Page 2 - ARM_19-1946_02
P. 2
3 ԱՌ
աո
ԹՈՒՐՔԻԱՆ ԵՐԷԿ ԵԻ ԱՑՍՕՐ Ի, ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԿԱՄՆԱԿԸ րա աս ել է 700 միլխոն կիլռվաաից աււհլը ".
200.000 Հեկտար Հող է ոռոգուաձ : Փորուած֊ ՚ ձն
ԲԱՆԱԿՑՈՒԹԻՒՆՆ ԵՔ թիրակի եւ ներքին Հրազղանի շրանցքները ք. լ
ԻՐԱՓԻ ՀԵՏ
( Ի , եւ վհրջ.ի& մաս) տասնեակներով աւելի փոքր 2/ւանցքներ՝ տեղա -
Նոյնիսկ Հանկախութիւնըֆ Հայասաանի ,Գաշ»~ կան նշանակութիւն ունեցող :
ն ա կց ա կան խառն ի շխանո ւթ ե ամբ , չկարողացաւ, Ելեկտրական ոյմի առատութեան Հետեւան ••
օգտակար լինել մողովյբղին Հ Եւ չէր էլ կաբող*մէկ քով, առասպելական ար ագո ւթ ե ա մ ր աճում է ար
(Մասնաւոր թղթակցութիւն Տ առա ջի) Գերմանացին Թուրքերի Հետ 1918 թուին Հրաման գի ւն արեր ութի ւնը :
ներ էր տալիս , մէկ էլ նրանցից յետոյ անգլիական Պղնձի արտադրութիւն , մեքենաշինոլթիւն ,
Փետրուար 28/,ն, Անգարա Հասաւ. ԻըաքեաՆ գրալման ոլ^^ զօրավար Կօրրի գլխաւաւոորր ո լ - քիմիական , շինարարական նիւթերի եւ սննղեղէնի
նախա -
պատուիրակութիւն մբ , եօթը Հոգի, թեամբ , յատուկ « իւ ա զա ՛լա ց մ ա ն » փորձեր կատա եւայլ, լուրէ 31 տեսակի արղիւնարեր ական ճ իւղեր
Աայիտ
գա Հ ո ւթե ամբ նախկին վարչապետ \թուբի րեց ին Հայերի եւ Թուրքերի միքՆւ ։ ք0ազաղացման րաց են թոզնում400ից աւելի տեսակի ապրանքներ :
փաշայի • էութիւն բ նրա մէքն էր , որ Հայերին գէսՔ էթ" կոլխոզական տնտեսութիւնը բոլորովին յե -
Իրականին մէք, ներկայ բանա կց ո ւթիւննե ր բ տալիս պաշտպանելս լ Թուրքերի դէմ , իսկ Թուր Ղա11՚2.^Լ է Հողագործութիւնը։ Ցանուելիք Հողերի
շարունակութիւնը կբ կազմեն ա յն խօսակցոլ - քերին՝ Հայերի դէմ : տարածութիւնը Հնգապատկուել է : Բերքատւոլ -
թեանց , որոնք տեղի ունեցան Հինգ ամիս առաք , Ա՛ տածեցին Անդրկովկասում մ ո գովո ւրդնե րի թիւնը կրկնապատկուել % Հայաստանը այմմ բարձր
16 Սեպտեմբերէն 20 Սեպտեմբեր, Անգարայի դաշնակցութիւն կաղմ ել առա քացող Թուրքեր ին զարգացման Հասած այգեգործութեան ել խաղո -
մէք, բնգմէք Երաքի խնամակալ իշխանին՝ Ապ - դիմագրելոլ Համար ։ Մի վայրկեան յոյսեր բռնկե ղ ա ր ու ծ ո լիք Լ ա ՛հ երկիր է 1
աիլլ ՐլաՀի եւ Աաբաճօղյյււի , ու իրենց իսո րՀ րգա— ցան , յետո յ շուտով յուսախաբութեան փոխուե - Հոգեկան մշակոյթի ծաղկումը լրացնում է
կաններուն : Աւելորգ չէ յ ի չ ե լ ^ ա յս առթիւ, ոք ցան ։ Երեք մողովոլրգևերի յայտարարած ան կա - երկրի շինարարութեան պատկերը :
Սեպտեմբերի \7ին Հրապարակային իբ յայտարա խութիլննեբբ շատ Հեռու էին եղբայրական դաշ - 1 169 նախնական դպրոցներ : 48 ճարտարար -
րութեանց բնթացքին , ի շխանԱպա ի ւ լ ի լաՀ Հետեւ նակցոլթիլնից յ ուեստի եւ 13 բարձրագոյն դպրոցներ :
եալ կերպով կ՝՝ ամ փոփէր քառամ սեայ իր ճամ բո ր– Հայկական եւ վրացական Հանրապետութիւն - Գրականութիւն ը եւ գեղարուեստ ը Հասած են
գութեան իմ աստր՝. «Մեր չորս ամսուան ուղե ներբ խանձարուրից նոր ելած , պատերազմի մ էք բարձը յառաջադիմութեան Հ
ւորութիւնը դրական արդիւնքի յանգհցալ : Ամ՛իս մտան ի*օբչալուի գաւառի բաժանման Համար։ Օ ե– Հայաստանր տուել է գաւակներ , որոնք րա -
մը մնացի Ամերիկա, ուր, ի մէջ այլոց, տեսակցե աո յ իրենց վէճբ լուծելու Համար դիմումներ արին ցառիկ գեր են խաղացե՝լ Հայրենական պատերազ
ցայ նախագահ Թրումընի հետ: Անղլիոյ եւ ՖրանԱ անդլիական 1ւ ֆրանսական պատուիրակութեանց , մում : Փառքով պսակոլած՜ է Տ9րղ Հայկ . քյաման ֊
սայի մէջ , փայլուն ընդունելութեան արժանա անդլիաց ի զօրավար ք*ա յկրօֆօբտ ել գլիս ա պետ եան Հրացանաձիգ ղօրաբամինը, որ Գրո՛զնիի՛ց
ցանք : քաղաքական շփումն՛եր կատարեցինք օտար Գբգլաս Վ^իպերս ,$)րանսացի դնդապետՀյարդինյիի (Կովկասեան լեռների ստորոտր) Հասել է Բեր լին՛.
պետական դէմքերու հետ : Այս իրիկուն, Անդարա Հ ետ առաքարկեց ին մի կտոր Հողի Համ ար վիճող Նա բարձրագոյն տուրքն է շնորՀակալ Հայաստանի
կը մեկնիմ, քաղաքական շվաւմնհր ունենալու հա ներին դադարեցնել կո ի ւ ր : Վ^եբքնա կան ա պէս եւ քցորՀրգային Միութեան :
մար նաեւ թուրք աւագանիին հ ե տ » ։ («ճիւմՀու - արագ լուծեց այգ վէճբ Հիւսիսից եկող երրորդ Հայաստան ր այ մմ տու րք է տ ալ իս եւ իր այն
րիէթ», 18 Աեպա. 1946) ։ ոյժբ ֊ — քՕորՀբգային քհուսաստանբ ; զաւակների յ ի շատ ա կին , որոնք ընկան վե րք ին պա–
Հակառակ թ՛ուրք չրշՆսնակներու վերապաՀոլ– 1 920 թուին Հա յ ա ււ ա ան մ անող խորՀ րգա յ ին ւե բազմ ում , քԱորՀ բղա յին Մ իութեան ոնգՀանուր
թեան, թէ «թաւրքեւիրաք իօսակցոլթիւննհրը կր ի շ իւ ա նու թ իւն բ նոր էք բացաւ նրա բազմ աղա րեան գործի Համար : Ի^նչ արձան է կառուցու՛մ Հա յա ս֊
թելադրուին միմիայն երկու երկիրներու ներքին պատմ ութեան մ էք ։ տանր իր Հերոսներին։ Հայ ազգը իր պատմութեան
մտահոգութիւննհրէն» ( « Ա ղ շ ա մ » , 2 ս արտ 1946) , Աղքատ ո ւթեան , վշտի ու արցունքների մ էք ընթացքում երկիւղածութեամբ , իբրեւ աստ ուա -
պէտք է Հաւատալ՝ թէ մի ք ազգա յին քաղաքական ի^նչ ժառանգութիւն կարող էր ստանալ խո րՀ բղա ծ ո ւթիւն պ աշտ ել է « կ եանքի աղբի ւրբ ֆ , քո Լ րը
<^անմաՀ ութեան ակունքը՝^ ել
Հակ ամ արտ ութի ւնն եր , եւ մասնաւորաբար Մերձ. յին ի շխանո ւթիւն բ Հայաստանում : ՂէԼ ՀՂ՚^Յ^՚Լ է մեծ գաղափար աՀա Հայ ժողովուբ–
զոՀ ուած զա ւա էլն ե ր ին :
Արեւելքի մ էք Ա ո ս կո ւա յի եւ Լոնտոնի խուլ մբր~ Ի՝այց սկսաւ նոր կեանքբ։ անմաՀացնելու իր
ցակցութիւնբ կրակ կո ւա ան ներկա յ իբա րան - Տառապէս աւերակների կոյտերից, 25 տարի
ցումին : ների պատմական Հրաշագեղ ակնթարթ - մամա - Հայկական բոլոր գ ի ւ զ եր ում շտապ կառուց -
Կ անիս աՀ աս է սաՀ մանել արգի փո րձեբու Հ ա– նա կամի քո ցում , կեանք– առաւ Հայաստանը ։ ւում են արձան յ ի շա ս։ ա կա ր ան ն ե ր ; Այնտեգ , ուր
ւան ա կան արգիւնքնեբբ։ Մինչեւ Հբատաբակու - Գժոլաբ է տալ մանրամասն թւումբ բո լո ր աՂԲԻլՐԼ7 ցայտում Է գետնից կառուցանում ենճար–
թիւն ը֊ ա ա ձ ւս աո գերուն , Հաւանաբար վեբքանան Ան նուաճումների ա յս երբեմն գորշ աանն,ապատային տարագիտօրէն մշակուած մարմարեայ արձան -
գարայի խօսակցութիւնն երբ , եւ Պաշտ» Զեկոյց մռայլ երկրի։ Հայաստանը - գւ Վրւ յիշատակարան, որի մ իքից դուրս է Հոսում ազ -
մ բն ալ գրուի թեբթերուն ։ Պիաի տեսնէք, որ օ - տանը® չէ ,ոլբ ինչպէս Գո ր կին է ատել ,Հ&Հ ովանոց իղ բիւրի քուրը։ Ծեր գիւգացիներբ ասում են :
դա յին , Հ ատուկտոր խւօսքեբ միայն պիտի Հ բա - ծայրով Հողը փորիր եւ նա կը ծնի՝ֆ ։ Ոչ* բնութիւ– « Ց ՚ ո գ ն ա ծ ճանապարՀոբ՚դբ կը Հանգստանա ք
տա բա կուին : ի՛ո լո ր այն խնդի բներ բ , որոնց սԼ\ ՍՐհ^Լ է Հայաստանին ։ աղբիւր - արձանի մօտ, կը խմի սառնորակ քուրը
չուրք^ գլուխ գլուխի կուգան Ա ա րաճօղլու ել ՛Օուր ի Այստեղ ինչպէս ասում է Հայկական առած ր եւ երբ իր Հայեացքը բարձրացնէ , կբ կա րգա յ ար՛–
Աաիտ փաշա, խարխափելի Հարցեր են, առա յմմ % - ^աղքատութիւնը երկաթեայ շապիկ է, նրա մէք ձանազրութիւնբ եւ բաբի խօսքով կբ յիշէ մեր
Թուրք եւ Իբաք պատ ուի բա կութի ւններ ու Համար՝ չես մեծանալֆ : ք*այց յոյսը ռուսական օգնութեան՝ , վաղաժամ բնկած քաք երին ;
բաբդութիւններ չեն կազմեր տնտեսական դմա ամ Հա յաս տան ի յարութեան Հ րաշքը գործեց ։ « ծ ւ Ի^ՈքԼ Բ $ս ա ս յիչաաակբ մնայ յաւիտենա -
րութիւնն ե ր բ , ու, սպասելի է ,ոբ 15 օրուան սա 25 տարիների ընթացքում Հ ո զ աղ ո բծական կան , ինչպէս անսպառ է աղբիլբի Լոլ֊ՐՐ » )
Հեւ ի Հեւ բանակցո ւթիւննեբուն իբր Հետեւանք՝ աղքատ Հայաստանը դարձաւ Հզօր աբդիւնւ ւբե բա– այսպէս է ասում Հայկական Հին խօսքբ։
որոշ Համ աձայն ո լ թ ի ւնն եր բանաձեւուին , ս ա ո ր ւս– կան երկիր։ ինչպէս անսպառ ՀանմաՀութեան աղբիւր» :
գրուին ալւ Այս իմաստով յայտարարութիւն մբ Այնտեղ ո ոո ղոուււմլ. բ ղ լի ւ աւո ր եւ ելեկտրակա ինչպէս անսպառ յաւիտենական շնոբՀակալու–
մեծ ռուս ժ ո– .
կաս զեկոյց մբ, պէտք չէ միտքերու մէք քնքէ սա— նացում բ առտքին աշխատանքն էր , որ պիտի կա թիւն յարութիւն առած Հայաստանի
կ այն այն Հիմնական մ տաՀ ոդութիւնբ՝ որուն Հա տարուէր։ Գբանից էլ սկսան ։ 23 տաբի առաք շին– զովուրզին :
մար , Անդարա ել Պաղտատ բաւական լուրք աշվսա– ւ֊եց Երեւանի քրա ելեկտրա կայան բ , այնոլՀետեւ (Խ • Հայրենասէր) ԼԵՒ ԱՒՄԱՆԱԿԻ
տանքն՛ե ր ո լ կբ լծուին : նոյն տեղում երկրորդը , ապա Ջորի եւ ՝ք*անաքեռի
ճշդենք անմիէապէս , թէ՝ Աերձ* Արեւելքի ք ր ա - ելեկտրակա յաննեբբ ; Այժմ կառուցում են
ու խոր– կայաններ Աեւանի իքերով
մէք, ո եւ է տարակոյս չկա յ բրիտանական Հբազգանի վրայ։ Պատիւս աքժաԱաւաացա>*
մասին։
Հ բղային շեշտուած մրցակցութեան մբ
Մ ո սկէ– Հետ ամ ուտ Հիճւ Եգիաւ ԻՐ եւս , ի վիճակի կբ դառնան խորՀելու վ**բա ակա՛հ
կառքին լծ՜ելու տենդագին աշխատանքին , եւ Լոն– իսնգիբնեբու մասին։ Երկու միլիոնէ աւելի Վ^իւբ -
տոն՝ Հետամուտ Թուրքի ո յ եւ Արաբական աշխար տեր կ՚ապրին այս երեք երկիրներուն մէք, եւ մաս Տ րամադրո լթեանս տակն է Հանդիսաւոր պա
Հի անմիքական գործակցութեան , Ան ատ ո ւո Ա Լ՛" նաւոր ա րու ր սա օր ե ր ո ւս կբ շեշտ ո լի Հա ր կա– տարագի մը յայտարարութիւնը։ Լիոնէն բարեկամ
իրան կբ ստեղծեն ազդակներ՝ իրար չէզոքացնե դրանքբ, աւելի Հիմնական Հաշուեյարդարի մբ ձե– մը զրկած է ինծի : Գիտնալով որ մօտէն կը Հետե–
լու։ Անգլիա , այս ուղղութեամբ պէտք ունի Թուր՛– ւին եւ միիսներ ուն մասին խորՀելու։ Անգարայի ւիմ երամշւոական շարմումին , ել առաւելարար
քիոյ մ ի քամ ա ութ եան ։ Անդարա, Աուրիայէն մին օրակարգին մէք, այս Հարցը թերեւս կուդայ ա - Լիոնի շարմում ին, բազմաթիւ պատճառներով։ ԱՒ՜
չեւ Ի րաՔ յ պիտ՛ի կարենա յ որոշ Համ ա կր ո ւթ ի ւն– ո.աքին գծին վրա յ : ռաէին՝ երամշտական դաստիարակութիւնս կը
ներ ապաՀովել, նկատելով որ այս գծին վրայ ի– Թուրքի ո յ Համար , Արաբական աշխարՀի գո բ– պարտիմ Լիոնի Ե՛րամշտանոցին : Երկրորդ , տարի
բենց զարթօնքբ ապրող մողովուրդներ Հակա ՛՛ ծակցութիւնբ այլապէս անՀրաժեշա է , կենսա - ներ մասնակցած եմ Լիոնի երամշտական շարմու–
կր ո ւթե ան պատճառներ ունին Հանդէպ յաղթա - կան։ Աովիէթներու մոպոքը՝ Պալքաններ , եւ տբն– մին, երրորդ, այղ Հանդիսաւոր պատարագի
կաններուն , եւ իրենց ազգա յին փառա ս ի ր ո ւթ ի ւն բ տեսական բացարձակ տ՛իրական ո ւթիւն բ , մինչեւ վարիչը, Եղիա Հիէ րՀատեան , չորս տարի մասնակ
չի թողուր՝ որ իրենց քիթէն անդին տեսնեն , Գերմանիա , դժնդակ կացութեան մատնած է Ան - ցած է Տէսինի Կոմիտաս երկս. երգչախումբիո
առայմմ : դարան , տնտեսական գետնի վրայ։ Ա՝ ա րաճօզյ՛ուի ել իմ մասնաւոր գասերոլ աշակերտն է : Եղիա<ս
Սպասելի է, որ, առտքին առիթով, Ա ուր իա կառավար ո ւթիւն բ կբ յուսա յ Արեւելքի ճամբով ճիշդ է թէ ուշ սկսաւ երամշտոլթիւն ուսանիլ,
եւ Անդրյոբգանան մաս կազմեն Թուբքեւիրաք ու պաՀ ել Հ ա լաս արա կշռութիւն բ , թեւ ու թիկունք բայց յամառ աշխատող մ րն էր։ Տարիներու բա–
ռան ցքին : \թ ա խատ ես ե լի է , այս իմաստով, որոշ ունենալով բրիտանական, ՚ եւ, ի Հարկին , ա– մանում մը կայ մեր մէչ, չեմ դիտեր թէ մինչեւ
զիջում Անգարայի կողմէ, եւ, փոխադարձաբար , մեբիկեան օժանդակութիւնը ։ ո՛ւր Հասաւ, բայց երեւոյթները կը ցուցնեն թէ
նուազ յամ առ պաՀ ան ք կոտ ութիւն՝ Ա ո լրի ո յ կող իիում տնական ն ա ւթ աՀ որ ե ր ո լ կղզիացում բ կ՛՛ուզէ մնալ այս ապերախտ գործի պատնէշին
մէ , որ չի յողնիր ք* ս քէնտ է ր ո ւն ր պաՀ անք ելէ : Մ ո ս կոլայի ձեռքեր ուն մէք, լքէոահո գ Ո Լ թ ե նէ աւելի վրայ , քանի որ այղ գործը ղեկավարելու պատաս–
վՀանի մբ օր առաք, Անդարա պաշտօնապէս Հաղոբ՝– է Թուրքիոյ Համար ։ իբաք յօժար կբ թուի ա- խանատոլութիւնր ինքն սա ան ձնած է ։ Բայց մեր
գեց իր որոշում ր , ճանչնալ Աուրիոյ եւ Լիրա - րիւն տրամադրելու եւ Անգլիա սկզբունքով Համա՛ ըսելիքը ուրիչ է ։
նանի անկախութիւնը ։ Յարդ , ա յս կարգի քա յլի ձայն է այս ղո Հո զութ եան ։ Թուրքիոյ եւ իրաքի ԱյԳ յայտարարութեան ֆրանսերէն րամնին
մբ Համար՝ Թուրքիա նախապայման կր դնէր Գա– մ իքեւ տնտեսական սեղմ գործակցութիւն մ ը ան -֊ մէէ նշմարեցի որ Հանդիսաւոր պատարագի Հեղի.–
մասկոսի ձեռնթավալթիւնբ , ք* ս քէնտ է բո ւն ի պա խոլսափելի է ուրեմն ։ նակին անունը կը բացակա յէ ր ; Երբեք չեմ կարծեր
նԿՏք՚էնս ^Հրրաաժժարաերքհոլւու ։ Ս ոԱոււրբիիա Հ րրաաժժ՜աարերցեազ լ այդ ասվիր» Մ արա Յի իր խմրագրականով, կր թէ այս զանցառութիւնը չարամտութեամբ եռած
կր
սւ/ալաՀ^աանԱլքէինէԱ :: ԱԱ ա տրրանաՀճօօղլո լ ւս յս Հարցումին նախատեսէ մշակութային ել Հագորգակսութեան ՌԼԼայ ՚ ^ լ Ժմ Ա Լ Կ Ա Ր ^ Ր թէ կազմակերպողները
պատասխանէ թրքական ժպիտով մբ։ • ^Այդպէս գետիններու վրայ ելս անմիջական Համաձայնոլ - իմ այս Հակիրճ գրուածքին չարամտութիւն վե -
պէտք է եղած բլլայ» ։ թիւններ : Ա պաս ելի է , որ թ՝ուրք ու իրաք ուսա րագրեն : Բնաւ երբեք , 1լ ուզեմ պարզ խղճմտանքի
Կբ կարծենք , թէ Թուրքիա եւ Լոնտոն տարբեր նողութիւն ր գրուի տեւական շփման մէ^, եւ ՀնաԼ– պարտք մը կատարել։
ձեւի ^կարգադրութիւն մ ր կբ խորՀ ին ։ ի ս քէն*– րաւորութիւններ ստեգիոլին Հոգեկան կապ ստեղ Տարիներէ ի վեր Եւրոպայի լուսաւոր պոզո -
տ է բուն ի մ էք տնտեսական ել Հ ա զո ր դա կց ո ւթ ե ան ծվելու նոր սերունղներոլ միշԴլ; (Հոս, կարեւոր տաներոլն վրայ կ՝ապրինք։ Մեր շրչապատր դաս
դի ւ ո ո ւթ ի ւնն ե ր րնծա յել Ա ուր իո յ եւ Լի բանանի Հ աշխատանք կր սպասէ մեզի : Ցարղ խռկացինք , տիարակիչ է եւ ղրղէչ : Այդ տեսակէտէն մեկնելով
Ան գլ* ղբամագլուխբ նոր շինութիւննեբու ձեռ - Հիմա պէտք է շարմինք կորսուահ առիթները շա– պէտք է որ մենք եւս քաղաքակրթուած ազղերու
նար կ ած է այս նաւաՀ անգի ստին մէք, ուր կայս - Հելու, ել սերտ շփում Հաստատելու Համար արար գեղեցիկ կողմերը ընդօրինակենք։ Ես չեմ Հանդի
րութիւնբ իր սիրտէն երակ մբ ունի ։ շր^անակներու Հետ : Պէտք է ճանչնան մեզ , պէտք պած բնաւ որ կրթուած ազգի մը զաւակները բան
Եթէ Թուրքիա եւ իբաք յա քոգեց ան Աուրիան է ճանչնանք զիրենք) : մը կազմակերպեն եւ այղ ղեզարուեստական վա -
զաՀիլ, ապա ո՛ւրեմն՝ ներքին կեա&քի տեսակէտով ԱՐՄԷՆ ԱԱԱՏԵԱՆ յելքի արտագրի չ Հեղինակը մոռնան : Ուչ^խ֊ք՚Վ^
Fonds A.R.A.M
աո
ԹՈՒՐՔԻԱՆ ԵՐԷԿ ԵԻ ԱՑՍՕՐ Ի, ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԿԱՄՆԱԿԸ րա աս ել է 700 միլխոն կիլռվաաից աււհլը ".
200.000 Հեկտար Հող է ոռոգուաձ : Փորուած֊ ՚ ձն
ԲԱՆԱԿՑՈՒԹԻՒՆՆ ԵՔ թիրակի եւ ներքին Հրազղանի շրանցքները ք. լ
ԻՐԱՓԻ ՀԵՏ
( Ի , եւ վհրջ.ի& մաս) տասնեակներով աւելի փոքր 2/ւանցքներ՝ տեղա -
Նոյնիսկ Հանկախութիւնըֆ Հայասաանի ,Գաշ»~ կան նշանակութիւն ունեցող :
ն ա կց ա կան խառն ի շխանո ւթ ե ամբ , չկարողացաւ, Ելեկտրական ոյմի առատութեան Հետեւան ••
օգտակար լինել մողովյբղին Հ Եւ չէր էլ կաբող*մէկ քով, առասպելական ար ագո ւթ ե ա մ ր աճում է ար
(Մասնաւոր թղթակցութիւն Տ առա ջի) Գերմանացին Թուրքերի Հետ 1918 թուին Հրաման գի ւն արեր ութի ւնը :
ներ էր տալիս , մէկ էլ նրանցից յետոյ անգլիական Պղնձի արտադրութիւն , մեքենաշինոլթիւն ,
Փետրուար 28/,ն, Անգարա Հասաւ. ԻըաքեաՆ գրալման ոլ^^ զօրավար Կօրրի գլխաւաւոորր ո լ - քիմիական , շինարարական նիւթերի եւ սննղեղէնի
նախա -
պատուիրակութիւն մբ , եօթը Հոգի, թեամբ , յատուկ « իւ ա զա ՛լա ց մ ա ն » փորձեր կատա եւայլ, լուրէ 31 տեսակի արղիւնարեր ական ճ իւղեր
Աայիտ
գա Հ ո ւթե ամբ նախկին վարչապետ \թուբի րեց ին Հայերի եւ Թուրքերի միքՆւ ։ ք0ազաղացման րաց են թոզնում400ից աւելի տեսակի ապրանքներ :
փաշայի • էութիւն բ նրա մէքն էր , որ Հայերին գէսՔ էթ" կոլխոզական տնտեսութիւնը բոլորովին յե -
Իրականին մէք, ներկայ բանա կց ո ւթիւննե ր բ տալիս պաշտպանելս լ Թուրքերի դէմ , իսկ Թուր Ղա11՚2.^Լ է Հողագործութիւնը։ Ցանուելիք Հողերի
շարունակութիւնը կբ կազմեն ա յն խօսակցոլ - քերին՝ Հայերի դէմ : տարածութիւնը Հնգապատկուել է : Բերքատւոլ -
թեանց , որոնք տեղի ունեցան Հինգ ամիս առաք , Ա՛ տածեցին Անդրկովկասում մ ո գովո ւրդնե րի թիւնը կրկնապատկուել % Հայաստանը այմմ բարձր
16 Սեպտեմբերէն 20 Սեպտեմբեր, Անգարայի դաշնակցութիւն կաղմ ել առա քացող Թուրքեր ին զարգացման Հասած այգեգործութեան ել խաղո -
մէք, բնգմէք Երաքի խնամակալ իշխանին՝ Ապ - դիմագրելոլ Համար ։ Մի վայրկեան յոյսեր բռնկե ղ ա ր ու ծ ո լիք Լ ա ՛հ երկիր է 1
աիլլ ՐլաՀի եւ Աաբաճօղյյււի , ու իրենց իսո րՀ րգա— ցան , յետո յ շուտով յուսախաբութեան փոխուե - Հոգեկան մշակոյթի ծաղկումը լրացնում է
կաններուն : Աւելորգ չէ յ ի չ ե լ ^ ա յս առթիւ, ոք ցան ։ Երեք մողովոլրգևերի յայտարարած ան կա - երկրի շինարարութեան պատկերը :
Սեպտեմբերի \7ին Հրապարակային իբ յայտարա խութիլննեբբ շատ Հեռու էին եղբայրական դաշ - 1 169 նախնական դպրոցներ : 48 ճարտարար -
րութեանց բնթացքին , ի շխանԱպա ի ւ լ ի լաՀ Հետեւ նակցոլթիլնից յ ուեստի եւ 13 բարձրագոյն դպրոցներ :
եալ կերպով կ՝՝ ամ փոփէր քառամ սեայ իր ճամ բո ր– Հայկական եւ վրացական Հանրապետութիւն - Գրականութիւն ը եւ գեղարուեստ ը Հասած են
գութեան իմ աստր՝. «Մեր չորս ամսուան ուղե ներբ խանձարուրից նոր ելած , պատերազմի մ էք բարձը յառաջադիմութեան Հ
ւորութիւնը դրական արդիւնքի յանգհցալ : Ամ՛իս մտան ի*օբչալուի գաւառի բաժանման Համար։ Օ ե– Հայաստանր տուել է գաւակներ , որոնք րա -
մը մնացի Ամերիկա, ուր, ի մէջ այլոց, տեսակցե աո յ իրենց վէճբ լուծելու Համար դիմումներ արին ցառիկ գեր են խաղացե՝լ Հայրենական պատերազ
ցայ նախագահ Թրումընի հետ: Անղլիոյ եւ ՖրանԱ անդլիական 1ւ ֆրանսական պատուիրակութեանց , մում : Փառքով պսակոլած՜ է Տ9րղ Հայկ . քյաման ֊
սայի մէջ , փայլուն ընդունելութեան արժանա անդլիաց ի զօրավար ք*ա յկրօֆօբտ ել գլիս ա պետ եան Հրացանաձիգ ղօրաբամինը, որ Գրո՛զնիի՛ց
ցանք : քաղաքական շփումն՛եր կատարեցինք օտար Գբգլաս Վ^իպերս ,$)րանսացի դնդապետՀյարդինյիի (Կովկասեան լեռների ստորոտր) Հասել է Բեր լին՛.
պետական դէմքերու հետ : Այս իրիկուն, Անդարա Հ ետ առաքարկեց ին մի կտոր Հողի Համ ար վիճող Նա բարձրագոյն տուրքն է շնորՀակալ Հայաստանի
կը մեկնիմ, քաղաքական շվաւմնհր ունենալու հա ներին դադարեցնել կո ի ւ ր : Վ^եբքնա կան ա պէս եւ քցորՀրգային Միութեան :
մար նաեւ թուրք աւագանիին հ ե տ » ։ («ճիւմՀու - արագ լուծեց այգ վէճբ Հիւսիսից եկող երրորդ Հայաստան ր այ մմ տու րք է տ ալ իս եւ իր այն
րիէթ», 18 Աեպա. 1946) ։ ոյժբ ֊ — քՕորՀբգային քհուսաստանբ ; զաւակների յ ի շատ ա կին , որոնք ընկան վե րք ին պա–
Հակառակ թ՛ուրք չրշՆսնակներու վերապաՀոլ– 1 920 թուին Հա յ ա ււ ա ան մ անող խորՀ րգա յ ին ւե բազմ ում , քԱորՀ բղա յին Մ իութեան ոնգՀանուր
թեան, թէ «թաւրքեւիրաք իօսակցոլթիւննհրը կր ի շ իւ ա նու թ իւն բ նոր էք բացաւ նրա բազմ աղա րեան գործի Համար : Ի^նչ արձան է կառուցու՛մ Հա յա ս֊
թելադրուին միմիայն երկու երկիրներու ներքին պատմ ութեան մ էք ։ տանր իր Հերոսներին։ Հայ ազգը իր պատմութեան
մտահոգութիւննհրէն» ( « Ա ղ շ ա մ » , 2 ս արտ 1946) , Աղքատ ո ւթեան , վշտի ու արցունքների մ էք ընթացքում երկիւղածութեամբ , իբրեւ աստ ուա -
պէտք է Հաւատալ՝ թէ մի ք ազգա յին քաղաքական ի^նչ ժառանգութիւն կարող էր ստանալ խո րՀ բղա ծ ո ւթիւն պ աշտ ել է « կ եանքի աղբի ւրբ ֆ , քո Լ րը
<^անմաՀ ութեան ակունքը՝^ ել
Հակ ամ արտ ութի ւնն եր , եւ մասնաւորաբար Մերձ. յին ի շխանո ւթիւն բ Հայաստանում : ՂէԼ ՀՂ՚^Յ^՚Լ է մեծ գաղափար աՀա Հայ ժողովուբ–
զոՀ ուած զա ւա էլն ե ր ին :
Արեւելքի մ էք Ա ո ս կո ւա յի եւ Լոնտոնի խուլ մբր~ Ի՝այց սկսաւ նոր կեանքբ։ անմաՀացնելու իր
ցակցութիւնբ կրակ կո ւա ան ներկա յ իբա րան - Տառապէս աւերակների կոյտերից, 25 տարի
ցումին : ների պատմական Հրաշագեղ ակնթարթ - մամա - Հայկական բոլոր գ ի ւ զ եր ում շտապ կառուց -
Կ անիս աՀ աս է սաՀ մանել արգի փո րձեբու Հ ա– նա կամի քո ցում , կեանք– առաւ Հայաստանը ։ ւում են արձան յ ի շա ս։ ա կա ր ան ն ե ր ; Այնտեգ , ուր
ւան ա կան արգիւնքնեբբ։ Մինչեւ Հբատաբակու - Գժոլաբ է տալ մանրամասն թւումբ բո լո ր աՂԲԻլՐԼ7 ցայտում Է գետնից կառուցանում ենճար–
թիւն ը֊ ա ա ձ ւս աո գերուն , Հաւանաբար վեբքանան Ան նուաճումների ա յս երբեմն գորշ աանն,ապատային տարագիտօրէն մշակուած մարմարեայ արձան -
գարայի խօսակցութիւնն երբ , եւ Պաշտ» Զեկոյց մռայլ երկրի։ Հայաստանը - գւ Վրւ յիշատակարան, որի մ իքից դուրս է Հոսում ազ -
մ բն ալ գրուի թեբթերուն ։ Պիաի տեսնէք, որ օ - տանը® չէ ,ոլբ ինչպէս Գո ր կին է ատել ,Հ&Հ ովանոց իղ բիւրի քուրը։ Ծեր գիւգացիներբ ասում են :
դա յին , Հ ատուկտոր խւօսքեբ միայն պիտի Հ բա - ծայրով Հողը փորիր եւ նա կը ծնի՝ֆ ։ Ոչ* բնութիւ– « Ց ՚ ո գ ն ա ծ ճանապարՀոբ՚դբ կը Հանգստանա ք
տա բա կուին : ի՛ո լո ր այն խնդի բներ բ , որոնց սԼ\ ՍՐհ^Լ է Հայաստանին ։ աղբիւր - արձանի մօտ, կը խմի սառնորակ քուրը
չուրք^ գլուխ գլուխի կուգան Ա ա րաճօղլու ել ՛Օուր ի Այստեղ ինչպէս ասում է Հայկական առած ր եւ երբ իր Հայեացքը բարձրացնէ , կբ կա րգա յ ար՛–
Աաիտ փաշա, խարխափելի Հարցեր են, առա յմմ % - ^աղքատութիւնը երկաթեայ շապիկ է, նրա մէք ձանազրութիւնբ եւ բաբի խօսքով կբ յիշէ մեր
Թուրք եւ Իբաք պատ ուի բա կութի ւններ ու Համար՝ չես մեծանալֆ : ք*այց յոյսը ռուսական օգնութեան՝ , վաղաժամ բնկած քաք երին ;
բաբդութիւններ չեն կազմեր տնտեսական դմա ամ Հա յաս տան ի յարութեան Հ րաշքը գործեց ։ « ծ ւ Ի^ՈքԼ Բ $ս ա ս յիչաաակբ մնայ յաւիտենա -
րութիւնն ե ր բ , ու, սպասելի է ,ոբ 15 օրուան սա 25 տարիների ընթացքում Հ ո զ աղ ո բծական կան , ինչպէս անսպառ է աղբիլբի Լոլ֊ՐՐ » )
Հեւ ի Հեւ բանակցո ւթիւննեբուն իբր Հետեւանք՝ աղքատ Հայաստանը դարձաւ Հզօր աբդիւնւ ւբե բա– այսպէս է ասում Հայկական Հին խօսքբ։
որոշ Համ աձայն ո լ թ ի ւնն եր բանաձեւուին , ս ա ո ր ւս– կան երկիր։ ինչպէս անսպառ ՀանմաՀութեան աղբիւր» :
գրուին ալւ Այս իմաստով յայտարարութիւն մբ Այնտեղ ո ոո ղոուււմլ. բ ղ լի ւ աւո ր եւ ելեկտրակա ինչպէս անսպառ յաւիտենական շնոբՀակալու–
մեծ ռուս ժ ո– .
կաս զեկոյց մբ, պէտք չէ միտքերու մէք քնքէ սա— նացում բ առտքին աշխատանքն էր , որ պիտի կա թիւն յարութիւն առած Հայաստանի
կ այն այն Հիմնական մ տաՀ ոդութիւնբ՝ որուն Հա տարուէր։ Գբանից էլ սկսան ։ 23 տաբի առաք շին– զովուրզին :
մար , Անդարա ել Պաղտատ բաւական լուրք աշվսա– ւ֊եց Երեւանի քրա ելեկտրա կայան բ , այնոլՀետեւ (Խ • Հայրենասէր) ԼԵՒ ԱՒՄԱՆԱԿԻ
տանքն՛ե ր ո լ կբ լծուին : նոյն տեղում երկրորդը , ապա Ջորի եւ ՝ք*անաքեռի
ճշդենք անմիէապէս , թէ՝ Աերձ* Արեւելքի ք ր ա - ելեկտրակա յաննեբբ ; Այժմ կառուցում են
ու խոր– կայաններ Աեւանի իքերով
մէք, ո եւ է տարակոյս չկա յ բրիտանական Հբազգանի վրայ։ Պատիւս աքժաԱաւաացա>*
մասին։
Հ բղային շեշտուած մրցակցութեան մբ
Մ ո սկէ– Հետ ամ ուտ Հիճւ Եգիաւ ԻՐ եւս , ի վիճակի կբ դառնան խորՀելու վ**բա ակա՛հ
կառքին լծ՜ելու տենդագին աշխատանքին , եւ Լոն– իսնգիբնեբու մասին։ Երկու միլիոնէ աւելի Վ^իւբ -
տոն՝ Հետամուտ Թուրքի ո յ եւ Արաբական աշխար տեր կ՚ապրին այս երեք երկիրներուն մէք, եւ մաս Տ րամադրո լթեանս տակն է Հանդիսաւոր պա
Հի անմիքական գործակցութեան , Ան ատ ո ւո Ա Լ՛" նաւոր ա րու ր սա օր ե ր ո ւս կբ շեշտ ո լի Հա ր կա– տարագի մը յայտարարութիւնը։ Լիոնէն բարեկամ
իրան կբ ստեղծեն ազդակներ՝ իրար չէզոքացնե դրանքբ, աւելի Հիմնական Հաշուեյարդարի մբ ձե– մը զրկած է ինծի : Գիտնալով որ մօտէն կը Հետե–
լու։ Անգլիա , այս ուղղութեամբ պէտք ունի Թուր՛– ւին եւ միիսներ ուն մասին խորՀելու։ Անգարայի ւիմ երամշւոական շարմումին , ել առաւելարար
քիոյ մ ի քամ ա ութ եան ։ Անդարա, Աուրիայէն մին օրակարգին մէք, այս Հարցը թերեւս կուդայ ա - Լիոնի շարմում ին, բազմաթիւ պատճառներով։ ԱՒ՜
չեւ Ի րաՔ յ պիտ՛ի կարենա յ որոշ Համ ա կր ո ւթ ի ւն– ո.աքին գծին վրա յ : ռաէին՝ երամշտական դաստիարակութիւնս կը
ներ ապաՀովել, նկատելով որ այս գծին վրայ ի– Թուրքի ո յ Համար , Արաբական աշխարՀի գո բ– պարտիմ Լիոնի Ե՛րամշտանոցին : Երկրորդ , տարի
բենց զարթօնքբ ապրող մողովուրդներ Հակա ՛՛ ծակցութիւնբ այլապէս անՀրաժեշա է , կենսա - ներ մասնակցած եմ Լիոնի երամշտական շարմու–
կր ո ւթե ան պատճառներ ունին Հանդէպ յաղթա - կան։ Աովիէթներու մոպոքը՝ Պալքաններ , եւ տբն– մին, երրորդ, այղ Հանդիսաւոր պատարագի
կաններուն , եւ իրենց ազգա յին փառա ս ի ր ո ւթ ի ւն բ տեսական բացարձակ տ՛իրական ո ւթիւն բ , մինչեւ վարիչը, Եղիա Հիէ րՀատեան , չորս տարի մասնակ
չի թողուր՝ որ իրենց քիթէն անդին տեսնեն , Գերմանիա , դժնդակ կացութեան մատնած է Ան - ցած է Տէսինի Կոմիտաս երկս. երգչախումբիո
առայմմ : դարան , տնտեսական գետնի վրայ։ Ա՝ ա րաճօզյ՛ուի ել իմ մասնաւոր գասերոլ աշակերտն է : Եղիա<ս
Սպասելի է, որ, առտքին առիթով, Ա ուր իա կառավար ո ւթիւն բ կբ յուսա յ Արեւելքի ճամբով ճիշդ է թէ ուշ սկսաւ երամշտոլթիւն ուսանիլ,
եւ Անդրյոբգանան մաս կազմեն Թուբքեւիրաք ու պաՀ ել Հ ա լաս արա կշռութիւն բ , թեւ ու թիկունք բայց յամառ աշխատող մ րն էր։ Տարիներու բա–
ռան ցքին : \թ ա խատ ես ե լի է , այս իմաստով, որոշ ունենալով բրիտանական, ՚ եւ, ի Հարկին , ա– մանում մը կայ մեր մէչ, չեմ դիտեր թէ մինչեւ
զիջում Անգարայի կողմէ, եւ, փոխադարձաբար , մեբիկեան օժանդակութիւնը ։ ո՛ւր Հասաւ, բայց երեւոյթները կը ցուցնեն թէ
նուազ յամ առ պաՀ ան ք կոտ ութիւն՝ Ա ո լրի ո յ կող իիում տնական ն ա ւթ աՀ որ ե ր ո լ կղզիացում բ կ՛՛ուզէ մնալ այս ապերախտ գործի պատնէշին
մէ , որ չի յողնիր ք* ս քէնտ է ր ո ւն ր պաՀ անք ելէ : Մ ո ս կոլայի ձեռքեր ուն մէք, լքէոահո գ Ո Լ թ ե նէ աւելի վրայ , քանի որ այղ գործը ղեկավարելու պատաս–
վՀանի մբ օր առաք, Անդարա պաշտօնապէս Հաղոբ՝– է Թուրքիոյ Համար ։ իբաք յօժար կբ թուի ա- խանատոլութիւնր ինքն սա ան ձնած է ։ Բայց մեր
գեց իր որոշում ր , ճանչնալ Աուրիոյ եւ Լիրա - րիւն տրամադրելու եւ Անգլիա սկզբունքով Համա՛ ըսելիքը ուրիչ է ։
նանի անկախութիւնը ։ Յարդ , ա յս կարգի քա յլի ձայն է այս ղո Հո զութ եան ։ Թուրքիոյ եւ իրաքի ԱյԳ յայտարարութեան ֆրանսերէն րամնին
մբ Համար՝ Թուրքիա նախապայման կր դնէր Գա– մ իքեւ տնտեսական սեղմ գործակցութիւն մ ը ան -֊ մէէ նշմարեցի որ Հանդիսաւոր պատարագի Հեղի.–
մասկոսի ձեռնթավալթիւնբ , ք* ս քէնտ է բո ւն ի պա խոլսափելի է ուրեմն ։ նակին անունը կը բացակա յէ ր ; Երբեք չեմ կարծեր
նԿՏք՚էնս ^Հրրաաժժարաերքհոլւու ։ Ս ոԱոււրբիիա Հ րրաաժժ՜աարերցեազ լ այդ ասվիր» Մ արա Յի իր խմրագրականով, կր թէ այս զանցառութիւնը չարամտութեամբ եռած
կր
սւ/ալաՀ^աանԱլքէինէԱ :: ԱԱ ա տրրանաՀճօօղլո լ ւս յս Հարցումին նախատեսէ մշակութային ել Հագորգակսութեան ՌԼԼայ ՚ ^ լ Ժմ Ա Լ Կ Ա Ր ^ Ր թէ կազմակերպողները
պատասխանէ թրքական ժպիտով մբ։ • ^Այդպէս գետիններու վրայ ելս անմիջական Համաձայնոլ - իմ այս Հակիրճ գրուածքին չարամտութիւն վե -
պէտք է եղած բլլայ» ։ թիւններ : Ա պաս ելի է , որ թ՝ուրք ու իրաք ուսա րագրեն : Բնաւ երբեք , 1լ ուզեմ պարզ խղճմտանքի
Կբ կարծենք , թէ Թուրքիա եւ Լոնտոն տարբեր նողութիւն ր գրուի տեւական շփման մէ^, եւ ՀնաԼ– պարտք մը կատարել։
ձեւի ^կարգադրութիւն մ ր կբ խորՀ ին ։ ի ս քէն*– րաւորութիւններ ստեգիոլին Հոգեկան կապ ստեղ Տարիներէ ի վեր Եւրոպայի լուսաւոր պոզո -
տ է բուն ի մ էք տնտեսական ել Հ ա զո ր դա կց ո ւթ ե ան ծվելու նոր սերունղներոլ միշԴլ; (Հոս, կարեւոր տաներոլն վրայ կ՝ապրինք։ Մեր շրչապատր դաս
դի ւ ո ո ւթ ի ւնն ե ր րնծա յել Ա ուր իո յ եւ Լի բանանի Հ աշխատանք կր սպասէ մեզի : Ցարղ խռկացինք , տիարակիչ է եւ ղրղէչ : Այդ տեսակէտէն մեկնելով
Ան գլ* ղբամագլուխբ նոր շինութիւննեբու ձեռ - Հիմա պէտք է շարմինք կորսուահ առիթները շա– պէտք է որ մենք եւս քաղաքակրթուած ազղերու
նար կ ած է այս նաւաՀ անգի ստին մէք, ուր կայս - Հելու, ել սերտ շփում Հաստատելու Համար արար գեղեցիկ կողմերը ընդօրինակենք։ Ես չեմ Հանդի
րութիւնբ իր սիրտէն երակ մբ ունի ։ շր^անակներու Հետ : Պէտք է ճանչնան մեզ , պէտք պած բնաւ որ կրթուած ազգի մը զաւակները բան
Եթէ Թուրքիա եւ իբաք յա քոգեց ան Աուրիան է ճանչնանք զիրենք) : մը կազմակերպեն եւ այղ ղեզարուեստական վա -
զաՀիլ, ապա ո՛ւրեմն՝ ներքին կեա&քի տեսակէտով ԱՐՄԷՆ ԱԱԱՏԵԱՆ յելքի արտագրի չ Հեղինակը մոռնան : Ուչ^խ֊ք՚Վ^
Fonds A.R.A.M
