Page 139 - \ARM_19-1946_03

ՊՈՒՏ՚Մ ԾԻԾԱՂ ԻԴՋՊԷՍ ՀԱՒԱՏԱՄ

ՍովԽակաԱ եոսժշտութեաԱ

1°եւք ը Ա ե \ ո ւ հիԱ զ ա ն գ ա ց մ էսԱ ռ/ւԱ ւ ա կ ւ ս Ա գիծեդ Ըսին որ դ ե ռ կայ Աստուած մը վհրեւ,

ճշմարիտ, արդար, գործերը բարի,

Նիւրընսքէրկի դատավարութիւն– քուրը քաշե­ Ու ա ռ ա ն ց անոր չ ի շ ա ր ժ ի ր տ ե ր ե ւ :
լ ՜ ֊ վրայ է , Ես հաւատացի քառասուն տ ա բ ի :
ԽՄՐ • — Ամփովաւած «Սով • Հայաստան» ամ­

Զորս Մեծ՜եր-ւ դատա՜րր՚ներ-ք ամիսներով ս ա գ ր ի 1 9 4 6 Մ ա ր տ ի թ ի ւ է ն , մ ե ր հ ա յ ե ր է ն ո վ . —

քննելէ , զննելէ ել իրենց խղճին կչէռովը Լափելէ Երաժշտութեան ակունքները ծ ՚էւոլխգ առած ե՛՛ն Ու ա մ ե ն ո ւ ր ե ք ե ս զ ա յ ն փնտռեցի,,
Հսկայական Դ ի ր ք ե ր ը գրուած, մ ա ր դ ն անոր նման.
ետքը, եզրակացութեան Հասան , ՜ր Հիթէէրական խոր Հնութենէն։ Անւոր զարգացման Հետ հա­ Ր֊այց կտայ միայն պատառ մը գուղձի,
Որուն մէջ պառկած վայրենի գազան:
ի2եր~է որոնք աշխարհը եկ մանաւանդ անզէն՛ խթան ծառայեց այն ֊ ր դրականութեան իրարմէ

մարդիկը կը դողացնէին , յանցաւոր են իւ մահա­ ւասարապէս կոչուած էր Համախմբելու

պատիժի արժանի : հեռու երկրամասերը, ինչպէս 1ւ իրարմէ կտրուած

Ամբաստանագիրը կ՝ըսէ , ւ« Հիթլէ՚ր եւ Ընկե­ ժողովրդական զանգուածները : Տեսայ աւերակ պապերէս շինուած,

րութիւնը պարզ ոճրագործներ են : Անոնք ոճիրը Մեր Հարուստ ժառանգութեան արժէքը ա յն՛ Դրախտ անունով ի մ երկիրն անուշ

ճարտարարուեստի վերածած էին։ Միլիոնաւոր է որ ան մինչեւ այսօր ալ կը պաՀԷ գեդարուես– Որ դ ա ր ե ր ո ւ ն հ ե տ կ ը մ ն ա յ ա ռ կ ա յ ծ ։

ան՛մեղներ գժ բախտացուցած եւ անոնց կեանքը տական ներգործութեան ուժը* Այսօր Հնչող դա­

խլած են կազմակերպուած ծրագիրս վ »: Եւ Ա՛­ րաւոր մ շակո յթը ոչ մ իա յն Հնութե ան յուշարձան Ի՞նչպէս հաւատամ, ըսէ՛ ուն, Աստուած,

սի կա յանցանք նկատելով՝ յարգելի գատալորնե֊ է, այլեւ դեղեց կա ղի տա կան Հաճո յքի կենդան ի Օտարութեան մէջ ձեռքերով քնքուշ,

ԸյԼ՝ ահ ա վճիռ կր պաՀանքեն : Անոնք, ամիսներով աղբիւր ; Քոյբեբս կր քաղեն վարդի տեղ միշտ վաւշ :

քրտինք թափած, ուղեղ սպառած ել կշիռներով Կեանքի մ իւս բնագաւառներու Հետ առաջ կբ Տէ&1*§ X I , ճ, 1942 8– ԱԶԱՏ

փաստաթուղթ ալքէ անցընելէ վերք՝ Հասած են շաբժի երաժշտական ա՛րուեստի բնագաւառը :

այդ եզրակացութեան՝ : Կը սկսի կազմուի լ ազդա յին երաժշտութիւնը ոբ

Ի՛՛նչ աւելորդ յոգնռլթիլկ ; յագեցած է եւրոպական երաժշտութեան գունա­ տայա յա չա կան ո ւ թ ե ան, ա պաՀ ո վեց ին մեր ար -

Նիւրընպէրկի դատաւորները փոխանակ գործը գեղ Հարստութեամբ ; ո ւե ս տ ին մ եծ պա ամ ական նշանակութիւնը ;

այսքան երկարելու, կրնային օգնութեան կանչել Այս երաժշտութեան "կիգթբ ովէաք է ընգոլ– Ազգային արուեստը այնքան աւելի վսաաՀ

թուրք դատաւորներ, որոնք քանի մր օրուան մէք նիլ 1 Պրգ գարու երկրորդ կէսբ : Տիգրան Զ ո ւՀ աճ­ կերպով ընդառաջ կ^երթա յ Համ աշխար Հա յին ուն–

խ՚նգիրր անուշի կր կապէին կամ նախ մահավճի­ եան ի ստեզծադոբծութիլնն է ատոր սկէգթր * 3 ե– կընդրին որքան աւելի ճաշակ եւ նրբազգաց ութ իւն

ռը կը գործադրէին եթէ չբարդի համար մահա­ տա գա յին Հանդէս եկած չարք մբ շնոբՀալի եւ բո­ Հանդէս կբ բերէ ժողովրդական երգի եւ պարի,

վճիռը պէտք տեսնէին : Վէրքէն, եթէ մ՜աման ակ ցավառ Հայրենասէբներ ամրապնգեցին եւ ղաբդա– անոր Համ ա չա փո ւթ ե ան, լադեր ոլ ( ա Օ է ա տ ) եւ

ունենային, դատելու կ՚երթային : Այս կարճ ու կտ­ ցուցին նոր երաժշտութեան Հիմերը : Ամէնէն ա– ձա յն ելեւէջի, եւ շչական երաժշտութեան, գործի­

րուկ մ ի քոց ր ի պատուի է թոլրքիո յ մ էք. « Դ ո մ ի – կան ա ւո րն ե ր էն են կաբա Ա ոլրղան, Ե կմ ալեանը, քային լեզուի նկատմամբ, որոնք կարծես թէ կո լ –

թ ա ն ի կ ե ա վ ո լ բ տրր, ասընըզ »։ Կ ո մ ի տ ա ս բ, \– ի կո զա յոս Տ ի զ֊ր Ա՛ն ե ան ր Հ Ասոնցմէ ա– գան մեր Հնագոյն Հեթանոսական խորքերէն,

րաշնակից դատաւորներուն ընթացքը քիչ մը մէնէն աւելի Ժողովրդականութիւն՝ կը վայելէ Կո– ինչպէս նաեւ շարականներու դեղեց ի կ արուեստ ի

խիստ կը գտնեմ ես : Թուրքերը, գարերէ ի վեր ի մ իաասբ, Հայ երաժշտութեան չգերազանցուած նկատմամբ :

գործ կը գնեն։ ժողովուրդները դանգո լած ա յ ին կեր­ գա ս ա կան ը : Հին եւ նո ր սերունդներու երգաՀան–

պով «մաքրագործելու՝» ճարտարարուեստը : Այդ ներոլ ամբողջ ՛Հոյլ մբ ե՛րաժշտութեան մէջ դրաւ Հայ երաժշտական արուեստը ձեռք բերած է

ըանին Համար իրենց քունէն իսկ չեն զրկուիր։ ազգա յին մ շակո յթի ամ ուր Հ իմ քը, ո ր սնունդ ա ը– ի ս կա կան արՀ եստագի տա կան գծեր ; Այստեղ մեծ

\9\5ին մէկ ու կէս միլիոն Հայեր անդիի աշխարՀ ւալ Ա* Ապենգիարովի, (հ * Մելիքեանի, Ա* ք՝ ար­ գեր կատարեցին Մ ոսկուայի, Լենինկրատի, ինչ -

ճամբոլ դրին՝ գերմանական ուղեցոյցով, Ի"Կ իւ ո ւգարե անի, Ա . Տէր Ղ^եւոնգեան ի, Աղատ Ա ա - պ է ո նաեւ Ե ր՚եւանի երաժշտանոցները ւԱբդէն պա­

\9\9էն վերքն ալ, Համ աձւս յնական րանա կն ե րու եւ նուկեանի եւ ուր ի շներ ո լ ս տեղծագործո ւթեան յ տերազմ էն առաջ ն կ ատ ուած էր յամ առ ձգտում

դիւանագէտներու աչքին տակ, Հար իւս Հազարնե­ Ա կււալ գո յանալ ազգային եր աժ շտ ո ւթ եան ամուր դէպ ի Օփերան, մ ազթանքի երգեր, քառեակ, Հա -

րով կ ե ա վ ո լ ր ^ յ ^ րո լ մ ու իւր մարեցին ։ վԼյն ատենի աւանդութիւնը % մանու եւն .

Ե֊֊րոպայի արդարութեան ար ի ս պա դո ս դ, ձուկ որ­ Հայ ազդա յին ե ր աժ շտ-ո լթ իւնը բացառիկ ծաղ­ Ասոր քով ուժեղ թափով կբ ծաւալի դիտական

սալով զբաղած ըլլալով, ժամանակ չունեցաւ զա ա - կումի Հասալ վերջին 20 25 տարիներ ը : ք\րովՀե– Հ ետա քրքրութիւնը ե ր աժ շտ ա կան ժառանգութեան

դատաստան սարքելու : «.Կը սլա ւո ա Հի», ըսին ան­ տեւ ա յս տա րին ե րան սա եղծուեցաւ ազգային պե­ ուսումնասիրութեան նկատ՚մամը։ Հոս պէտք է

ցան ։ տականութիւն ել ժոդովուրգբ դարձաւ իր կեան՛­ նշել Ո՝ * Մելիքեանի անուան գիտաՀետազօտական

Տ ակա լին այսօր, թ՛ուրքեր ը ազատօրէն կը շա­ քի՛ն տնօրինողը։ Երաժշտական մշակոյթի գաբ - գրասենեակը ոբ Հիմա դարձած է գիտաՀետազօ -

րունակեն իրենց արՀեստ ը, «տուրք» ի օրէնքով գացման գործին մէջ վճռական գեր կր կատար են տա կան կաճառի բաժ անմ ունք, որու զե կա վարն է

կեավոլրւ5>^ր;/յլ արմատը չորցնելով : պ ե տ ա կան տնօբ ին ո ւթ ի ւննե բ ր, ե ր աժ շտ ա կան կըր՜ ^րիստափոր ՝իՀ.ո լշնար ե ան ը ;

Եթէ դեբմ ան զեկավա բները, ա յս վերջին պա­ թո ւթեան Հւ դաստիարակութեան տարածումն ՛ու Երկու, գիծ կր յ ատ կան շ է Հայ երաժշտութեան
անցեալի մ էջ
տերազմին քիչ մը խելք վատնէ ին, քարդուե լիք քաբոզոլթիւնբ մայրաքաղաքին ե միւս քաղաքնե– Հասունոլթիլնբ . նախ՝ պատմ ական
մէջ խո­
ժողովուրդները, «օդափոխութեան–» Համար թուր– բուն մէջ։ խորանալը, երկրորդ արդիականութեան դգալը եւ դէ­

քիա կբ ղ՛րկէին եւ թուրքերուն գործադրել կոլ– Ամ էնէն կարեւոն է Պ ե տ ա կան Ե ր աժ շա ան ո ց ի րանա լբՀ անոր առաջատար ձգտում ր

տային իրենց բնաջնջումի ծրագիրը՛ Այդ կերպո*վ, Հիմնադրութիւնը, որ ոչ միայն ար Հեստով երաժշ­ պի նո ր մ ղելու ծարաւը Հ

թէ քիչ ծախքով կ՚պաղատէին ել թէ իրենց պատ իւր տական վարիչներ ստեղծեց այլ եւ դարձաւ ժոգո– Այո բանին՛֊ շնո րՀ իւ է ոբ ան կր դառնա յ մատ­

վրա յ Հէին տար, իրրե ւ ոճ րագործ գա տ ա պա ր– վբր գա կան լա յն զանգո լածն եբո ւ ե բաժ շտական չելի եւ արժէքաւո ր արուեստ լա յն, մի ջ ազգա յին

տուելով : Չեմ կարծեր որ թուրքերը ա յգ պզտիկ դաստիարակութեան Հնոց։ Յետագա լին Երաժըշ– ուկնդիբնեբոլ Համար Հ Այս կերպով է .որ ան Հ ա֊

ծառայութիւնը խնա յ է ի ն իրենց մշտակա յ բարե­ տ ան ո ց էն դուրս եկան Հմ ուտ ^/ւ ւթակաՀ ա րներ, սալ զաբգացմ ան ա յնպիսի բարձրութեան ինչպէս

կամին ։ ե ր գ ի չնե ր, դաշն ա կաՀ ա րներ եւ այլն : Արամ հ)ա՛չատ ո՚ւրեանի ստեզծագոբծոլթիլնն է:

Միեւնոյն ատեն, թուրքեր բ իրենց պապենա­ 1925/-5/՛ ա յ գ նոյն Երաժշտանոցին մէջ, առա­ Այգ նոյն բնթացքը արտացոլաց Յարօ Ատեփան–

կան աբՀեստը, որ թերեւս մոռնալու մտավախու– ջին անգամ Հայաստանի պատմութեան մէջ, կազ– եանի, վիպային, գոբծիքային եւ օփեբային ստեզ­

թիւնը ունին, շարունակած կ1 ՐԼԷային եւ այսօր մ ուեցաւ Հ ա յ կա կան Համ ան ուա ղի խում բը (տ^ՐՌբհօ– ծադո՚րծութեան մէջ :

շատ դիւր ո ւթեամ բ օձիքք 1լ ա զա տ է ին % ա(աշ) ; Երեւան եկաւ ղեկավարներու սերունդ մը : Ն՛՛ յն ճամ բու վրայ անժամ տնակ րնդՀ ատուձե–

Այգ առթիւ, փոխանակ գա տ ա պա ր տ.ո ւե լո ւ, ԱնՀ րաժեշտ զարգացում ստացած այդ նո ւա գա - է ցաւ Ա * Ա պենգիարովի ս տ ե ոծ ա գոբծո ւթ եան զար­

թուրքերուն ետ պիտի տրուէ ր իրենց կո րսն ցու­ խումբը նոյն Երաժշտանոցի մեծ թիլով երգիչնե­ գացում ը, բայց յաջոգեցաւ մեղի թողուլ Հ< Ալ -

ցած Հողերէն մաս մբ եւ պիտի վարձատբոլէին ի֊֊~ րուն Հետ, Հայկական օփեբայի արուեստի Հիմքր մ ասա » օփերան :

ոոա փո խատուոլթիւնով մըն ալ « դեմ ոկրատ » Հանդիսացաւ % Ա յն նո յն ժամ ան ակա շրջանին երկր ի մէք Հան­

ազդեբոլ կողմէ • * • ՚էյուագ ախ ո ւմ ր ի Հետ սկս ան եռանդ ագին կեր­ դէս եկան ծանօթ ուրիշ երդաՀաններ, ինչպէս

Կ– Պ Ե Տ Ո Ի Շ պով կազմուիլ շատ մ ր, ն ո ւա գո զն ե ր ո ւ խմ բա կնեբ, Ղ՚րիգոր Եղիազարեանբ, "կարօ Հէաքարեանը, Տիգ~

եւ Կ ո միտ ասի անունով կազմ ուած քառեակր փայ­ բան Տէբ Մ արտ ի ր ո սեան ր՝, Արտեմի Այվազեանբ,

թէ Պ արս ամ եան յանձն առա՞ծ է ա յղքան յոգնու­ լուն փառքի Հ ասաւ ամբո զ 9 Մի ո ֊–թեան մ էջ՝ ար­ Մ՛արտին Մազմանեանը, Վարգգէս Տալեանբ, Մի՜
գրաւոր
թիւն յ վա յելելու Համ ար «բերանացի ել ժանանալ Ատալինեան մրցանակի պսակաւորի քայէլ Աիրզոյեանը եւ ուրիշներ ։
շա՛տ
Համ ակրանքը» իր բն թ ե ր ց ո զն ե ր ո ւն ^ որոնք ի ձե– բարձր կոչման Հ Պատանի երգաՀաննեբէն յայտնի <են Ալեքսան–

կ՛ուշանան օգնութեան պա շա պան ո գա կ անն Մայրաքաղաքին թէ միւս քաղաքներ ուն մէջ ԳԸՐ Յարութիւնեանը, Արնօ ք-աբաջանեանբ եւ Եդ~

ռին։ Հ բ ա ւի ր ո ւե ց ան մ անկավաբժնեբ ել ա ր ո ւե ս տ ա - ււ ա ր ղ երգաՀան *)՝ա յիանէ Զ ե րո տ ա ր ե ան բ *

^^^^ Շ– ՆԱՐԴՈԻՆԻ գէտներ : Ե՛– շինուեցաւ Օփեբայի շէնքբ որ լաւ ա– Լ\են ին՚կբատի Երաժշտանոցբ աւարտելէ ՛Լերջ

(1) Հայերէս հին մատենագրութեան մէջ եւս գոյններէն է ամ բողք Միութեան մէք։ Սկիզբէն Երեւան տեզափոխուած է տաղանդաւոր եր իտ տ -
գործածուած է բարեգիտութիւն բաոը , ինչպէս եւ
բ ն ա խ օ ս ո ւ թ ի ւ ն , առաւ՛ել կ ա մ ՛նուազ համազօր իսկ երաժշտական արուեստի բախտբ կբ տն՛օրինէ սարդ երգաՀան Գայ եան է Զեբոտարեանը։ Փ

պ ե տ ո լթ ի ւն բ ել ա յս պա յմ աններու մ էջ ձեռք կր

փիւսկեան , ախտարակ , խտրադիմայ բառերուն : բերէ իբ իսկական ընդՀանուր ազգային նշանակու­ Հայրենական Մ եծ Պատերազմի չորս տարինե­

Մեր մէջ՝ հոգեբանութեան պատմութեան համար, թիւնը; Ազգային երաժշտութիւնն իբ զարգացման րը, ո ւն աւե լի խստ աց ո ւց ին ել ար տգաց ո ւց ին Հա ք

բառհբու իմաստաբանական զարգացման տեսակէ­ բնթացքին, օգնութիւն եւ ղեկավարութիւն դտաւ երաժշտական արուեստի արագընթաց շարժումը ;
տ ո վ ՝ հ ե տ ա ք ր ք ր ա կ ա ն է ա ռ ա ն ձ ի ն ք ՛ ն ն ո ւ թ ե ա ն ա–
ռարկայ դարձնել ա յ դ երեք բառերը,—. փիւսկեան Մ ի՛ ու թեն ական կառավարութեան եւ Հասարակու­ Պ աՀ ան ջո ւե ց ա լ շատ բարձր մ ակար դա կ, գա­
(որ բնագէտն է ) , ախտարակ (որ աստեզահմայն
է) , խտրադիմայ (ոբ դիմագէտն է ) : Այս բառե­ թեան կողմէ : 1939/ Մոսկուայի տասնօրեակին՝ ղափարական Հ ասունութիւն եւ ա րՀ եստագի տա -
րով , որոնց գոբծածութիւնր երբեմն կը հասնի
մ ի ն չ ե ւ Ե– դ ա ր , մ ե ր նախնիք կ ր հ ա ս կ ն ա յ ի ն այ՛ն ներկայացումները արձագանգ գտան ամ բողք Մի՜ կան վարպետութիւն՝ արուեստի մ էջ մ ա րմնաւո -
գիտնականր , ո ր կ բ կարծէր սանչնալ մարդկային
հոգին՝ ըստ իր արտաքինին: ՛ո ւթեան մ էք։ րելու Համ ար Հերոսական դարաշրջանի կեանքը յ

Մասնաւոր ուսումնասիրութեան ն ի ւ թ ՛նաեւ Երաժշտական մշակոյթի յետագա յ ղարգաց - /Ե ւ՜ ա յ դ տար իներու խ ս տ ա շո ւն չ փորձր ա րգա բա­
հ ո գ ի ի մ ա ս ի ն ժ ո ղ ո վ ր դ ա կ ա ն տ հ ս ա կ է տ ն հ ր ր , քա­
ղ՛ելով հայկական ֆ ո ք լ ո բ է ն (մասամբ հրատարակ­ ման մեծ խքժան Հանդիսացաւ \935.ին Հայաստանի ցս ւց սպասելիքները : Հայ երդաՀաններ ու ստեղ­
ուած Լալայեանցի աշխատութեանց մէջ) :
Սովետական ԵրգաՀաններոլ (շՕՈ1բՕՏՈ"6Ա1՛) Մի"ւ ՜ ծագործական մշակոյթը պատուով տուաւ այդ

թեան կազմակերպումը* ստեղծագորածկան կեդ - քննութիւնը ;

բոն մը որ ունի աչքի զարն՛ող երաժչտագէտ տե­ ՊՐՈՖ– ԱՐՇԱԿ ԱԴԱՄԵԱՆ

սարաններ : Կարեւոր սկզըունքներէն մէկն է ժո­

ղովրդական ել ա րՀ ես ա ագի տա կան սկզբունքը :

Սովետական ար՛ուեստի գեզեց կագիտ ութ իւն ր ՍՏԱ8ԱՆ-Բ

(2) Ի ն ծ ի ծ ա ն օ թ են ն ա ե ւ փ ի լ ի ս ո փ ա յ ո ւ թ ե ա ն գտած է իր Հիմքր ժողովրդականութեան մէք, ՛ո­

կ ա ր գ մ ը գ ի ր ք ե ր , ը ն դ հ ա ն ր ա պ է ս թ ա ր գ մ ա ն ա ծ ո վ րու էութիւնը վաւերականութիւնն է : Ւսկ ժողո– « Ն Ա Ր Օ Տ » , Հաւաքածոյ Հայ ժողովրդական

ե ւ տ պ ո ւ ա ծ ԺԹ– դ ա ր ո ւ ս կ ի զ բ ը , ո ր ո ն ք փ ի լ ի ս ո ­ վըրդա կանո ւթ իւն ր եւ վաւերականութիւնը կ՛ա - երդերու ել պարերգերու Հին Արաբկիրէէն ել շրր–

փ ա յ ո ւ թ ե ա ն ո ւ ս ո ւ մ ը կ ը բ ա ժ ն ե ն ՝ Տ ր ա մ ա բ ա ն ո ւ ­ ս/աՀովեն արուեստի բարձր դագա փարա կան՛ո լ - քաններէն : ՛հրի առաւ եւ դաշնաւորեց՝ Աւետիս Դ ՛

թեան, Համաբնարանութեան, հնաբանութեան թիւնր։ Տատկապէս այս գիծերը՝ միանալով արՀես– Մ հ ս ռ ւ մ ե ն ց : Դաշնակի եւ երգի մասնտղ րու թիլն .

Բ ա ր ո յ ա կ ա ն ի , — հ ո գ հ ր ա ն ո ւ թ ի ւ ն ր տ ա կ ա ւ ի ն տ ե ղ տագիտական վարպետութեան ու յուզական ար– / (վեց երգ) : ՛հին՝ 75 ֆրանք։ ԱրտասաՀման 1 տլ •

չա.ն.ի:

Fonds A.R.A.M