Page 3 - ARM_19-1946_02
P. 3
-4 , 3

ԹրքակաԱ պատՎաթիւԱ ք^ը Պատմութիւնը հետեւեալն է. Հե՛ք, աՕցած
^ԽնսէբվաթՈԱաւ^Տ/
Շ ահ մուրատ եան Փարիզի

ԱքՎ Շաւհմ\հ\է՚ատեաևի կեաԱքհԱ ընթացքը առա կնութեամբ ւաբտ ած ըլլա լո վ Հան­

- - - « ր – ,~~ դերձ , Հակառակ իր բազմաթիւ դիմումներուն պե­ Կուդաթս մեղի Հետ։

ԽՄԲ — Պպսոյ ժամանակ թ ե ր թ ի ն խմբագիրը տական Օփերան կը մերմէ բնդունիլ զայն, առար­ Պատասխանս ժպիտ մը կ^րլլայ 1
հետեւեալ պատմութիւնը կը պատմէ Մարտ 12ի եւ
13ի թիլերուն մէջ : կ՛արտատպենք վերապահոս– կելով թէ օտարահպատակ է : Ե ր ի ա ա ս ար ւլ ր թ-էսՕՈՀ» Կ ի ըա կի է ։ Ա արտի արեւբ սկսեր է ողողել ա–
թեամբ : Անշուշտ իրազեկներ կը լուսաբանեն
"V Ղ.ոլ՜ԼՀհ. էք նիւթական միջոցներէ , այս կացու - մէն կողմ ։ Ղ^իւղբ Հարսանիք է բոներ։ Հեռուն. Հ

թեան աււ^եւ յուսահատութեան կբ մատնուի։ Աքա Մ աստառբ ,֊ իր սէգ կատար բ կրկինքին կ՚բսես , կը
գա յն
եւ իր միւս ընկեբնեբբ կբ ջանան սրտապնդել յե - Հ ամբուբուի արեւին ոսկի ճառագայթնեբուն Հ ետ ։

Անցեալ շարթոլ երբ Անգաբա Էինք, իրիկուն եւ օր մըն ալ երկար խո րՀ բգակցո ւթիւններէ կենդանի շարժում մը կայ։ Երգ ոլ ժպիտ։ Ո*~

մր •Բաբփիչի մէշ պատահաբար հանղիպեցանք ծա– ա ո յ - կ՛որոշեն որ՛էքաՀմ ո ւր ատեան դիմէ Փարիզ այսպէս , քիչ մը Հոս ու Հոն, Համաչափ ուրախու­

նօթ վիպագիր Աքա Կիւնտիլյլի եւ Անատօլու հեռա­ գտնուող մ եծաՀ արուս տ Հա յո լ մը - աջակցութիւն թիւն մ ը կը տարա ծ ո ւի մ եր փողո ցնեբ ուն մ էջ ։

գրական գործակալութեան աւագ խմբագիր ՛ՐԷ րա­ խնդրելու Համար անկէ ։

մի ՜Բուրապայի։ Աիասին ճաշեցինք : Թելադրեցինք էք աՀ մ ո ւ ր ատ եան ի որ Փարիզ Ներս կը մտնեմ, կբ ժպաիմ մօրս եւ, դարձ­

քԱօսակցոլթիւնը միջազգային քաղաքականու­ գտնուող իր Հարուստ ազգակիցներուն գիմ^*լով եալ ետ կբ վերադառնամ ։

թենէն փոխ ագ ր ո ւե ց ա լ Թուրքիոյ ներքին Հ արցե– կացութիլնբ պարզէ , նիւթական եւ բաբո յա էլան Ո^ւր , տղաս , ոռլբ այդպէ՜լս բաարգ։ա
Որո0լ Հոդ, ՝• Կը
բուն– ուր ատւաՓին գիհ՛ին վրա յ եկաւ տեղ գրաւել աջակցութիւն մբ ա պա Հո վե լու Համար ։՛ԷքաՀմ ոլ - ուժգնօբէն, Ջեմ լսեր անգամ Գոռ եմ

թուրքեւՀայ յա բ ա բե ր ո ւթի ւննե ր ո լ պարագան : բատեան դժկամակութիւն ոոյց տուաւ Հանդէպ դուռը կր բարձրանամ տանիք, ուր

Աքա Կիւնտիւզ խան գա վառուիք եամր սկսաւ մեր այս թելադրութեան ։ Այդպիսի դիմում մբ իր Վարդապետենց 3ակո րը , Մ ո ւր սւ տ են ց Վաբգանբ

խօսիլ այս նիւթին շուրջ եւ թուեռ իր իսկ կեան­ արժանապատուութեան դէմ կբ նկատէր ։ Ան • տա­ եւ , Թագոյենց Առաքելբ կը սպասեն :

քէն կարգ մր յիշատակնեբ - որոնց քաղցր ոգեկո­ րիներով շունչ եւ Հոգի սպառեր , ամէն զրկանք - Կը ժպտինք ու կը նայինք երկինքին ։ Արեւն ալ

չում շ կր յուղէր ղինքր։ նե բու տոկացեր էր իբ վկա յա կան բ ստանալու հ ա\— մեղի կը ժպտի ։

Հա մ իա ե ան շրջանի թուրք ե ի իտասար գութ իւ­ մար : Եւ Հիմա չէր ուղեր իր երազներու բարձուն­ Ի՛նչ աղուոր արեւ կայ։

նբ շատ բան կբ պարտի Հայ մ՛տաւոբականութեան քէն վար իջնել։ Անունբ սիրեմ, կեանք կուտայ ։

եւ մանաւանգ թ՜ուրք բեմի Հայ ա ր ու ե ս ա ա գէ ան ե– եյ բա խո լսեց ինք ո ինքը եւ ըսինք թէ իր բաղ - Մէկ սիրտ , կ՛որոշենք մեր երթալիք աեղը ու

Աէ բոնք իրենց բաբո յացոլցի չ թ ա– ձան քներուն ի րականացմ ան Հ ամ ար այդ դո հ ո ո ու­ կը մ եկն ինք ։

՚ , Ր –1ԷԼ Կ՚անցնինք գիլզին մեծ ճամբէն , ոլ կանգ
ւե րախա գով Հրլ պարակալին
գ ասա ի ա բակ ու - թեան ալ պէտք է յանձն առ ո ւ բլլաբ : Համ ողուեցաւ (լ առնենք Նոր Ազբիւրին մօտ ։

թեան գերբ կբ կատարէին եւ Արեւմուտքի Հե, եւ դիմեց մեծաՀարուստ Հայոլ մ բ ֊ որ այգ թուա­ Հոս, կը կենանք պաՀ մը ու կը նայինք իրա­

շփումներէ զրկուած թուրք երիտասարդութեան կաններուն Փարիզի մէջ Համբաւ կբ վայելէրիբրեւ րու։ Արեւը) ջաՀի մը պէս կախ ուեր է մեր գլխին

առջեւ արդիականութեան եւ նոր գաղափարներու քարիւղի իշխան : ՛ի ժ բա խ ա ա րա ր ալս րոպէին ա - վրայ։ Վսերէն սուր ել մաքուր օգ մբ կուգա յ ու կբ

Հորիզոններ կբ բանային ։ նունբ չեմ յիշեր այդ անձնաւորութեան : լեցուի մեր ռունդերբ։ Թեթեւութիւն մը կը

Աքա Կիւնտիւզ ապա խօսեցաւ Փարիզի իր յի— Ընդմիջեց ի եւ Ա՛ անթաշօֆ , րս ի ՝. զգանք ։ Մեր երակները , սովորականէն տարբեր

շատակներէն , որոնք յայտնի է թէ մասնաւոր տեղ Ոչ , Աանթաշօֆբ չէ, ուրիշ Հայ մը, նոյն­ կ՚ուռին ։^ Աիբտեր խաղ կ՚ելլեն ։ Ուրախութիւն մբ

մը կբ գրաւէին իր սրտին ու մտքին մէջ՛. պէս քարիւ֊ղի յ ա յ տ ս է Հանքատէր ւ կը խաղայ մեր մատղաշ գէմքերուն վրայ։ կ՛եր­

Երիաասաբդ էինք –շատ երիտասարդ֊ բսաւ Եւ Աքա - շարունակելով դարձեալ* գենք սիրուն , շատ սիրուն երգ մը , որ մեր վաք**

ան ւ Տաճախ ղրկուած կը մնայինք մամոնայէ եւ Շ ահ մ ուր ատ ե ա ն կբ դիմէ այգ անձնաւորու­ ժասլետբ սորվեցուցեր էր մեզի * -

իսթանպոլլցի կարպիս ին - Ւղմիըցի Օննիկին ու թեան ել կբ պարզէ ամբողջ կացութիւն ր ֊ յա յտնե\– Ազատճ Աստա֊ած այն օրից • • •

Աելանիկցի էքիւքրիւին Հետ քով քովի դալով մեր լով թէ Հակառակ «Բօնսէրվուաթւ ֆի քենու - Ու յանկարծ մեր թեւերը կը սօթտուին ։ Փե­

գր պանն ե ր ո ւն վերջին մնաց ո րգ սուեր ը իրարու կր թե անց մէջ առաջնութիւն շաՀած բլլալուն • Օփե– շեր կբ զարնուին մեր գօտիին ։ Կը վազենք , կը վա*–

միացնէինք ճաշ մը Հայթայթելու Համար ւ Օր մը րա յի տնօրէն ութ իւնբ մերժած է ըսդոէ–սիլ Ղ1՚աՔՐ զենք որքան որ կրնանք : Յամաո^ , նախանձելի

օրանց իրարու սիրտ չկոտրեցինք։ էքիւքբիւ շա - եւ դեր տալ իրեն, առարկելով թէ օտարաՀպա - պա յքար մ բն է ոբ ինկած է մ եր մ էջ ։

բաթներով չզատուեցաւ կարպիսին սնարէն - երբ տակ է իսք ՚

ան ծանր թոքատապով մը անկողին ինկած է Լ՛ ՝• Բար իւղի իշխանբ անտարբեր երեւոյթով մբ Մ էկ չ է Վոլս ո անցանք ա յգինեբու առջեւէն ,

Աքա յանկարծ Ընդմիջելով խօսքը , Հաբցուց * & ա Հ մ ո ւր ա ա ե ան ր մտիկ ընելէ վերջ , կը ճամ բէ կտրեցինք ընդարձակ դաշտը ու Հասանք Թեւերով

էքաՀմ ուր ատեանը կը ճանչնա^ք : զայն, սլա տ ո ւի ր ե լո վ որ շաբաթ մը վերջ դարձեալ Հոս կանդ կ՚առնենք։ Մեր սիրտերը կը տըո–

ինձմէ առա 9 Շերամի նետուեցաւ , Վա յո» պա­ Հանդիպի իրեն։ վէհն ։ Բբտինք մբ անրնդՀատ կբ քամուի մեր ճա­

տասխանելով եւ բսաւ թէ քանիցս առիթը ունեցած Մեր Մշեցի բարեկամը այս պաւլ ընդոլնելու– կատներէն ։ կբ Հեւանք ։ Բայց որո^ւ Հոգ ։ Ո^՝վ կր­

է լսելու զայն իսթանպուլի մէջ։ թենէն Բ"լորովին սրտասբեկ, եկաւ գտաւ մեղ ու նար արգիլել այս յառաջխաղացումբ , որ բնու -

՛Արդարեւ , իսթանպոլլցի Հ աս ու ււ սեք. ՚ՅԳԸ. » պատմեց բոլոր եղելութիւնբ : Ցաւ զգացինք եւ թիւնր դրած էր մեր կուրծքերուն տակ։ Ոչ ոք։ Ո*~

1908/՛ Սահմանադրութենէն վեր9 առիթը ունեցած նո յնիսկ ըոդվզեցանք ա յ դ քարիւզի իշխանին դէմ խօլ պայքար մը դարձեալ կբ սկսի մեր միջեւ ։

է մօտէն տեսնելու ել լսելու հռչակաւոր ւ+ԷՕօր որ իր օժանդակութիւնբ գլացած էր աբժէքաւոր Բա յց ա յս անգամ ծաղիկի պա յքաբը ։ Որ կը Հրա–

էքաՀմուրատեանը ։ իսկ նորաՀաս երիտասարդնեբբ ազդակից ի մբ : Բայց ի°նչ օգուտ ։ Ուրիշ բան չէր Հրէ, որ կը խանդավառէ եւ, որ կաաաղօրէն մեզ

Հաւանաբար անունը միայն լսած են այղ ու ա զան­ գար մեր ձ եռքէն , այլ միայն մխիթարել էքաՀմու– կբ նետէ այղ բաց, այգ խոպան դաշտին մէջ՛.

գա լոր արուեստագէտին - որ եթէ չենք սխալիր ր ատ ե՜ան բ ։ Մեր քայլծրւ, վեւ

տխուր վախճան մը ունեցաւ ։ Այս միջադէպէն քանի մը օր վերջ էր^ Դ Ա Ր ՜ դիկտեր ։ Բայց Հետաքրքրական տեսա կ ծա -
են կարմիր կա -
Զարմացայ թէ խօսակիցներս ինչպէ®ս կբ ձեալ բոլոր Թուրքիացինեբս նստած էինք ՚Բառթիէ
պո յտ գո յԱերբ ։ Ուր որ կբ Հ ան դի պին ք , մ էկ գա­
ճանչնային ղա յն ։ Աքա Կիւնտիւզ ան մ իՓապէս բա­ Լաթէնի մեր ծանօթ հաւաքատեզին , երբ յանկարծ
ւազանի Հարուածով կր փորենք ու կը Հանենք։ Այս
ցատրեց թէ Փար ի զի մ է ջ ծանօթացած ու բաբե - Հյահմոլըատեանի բնակած տան դռնապանը եկաւ
որքա՞ն տեւեց ։ Զենք ղիտեբ : Մէկ ալ տեսանք , որ
կամաց ած է էյաՀ մուր ատեան ի , եր ր ան տակաւին հել ի հեւ ու ըսաւ թէ Օփերայի Տնօրէնութիւնր
մեր դօտ ինե ր բ տեղ չունին : Փունջեր բ շղթա յի մը
նոր աւարտած էր ՝ք՝օէ1սէրվա|) 1111Ա11^/ : Այս առթիւ ստիպողաբար զինքը կը փնտռէ է
պէս կախուեր են։ ԱնդՀատեցինք։
Աքս պւ 7մեց նաեւ Հետեւեալ դէպքը ոբ շատ Հե­ Շ ահմո ւր ատեան գնաց։ Էթիլքբիլ, կարպիս ու
տաքրքրական Հիմա , այս ծաղկեփունջերը մեր կուրծքին ,
է– մանաւանգ անոնց Համար ֊ որոնք ես հ ետաքրքրութեամ բ կը սպասէ ինք անոր վերա­
պիտի փորձեն յաղթական մարզիկներու պէս տուն կբ վերադառ­
օր մբ դրել Շահմար ա տ ե ա ն ի կեն - դարձին։ Արդարեւ , քանի մբ էք ամ վերշ^ ճառագայ­
սադր ոլթիլնը
։ թող դէմ քով մը եկաւ մեր առշՀել ցցուիլ ահ մ ո լ.– նանք ։ Մ եր սիրտեր ը , ուրախ ուրախ կբ տ ր ո ւի են ։

բատ, աւետելով թէ Օփերայի Տնօրէնութիւնր Մարտի արեւին Հեաքբ, որ կարմիր կնիքի մբ պէս

կարդացէք պատ եր ուն վրայ յա յա արա բութի ւննե֊ պայմանադրութիւն մր կնքած է իրեն հետ, «ա– դրոշմուած է մեր դէմքին, Հպարտ երեւոյթ մր

բբ եւ պիտի չտեսնէք որ գործ մը յի չատակեն անոր ուստիի ներկայացումներուն մէշ1 <Տ.թէնօր»ի գերր կուտայ մեզի։ կ՛երգենք։ Չարաճճի գառնուկներու

Հեղինակ բ մ ոռնալով : ԸԱայ պատերազմ էն աո աՓ , իրեն տալով : պէս կը ց ա տ կռա ենք աջ ու ձախ ։

ԼՀԱայ վերադառնալէս ի վեր՝ կր տեսնեմ թէ նոյն Հյնորհաւորեցինք զինքը : Բոլորս ալ ուրախ իւ աՀա գիւղը ՚ Ե*– աՀա մեր տ ո ւն ր ։ Մ այրս ,

անմեղ ղան ցառութ իւնբ կբ շարունակս լի ։ ՛Բանի էինք։ Այդ օրը մինչեւ առաւօտ խրախճանք եւ սեմին վրայ, թեւեր բ բացած կը ժպտի ։ Կը Ժպտիմ

ոբ մեր պարտականութիւնն է մեր դործերը մեր ցնծութիւն կատարեցինք։ Վերջապէս ներկայաց - ես ալ։ Բայց միայն առյսքան ։ Զեմ գիտեր ։ Երբ

Հասարակութեան եւ օտարնէբուն ծանօթացնել , ման թուականը եկաւ։ Շ ա հ մ ո ւր ա տ ե ան մեզի Ա՛ աչքերս բացի , տեսայ , որ երկու տաք է.րԻ^սռՐ կր

պէտք է ոբ այդ աշխատանքներ բ ըլլան լիակատար՝ է կարգի թիկնաթոռներ տրամադրած էր։ Ներկայ Հանգչէին ճակտիս կարմիր կնիքին վրայ։

Երբ Համբաւաւոր Ւ1, 1Հւ61ՈԶՈՈ իր մեծվար երաժշ - եղանք։ Երեկոյթը աննախընթաց յաջողութիւն մր 0Հ րսէքէ արել եւ աշխաբՀ , կա0յ արդեօք աս­

տական բառարանին մԷջ կէս սիւնակէ աւելի նուի՛– ունեցաւ։ Հյ ա հմո ւրատ եան երկարատեւ ծափեր կէ աւելի երջանիկ պաՀ մանկան մը Համար , երբ

բած է Հայ երաժշտութեան եւ Հեղինակներուն, ՒՍ՚Յ 1 ծաղկեփունջ ստացաւ ել բոլոր գե ղա ր ո ւե էէ­ կը գտնուի իր մ օրբ բազուկներուն մ էջ՝ ճակատ բ

մեղի կը մնա յ աւելին բեել։ ս՜ ական քննաղատներր անվերապահ դրուատիքի շրթներուն ։

ինչպէս ըսի ֊ այս առաջին պարագան չէ : Ա - տոգեր նուիրեցին անոր Հ ԾԱՏՈՒՐ ՊԷՐՊԷՐԵԱՆ

Հասարակ թ ղթ ա էլի ցն ե ր ը արտասանուած կտորի Այո բոլորը լաւ։ Բայց ոչ Հյ՛ ահմ ո ւր ատեան եւ

մը Հեղինակը յաճախ կը յիշեն, բայց երդուած ոչ ալ մենք չէինք կրցած հասկնալ թէ ինչպէ՞ս 0–

երդի մը ոչ% Այս խնդիրը թերեւս մասամբ արդա՝– փեբայի անօրէնութիւնը յանկարծ իր մերժողական ԱՑԱ ԱԼ ՇԱՀԱԳՈՐԵԵ8ԻՆ • ••

բացնեն - ԸԷսռ՝լով ի^Է ԾՐԴՈԷԷՐ ԱԱՐՂ. սԻսո*Լ մբն է , ԳԻՐՔԸ փոխելով յօժարած էր պա յ մ աասնաւո րու Իւ Պոլսոյ «Վագրթ» լրագիրը (10 Մարտ) , Թէհ–
Շահմոլրատեանի րանէն Երեւան փոխագրելով եւ սուտ իրաւ իրար
ինքն ալ իր երգածի Հեղինակին անծանօթ ԷՀ Բայց հետ։ Հետաքրքրուեցանք : Ահ

նոյնը պ ատա՛հ*աած է նաեւ արուեստագէտներու եր– լուծումը այդ գաղտնիքին խաոնելով , կը ծաղրէ իրանահայ Աւագը, որուն
աշնան
գա՚ծներոլ մասին : Որքան կը յիշեմ , անցեալ ՚Րարիլզի այն մեծահարուստ հայ հանքա - պատմոլթիւննհրր շրջան կ՚ընեն բերնէ բերան– —

պատահաբար ուշադրութիւնս դըաւեց Ա աըսէյլի աէըը որուն դիմած էր ՀՀւսհմո եան օժանղ "Բսանհրորգ գարուն մէ$ ենք։ Միայն գիաոլ–

թզթակցութիւնը Դաշնակցութեան Օրուան նոլիր– կոլթիւն խնդրելու , երիտասարդ « թէնօր »ին թիւ1ւր կը տիրապետէ ամէն բանի։ Աւնինք, քի -

֊ուած ել նշմ՛արեցի որ բոլոր արտասանուած կտոր­ 11/ատմոլթիւնր լսելէ վերչ^, հրաման կուտայ իր միագէտներ, որոնք դժոխային գիւտեր կ՚ընեն ել

ներու հեղինակներուն անունները կային, բայց ե– պաշտօնեաներուն , որպէսզի հրապարակէն հաւա­ իրենց հնարած անհաւատալի նո ր ութ իւննե րո վ Ե–

ր աժ շ աա կան րամ՜նի հեղինակներուն անուսներուն– քեն Փարիզի Օփերային բոլոր արժե թ ո ւ զթ եր ը : գիպտոսի գուշակներուն անգամ նախանձ կ՛առ -

մասին զանցառութիւն մը կար : Եթէ թղթակից Հրամանը իսկոյն կը գործադրուի եւ հայ հանքա– թեն : Աակայն հակառակ ասոր , քանի մը օրէ ի վեր

ընկերը մօտենար ել հարցնէր Օր՛ Ծովինար Տէր աէրը քանի մը օրուան ընթացքին տէր կր դառնայ բերնէ բերան կ՛իմանանք թէ, Հայաստանի մէֆ

Պետրոսեանին եւ Պ– Ա արգիս Զէօրէքճեանին ,ո- Օփերայի արժեթուղթերու մեծ մասին, ուրկէ Աուրր մը սկսած է հրաշքներ գործել, հիլանդներ

րոնք երկուքն ալ արհեստով երամ– չա ո ւթեան կը ՚իերչ իր մօտ կը հրաւիրէ Օփերայի տնօրէնը ել կը բուժել եւն– եւն • • • : Երեւանի մէշ1 սել մօրուքով,՛
հարցնէ թէ ինչո՞ւ մերժած են գեր տալ ՀՀահմոլ - վարդա–
պատկանին , անոնք սիրով պիտի հեղինակներու ապայի պինիշով , կանեւիէ պարեգօտով,

անուններր տային։ իչպէս ր սի , այս դիտողու­ րաւո եան ի : Տնօրէնր կը կրկնէ օտարահպատակու - • • • • • • • • • • • ա ա ա ա ա տ ա ՚^֊,^#ւ^^.«^տա«^ր.ւ։.–ւտօ»ւ։շ^^«
թեան ծանօթ յանկերգը :
թեան մէ9 չարամտութիւն թոզ չփնտռեն ,երբ գե­ Հյ ահմ ո ւրատեանի դեր չտալու իրենց որոշման

ղարուեստս* կան վայելքներ կ՚ունենան առանց հե­ Ասոր վրայ հայ հանքատէր ր տնօրէնին ցոյց մէշ1։ Տնօրէնր սարսափահար կը փութայ կացու -

ղինակի տուրքը վճարելու: (Այս մասին պիտի կուտայ իր ձեռքը գտնուող արժեթուղթերը եւ թիւնր պարզել Վարչական Խորհուրդին, որ այլ­

խօսիմ առանձին)։ կ՝րսէ թէ իւրաքանչիւրը ՀԻՆԳ ՖՐԱՆ՝Բի ծախու եւս առանց երկար բարակ ձեւակերպութեանց մէշ1

1ց աղողը թ"ղ ուտեն , բա յց ա /ղին չմ ոռնան : պիտի հանէ զանոնք, վաբկաբեկելով Օփերային մտնելու, ետ կ՚առնէ իր որոշումը ել կը սլայմա -

Խ Գ՛ ՄեՄՈԻՄԵՆՑ բարոյական անձնսէւո-րու-թքւնը, եթէ յամառին նաւորոլփ Հյահմոլրատեանի հետ։

Fonds A.R.A.M
   1   2   3   4   5   6   7   8