գնելու, երբ իրենց կիները,
Համար իրենց ծանօթոլթ ի ւննե րը ։ Հյթոլէտի մասին գիտէի, ոբ մարզական մաս - գր տ ց էն ե ր ո լ Հետ բամ բասանքէ բո՛ն ո լելով, կամ
Օրինակ, կրնայի ասպարէզ կարգալ Պարստմ– նալոր եղանակ մը ստեղծած է յ Ա՛ենք Հայերս , ազգ վ/րկելոլ Հ ամար մ ո զովէ մոզով վազելով, ե–
եանին՝ Հրաւիրելով որ ինծի ցոյց տար Հոգեբա ինչպէս եւրոպական շաա մը նո բութէւննե ր, Շուէ՜– բեսի վ լ՛ ա յ ձգեն տան մոգվըտուքը • ••
նութեան եւրոպացի Հեղինակ մը, որու գործին տ ա կ ա ն մ ա ր զ ա ն ք ն ալ Հիւրընկալած էինք մեր գ պ ֊ Այս բաբե բար պատ էմք կ ի րաբկելը^ կրնայ եւ
Հաստա–
"՛էէ. Համազօր իմաստով գործածուած ԸԱայէս բ ո ցնի ր էն եւ մարզարաններէն ներս* Անոր փող - օգտակար ըլլալ կարգ մը մեր այլգային
ալ, իրենց
զգայութիւն ել զգացում բառերը ։ Եւ Պարսամեան Հարներէն ֆբ Հանգուցեալ &ա*–~աբջ ՚Բրիսեանը, ա ո ւթ ի ւնն եբ ո ւն եւ առեւտ րա կանն ե րոյւձ կարգէ
դժո,ւարութիւն պիտի չկրէր , այլ դիւրին շաՀոլած &ը իբ ա յգ թեւ-ճէւ խաղցնելու յանցանքին Հա՛՜ գոասԼնհակին խառնափնթ՛որ թուղթերդ*
յաղթանակի մը ուրախ ո ւթեամբ ինծի պիտի ներ մար, 1915^5/, թուրք «յառաջագէմ» կառավարու - գնելու տեսակէտէն Հ
կայացնէր ծանոթ գործեր Հ Որպէսզի ես ալ, իմ թեան կողմէ ջարգուեցաւ իբրեւ յեղափոխական : Ղ*էնովնեբուն Համար, «բումարան - գղեակնեբ
կարգիս , Հիւսիսի Հովին ասղնտող շունչով յ ա յ- կարծիքս այն էր, ո բ ինչպէս եւրոպական քա եւ նոյնէսկ կղգէ մբն ալ յատկացուած է, ուր ա–
ղաքակրթութիւն
տարարէի իրեն թէ, աղբա՛ր, այգ շփոթութիւնը ^ոլէաական կոչս ւած զանագան Հնարքներ, նոնք, օրական քան է մբ լի ար կաթ եւ մաքուր ջուր
աէս նո րո յթէ
կը տիրէր մինչեւ ԺԸ– զար, բայց յետոյ փարա - մ ա ր զ ա ն ք ն ալ Հնարուած էբ, մեղի խմելու, էնչպէս ե զբօսնելու ե թեթեւ աբՀեստնե–
տեցալ ։ Տեսէք թէ ի՚նչպէս ; շլացող փոքր ազգեր ուն, իբրեւ ապ ըով ԳԲագելու պարտադրանքին տակ դրուած են»
Տէքարթ խտրութիւն չէր գներ զգացում եւ րանք ծախելու Համար : եղեր : Կբ նախանձիմ Հյուէտի գինովներուն • ••
զգայութիւն բառերուն միՀեւԼՅ) , ու կ՚ըսէր ձգոյ Աակայն, անցած օր, երբ «Տառաջ»ի մէջ կաբա Հակառակ ըմ պելի է բարեկամ չըլլա լո ւս, էա Ր
բոլորո
՛ն ի զգացում» , «ձայնի զգացում» (մենք այժ՜մ կը գացի « Գ ի ն ո վ ն ե ր ո ւ կղզին»Հ*, գաղափարս սատանա յ մ ը կը դրդէ Հյուէտ երթալ եւ Հոն գէ–
սենք զգայութիւն) , ինչպէս 1լրսէր նաեւ «աըիւ– ՛վին փսխուեցաւ մ արզանքի մ ասին : նովնալ, պարզապէս օգտուելու Համար վեր է պատ–
րոլթեան զգայութիւն» (մենք այժմ կ՚ըսենք՝ զգա Շոլէտաց ինեը ը, իրենց Հնարած սոյն մ՚տբզա– մախնամքներէն • ••
ցում) : Մ ալպրանշ կը տատան ի Այ՛յգ բառերուն ձելը կը կ էրա ր կ Լն ոչ միայն տկարները զօբացնե– Հոս, մեր մ էջ ալ պակաս չեն գինտ վնեբու
ընտրութեան այլ քել , իսկ Պ ո ս ի ւ է կր զգայ թէ ան– Լու եւ կարճահասակները երկարելու* այլէւ գինով» տեսակներ ; Ներկա /ի՛ ո Հ ր ապա բակը ողողած են
Հոաժե շտ է գան ա զան ո ւ թ ԷԼ ս մը% ՝ի՝ ոնտ իյ Լ՜ աք չէ ներ բ սթափեցնելու Համ ար * Հյո լէտ է կառավա ր\ո՚ւ– ՎգերՀայրենաս իբ ութ եան» օշարակով գինովցած -
կրցած գէրք ըռնել տակաւին ; Լարոմէկէէբէ Դա՜ թէւնը, էբբեւ Հակա լ քո լա կ ան, Հակառակորգ եւ ն երը : « Հա կ աՀ ա յաս տան եան/ » նե րով շրջապատուա
1*Ո9Ը1 Հ / ճ ու ա կ ա ն Հարուած մր կուտա յ Հարցէն– ել թշնամէ է եղեր ըմպելիներու եւ գէնովնեբու։ Ի՛նչ ծի մ տավա խո ւթեամբ բոն ո լածն Լ ր * կազմակեր -
րնգՀ անուր Հ ամ ա ձայնո ւթէւն ը կը տէր է , Հակա - անգութ եւ անճաշակ բան : պո ւթի ւնն ե ր էն ներս - դուրս ելլել ման ելը ազ
ռակ Իհէպո յէ ուշացած ընդդէմ ո ւթ՜ե ան % Այգ եք կրէն « ոստի կանն երբ, փողոցներէն կբ գասիրական գործ նկատոզնեբբ։ Գրպանը ուղեղին
քքմ անք դիտելով ոբ զգա ց ո ւմ բ եւ զզ ա յութիւ– Հ աւաքեն գինովները, կը տանին ոստիկանատուն, Հետ շփոթողներ։ Հայերէն ստորադրոլթէւն մ ը դը–
նբ եբ բեմն ա յնքան կբ մ օաենան՝ ոք իրար՛ու Հետ ուր մասնաւոր բմիշկ մը, մարզանք կատարել կո ւ նելը, Հայութեան Հետ կապ պաՀ ելու Համար բա
կբ շփոթուէն<• - առաջարկած են զ գ ա ց ո ւ մ - զ գ ա յ ո ւ տա յ >> եզեր այգ գինովներուն ; Պարզապէս անոնց լա բար Համ արոզներ եւ Հ ա զար ա ւո ր մ դոն Հեռու՛՛
թ ի ւ ն մէացեալ բառերը ( Լ ա ր ո մ էկէէր) * է՚ս^է ~ոլ ազատութեան կապտումը • • • * ներէն, «տեղատաբափ»ի ձայն առնողներ • • *
Ր Է չներ ԼՀոֆտինկ) կր նախընտրեն նետել զգայու Մեր օրով, թուրքիս յ մէջ, գինովները ամէն Որքա^ն ուրախալի բան ^ԼՐԷԼաՐ^ եթէ Խ • Հա
թիւն բա որ ել զգացումներբ րամնել երկու խում– ազատութիւն կը վայելէ ին ւ Անոնք փողոցներու յաստանի կառա վար ո ւթիւնբ Շ ո լէ տի նման Աեւա–
բէ– տա բբա կան զգացում ( զզա յ ո ւթ է ւնն ե րր) եւ մ Էջ , աջ ու ձախ պատերը բարեւելով , Հա յՀո յե - նայ կղզին յատկացնէր մեր գաղթաՀայ Հոգեգի–
բարձրագոյն զգացում Լբուն զգացումները) : Էով » գտնակ-գաշոյն ճօճելով , շօր ո բա լով-օրօ բ ո լե նովներուն ել Հոն, առատ կաթ, մաքուր Հուր եւ
Այսօր ընդո լն՛ուած իրողոլթէլնն այն է թէ լով 1լ անցնէին փողոցներէն ւ է,բըեմն ալ , մայթե - թեթեւ աշխատանք տրամագրէ ր անոնց, իրենց ի–
զգա յութէ ւն եւ զգացում երկու ան Փա տ երեւո յ թ - բուն վրայ Հասակ կր փռէին խռկալով* * « \**նչ րատեսոլթիւնը գտնելով՝ վերադառնալու Համար
ներ են եւ կարելի չէ չփոթել մէկր մէւսէֆ Հետ, աղատ երկիր էր թռւրքէան ; մեր մէշ–.
Հոգ չէ թէ կէտեր դտնուէն, ուր խրամատը ան Ծուէտի մէջ, գէնովնեբու «պատէժ»ը չի վեր Կ– Պ Ե Տ Ո Ի Շ
նշմարելի թուի, ինչպէս է պարագան ներքին
զգայութեանց (անօթութիւնք զգա յութէն լն է,
ստամոքսին իբ կապով, թէ ոչ) եւ բարոյական փ ր ռ Փ է ս է օ ր , դ ո ւ ք ձ ե ր փ ղ ո ս կ ր ե ա յ ա շ տ ա ր ա կ ի ն Խ • ՀԱՅԱՍՏԱ՜ՆԻ ԳՐԱԿԱ՛Ն Ո Ի Թ Ի Ւ Ն
սգա ց ո լմներ ու ( վի րաւ՚որ ո ւա ծ պատի ւբ զգա ցո® ւմ ւքէջ ք ա շ ո ւ ա ծ ՝ փ ո ր ձ աւնղամ չ ը ր ի ք հ հ տ ա ք բ ք ր ո ւ ե –
է , յազում ին Հետ իր կապով, թէ ոչ) : Վերջապէս լ ո ւ թ է ի՛նչ նոր նուասումն;եր կ ա տ ա ր ա ծ ե ն երի
Հոգ չէ թէ կարգ մբ բառեր շփոթութիւն ստեզ - տ ա ս ա ր դ ն ե ր ը , ա յ ն վ ս տ ա հ ո ւ թ ե ա մ բ թ է յ ա ւ ի տ ե ն ա X
ծեն . օրինակի ցալ\բ թէ զգայութիւն է, թէ՛ զգա կան են ձ ե ր ն ո ւ ա ճ ո ւ մ ն ե ր ը ե ւ ա ն գ ե ր ա զ ա ն ց ե լ ի • Թափառման նամբին ծնուած մանուկներ,
Որ ա շ խ ա ր հ մ տ ա ք դ ո ւ ք սէնօբօրոց,
ցում, երբ ասեզ մբ խօթեմ պաբսամեանի միսին ա յ դ է պատսաււր ո ր խ ր ա մ ա տ մ ը բ ա ց ո ւ ե ց ա ւ ե– Զեզ դե գերումը եղաւ բախտընկեր,
իւ չքնաղ հեքիաթ աշխարհը Հայոց :
մ էջ, ասեղին պա տճ առած ցաւք զգա յո ւթի ւն եր ր է կ ո ւ ա ն վարպետներուն ՛եւ ա յ ս օ ր ո ւ ա ն երիտա
ս ա ր դ մ տ ա վ ո ր ա կ ա ն ն ե ր ո ւ ն մ ի ջ ե ւ » : Փրոփ– Ադո՚&ց՛ Ու թ ո ւ ա ց մ ի օր հ ո գ ո ւ ն ձեր անգէտ,
կոչուի, իսկ երբ Պաբսամեան՛ի գրական մէկ սխա դ ժ գ ո հ այս դիտողութենէն, կը վւակէ խօսակցու - Թէ աշխարհն ա յ դ հին՝ վանք է մի փլեկ,
թիւնը : Ոբ վ է ն ի մտել յ ա ւ ե ր ժ ո ւ թ հ ա ն հետ,
լը —— Հետն ալ Հեգնանքի ասեզս – ցոյց տամ, այս Յաւերժն է միտում սեղանով իր լերկ :
Հինի եւ նորի այդ պայքարին, սերունդներու
անգամ իբ ցաւը զգաց ո ւմ կը կոչուի : ք* ա յց թէ կռիւին մասին՝ առանձին գլուխ մը պիտի բանամ
յառաջիկային այս կիսաբանութեան մէջ, —. այն
գրել որ ոճիրը զղայոլթիլն է, նախանձը զգայոլ– ատեն կը խօսինք երկար։
թիւն է, Հաւատացէք որ Աստուա՛ծ անգամ կը բար
կանայ - որովՀետել խելք է տուեր մեզի զանա -
ղան ելո ւ Հ ամար Հ ացն ո լ ^ո ւր ը, ԳԳա ° ո լմն ու
զգայութիւնը ; (2) Հետաքրքրական եւ հազուագիւտ գիրք
(յ ատ չեմ զարմանար, սակայն, եթէ Պարսամ մ ը ն է ա յ ս , *հիրք սաՀմանաց յոգնադիմի իրոզոլ– Ու թ ո ւ ա ց ապա հ ո գ ո ւ ն ձ՛եր անգէտ,
եան շփոթ գաղափար մը ունի ղդայութեան մա -. թեանց, տ պ ո ւ ա ծ Պոլիս « ի տսլարանի Չ ն չ ի ն Ցով– Թէ աշխարհն Հայոց միրաժ է դեղին,
ս՛ին, ես տուի պարզ պատկեր մը միայն X Արդա հ ա ն ն ի ս ի » , Հ ա յ ո ց 1198 0 = 1749) թ ո ւ ա կ ա ն ի ն ։ Ու դ ո ւ ք նրանից ա ն ջ ա տ ո ւ ա ծ յ ա ւ է տ
րեւ Հարցբ շատ բաբգ է ել խոր Հ Ջեմ ուզեր, այս Գ ի ր ք ը կր բ ա ղ կ ա ն ա յ 528 է ջ ե ր է զ ո յ գ ս ի ւ ՛ ն ա կ ։ Պա Ա յ դ պ է ս էւ պիտի ա ն ց ն է ք ձեր ուղին :
տեղ , ՔՐՔրել ներքին գղայոլթեանց Հարցը, Զու– տերազմէն առաջ կրցայ ձեռք ձգել օրինակ մ ը ,
ա ր թ ն ո ց / ՛ մէջ Հ րատաբակած եմ երկար ո լսումն ա– բ ա յ ց ե ր բ պ ա հ ա ն ջ ո ւ ե ց ա ւ 10 անգլ. ոսկի, սսւխրնտ– ԱՅԴ է ի ք լսել, ա յ դ Է ի ք յ ի շ ո ւ մ ,
Եւ այդ Էր իրօք աշխարհը Հ ա յ ո ց • • •
սէբո ւթէւն մ ը , պարղե լու Համար ներ քէն եւ ա բ– բեցի Ցստիլ եւ ընդօրինակ՛ել սկիզբէն մինչեւ վեր Բ-այց նա ի ր բ ա խ տ ի խ ա ր ի ս խ ն Է բ ք ա շ ո ւ մ
Մտնելու կռուի ովկիանն ալեկոծ:
տաքէն զգայութեանց դ ե ր ր գրական ստեզծագոր - ջի յ ի շ ա տ ա կ ա ր ա ն ր բ ա ռ առ բ ա ռ , քաւն թ է ա յ դ ք ա ն
ծութեանց մէջ*. Ջեմ ուզեր նաեւ երթալ արթնցնել դրամ վճարել : իմ աշխատռւթիւ՚ններուս համար
Արէստոտէլը, որ կուտա յ առաջին վկայութիւնը շատ կարեւոր գ ո ր ծ մըն է այս, ո յ ա ւ մասին սկսած
մ եզ Հ ետաքբքրող ա յս Հարցեր ուն մ ասին , ոչ ալ ե մ պատրաստել ո ւ ս ո ւ մ ն ա ս ի ր ո ւ թ ի ւ ն մ ը ն ալ : Այս Եւ նաոսւգեց նա պ ա հ ը զարթօ՛նքի,,
Ն ո յ ի ն հաւն գ ր ո ւ ա ն յ ա ւ է ր ժ ա յ ս հ ո ղ ո ւ մ ,
ներկայացնել վէճ երբ զորս Հրապարակ կը գնեն՝ պէս ընդօրինակեր եմ նաեւ քանի մը ուրիշ գիր - Ու շ ռ ա յ լ օ ր է ն վ ա ռ ե ց մ ե ր հ ո գ ի ն
Հայոց ինքնութեան կանթեղը շողուն :
բնախօսները նոր նոր զգա յարանքնեբոլ ան ո լններ ք եր, .հայերէն եւ ֆրանսերէն, որոնք շա՜տ ժամա
կնքելով, Հինգ զգա յա ր անքներ էն զատ, նորանոր ՛նակ խ լ ա ծ եւն ի ՚ ն ձ մ է , ա ւ ա ՜ ղ ։ Բ ա յ ց ի ՞ ն չ ա ր ա ծ ։
զգայութեանց իբրեւ գործարան։ (3) Զ գ ա յ ռ ւ թ ի ւ ն ր չշվաթել նաև զգայնէութհա1ն
Վերադառնալով մեր փարախը, տեսէք թէ հետ, ո ր ո ւ ն ֆ ր ա ն ս ե ր է ն ն է տտոտւեւԻէշ: Թ ո ր գ ո մ ի ր
Թորգոմ ի՞նչպէս կը բացատրէ զգացումը (տ6Ոէ1– բառարանին մէջ կը թարգմաւնէ զգացողութիւն, Արդ փողփողում են լ ո յ սերը նրա,
Իբրեւ կեանք առած երազը ձեր հին,
աՇՈէ) .«Զգալու գործողութիւնը» ։ Եւ յետոյ՝ «Զգա ո ր շատ ս ի շ տ է, բ ա յ ց տտոտւեԽ բ ա ռ ր զ գ ա յ ո ւ ն Արեւ սփռելով մեր թախտի վրայ
Եւ անհորիզոն մեր նամբանեբին :
ցումը անո՛վ կը տ ա ր բ ե ր ի զգայութենէն , որ անոր թարգմանելէ ետքը՝ տրամաբանական է րսել —
պէս չի տեղականանար , եւ զուտ Հոգեբանական զ գ ա յ ն ո ւ թ ի ւ ն : Բ ո լ ո ր ո վ ի ն ո ւ ր ի շ բ ա ն է Տ6ոտւե1շո6,
բնոյթ մը ունի»։ ԱաՀմանումը ճիշտ չէ, ճիշտ չէ — համբերութի՜ւն, զգայութեանց եւ զգացումնե
նաեւ Արսէն դ ս/իրի սաՀմանումը , բայց եւ այնպէս րու մասին դարձեալ պիտի խօսինք յաջորդով՝ Եւ մինչ նտմբեքին ա յ դ անհորիզոն
Ձեր սիրտն է տրտում ու քայլքը երեր,
երկուքն ալ չեն շփոթեր զգացում ր զգայութեան՝ «հոգեբանական առեզծուած»ին առթիւ: Հայրենիքն Հայոց ձեզ է երազում, —
Հայրենիք եկէք դուք իբրեւ տէրեր։
Հետ, կամ՝ զգայութիւն՛ չեն կոչեր ոճիրը, նա -
խանձը, ատելութիւնը , . եւ այս՝ առաւելութիւն ԻԶՄԻՐԻ մէչ Օգ
մըն է Պաբսամեանի վրայ ։ ԱՂԱՒՆԻ
Յաջորդով՝ քննութեան պիտի առնուի Պար - ո սա ոս 4էն մեծ ՀբգեՀի մը
սամեանի «Հոգեբանական առեզծուածը», ՛քիսք Հ ետ ելան քո՛վ մ ոխէ ր դարձած է արմ աէքէ միժ եր ա–
այդ՝ կը խնդրեմ որ «բերանացի ել գրաւոր Համա նոցը, ոբ մամ տնակէն Անգլիացիներու կողմէ շին ՆԱԽԿԻՆ ա\Ա՝ԲԱԿԱՆ կալանաւորները ՄիՀ -
կրանք» յայտնող իր րնթերցողներր անդամ մը ելս ուած վեց յարկանէ շէնք մ բն ԷՀ Փճացած են 36 ազգային Դ՛աշնակց՛ութիւն մը Հիմնեցին Վարշա -
Համակրանք յայտնեն իրեն, ժամ անա՛ կն է ։ բեռնատար վակոննեբ ել 20.000 թոն արմտիք Հ ւայի մ ԷՀ, Հսկելու Համար Գերմանիս յ վրայ, դաշ
Շ– էւԱՐԴՈԻ՚սԻ Վնասը տասը մ է լէոն ասկէ կը Հաշուեն : Կ*ըսո լէ նակից բանակներոլ մեկնումէն վերՀը։ ժոզովին
թէ ՀրդեՀը դէտմամբ ձդուած էւ կը մ աս սա Կ.ՅԷՒ" %տգամ ալ՚ո ընե բ $)րանսայէն,
ԳԵՐՄԱՆ ՄԵԾ ԳՈՐԾԱՐԱՆԱՏԷՐՆԵՐՈՒ Դա– Անգլիայէն, Զ ե խոս լովա քիայէ ն, Իտալիա յէն, Պել–
(1) Ողբացեալ ՌուբԷն թերբ՚երեան ինծի կը աբ պէտէ սկսի Հո կտեմբերին յ Ամ լ՛ ՛ո ս ՛ո ան եա լն ե՜ ժ իա յէն, Հոլանտայէն, Աւստրիայէն, Ա պան իա յէն ել
պատմէր թ է Փաւֆ • Ադ«%, իմ ք ննադաաութիւն–
քներէս ն ե ղ ո ւ ա ծ , ե ր բ կը տ ր տ ն ջ ա յ ր ֊ է ա ր դ ի Հերի - բո ւհ գլուխ բ կը գտնուին ՝ք*րոլփէ , Ֆարպբնէ եւ ուրիշ երկիրներէ :
տ ա ս ա ր դ ն ե ր ր , ժ պ ի ր հ ե ւ յ ա ն դ ո ւ գ ն , ս կ ս ե ր ե ն ան
տեսել մտաւորական կորդ՛երը (թերեւս կ՚ուգէր ը– \ոլբ է շ վէթխարէ Հաստատութեանց տնօրէնները ; ՌՈՒՍ ԵՐԸ լեՀական իշխանութեանց յանձնե -
սել՝ մտաւորական ազնուապետութեան սահմաննե
րը) , խօսակիցը դիտել կուտայ . « Իայց, սիրելի ՄՈՖԻԱՑկՆ կը Հեռագրեն թէ ընկերվարական ցին Օտէր գետին նաւարկութեան բոլոր իրտւա ՜
կուսակցութեան թերթէն էւմրագբապետբ մէկ տա սութիւնները ; ԼեՀաստան Հիմա կրնայ Սիլեզիոյ
րէ եւ եօթբ ամի՛ս բանտարկութեան դա տապար - ածուխը տժան գն՛ո՛վ փոխադրել Հթթէթին;
տուեցալ , ամբաստանուած ըլլալով թէ վարկարԼ–
կէչ լուրեր կը տարածէր :
Fonds A.R.A.M