Page 158 - \ARM_19-1946_03

§ ԱՃ4Լ*

պէտք է ունենա յ Համամարդկային րնթյթ։ ԳԼՈՒԻ ՍԻԱԼԱ8

\920ին Ուէլղ կը Հրատարակէր իր «Ուրա֊էԱ–

գ ի ծ պ ա տ մ ո ւ թ ե ա ն » Հատորը, գլուխ գործոց Հեղի­

նակութիւն մը որուն շնոբՀիւ Հարստացաւ : 1929՚/ւ5՛ ր,. - Հ Ո Գ Է Ր Ա ա Կ Ա ՚ ս

*^անի մը շաբաթ առաք, Աֆգլիա կը տօնէր լոյս կը տեսնէր « կ ե ա ն ք ի ն գ ի տ ո ւ թ ի ւ ն ը » ՝ աշխա–

ականաւոր գրագէտի մը՝ ճորճ Պէր&րրա Տրյի տակցութեամ՛բ իր գաւկին ու յայտնի գիաուն ճիւ– ի մխիթարութիւն Պարյւամեանի՝ նախորդ

90րգ տարեդարձբ : Այս շաբթու 1Լ ոորա յ նո յնքան լիրն Հըքսլիի։ Երեք տարի վերլ՝ « Ա շ խ ա տ ա ն ք , յօդուածով ցոյց տուի Հոգեբանական րա՛ւ եր ու

Հանճարեղ ղէմքի մը \\. 0. ^շ11տ/՛ մ աՀ ը որ տեղի հ ա ր ս տ ո ւ թ ի ւ ն ե ւ մ ա ր դ ո ւ ն ե ր ջ ա ն կ ո ւ թ ի ւ ն ը » : Այս քանի մը սխալներ , զորս գործած էբ թորգոմ

ունեցաւ, անցեալ երեքշաբթի իրիկուն յ երրեակ Հատորներ ը անդամ մը եւս կր Հաստատէ­ պատրիարք, իր մտաւորական պատրաստութեամբն

Ա, Գ, ՝^շ11տ ծնած էր \&եեին՝ Լոնտոնի մօտա­ ՛ին իր անվիճելի Համբաւը իբրեւ գիտուն ու ըն­ աւելի ծանր քան Պարսամեաֆը յ

կայ մէկ արուարձանը։ ՏԼաարէւն Անգլիացի էր ո լ կերաբան : •Բանի ղֆթ. կր յաիինք բառագիտական քննա–

շառաւիղը չքաւոր .ընտանիքի մր որ երբեք Հնա­ Րր գիտական եւ գրական Հատորներէն հի՛շենք դատռւթեաֆ սաՀմէՀններրւն մէչ, Ախւկլներու, այս

րաւորութիւն չունեցաւ բարձրագոյն կրթութիւն «Անտեսանելի Մարգը» , որ Հայերէնի թարգման­ երկար գլուխը չփակած՝ յառաէԴկային ցոյց պի­

մբ տալու իրեն Հ Հ ա յ Ր Է Հ եղած էր պարտիզպան ու ուեցաւ Պոլսոյ Հ<ԱոլրՀանգակ»ին մէչ, 1 9 0 5 — 6 ^ , տի տամ նաեւ Փրոֆ. ՎաՀաՏ. Արծրունիի և Փրոֆ.

խանութպան յա քո րգա բար , իսկ մ այր բ Հասարակ «Տոքթէոր Մորոյի կղզին» (նոյնպէյւ Հայերէնի Հրաչեայ Աճառեանի մասնագիտական սխալները,

ս սլա ս ո ւՀ ի ։ Տակաւին շաա պատան ի , եղած է գի1–՜ թարգման ա հ ո ւ ա ւ ւԱշխարՀներու պաաերազմրՀ • եւ այս՝ նախ ի շաՀ Հայ մտքի նուաճումնե­
մէի, «Ա ս տ ո լա ձ՛­
զական փերեզակի մ բ տշկերտբ ու զեղագս բծի մր ( 1 898) , «Առա չին մարդը լուսնին րուն գանձարանին, երկրորդ՝ Վէճ ը դուրս Հանե­

•օգնականը ։ ք* ր ա կագք, մ ական Հ մ ա ո ւթ իւն ը ձեռք նե բու կերակուրով, «Պատերազմ օգին մէի, «Պարզ լու Համար երկու անձերու ընդդիմախօսութեան

բերած է ո՛չ թէ Համալսարաններու մէք, այլ յա­ Հոգիի մբ պատմութիւնով, €՝Րրքիս թինա Ալպեր թա­ տաղտկացուցիչ շրչանակէն , եւ երրորդ որոշ

րատեւ աշխատանքով ու ինքնօգնութեամբ ։ Ան յագ յի Հայրը՝» , «Գալիք բաներոլ ձեւը», «կեանքի գի­ նպատակով մը, զոր բանիմաց ընթերցողը կր Հաս–

•ընթերցող մբ եղած է եւ իր մանկութենէն սկսեալ տութիւնը՝», «Աարդկութեան գործը, Հարստութիւ­ կընայ անշուշտ՝ առանց իմ բացատրութիւնն եր ուս,

կը ս իր էր գի տա կան նիլթե բբ : Լրագ ր ա կան աս - նը եւ եր քան կութի ւնը» , «Պ * ՓոԱիի պատմութիւ­ եթէ գիտէ թէ ի՚նշպէս սկսաւ այս վէճըՀ\՝) :

պարէգբ կբ մ անէր ինն ըս ունական թուականնե - նը՝» եւ բազմաթիւ ու^ր՚իշնեբ * Գրած է մօտաւորա– Ընդարձակուած նման վիճաբանութիւն մր

բուն աշխատակցելով ձաՐՔ մը անծանօթ պար - պէս Հարիւր գիրք։ կ՚ունենայ նաեւ այն առաւելութիւնը, գէթ իմ

բերաթերթերոլ ; ք՛ր առաքին Հատորը լոյս կր տես­ Ո ւ՜էլզ նկա րագբով աւելի արուեստագէտ էբ Հաշլոյս , որ Հատոր մը ելս կ աւելնա յ իմ գործե–

նէր 1895^5> ( ^ հ շ 1աւշ 1Ա&շհւո€), որուն գտած յաքո– քան դի տ ո ւն ։ ՝ք*"իչ մը ք՚լ՚՚տ յնոտ ու բևդՀանրապէս րուս ցանկին վրայ , արդարեւ, եըբ , պատերաղ–

ղութիւն\ր քաք ո ւթիւն եւ ինքնավստաՀ ութիւն պի­ բա ց ա սա կան ո ւր ի շն ե բ ո ւն– կարծիքին եւ րմբռնում - մի ընթացքին , կր Հաւաքէի կը դասաւորէի յօդ -

տի ներշնչէբ իրեն՝ ամ բո զքո փին ն.ուիրուելու Հա– ներոլն Հանդէպ ։ կորսեն թէ չափազանց դմուաքա– ուածներս եւ ուսումնասիբոլթիւեներս թերթեր ու

մար գրականութեան եւ շօշափելի կամ վերացա - Հաճ էր ու կարելի չէր դոր^՜ակց\իլ իրեն ։ ք*ր կեան­ մէչ ցան ու ցրիւ, Հրճուանքով տեսայ >որ մօտ 30

կան գիտութեանց ուսումնասիրութեան*. քին բոլոր շա րմո ւմներբ դրդուած էին բան ակտ - Հատորներ կազմուեցան այդ գրոլթիլններովս :

19բգ գարու վերքին տարին երբ ամէնէն շատ նութենէ քան զգացումէ։ Կր ձազկէբ անդադար, Արդէն այսպէ՛ս է ո ր կը ծնին դիրքեր ը Եվրո­
կը քննա դա տ է ր առանց կաբեկցոկթեան , որռվՀ ե–
կարգաց ո լած ու փնտռուած վիպագիրներէն մէկն՝ պայի մ ԷԼ։

էր։ Հակառակ իր յտճախաղէպ Հիլանգոլթե անց , տեւ • այս բառերը լսած եմ իրեն մտերիմ բաբե– Հքնո րՀ ակալո ւթիւն՝ Պ արսա մ եան ի , որ .ինծի ա–

ք)ւէլղ երբեք չ\էքեց ԳՐէէՌ ^՚՜ Ւ Բ սա եղծագործ ի՛­ կ ամ է մը «շատ կր սի բեմ գ իմա ցինս բ ար կ աց - ռիթ 1լբնծայէ Հատոր մ բ պատրաստելու իր

մացական ո ւ թ ի ւն ր երբեք կանգ չառաւ ։ Ա կսած է բ նել» ։ ՛Թերեւս աս ո բ Համար է որ միեւետռյն ում– սխալներուն Հետքն ի վեր , ՚ յօգուտ իրեն, յօ­

Գրել երես ո ւնէն ետք ո լ վերքին յ ի սո ւն տար ո լան գնոլթեամ բ կբ Հարուածէր կաթոլիկ եկեղեցին, գուտ ինծի, յօգուտ Հայ գրականութեան։

իր գրական վաստակը կարելիի է միայն Համեմա­ փոքր ազդութեանց Հայրենասիրութիւնը կամ • • • Շարունակենք, ոլրեմն, որսալ Պ՝ ա բսամ եան ի

տել իր Հանճարեղ եղբայրակցին՝ &ոյի յոր զ առատ Ձըրչիրը՚ք որուն Համար տա՛կաւին անցեալ տարի ս խ ալնե րը,:

Հ ե ղին ակութ եան ց Հետ ։ Կբ պատմ ուի թէ կրնար ԿԸ գրէր թէ «շատ տգէտ է ել պատմութիւն չի X

օրական 7000 բառ գրել, նոյնիսկ իր կեանքին՛ վեբ– դիտեր» ։

քին տասնամեակին • ԱաՀման չունէր գիտելու , Կը ճանչնաԲր Հայ ժողովուրդը ։ Ո՛չ–. ա\ին Ջեմ ուղեր բարակ մաղել ։

նախատեսելու , մ տածելու եւ ո ւս ո ւմն ա ս ի ր ե լո լ իր էբ որ, դեռ անծանօթ երիտասարդ մը, ներ կայա­ ք^այց Հարկ կբ Համարիմ մատնանշել, ՛որ Պար՜

ընղո ւն ա կո լ թ ի ւն\ր * Արբնթաց երե ւա կա յո ւթե աս ցա յ իրեն խնդրելու Համ ար որ արտօնէ ր իր դիր՜ ս ա մ եան քիչ մը շատ կը գործածէ « Հ ոգեկան ել

տէր, եղաւ ո՛չ միայն վէոլագիբ , գիտուն , րնկե - քերէն մէկուն թաբգմանութ՚իւնւբ : ւԱնմիքապէս իմացական» բառերբ, այպէս քով քովի եւ իրարու

բաբան, փիլիսոփայ, այլեւ տեսակ մր մարգարէ, Հարցուց թէ ի^Ա՜Հ պիտի վճարենք , թէեւ բնկեր - շաղկապուած (Արեւմուտք, 47) : ԱՀաբոնեանի

քանի ՜որ իր դիտական Հատորներուն մէք արտա– վա րական էր* * * ՝Ւսկ երկրորդ անգամ շւիում ու­ նոլխրած իր մէկ գրքին մէք եւս (էք 181) : Անպի–

յա յտած իր Լ ա ս 1 մ բ տես ութիւնն երր \մեծ մ ասով նեցայ իբեն Հետ 1943,^*5՛, Հետեւեալ պար ա դ ոմնե­ տան շաղկապ մրն է այս եվը, ոբ կր մատնէ թէ

իրականոլթիւն են այսօր։ Տ ՛ ա տ կբ նմանէր Հ՛ին րուն տակ * ւլւո բծած ողը ո^ր աստիճան մ տեբիմ է Հ ո դե բանա­

դարերու իմաստուններ ուն , անոնց չափ մոոաիյր - Թուբքիոյ բարեխնա^մ կառավա րո ւթիւնբ Ո ՛֊" կան՛ բացատրութեանց ել ծանօթութեանց ։ Պար -

գա կան իր վա ր գա պե տ ո ւթե ամբ ու անոնց չա՛փ նեւորութեան Տուրք մբ Հաստատած էբ այդ տա­ ս ամ եան եթէ բանա յ Գա բ ա գա շե անի դիբքր ( 2,ա–

դա ս տ ի ա ր ա կ խոնարՀ բազմ ո ւթ ի ւնն ե ր ո ւն ։ րին պաշտօնապէս կողոպտելու Համար ոչ-իսլամ մաււօտ. պ ս օ ո մ ո ւ թ ի ւ ն Փ ի լ ի ս ո փ ա յ ս ւ թ - ե ա ն , էք 1) ,

\թ ո րաւքէաեբ կբ գրէր^ երբ առաքին՝ անգամ փոքրամ ասնոկթիւնները։ Լուրը քաղեր էի Լոնտո– պիտի տեսնէ որ նՆին տեղ կբ գործածուի կամ —

մ տալ գրական անդաստանէն ներս : ՀետգՀ ետ է նի թեր թերէն • Հազիւ քանի մր բւ Յունէ, այգքանն իսկ բաւական է Հասկնալու թէ*** ո՛վ
մանրամասն
պ ի տի ըլլա բ բնկեր ա բան ու դիա ո ւն ։ ք՛ր գրական արին* Ի՛սկ Օգոստոսին ձեռքս անցաւ կայ դէզին ետել յ Հաս կց ույ ր Հասկցաւ * Ուստի

դո րծե բուն՝ մ էք ալ ան երեւան կոլդա յ անխոնք տեղեկագիր մը, ձԷ՚ԼոՔ աԳրէլրէ * որուն մէք կր կ անցնիմ , որովՀետեւ 1լ աճապարեմ :

դաստիարակ մր որ մեծ յաքոգութեամբ ու ար­ նկարագրուէբ թրքական բարբարոսութեան այս Պարս ամ ե ան Հո գերան ակ ան առեզծ ուա ծն եր ո ւ

ուեստով պիտի կրնար Համադրել ղեզեցիկը եւ օգ­ նոր երեւոյթբ։ Տեղեկագիրը անգլերէնի թարգ - մասին դաս տալու մամ անտ կ Օշականի, կբ գրէ*

տակարը ։ •մանելով Հագա բ օրինակ ցրուեցի առ որ անկ էր : « Մարդկային Հոգիին ներքին փոթորիկներ տուող

Փորձեր եդած են բաղդատելու Համար զինքբ Օրինակ մրն ալ Ո՚֊էլզին ։ գ գ ա յ ո ւ ր փ լ ն ն ե ր են ի Հարկէ սիրոյ, մաՀուան,

՝Ք իփլինկի , Աքնըլտ Պէնէթի կ ամ Կ ոլզո ւըր տ ի ի Երեք օր չանցած , նամ ակ մր իրմ է , Հարցնե­ նախանձի , ոճիրի, ատելութեան եւ նման գրական

Հետ ։ (Հայտնի գրագէտ մը գիտել կուտայ որ Ո՚֊էլզ լու Համար ինծի թէ « Ի՛՛նչ ի ր ա ւ ո ւ ն ք ո ւ ն է ի Անգ­ կամ բացասական գ գ ա յ ո ւ յ Յ փ ւ ն ն է ր ը »: Տարօրինակ
լիացիները ^նախապաշարելու Թուրքերուն դէւք,
աւելի տաղանդ ու ե րե ւա կա յո ւթիւն ունի մ ասնա­ ի^նչ իբաւասուրփւններ ունէի, ռ^ւրկէ իօքացեր էի է որ Պարսամեան նոյն այս բառերը, գրեթէ նոյն
ա յ դ պաաւքոլր֊իլյնը, ո^վքեբ վ ա ր կ բաց ած էիւն ին­
ւո բա բար իր կարճ վէպերուն մէք։ Եթէ նոյնիսկ ծ ի ա յ դ հ ա կ ա թ ա ւ ր ք ք արուգչուր-եան համար , ւՐվ շարայարութեամբ , կը կրկնէ ԱՀաբոնեան՜ի նուի -
ըսաւ ո ր Թ ո ւ ր ք ե ր ր ս ա ւ ր ք ի ե ն թ ա կ ա յ չ ե ն » եւն :
կա րե լի ըլլար պաՀ մր մ ոռաց ո ւթեան տալ իր ա– գրած իր դիրքին մէք եւս (էք 177). « Կարեկցռւ -

նիմանաչի թոիչքն ու իմ ա ս տ ո ւթ ի ւն ը , պէտք է թեան , ււ իր ո յ , նախանձի , ատելութեան ու ոճիրի

նկատի ունենալ ոք ք\*–էլգ գրական պարտէզէն գգայուրփւննէերր » :

ներս կբ մտնէր ան՝» ատ ական փո րձառո ւթեամ բ թ բ՜ Օ աա կոպիտ էր իր նամակին ոճբ ։ Հարկ կբ Համարիմ Հարցնելու թէ Պ ար սաճ
եան գիտէ՞ թէ ի՛նչ կբ նշանակէ զգայուրփւս:
ծուած - շա՜՛տ աղքատ էբ իբ մա նկո լ իժե ա ն ր ու Պատասխանեցի ամ՚ենա լն Հ ամաըձակութեամբ,

մանաւանդ գիտական որո շ աստիճանի պաշար մ բ բայց բարեկրթօրէն , Հասկցնելով ամէնէն առաք քյ ո րՀ ուրդ կռւտամ չգիմ ել դպրոցական բառարան­

ապաՀ ովելէ վերքը X թէ էէր կրնար վախցնել զիս այդ անտեղի Հարցու­ ներու, ոչ ալ դասագիրքերոլ , որոնք իրմէ աւելի

Ընկերային գիտութեանց Հանդէպ ունեցած իր փորձով եւ ինք րացարձակօրէն իրաւասու չէր իմ բան չեն գիտեր , ատիկա Հաստատելու Համար

սէրն ու Հետաքրքրութիւներ ուղղակի Հետեւանք են աշխ ատ ան քովս կամ իմ դփրքովս զբաղելու ։ Ե *- էր, յատկապէս , (վւախուստի գուռները փակելու

այն չքաւոր պայմաններուն որոնց մէք բոլորեց իր կ աւելցնէի « (Հո յս ունիմ թէ թո յլ տուած չէք միտքով^, որ ըրի Թորգոմ պատրիարքի սխալնե­

առաքին գա ր ո ւնն եր բ ու ա յն Համ ա տարած թշուա­ ոբ օտար դեսպան՛ատուն մր շաՀագոբծէ ձեր շոգ՛ րուն քազբ , այս յօդուածին ԳԷՈէ֊խր ՝• ^աձ° ԹՈՐ"

ռութեան՝ որուն ականատես կ ՚՛րլ լա ր երբ աշկերտ ^ շողուն Համբաւ,ը ե ձեր խողովակով գաղտն՛իքներ գոմ ունի Հոգեբանական բառարան մբ, զոր պատ­

էր փե բեզակին խանութ բ ։ կեանքի նիւթական դմ– լսէ ինձմէ ։ Եթէ այդ տեսակ բան պատաՀած է, րաստած Է Հ ետ եւողո ւթեամ բ Լալանտի սքանչելի

ուարութիւենեբէն մեկնելով, մարդկային րնկե - ոչ մէկ կերպով պիտի դոՀացնեմ ձեր կամ ձեր բա­ եռաՀ ատոր գո րծին, ին չպէս կրցա լ Հ ա ս տ ատ ե ք

բոլթեան անվախճան պայքարին գիտական , բնա­ րեկամներուն Հետաքրքրութիւնը »; բաղդատելով,— աւր կբ դրէ. « Զ գ ա յ ո ւ թ ի ւ ն (տշո–

խօս ա կան շարմառիթնե րը ո ւս ո ւմն ա ս իրե լ ու ա– Այս նախաբանէն վերք տաղանդաւոր դրագէ– ՏՁ.է10ո). Զգայարաններու միքոցալ կրուած տպա­

նոնց գաղտնիքը փնտռել, գմուար չէ ր ան շո ւշտ •.ին կ ուտա յի մեր քաղաքական պատմոլթիւնբ ւորութեան մ ը Հետեւանքով Հոդի ին ունեցած եզա­
ասդին։
Ո՚-էլգի իմացականութիւնը ունեցոգ գրագէտի մր ԶգոՀացաւ այդ մխ տա կան պա - նա կաւո ր ո ւթիւնբ »: կ^ուգէի իմանալ թէ վերբ շա–

Համ ար ։ տ ա ս խ անս վ ու երկրորդ նամ ակով մ ը կրկնեց իր րա յա ր ո ւած բառերէն՝ ն ա իւ ան ձ ր ո0 բ զգա յարան–

Այդպէս էր աՀաւասիկ որ տազանդաւոբ Անգ­ Հարց ո ւմն երբ —- «Ո՞վ կը վճարէ» ։ Երկտող մր քով կը Հասնի մեգի՛ ։ ԳոՀ կը մնա յի՝ եթէ Պար­

գրկեց ի իրեն՝ ըսելու Համար պարզապէս . «Ա ի՛ սամեան բացատրէր ինծի մասնադիտօրէն ։ Ըոէր

լիացին նոր թափով նուիրուեցալ գիտութեան բո­ նաեւ թէ ո՞ւր գրուած է ատելութեան զգայարան­

լոր մ արզերուն • իր գրականս ւթիւն բ Հագաւ նոր Հետաքրքրուիք այնպիսի Հարցերով որոնք ձեր ի– ք ը ։ Հապա ոճիրի ն գգայարանքբ*

պատմուճան մը։ Հոգեկան աշխաըՀին չափ ու եր­ րաւասութենէն վեր են» ։ Ե՛– խորՀէի ՈՐ Հի՛ն ու շատ Հին մտաւորական
վերքր Հարցնել
բեմն աչ անկէ աւելի , ո ւս ումնաս ի ր եց նիւթը , ա՜ տբաթներ տուի բարեկամի մը, Արսէն դպիբՀ2) , որ կ՚ապրէր Պոլսոյ մէք եր­

քարշութեան բոլոր շօշափելի երելոյթները : Ու ե– մբ թէ ինչո^լ գրած էր այդ նամակը յ Պատասխա­ կու Հարիւր տարի առաք, աւելի ճիշտ է Հասկցեր

կաւ ժամանակ մր երբ Ուէլզ բոլորովին լքես Հար– ներ էր 1 ^քէէ-ղեց^ի որ բարկացնեմ» ։ ու բացատրեր ղդայութիլԱբ. « Զգայութիւնն՝ է՛

ուեստր» որովՀետեւ, իբրեւ գիտուն ու ընկերա­ Այսպէս էր Ո՚-էլգ։ Ե*– սակայն մարդ միայն անձին ՛ե մարմնոյ կցորդութիւն առ արտաքոյսն ».

բան , կր նաիւատեսէր աՀաւոր աղէտ մբ որ կր կրնալ խոնաբՀիլ իր տազանդին առ^եւ։ Ա՝ե՛՚ղք որ կամ՝ « Զգայութիւն՝ է՛ զօրութիւն իմն կթողա -

սպառնար մարդկային ցեղին ու քաղաքակրթու - շատ քի է բան կարդացած ենք իրմ է ։ կան, որ բնաւորեալ է այլայլի լ ի յարտաքին զգա­

թեան : Ան կը Հ ալ աաա ր թէ մարդիկ կր յառաջա­ ԺՓՐԱՅՐ ՄԻՍԱՔԵԱՆ լի յիրէ »։ (Արոէս Գաէր գիաէ նաեւ թէ զգայու–

նան դէպի անդունդը՝ բոլորովին անկարող իրենք թ ի ւնն երր կբ բտմնուին երկու իւ ումիի1, • արտա­

իրենց կազմակերպելու։ « կամ պիտ հ դաստիա­ քին եւ ներքին)։

րակուինք, կամ պիտի գիմաւորենք ադէտր »: Կր ՄՈԱԿՈՒԱՑԷՆ կր Հեռագրեն թէ բազմաթիւ Պ ՛՛ւ ր ււ ամե ան ապաՀ ախս րա ր զգացումը կր շփ11"

քարոզէր որ մարդիկ ըԱային աւելի բանաւոր՝ ի՜ ՛օդանաւերու մ ի քո ցաւ կատար՛ուած գիտական գոր­ թ-Է զգայութեան Հետ։

րենց կենցաղը պատշաճեցնելով այն նորաստեղծ ծողս ւթե անց շնոբՀ՛իւ, կաբելի եղաւ մ արա խներ ու Վիճաբան ո ւթիւնբ առանձին գիտութիւն մ բն

նիւթական ումեքուն՝ որոնցմով շր^ապատոլած՜ արշաւբ ո չն չացնել քԱ ա զա խ ի ս տ ան ի մ է$ ։ Ա ար ախի է, որ ոչ միայն իր օրէնքներն ունի Հին Հելլենա­

ենք։ Ամէն միջազգային ծրագիր որ կը մշակողի վտանգ նշմար ուած էր նաեւ կովկասի մէք : կան ճարտասանութեան նման, այլ ե իր խագերը9

Fonds A.R.A.M