Page 103 - \ARM_19-1946_03

8ԱՐՀՍԼՆՔ ՈհՐՖԱՑհ 1եՐՈՍՆեՐՈՒՆ ԳԻՏԱԿԱՆ ԱՍՈՒԼԻՍ 8 ա ջ ա լ ձ ե ո Ա ա / կ մը

Բուռ մր քաքեր էին որ մղեցին՜ Ուրֆայի հե­ Պի/իԱիի Խկադ փաձը Հայկ ԳատիԱ եսՎաք

րոսամարտ ր, \9\5ին , ղեկավարութեամբ ՄղՐաէէ օ

Եօթնեղրայրեանի : Օսմ • սահմանադրութիւնը հռ­ ԽՄԲ— Պուէէեա Ա յ ր է ս ի « Ա ո մ ե ն ի ա » ն կը շեշ­
տէ Մ ա յ ի ս ՅՕի ի մ ս ա գ ը ա կ ա ս ւ ւ ՚ վ . —
չակուած ատեն, Հ-Յ՚Գ՛ Ուրֆայի Շր^՛ Ժոզովին Պէքէ՚՚՚էէ՛ փոր^երր, բացի ռազմական նսլա -
տակէ , դիտական տեսակէտ՛ով ալ մ եհ՝ շահեկանու­
մէչ՝ Մկրտիչ չի հաւատար Սահմանադրութեան ել

կ՛առա չհարկէ վերչ\ տալ թուրքերու, հետ կատար - թիւն կր ներկայացնեն , ինչ կր վերաբերի հիլլէա - Ընարապայքարէն յետոյ յ աննախընթաց բռէզա

ուսւճ բանակցութեանց : « Ազաաոլթ իւՆր կ՝իրակա­ կան ռումբերուն աատճառաձ՜ ճառաղայթաղորօ՜օն մութեամբ Մայիս 25ի երեկոյթը անուղղակի պա ՜

նանա յ այն ատեն երբ հայ մոդովուբդր զինուի աղդեցոլթեան , անոնց արտադրաօ՝ հա յրա յ ե ղ ջեր­ տաս խանն էր բո լո ր անոնց , որ պաՀ մը խորՀեցան

մինչեւ իր եղո ւ1ն դներ ո ւն ձ՜այրր »: Եւ կր հասնի մութեան եւ օդի ալիքներէն աււա^ եկահ՜ սաստկա­ գուցէ գ Ի^է Ղ*աշնա կց ո ւթ իւնը տեղատուութեան

այն °ՐՐ ՛Լոր նաիւաաեսահ՝ Էր : շունչ հովերուն ումդնութեան : ճամբուն վրայ է այս շրջանին ^է^՛

Մկրտիչ կր վճռէ իր եղբօր՝ Գէորդի ու խումբ Ինչ որ ալ րլլտյ այղ վարձերուն նպատակբ , ԱյԳՊէ" էէ սակայն :

մ ր րնտբուտօ–– տզոց հետ ում տալ յեղափոխական ան ո լր ան ա լի է թէ առ ա յ մմ անոնք զին ո լո ր ա կան Պարզ ակնարկ մբ Ղ՝ա շնակցոլթեան շաՀտծ՜

դորօ՜ին : Սահմանադրութեան օրերուն իրեն նեղ տեսակէտով կարծ՜ուած՜ին է ա փ մեծ՝ վտանգ չեն քուէներուն վրա յ ^ պիտի ցո յց տար ^ որ Հոր" Հո՝ ՜

կուգային Ո՚֊րֆայի ս ահ, մ աններ ր ։ Ան իր Հաւա­ սպառնար : Ազատ արձակուած՜ ո ւմ ե րո լ պա յթումը սանս բու գէմ ան կրցած՜ էր Հանեյ 543 ձայն ,

տամքն ու գործը կը տարած՜է բ մինչեւ. Հալէպ , նշանակէտեբու վրայ կրնայ ազդել միայն օգի ա - երբ շատեր գ ե ռ յամեցած՜ էին քուէատուփին առ —

ՀԼէյթուն է Տիգրանակերա ել Ա ասուն։ Պէաք է ը– լիքներով իբր՛եւ ճնշական տարր , ինչպէս նաեւ քեւ Հասնելու , եւ որոնց ներկայոլթիւնը պիտի
քիչ րան չի
սել թէ քյ օ թն,եղբա յ ր ե ան իր Համրաւէն շերմ ական ճառագա յթում ով կամ Հերմ ական ալի ք– կրնար գոնէ այս անգամ Հաւասարակշռել ընտրաւ

պարտիր իր մօտիկ րնկերնեբուն , կարիճ երիտա– նե բու արտաձգոլթեամբ , որոնք չեն կրնար երկար կան պա յքարը Հ

սաբգնեբու մեծ՜ խումբի մ ր ։ ք)ւնէր նաեւ մօտիկ տեւեյ , սակայն եւ այնպէս անոնց ճառագայթում - Շաբաթ երեկո յ , Հոգեկան տեսակ մը ը^դ^Ա՜

ընկերներու փոՔԲ շրՓանակ մըՏ տեսակ մը սպայա– ները կ՚այրեն կը մրկեն Հանգիպած՜ ամէն առարկայ ղում կը գգային բոլոր անոնք, որ եկած՝ էին իրենց

կոյտ , անմիջական մասնակիս իր բոլոր խոբՀուբգ ել շնչաւոր էակ ; սիրած՜ կուսակցութեան Հ ո վանաւոր ած՜ երի տա -

ներուն եւ ձեռնարկներուն : Տաբութիւն քիասթկէ– Հիէ~լէ - ռումբի այս երկրոբգ փորձէն աոա$ ^ ս ա ր գո ւթե ան ձեռնարկին ներկայ գտնուելու :Ա

լէնեանն էր իր ամէնէն մտեր իմ ը* յետոյ Աասունց ի կարգ մը գիտնականներ կարծ՜եցին թէ մարգկու - սի կա զգալի եզաւ , երբ յան պատ բաստ ից՚ է քանի

Աստուրիկգ ՏովՀաննէս Աիւմիկեան, վարսամ եւ. թիւնր մեծ՜ վտանգի մը առ^եւ կր գտնուի ^ նկատի մը ընկերներ ^ գաղափարը յղացան Հայկ • Ղ՛ատին ի

Լեւոն Լ^է պլէ պճ ե աններ , Ա կրաիլ\ Ա՛ ա ր տիր ո սեան , առնելով կուրին մէ^ գոյութիւնը երկու բաղագբիչ նպաստ Հանգանակութիւն մր բանալու :

՚Քէօր Միքօենս Մելքոն , եւ այլն : տարրերուն՝ կրած՜ինի եւ թթուած^ինի է որոնց ա - Ղ՛աղա փա ր ր դարձաւ վարակիչ :

Մ կրաի՛ձի գործ՜ին գլխաւոր ա՚բման՛իքն էր ռատինը՝ պայթուցիկ յատկութիւն ունի , ի՝սկ երկ–

ծ՜այրայեղ գազանա պաՀ ութ իւն ր : ՐՈՐԳ1ԼՃ կարեւոր ազգակ մ րն է կիզումի : Ո*֊շ ատեն , կէս գիշերէ ետք , Հրապարակ գըը~

ԱՀ ա ւաս ի կ ք&ալիլ ա է յ ի աՀա բեկումը։ Այ" Ըստ այսմ , եթէ ծ՜ովին լՎ՚ը ^"^՚կէր ել Հիւլէ ուեցաւ ան , ու աՀ ա ընդամէնը քսանըՀինգ վայր —

Հարուստ գա ղան ր ամ էն օր գէաք մր կր ստեզծ՜էր ռումբր կրածինին մէ^ յառա^֊ բերէր շղթայակերպ կեանի մէ^ գոյացաւ աւելի քան քսան Հազար վւեսօ ,

Հա յեր ու Հ ետ • թուրքերն անգամ ձանձն բացած՜ Հակազղեցութիւն մը , նման արեւին , ամենամեծ գումար մը։

էին ։ Ա կր տի չ կր Հետապնդէ օրերով ձա ս Թ՛ուր քր աղէտ մը պիտի պայթէր մարգկոլթեան գլխուն ; Հա յաս տան ի Հ ետ կապուած՜ կա զդուր ի չ ձեռ *-

եւ կր յազողի % Արճարանէ մլլ գուբս ելած՜ մամա՜ ինչպէս ծանօթ է , արեգակնային ^երմ ո ւթ իւն ը ա֊ նարկ մը կար ( ու մանաւանդ զայն Հան րութեան կր

նակՏ ականատես ^ԼքԼէլաձ *Ս>^Է *^լՀ՝> ^ալէ,էէ ^յլ՜ աս ^ կուգայ կրած՜ինին Հէէիօմի վա խակե ր պո ւմ էն ։ ներկայացնէր Ղ՚աշնակցոլթիւնը ։ Այն կուսակցոլ -

Ք՝ամսլուրաճի օղլիի մի^եւ։ ՝ք՝իչ վեր^ կր մօտենաք Ք՝ող թէ նմանօրինակ վարկած՝ մր կարելի չէ իրա- թիւՀ՚ը , ո րուն գէմ խա չակրութի ւն էին կազմ ած

Խալիլ սլէյ իր երկու ընկերներով ։ Ա՝ կրաիչի ա աս՜ կանու իժիւ՛ն ղարձնել կնկատի առնելով որ^ մէկկոգ* ընգամ էնը մ էկ շաբաթ առա^ իր անանուն Հակա­

շ^ին գործեր կ՝ ԸԷԼա յ կա սլա րի Հ ա ր ո ւա ծ ո վ մ ը մ արեք մ է իլրանիռմը կամ ռատիօմը Հազուագիւտ . տար՛ ռակորդները *

անոնցմէ մէկուն բռնած՛ լապտերը։ քք)՛ալիլի (Լնկեր~ բեր են բնութեան մէ^ եւ չեն գտնոլիր չափազանց Ուստի ներկաներր բոլորանուէր բացին իրենց

ները իայս կուտան ^ ձգելով իրենց գինով ընկերը իւտացեալ վիճակի մը մէ^^ եւ միւս կողմէ՝» ա յղ. քսակները եւ բերին իրենց սիրայօմար մասնակցում

փողոցին ^՚է^՚Մկբաիչ մէկ վայրկեանէն կը լրացնէ Հ ակազգե ց ութ իւն ր կուրին մ է^ կր պաՀանֆէ ներ - թիւնր Հանգանակութեան ;

անոր գործ՜ը) ու ասլաՀով տուն կր Հասնի։ կայոլթիւնը բորակած՜ինի ել բնած՜ուխի՛, տարրեր՝ վ չի յի՝շեր գ որ փոքրոգի մարդիկ ամիսներ

(Հ ա$ ււ րգ ւա լ ա ո ւն քաղաքը յուղումի մէ^ է I որոնք խիստ աննշան քանակութեամբ կը գտնուին շարունակ թուզթ մրոտեց ին , Հանրութեան ցո յց

Ղ՚իշեբանց սպաննուած՜ էր ք(ք՝ալիլ "ւէյ(Լ՛ Ւբրեւ ծովուն մէչ ։ տալու Համար թէ Հայկ –Ղ՝ատ,իւ անո ւնո վՀ աւա քուած՝

մարդասպան կը ձերբակալեն ք^՚ամպո լրաճիւ օղլին , Պ իքին ի ի երկրո րգ փորձին ատեն՛, ընղծովեա ք դ րամն երր կ՚երթան Հալելու Ղ՝ա շնա կցական զեկա–

կա խաղան բարձրացնելով ։ Ա ^էՐ"1^^ յաջողած՜ Էր ոչ Հ ի ւ լ է ռումըը նախատես ուած վայրկեանին պայթե– վարնե ր ու գրպաններս ւն մ է ^ ^ թէ եղածը պարզ

միայն ար իւնարբու սրիկա յ մ ր մ աքրել ^ այլեւ ցաւ ամենասաստիկ ումզնոլթեամբ ^ ծ՜ովուն ^ուրր գրամ ա շո ր թ ո ւթ իւն մրն է եւայլն ։

մեղքբ ձգել նոյնքան Համբաւաւոր ոճրագործի մր բուռն կերպով վեր նետուեցաւ , Հասնելով 400 կողովուրդին գիտակից ել Հայրենասէր զան"

Վրայ ել գա յն կախաղան գրկել։ Ս՝ կ ՚րէհ ի շի դո լԲծե՝** մեթը բարձրութեան մը , մինչգեռ մուխիդ ծ՜ուխի զ ււ ւ ածը շատ կարճ ^ի^ոռի մը մէ^ բերաւ իր մաս­

րէն մաս մը գրուած՜ է 1 933ին Լոլթերի <
Հերոսամարտը^ գիրքի" ՚ ^ է ^ ո Լ՛ ււ պա ո ած՜ է, գէպի երկինք մինչեւ 3000 մեթր ։ Միեւնոյն ատեն զե լով Հա կա գա շնա կցական քէիքին , թէ ոչ ^էկ

Երկրո րգ գի՚բք մը^ 127 է^« «Դիւցազնական Հա - եռացած՜ Հյուրի վիթխարի "^էէքեեր Պ իքին իի ծ՜ովա­ արժէք ունին զրպարտ ո ւթ իւննե բ ը որոնցմով 1լ՚ո -

յորդին» լո յս տեսաւ \ 937ին , Տ\ակոբ Հիսայեանի լիճէն գէպի ցամաք կը խո լմէին ^ առանց սակայն ղողեն իրենց օրկանները յ

կողմ է ։ Կ^արմէ որ ամ էն Հայ ընտանիք ունենա յ ^ ո ՚ ֊ Ր ի յորձանք առա^ բերելու ^ Հակառակ մասնա­ Ասիկա դաս մ ըն էր Հակադաշնակցական մա —

մէկ օրինակ ։ գէտներու նախատեսութեան : մ ուլին ու մ իանգամ ա յն Հ ամ ակրանքի առոզ^ ու

Ի՛սկ այմմ ուրախութեամ՛բ կդիմանանք թէ Ամ– Ամ էն պարագա յի մ է^ , 88 մ արտ անաւեր է եւ զեղուն արտայայտութիւն մը՝ Հանդէպ Ղ՚աշնակ -

մեր ի կա յի մէ^ կարող ընկեր մր ձեռնարկած՜ է զանազան տեսակ նաւերէ բաղկացած տորմիղը ^ որ ց ո ւթեան :

Հ րատարակելու Ո՚֊րֆայի ամ բոդ^ պատմ ութիւն ը , իբր նշանակէտ կը ծ՜առայէր , մեծ՝ վնաս չկրեց Այս ան կ ի ւնէն դ իտելով շա բաթ իր իկ ո ւան

երկու Հատոր ; Հիւ֊լէ ռումբին պա յթում էն ։ Ամենավեր ^ին լոլրե ֊ ձեռնարկը գ ան կը դառնայ եզական դէպք մր մեր

Ամէն Ո ւ֊րֆաց ի պէտք չէ մոռնայ Հայրենիքի բու Համաձայն , ծ՜ովա՛մոյն եղած՜ են՝ մարտանաւ շրջանի կուսակցութեան պատմութեան մէ^ ։

ազատութեան Համար զոՀուած՝ Հերոսներուն յիշա»ա մը , փոխադրանաւ մր^ 4 սուզանաւեր , քարիւղա­

տա կը ։ Պէաք է տա րին գոնէ մ էկ անգամ պատմ ել տար նաւ մը եւ թեթեւ մակոյկ մը։ Աւելի կամ
նուազ չափով վնաս ո ւած
իրենց զաւակներուն ա յղ քաջագործութիւնն երր ։ սակայն անոնք ներկայիս են նաեւ ուրիշ նաւեր , կարապետ կարապետեան , ք՝անիկ Փ ա փ ա զեան եւ

Մ ԻԼ՛՛1 յիԼ^սՔ մեր ամէնուս սի ր ե լիԱ ՚ԱՀա րոնեան ին կուրին երեսր կր մնան։ յո յն տասնապետը ։Ղ՚էպքի բուն պատասխանատուն

խօսՔԼՀ*—՜ «Այսքան էաբիք թէ մոռանան մեր որղիք, Հ•ՏԷՐՈՍԿԻ Տակոբ Փափազեանը փախստական Հ ^ Հ Հ " 1 / " ^ է էբ

թող ոզ^ աշխարՀ կարգայ Հայուն նախատ իք՝» : գատը զատուեցաւ ընգՀանուր դատէն ։

3 ա բղա՛նք բոլոր անոնց , որ զոՀ ո ւեցան յանուն Առածին վկան բուն իսկ պա տ ա ս խանա տ\ո ւնե ր ը

ազատութեան : Այ՛ դ ա ւ ՛ դ ա տ մը ՚ Բ ս ա Ա թ ի ի Ա կ ձերբակալող ոստիկանն էբ ո ր պատմեց դէոէՔԷՀ ՝

Ղ՚մբախտաբաբ , 2 3 պաշտպան վկաներ որ

ՑԱԿՈԲ ՀԱՑԱԳՈՐԵ-ԵԱՆ նախապէս ներկա յա ցած էին , տգոց բարի վա րո ւց

ԽՄԲ Մօտ երկւււ ամիս սսսսջ , ՚Քսսաթ՚իի մ աս ին վ կ ա յելու , եղած ճնշում ի *Լրա / »

իրեն Հետ գերեզման չտարալ ։ Ամէն յանցանք Հիմ– մէջ հրեք հայ երիտասարդներ եւ յ ռ յ ն տասնապետ խո ւս ա փ ե ց ան *Լ^1ա յ^էէ 1 Պա շտ տանողականներ էն

լէրի պատանքին մէ^ փաթթռւած՜ չէր ւ Հ/՚ք^լէր ա/** մր (յինովնալռվ, փ ս բ ձ ե բ է ի ն վար աււնհլ կամ ետք է ^ԼԱՐԳՐ եկած՜ էր ընգՀ * դատախազին ։

յ իմ ար Ս՝ եսիան էր որ պատերազմ ը սկսաւ առանց գօւղնպլ ե ր կ ո ւ հելլենական դ ր օ շ ն ե ր ։ Ա յ ս դատա­ Պարոն դատախազին ճառը գրեթէ յարգանքի

չաըծ լի թի ւ պատերազմը շարունակեց պ ա ր տ ե լ ի ք ա յ լ ր շ ա տ ծ ա ն ր տ պ ա ւ ո ր ո ւ թ ի ւ ն <յոր» տուրք մ ըն էր Հա յո ւթեան ո լ ձագկումը մեր
որեւէ
պատճառի ։կեանքէն բամնուեցաւ ճիշտ այն­ ծհց , մտահոգութեան մատնելով հայ դազութբ : կարգ մը Հ ելլէն Հա յր են ա կիցն ե բու տգեղ արարք–

պէս ինչպէս ապրած՜ էր զա յն • կեղծարար մը , Հարկ եղաւ հաւաքական եւ անհատական դիմում - ներուն։

քանի որ պաշտօնական թոլգթ մբ ձգեց իր ետին ներ կատարել, ի ՚ ն դ ի ր բ լուսաբանելու եւ ամրո - - « Ղ՝ատա րան ը , ըսաւ Պ * դատախազը , լայն

ըսելու Համար թէ կռիւի պաՀուն ինկած՜ էր։ Այս իային կիրքերր զսպելու համար։ կը բանայ իր դռները Հանրութեան առ^եւ , որ կա­

այն մարգն էր զոր ներկայ ամբաստանեալները Ա թ է ն ք ի « Ա զ ա տ Օ ր » է ն կ ՛ ի մ ա ն ա ն ք թ է դատա­ րենայ Հետելիլ դատավարութեան ։ Աակայն , երբ
վարութիւնը տեղի ունեցած է Յունիս 8ին, բարե­
Հռչակեցին իրենց առա^նորգը։ « Հիթէէր գլխաւոր նպաստ պայմաններու մ է ջ ։ Հանրութիւնը իր ա րտայա յտ ո լթեամ բ 1լուզէ ազ–

չար ՛ս գ ործն էր , բա յց ամ բաստանեա լներ՛ը արիու­ դել դատարանին վրայ կամ ուղղութիւն տալ անոր,

թիւն մը ըրած չեն ըլլար , ո՛չ ալ ճշմարտութիւնր Ժամանակէն ա ււ ա Հ , մոդովուբղր դատական այն ատեն արդարութեան կ՚իյնայ պատմել այդ–

ըսած կ՝Ըէէաս) Ե Ի ^ Է ամէն յանցանք բարգեն անոր սրահր լեցուցած՝ էր արդէն։ Փոքրաթիւ Հայեր պիսիները ։ Ղ՝մբախտաբար իմ բացակայութեանս

ուս եր ուն վրա յ ։ Եթէ մ եռն ո զն եր ը ա յստեղ ըլլա­ ալ վախնի վախ կբ հեաեւէին դատավարութեան։ ատեն գտնուեր են մարդիկդ արոնք Համարձակեր

յին վկայութիւն տալու եւ իրենց գէմ արտասան­ Խ որհ րդաւձո բ փսփսուքներ տեղի կ՚ունենային մեր են դատական պալատը մտնել ու քաջութիւնը ու­

ուած՜ բառերուն պատասխանելու Համ ար , ներկա ք հելլէն հայրենակիցներու միզելէ Վերջապէս զան­ նեցեր են ատեանի նախագաՀ ին ներկա յան ալ ու

ամբաստանեա լներ ո ւն կատարած՜ գերին մ ասին դր զարկաւ եւ դատական կազմ ր տեղ գրաւեց : պաՀան^ել^ որ խստօրէն պատմուին ոչ միայն դէպ­

մ ենք Հաւանաբար աւելի յստակ գաղափար մր ՛հատարանի համակրելի նախադահ ր հազիւ քին Հեղինակները ^այլեւ ամբող^խազաղ ու օրինա–

կազմած՜ պիտի ԷՀԼԼայիսք՛ Ւրականութի՚ւնը այն է բազմ ահ՜ իր աթոռր , իր մօտ կանչեց դատարանի պաՀ Հայ գաղութը , կարծ՛ես Հ ելլէն արդարութիւն

որ\յացիները ճշմարտութենէն խուսավւելոլ իրենց կարդասլահ ութեան հսկիչ ոստիկաններու սլեւոր , գո յ ութիւն ունեցած՝ ձՌԼԼա Ր կա։^ Տ"*–նաստան վա յ~

սովորութիւնով Հիմէն կը քանգեն իրենց պաշտ­ ու բոլորին լսելի ձայնւով մր ազդարարեց յիշեալին բենին երու երկիր մ ր եղած՜ ըլլար , որ մէկ երկու

պանս զա կաններ ր ։ Աուտը հացիներու ամէնէն սի­ թէ, ինքր սլատասխանատոլ է դատական սրահին Հոգիի արարքը վեըագբուէր փոքրամասնութեան

րած՜ Հնարքն է եղած՜ միշտ։ Եթէ տարիներով ա֊ մէէՀ՝ նոյնիսկ ամենափոքր արտայայտութիւն կամ մը։ Հազար ամօթ այգ անձերուն , կեղծ՝ Հայրենա–

նոնք կրցած՜ են խաբել մարգկութիլնը, ուրեմն չշոլկ մր լսուելու պարագային , իսկ դուրսր , ցոյ­ սէբնեբուն * մենք այստեղ կը դատենք երկու Հել­

պէաք չէ զարմանալ որ Հիմա այս ատեանին մէթ ցի սկզբնաւոր ութիւն մր պէտք է զսպոլի ամենա– լէն քաղաքացիներ եւ աչ թէ Հայեր։ Այն որ Հել­

ալ շարունակեն իրենց սովորութիւնները ; Եթէ ը՜ իսիստ կերպով Հ լէն քաղաքացի է՝ Հելլէն է^ րլլայ յոյն^ թուրք ,

սէինք որ անոնք յանցաւոր չեն , ուրեմն ճիշտ պի­ Ներկայ Հա յերր լայն շունչ մր առին։ Ղ՝ատա– Հայ կամ Հրեա յ • ասիկա պէտք է Հասկնան բո լո­
ու վեր^ացալ եւ
աի ըլլար նաեւ յայտարարել թէ պատերազմ ալ վարութիւնր սկսաւ օրինակելի կար– րը* այլեւս պէտք է վեր^ գտնէ խտրական ոգին

տեղի չունեցաւ.^ սպէսնգ չկատարուեցաւ, ոճիրներ գապահալթեամբ : ասիկա՝ ի փառս (Հունաստանի »:

չգործուեցան »: Ղ՝ատապարտեալ\ի աթոռի վրայ բազմած֊ էին՝ Յետոյ քննելով իր էութեան մէ^

Fonds A.R.A.M