Page 210 - ARM_19-1946_02
P. 210
Տ Ա 3֊ 2 *
ԹՈԻՐ-ԲԻԱ՝ ԵՐԷԿ ԵՒ ԱՅՍՕՐ Ձթպց հբաժշտաղետ բառերով , կր փնտռենք աւելի զար դաց ահ՜ ձեւեր ,
արտայայտութեան աւելի ճոխ լեզու մը, գորհ՜իք
ՕՆՆԻԿ ՊԷՐՊԷՐԵԱՆԻ ՀԵՏ մր։ Երաժշտութեան մէչ այս բանր կրնայ ընեք
Համ ան ո լա գր
«ԱզատութևաԱ աս տ ո ւ ա ծ ո՚ւ&խԱ
• ՀՀ,,– | -"«ք– ՀԱՅ ԵՐԱԺՇՏՈՒԹԵԱՆ ՄԱՍԻՆ Կոմիտասի Հետ , Հայ երաժշտութիւնը կր ներ
(Մասնաւոր թղթակցութիւն Յառածի) կայանայ չինական պզտիկ կտորներու Հաւաքոյ–
ք)՝ազասլ ե ւուսքլ ան ընտրութեանց եւ Անգարա յի թի մր ձեւով : Երրեմն ան չանացած է այդ կտոր
գ ա ա ւժէիս.3 ր ո լ թ ե ան շոլր^ ս ա եգ ծոած ագմ ու կը Եթէ կ^ոլդէք » յա ս ընդՀանուր սլա ո յաէն ներէն ոմանք իրարու քով րերել ել մէկը միւսէն
հ՜ան ր Համ եմ աաո ւթի ւննե ր 1լր ստա՛նայ թուրք մա եաքը , ուր ոգեկոչեցիք անձնական յիշաաակներ , ետք երգել տալ , իրարու յաչորգեցնել : Աշխոյժ֊
մուլին մ Է^ , որ կը շա րունակէ խորացնել Հակա - բացատրեցէք ճեր երաժշտական կազմութիւնը ել կտոր մր երգել տոլաօ֊ է քնքուշ կտորէ մր ետք ,
մ ա րտութ իւննե րն ու կասկածանքի ա րամ աղ րու — ձեր կրած աղդեց ութ իւննե բը ) խօսինք բուն մեր Հայրենասիրական տխուր կա որ մը, ռազմաշունչ
թ ի ւնն եր ր թուրք Հանրային կարծիքի մէ^։ Պոլսա– նիւ/յին վր այ գ Հայ երաժ՜շտութեան վրայ : կարծեմ կտորէ մր ետք, այսպիսով ան կ՚արժելորէր եղա
Հայ մ ամ ուլը * ^՚ո յսիսկ իրենք թուրք թերթեր ր , սլէաք է սկս՛ինք ^ոմիտասով : նակ մր իր նախորդով կամ յս^որդով :
ի վիճակի չեն համադրաբար ներկայացնէ լու բոլոր Այո՛ դ մեր արդի երաժշտութիւնը կը սկսի Այս՝ րնգլայնուահ՜ երաժ՜շտութեան ամէնէն
այն մասնակի մտաՀ ոգոլթիւնները, որոնք, իրա– կ ո մի տաս էն : նախնական ձեւն է ։ կոմիտաս ժամանակ չէ ոլնե -
ընդհանուր մղձա ցաՆ ատկէց ակնդին անցնելու :
կանութեան մէչ, կր կազմեն Բայց , անով չի վերկանար , կ՝լֆդմիֆեմ : Եւ յետոյ գորձ մը կար լրացնելիք , Ստեղծել
ւանջ մը : . Բարեբախտաբար գ Հայ Հա՚նճարր չէր կէա հայ համաւնուագային եբաժշտռլթիւնր • • •
Զաարաօ՜ուելոլ Համար մ ան րամ ասնո լթիլննե– նար այդպէս շուտ կաս իլ ) եւ պէտք չէ կասի Հոգ; Արուն գուք ձեռնարկեցիք :
րու մէչ, յիչենք մեր նախընթաց կարգ մր նշմար Պ* Պէրպէրեան երկաբօբէն ել մեծ Հմտոլ - - Այո =
ներու րնգՀանուր միաքր, այն՝ թէ Թուրքիոյ մէջ թեամբ կը բացատրէ Հայ երգը եւ կուտայ պատ– կը սկսիմ Հասկնալ։ Ազատագրել Հայ ար -
ծայր տուած է լ ո ւ բ ջ հակամարտութիւն մը ո՛չ մի մ ականը : Ա յն ձեւով ո ր կոմ իաասը գտաւ Հայ եր– ուեստբ իր տեղական Հանգամանքէն, զայն մի^տ՝–
այն անհատն՚հբոլ կամբյմբակցոլթէանց ,այլ և. ուղ. Գ՜ք՚րը՛) արդէն իրենց տեսակին մէՓ կատարեալ են կոլթենէն բարձրացնել ՀամաշխարՀային չափանի
ղակի Ազգ • ժողովի մաս կազմող երեսփոխաննե եւ կը կրեն դրո շմը բարձր ե ր աժ շտ ա կան ո ւթ ե ան շի ։ Պէաք չէ վախնալ բառերէն, մենք փոքրիկ ազգ
րու միջեւ, ո՛չ միայն ներքին խնդիրներու, այլեւ մը։ Ոթվ է Հիւ֊սեր մեր երդերը^ չենք գիտեր Հ Ո^վ մ ըն ենք, եւ շատ քիչ անդամ միջակութենէն դուրս
արտաքին քաղաքականութեան մաս կազմող հիմ է տուեր այգ եղանակները ^ եթէ ոչ մեծ եըաժշ - ելած ենք։ կը տեսնէ՞ք, Պ՛ Պէրպէրեան , որ Հետ -
նական հարցեբու շուրջ: տա գէտն եր , գոնէ ե բ աժ շտ ո ւթ են է քաւ Հասկցող , ղՀետէ կ՛՛ընթանանք գէպի այն մտածումները ո-
1Լյս առիթով ցարդ մամուլին արուահ՝ րոլոր ղա յն լաւ ղդացող մ արգիկ , ժո՚ղովո՚՚֊ր՛ԴԱ յ Հ ա յ ժո լանք կը զբաղեցնեն մեր նոր մտաւորակաքենեբբ X
խո րՀ րդահ՜ութ իւններ ո ւն մէչ, ճիգ մր աչքառու ղովուրդը՛. Ոչ մէկ ազգի մէչ, ֆոլքլորային այգ– .Միայն երաժշտութեան մէ^ չէ մտաՀոդութիւնը ,
էր՝ քողածածուկ դարձնելու յայանի ու խուլ բո պիսի այլաղան ել գեղեցիկ երաժշտութիւնն կա յ % դրական մարզին ."/՚ Է $ ալ Հետամուտ ենք։ վարգու
լոր պայքարներր, ու մանաւանգ չձգելու այն Աակայն կարելի է ըսել, ինչպէս Ձ)րանսացիք նին երբ ամ բող Փա կան դրականութիւն կ ըսԷ , կր
տպալո բութի ւն ր՝ թէ, ներքին ճակաի վրայ, պա կ՚ըսեն իրենց դրականութեան Հ ամ ար՝ «վերջապէս Հասկնայ այն ի\նչ որ դուք Համանուագով կուղէք
ռակտումները կր չե շտ ուին առաւելապէս Ա1Ոտա~1 Ա՝ալէրպը եկալ՝^ , այնպէս ալ Հայ երաժշտութեան բերել Հայ մշակոյթին։ Բայց դեռ կուդանք անոր,
1ին ազդակներու բերումով։ Հ ամ ա ո պէաք է ըսել «վերջապէս կոմիտասը ե– իւն զբեմ շարունակեց էք ձեր մտածում ը ընդլայնել։
Թաղապետական րնտ բութ իւնն երէն վերչ, երբ կաւ», եւ եթէ կլուղէք աւելի սիրուն ձեւով մբ
անՀերքելի իրոզոլթեան գոյն ստացան ընտրական «վերջապէս եհաս կոմիաաս» : Երկու Հսկայ գործ Մեր ազդը ինչո՞ւ պիտի չունենա յ իր Հա -
ան կանոն ո ւթի լեներն ու կուսակցական դաւերը , է կատարած աւն , նախ Հաւաքած բոլոր այդ կոր - մ ան ո ւադը , կը Հարցնէ Պ * Պէրպէրհան , ոգեւոր–
երբ մանաւանգ խազքութիւնր դարձաւ բացա բ - սուելոլ վրայ եդող եղանակներ ը։ Երկրորդ ^\Ռ– ուելով։ Նի^կթր կը պակսի։ Ոչ՛, ընգՀակառակն ։
ձակ՝ ՀձՀալքծի արդաՀատելի «յաղթանակով» , (ո– միաաս այն մեծ մարդն է հանդիսացեր, որ աոա Ամէնէն ճոխ նախանփւթերով գանձ մը ունինք , ա–
րովՀետել օբոզովուրդի 25 ՚ՅՕ առ Հարիւբր միայն ջին անդամ հայ միաձայն երդին սաւած է աոհմիկ մէն տեսակի նիւթ կայ, ՛սիրային, աշխատանքի ,
մասնակցեցաւ րնտրութիւննեբուն՝ Հակառակ ա— րադմաձայն շնորհք։ Կոմ՛ իա աս Հաւաքած է Հա՛յ Հարսանեկան , ողբ, աղօթք , ռազմերդ, օրօր եւ
սելի եւ անասելի բոլոր սպառնալիքներուն , ճրն– դեդիւլկ , շինական երաժշտութիւնը , անոր դաշ– ամէն ինչ՛. Այդ նախանիւթերբ օգտագործելու
շումներուն եւ մուրացկանութեան^ , կառավարուէ– նաւորումին մէջ ճշմարիա սաեղծադործոլթիւն մր գործաւոր կը պակսի , արՀեստէն Հասկցող մարդ :
թիւնր ինքզինք գտաւ հարկադրանքին ավել՝ Հա յութիւնը որ շփման մ է^ է այժմ ամէնէն
Հանրային կարծ՜իքին ուշադրութիւնն ու լոլՐւ* կաաարած , յղանալով այգ երդին տոՀմիկ նկար ա– բարձր մշակոյթներուն Հետ, Հայ Ափիւռքի մէ^
զգոլշաւո բութիւն ր Հրաւիրելու «վտանգ՚փւեբու վր— դիրԱ) ՛անխախտ պաՀելով անոր ինքնատիպ ներ — եւ Հո(ն , Հայաստան մէկը եւրոպականին , միւսը
բայ), որոնք կր սպառնան խորացնել ներքին պա — դաշնակութիւնը ; ււուսակտնին Հետ , պէտք է ծնունդ տայ այդ ար–
ռակտումր , .ու Թ՜ուրքիան ենթարկել Հ^ներսէն գրա • Այո՛ , բայց կր սպասեմ որ արտասանէք Հ ե ստաւորներ ուն % ($՛ ա մ՝ ու ն ւս կ ր Հասունցած պէտք է
ել կ աւելցնէ *
ւում» ի : բա յցբ * • * Կր ժպտի նկատել սաեղծագոբծելու այնպիսի գործեր , որոնք
Այգ «վտանգեին , ել այլ ներքին նաՀանչներոլ Բայց այգ շինական երդը ղոբ մեզի բերաւ կը ձգտ ին մ արդկա յ ին բա րձրագո յն գեզարուես–
շսւ֊րչ* կր ներկայացնեմ Հատընտիր Հատուած՜ներ : ան, թոթովանք մ ըն է միայն, թոթովանք մը, Օ - տակտն արաա յա յ տ ո ւթ ի ւնն ե ր ո լ ։
«Ուլուս» ել «թանին» , առաչին գձ֊ի վրայ, կր րինակ, ՊէթՀովէնի Հ աման ո ւա դա յին երաժշտոլ - Եբր այգ, ձեր Հ աման ո լա գա յին երաժշտու
չե չտեն (ծ՝ ո լր քի ո յ սպառնացոզ վտանգր , եթէ եր— թեան քով : թիւնը պէաք է երախտադիտութեամը սզ^ունենք ,
բեք դեմոկրատական ներկայ պայքարնեբր չարու— 1 քՒոթովանք մը տիեզերական ներզաշնակու– զայն նկատենք առտնին կոչնակը, բոլոր գեղա՚ր–
մէչ–.
նակոլին ներկայ թափով ել Հունէ գուբս ճիւզա,— թեան ո լեստագէտներ ը նոր իմաստով վերածնունդի մը
ւորումնեբով, ու կր գրեն* Այո1 , մեր երգը, եւ ա/ւ Հասարակ շինական Հրաւիրելու կոչուած։ Ղ՝րեիժէ մօտեցանք այն դրա
«ք)ւլոլս»ի 30 Մայիս 2 Յունիսի յաչորդա– ^ՐԳ(1 » մանուկի մը բերնին մէ^ վանկ մլՀև է միայն է կան վէճին որ տեղի 1լու\1ձենայ \թարգունիի եւ.
կան թիլերուն մէչ, Անգաբա յի ել Պոլսոյ Համա ՛Բանի մը վանկեր , որոնք Հազիւ իրարու քով կըբհ– Մ ԿI՛"" 1; Հ Պարսամեանի միջել ։ Կը *նԼ րէ ք որ քանի
լսարաններուն նախկին իրաւաբանութեան դասա— րոլինյ պարզ միտք մը արտայայտելու Համար՛. Առ մ ր կարծ՛իք փոխանակենք տ յս մ ասին , չե՞մ շռզիր
խօս եւ այժ՜մու երեսփոխան Փբոֆ • \,իՀատ հրիմ , առաւեչն Հատ ու կտոր բառեր , յաճախ անկապ : մեր նիւթէն :
թ՜արգման Հանդիսանալով ՀւՀալք^ի եւ կառավա — Ա ակա յն երբ ա յգ մ անուկր կը քքեծնայ , երբ կը Խնդրեմ , կը պատասխանէ խօսակիցս , մի -
րութեան տեսակէտներուն , կր շեշտէ «արտաքին Հասնի որոշ զգացական եւ մտային տ ա ր իքի * • » այն դուք Հարցում պէտք չէ ընէք եւ ես պատաս
վտանգեի մր դո յոլթիւնր , ել կՀ՝ա ռաիսր կէ «քո Ականթը խօսի Ղ,արգոՀնիին , կ՛՝ըսեմ ։ խանեմ , մեր բրաձ֊ր զրոյց մրն է եւ փոխն ի փոխ
ղածածկել ազատութեան աստուածուհին, երկրին վարգունին ի՚°նչ գործ ունի Հոս : բացա պիտի պարզենք մեր միտքերը, մանաւանգ որ ա -
թէ նոնք կը դառնան նոյն նիւթին
մէջ զօրացնել հեղին՛ակութիւնը կաււավարութեաԹ , ՚\յ ա ր գոլն ի ն շատ կը գործածէ ա յդ մէկ է եւ անբաժ չուրչ–. Արուեստ ր
անելի : Անոր
ու դեմոկրատականացումը չնկատել նպատակ մը , տրութիւնը , մաային աարիք , եւ ես կը զգամ արտայայտութեան
երբ անհրաժեշտ է, առայժմ, մէկ սակատ եւ ա– այս խօսակցութեան ան ալ պիտի խաո՚նուի կամաց մէկ ձելին մտաՀոգութիւններր , յառաչադրոլ -
մուր կանգնիլ որեւէ հաւանականութեան դէմ» : կամաց : թիւններր, միւսին ալ ե\ե անպայման :
«քհասվիր» , «Վաթան» , ել մասնաւորաբար Աւելի լաւ։ կ՚ըսէի թէ երբ կը Հասնինք ա յգ
«Ենի ԱապաՀ», այս «ինքնաժ՜խտում»ր կր դատա մտային տարիքին, աւելի մեծ զգացումներ, աւելի՛ Նարգոլնին պաչտպանն է նոր գրականու -
պարտեն ժ՜ոդովրգապետականացման ներկայ եռու բարդ մ տածումներ կր սկսինք ունենալ : կհուզենք թեան , զո ր աւելի ամբողչա կան կը գտնէ : \ 94եին
զեռին մէչ, ու կ՛՝ րնդգՆեն «Հալք»ի յայտնի ՛դիտա ղանոնք արտայայտել, մեր ունեցած միջոցները ապրող արուեստագէտր աւելի բան գիտէ մար -
ւոր ութ իւննե րր՝ «Իշիւսւնութիւնբ իրենց ձեոքին չեն ՛ներեր , չենք բաւականանար այլեւս ա յգ պարզ դու մասին , արդի արուեստագէտին Հոգին շատ ա–
մէջ պահել ամէ՛ն գնով ,ու գոհանալ օրէնքն՛երու
ւելի բարդ է ել ընդլայնուած՜ միանգամայն : ք\ւս–
մակերեսային սրբագրութեամբ, դեմոկրատակա • " ի չի կրնար գոՀանալ պարզ ել քիչ մր միամիտ
նացման ամողջական սիգերը վերապահելով . . . • « Կը խորՀիմ , թէ եկած է ժամանակը կարգ զգացումներով։ կ՝ուղէ խորանա՛լ, գեղարոլեստա–
յառաջիկային» : («թ՜ասվիր») ։ «Վաթան, «Ենի մբ ի ր ո զո ւթի ւննե ր Հրապարակելու, ըմբռնելի կան դորհ՜ի մր մէչ դոՀացնել իր միտքր, սիրտր,
ԱապաՀ», շատ աւելի առաչ կ՚երթան, ռա ո ձնե լու Համար դո յութիւնը ա յն օրէնքներուն , բոլոր զգայարանքները , իր աչքերն ու ականեր , իր
պաՀանչե— .որոնք կը կաշկանդեն
յայն դեմ ո կրատ ո ւթ իւն ը ։ վ՛իթը՛– 0՛ սս՚ի չի գոհանար |910 մարդուն Հոգեկան
էով որ «Հալք»ր բացատրէ իր խօսքերուն իսկական Այգ բացատ րոլթ իւններ ը խղճի պարտք կը Համա -
աշխաբՀովր , զայն անբաւաբար կը գտնէ , հ՛ան -
նպատա կր :
2 Յու րիմ։ Նազ, նոյնիսկ Կոզայական : ինչպէս գոլք, աւելէ
«էժ՜անին», այգ պատասխան ր կուտայ
^Ընկերնե՛ր , դաղտնի ուժ մը կ՚աշխատէր ամբոզչական ել աւելի կատարեալ կը գտնէք Հա
նիսի իր թիլով, Հիւսէ յին ^աՀիտի սաո րագրու -
թեամր, երբ կր գրէ– « — Խրատուինք բոլոր այն մեր երիտասարդութիւնը մղել Հա յրենագաւա կան մանուագը քան Կոմիտասի մէկ դեղչուկ երգը։
լրտեսական գործունէութիւններէն, որոնք երեւան դո բծունէ ո ւթեան : Այդ ուժը՝ կը թելադրէր մեր 1 ^ՒԼԳ ^» Համաձայն եմ։
եկան Քանատայի մէջ , հիւլէական ււումբի աււնչոլ– մատագ սերունդին արձանագրուի լ Հալքին , քէ~~ Աակայն երբեք չէք թերագնաՀատեր կոմի–
թհամբ : Սովիէթները կը դաւեն իրենց զէնքի ը ն մ տ լական երեւիլ , դեմ ո կր ա տ ո ւթ ե ան ^ա տագո վի տասր, վրական մարզին մէչ փոխագրուած :
կերներուն, ո՜ւր կը մնան այն երկիրները՝ որոնց Հովեր առնել, ու, աակալ , երկպառակութիւն ու
հոոհրուն աչք տնկած են : Սովիէթներր միայն լ ը բ – ճեղք յառաջացնել մեր ազդ . միութեան ճակտին (2) Կ– ՓՕԼԱՏԵԱՆ
տեսական կազմակեբպոլթիւննեբով չէ որ կը գոբ–. վրա յ : Ատենօք , բագմ ա թ ի ւ Հակապետական Հր ա–
ծեն,՛ այլեւ կը ստեղծեն հինգերորդ գունդերու տարա կութ իւններ ալ ց րու ե ց ին , որոնց նպատակն ՍՏԱ8ԱՆ-Բ
կազմակերպոլթիւններ եւ ցանցեր , որոնք կը ձըգ– էր թունաւորել միտքերը։ Թուրք երիտասարդներ ,
տին քանդել ժողովուրդներու բարոյական կոբովւր իրենց կարգին , խարդախուած պրակներ Հրատա - ա ա Ո ա Չ ն ա ւ ա ծ Vօ1սա^ 1, Տ Բ ո ո § 1946.
եւ դիմադրական կարողութիւնը : Թուրքիա ՛երկիր րակեցին ։ Երկրին մէ^, ա^ ու ձախ ծայրայեղս լ - ԻԽո^ե6^ 1. Խմբագիր՝ կոստան Զ.արեան , օգնական
մրն է, որ այսօր կը գտնուի թնդանօթի բեբանբ : թիւններով թունաւորուած տարրեր, գիրք առին խմբագիր՝ Շ6(»§6 ք. ի. 0օ1սաեւ8ւ Սո^6քտմյ՚.
Զինուորական ու քաղաքական տեսակէտով ան - փրարու դէմ ։ Ա*իֆոցնե ր ձեռք առինք, նոյնիսկ՝ Հայկ– մշակոյթին նուիրուաձ Հանդէս մը։ 3°Գ ՜
ցնցելի , Թուրքիա ներսէ՚ն միայն կրնայ գրաւուիլ։ շատ աւելի աւլուէ դաց ինք: Եթէ կտրուկ շարժած ուածներ ունին պրոֆ . հ1էոճ 0է1Շ%ՕՈՇ, Մարիէատա
ք|ւ ներսէն գրաւուող ո ՚ ե ւ է պետոլշ>եան՝ կաբելի Հ.111.Լայ1՚^Ք * " ՚ յ ս օ Ր անդունդին եզերքն Հասած րէ– ՇաՀինեան, Աիրարփի Տէր Ներսէսեան եւ օտար
չէ բարեկամական ո ՚ ե ւ է օգնութիւն փութացնել» : լայինք^։ (Թասվիր)։ յայտնի գէմքեր։ Գինը՝ 2 տոլար։ Հրատ– Հ'''4
Շատ աւելի ուչաղրաւ են յայտարարութիւն - Թուրք կառավարութիւնը , նոյնքան կտրուկ Ամերիկեան Մչակոյթի Միութեան։ Հասցէ 9
ներր Երղնկայի երեսփոխան Շիւքրիլ Սէօքմէն - մ ի^ոցներ կ՚առնէ ա յսօր , ու Հազարաւոր թուրք, Տտւտէ 89էհ Տէ. Ատ™ Շհ^, V. (Ս. Տ. ձ.) :
սիւէրի, որ 1932 1939 վարած՜ է ոստիկանական Հայ եւ Հրեայ երիտասարդներ , կը բռնեն \Լնկւս֊ ՆՈՐ ԵՐԿԻՐ, բացառիկ թիլՀ Առ ռուա ձ֊նեբ եւ
Ազգ. (իււ– լրաքաղ,
ԸնգՀ • Պետի պաշտօնր։ Խօսք առնելով խութեան Ատեաններուն եւ աքսորի ճամբան Հ 157 էի Գին 100 ֆրանք։ Հասցէ եոբՈ–
զո՛վի Յունիսի նիստին, Ա էօքմ էնս՚իւէ ր չեչտաձ՜ է՛ ԱՐՄԷՆ ԱՄԱՏԵԱՆ ա&ոշ Ս. 1՝1Մ&եաո, 227 81Ճ. &3տբա1, ք^>^^^տ :
Fonds A.R.A.M
ԹՈԻՐ-ԲԻԱ՝ ԵՐԷԿ ԵՒ ԱՅՍՕՐ Ձթպց հբաժշտաղետ բառերով , կր փնտռենք աւելի զար դաց ահ՜ ձեւեր ,
արտայայտութեան աւելի ճոխ լեզու մը, գորհ՜իք
ՕՆՆԻԿ ՊԷՐՊԷՐԵԱՆԻ ՀԵՏ մր։ Երաժշտութեան մէչ այս բանր կրնայ ընեք
Համ ան ո լա գր
«ԱզատութևաԱ աս տ ո ւ ա ծ ո՚ւ&խԱ
• ՀՀ,,– | -"«ք– ՀԱՅ ԵՐԱԺՇՏՈՒԹԵԱՆ ՄԱՍԻՆ Կոմիտասի Հետ , Հայ երաժշտութիւնը կր ներ
(Մասնաւոր թղթակցութիւն Յառածի) կայանայ չինական պզտիկ կտորներու Հաւաքոյ–
ք)՝ազասլ ե ւուսքլ ան ընտրութեանց եւ Անգարա յի թի մր ձեւով : Երրեմն ան չանացած է այդ կտոր
գ ա ա ւժէիս.3 ր ո լ թ ե ան շոլր^ ս ա եգ ծոած ագմ ու կը Եթէ կ^ոլդէք » յա ս ընդՀանուր սլա ո յաէն ներէն ոմանք իրարու քով րերել ել մէկը միւսէն
հ՜ան ր Համ եմ աաո ւթի ւննե ր 1լր ստա՛նայ թուրք մա եաքը , ուր ոգեկոչեցիք անձնական յիշաաակներ , ետք երգել տալ , իրարու յաչորգեցնել : Աշխոյժ֊
մուլին մ Է^ , որ կը շա րունակէ խորացնել Հակա - բացատրեցէք ճեր երաժշտական կազմութիւնը ել կտոր մր երգել տոլաօ֊ է քնքուշ կտորէ մր ետք ,
մ ա րտութ իւննե րն ու կասկածանքի ա րամ աղ րու — ձեր կրած աղդեց ութ իւննե բը ) խօսինք բուն մեր Հայրենասիրական տխուր կա որ մը, ռազմաշունչ
թ ի ւնն եր ր թուրք Հանրային կարծիքի մէ^։ Պոլսա– նիւ/յին վր այ գ Հայ երաժ՜շտութեան վրայ : կարծեմ կտորէ մր ետք, այսպիսով ան կ՚արժելորէր եղա
Հայ մ ամ ուլը * ^՚ո յսիսկ իրենք թուրք թերթեր ր , սլէաք է սկս՛ինք ^ոմիտասով : նակ մր իր նախորդով կամ յս^որդով :
ի վիճակի չեն համադրաբար ներկայացնէ լու բոլոր Այո՛ դ մեր արդի երաժշտութիւնը կը սկսի Այս՝ րնգլայնուահ՜ երաժ՜շտութեան ամէնէն
այն մասնակի մտաՀ ոգոլթիւնները, որոնք, իրա– կ ո մի տաս էն : նախնական ձեւն է ։ կոմիտաս ժամանակ չէ ոլնե -
ընդհանուր մղձա ցաՆ ատկէց ակնդին անցնելու :
կանութեան մէչ, կր կազմեն Բայց , անով չի վերկանար , կ՝լֆդմիֆեմ : Եւ յետոյ գորձ մը կար լրացնելիք , Ստեղծել
ւանջ մը : . Բարեբախտաբար գ Հայ Հա՚նճարր չէր կէա հայ համաւնուագային եբաժշտռլթիւնր • • •
Զաարաօ՜ուելոլ Համար մ ան րամ ասնո լթիլննե– նար այդպէս շուտ կաս իլ ) եւ պէտք չէ կասի Հոգ; Արուն գուք ձեռնարկեցիք :
րու մէչ, յիչենք մեր նախընթաց կարգ մր նշմար Պ* Պէրպէրեան երկաբօբէն ել մեծ Հմտոլ - - Այո =
ներու րնգՀանուր միաքր, այն՝ թէ Թուրքիոյ մէջ թեամբ կը բացատրէ Հայ երգը եւ կուտայ պատ– կը սկսիմ Հասկնալ։ Ազատագրել Հայ ար -
ծայր տուած է լ ո ւ բ ջ հակամարտութիւն մը ո՛չ մի մ ականը : Ա յն ձեւով ո ր կոմ իաասը գտաւ Հայ եր– ուեստբ իր տեղական Հանգամանքէն, զայն մի^տ՝–
այն անհատն՚հբոլ կամբյմբակցոլթէանց ,այլ և. ուղ. Գ՜ք՚րը՛) արդէն իրենց տեսակին մէՓ կատարեալ են կոլթենէն բարձրացնել ՀամաշխարՀային չափանի
ղակի Ազգ • ժողովի մաս կազմող երեսփոխաննե եւ կը կրեն դրո շմը բարձր ե ր աժ շտ ա կան ո ւթ ե ան շի ։ Պէաք չէ վախնալ բառերէն, մենք փոքրիկ ազգ
րու միջեւ, ո՛չ միայն ներքին խնդիրներու, այլեւ մը։ Ոթվ է Հիւ֊սեր մեր երդերը^ չենք գիտեր Հ Ո^վ մ ըն ենք, եւ շատ քիչ անդամ միջակութենէն դուրս
արտաքին քաղաքականութեան մաս կազմող հիմ է տուեր այգ եղանակները ^ եթէ ոչ մեծ եըաժշ - ելած ենք։ կը տեսնէ՞ք, Պ՛ Պէրպէրեան , որ Հետ -
նական հարցեբու շուրջ: տա գէտն եր , գոնէ ե բ աժ շտ ո ւթ են է քաւ Հասկցող , ղՀետէ կ՛՛ընթանանք գէպի այն մտածումները ո-
1Լյս առիթով ցարդ մամուլին արուահ՝ րոլոր ղա յն լաւ ղդացող մ արգիկ , ժո՚ղովո՚՚֊ր՛ԴԱ յ Հ ա յ ժո լանք կը զբաղեցնեն մեր նոր մտաւորակաքենեբբ X
խո րՀ րդահ՜ութ իւններ ո ւն մէչ, ճիգ մր աչքառու ղովուրդը՛. Ոչ մէկ ազգի մէչ, ֆոլքլորային այգ– .Միայն երաժշտութեան մէ^ չէ մտաՀոդութիւնը ,
էր՝ քողածածուկ դարձնելու յայանի ու խուլ բո պիսի այլաղան ել գեղեցիկ երաժշտութիւնն կա յ % դրական մարզին ."/՚ Է $ ալ Հետամուտ ենք։ վարգու
լոր պայքարներր, ու մանաւանգ չձգելու այն Աակայն կարելի է ըսել, ինչպէս Ձ)րանսացիք նին երբ ամ բող Փա կան դրականութիւն կ ըսԷ , կր
տպալո բութի ւն ր՝ թէ, ներքին ճակաի վրայ, պա կ՚ըսեն իրենց դրականութեան Հ ամ ար՝ «վերջապէս Հասկնայ այն ի\նչ որ դուք Համանուագով կուղէք
ռակտումները կր չե շտ ուին առաւելապէս Ա1Ոտա~1 Ա՝ալէրպը եկալ՝^ , այնպէս ալ Հայ երաժշտութեան բերել Հայ մշակոյթին։ Բայց դեռ կուդանք անոր,
1ին ազդակներու բերումով։ Հ ամ ա ո պէաք է ըսել «վերջապէս կոմիտասը ե– իւն զբեմ շարունակեց էք ձեր մտածում ը ընդլայնել։
Թաղապետական րնտ բութ իւնն երէն վերչ, երբ կաւ», եւ եթէ կլուղէք աւելի սիրուն ձեւով մբ
անՀերքելի իրոզոլթեան գոյն ստացան ընտրական «վերջապէս եհաս կոմիաաս» : Երկու Հսկայ գործ Մեր ազդը ինչո՞ւ պիտի չունենա յ իր Հա -
ան կանոն ո ւթի լեներն ու կուսակցական դաւերը , է կատարած աւն , նախ Հաւաքած բոլոր այդ կոր - մ ան ո ւադը , կը Հարցնէ Պ * Պէրպէրհան , ոգեւոր–
երբ մանաւանգ խազքութիւնր դարձաւ բացա բ - սուելոլ վրայ եդող եղանակներ ը։ Երկրորդ ^\Ռ– ուելով։ Նի^կթր կը պակսի։ Ոչ՛, ընգՀակառակն ։
ձակ՝ ՀձՀալքծի արդաՀատելի «յաղթանակով» , (ո– միաաս այն մեծ մարդն է հանդիսացեր, որ աոա Ամէնէն ճոխ նախանփւթերով գանձ մը ունինք , ա–
րովՀետել օբոզովուրդի 25 ՚ՅՕ առ Հարիւբր միայն ջին անդամ հայ միաձայն երդին սաւած է աոհմիկ մէն տեսակի նիւթ կայ, ՛սիրային, աշխատանքի ,
մասնակցեցաւ րնտրութիւննեբուն՝ Հակառակ ա— րադմաձայն շնորհք։ Կոմ՛ իա աս Հաւաքած է Հա՛յ Հարսանեկան , ողբ, աղօթք , ռազմերդ, օրօր եւ
սելի եւ անասելի բոլոր սպառնալիքներուն , ճրն– դեդիւլկ , շինական երաժշտութիւնը , անոր դաշ– ամէն ինչ՛. Այդ նախանիւթերբ օգտագործելու
շումներուն եւ մուրացկանութեան^ , կառավարուէ– նաւորումին մէջ ճշմարիա սաեղծադործոլթիւն մր գործաւոր կը պակսի , արՀեստէն Հասկցող մարդ :
թիւնր ինքզինք գտաւ հարկադրանքին ավել՝ Հա յութիւնը որ շփման մ է^ է այժմ ամէնէն
Հանրային կարծ՜իքին ուշադրութիւնն ու լոլՐւ* կաաարած , յղանալով այգ երդին տոՀմիկ նկար ա– բարձր մշակոյթներուն Հետ, Հայ Ափիւռքի մէ^
զգոլշաւո բութիւն ր Հրաւիրելու «վտանգ՚փւեբու վր— դիրԱ) ՛անխախտ պաՀելով անոր ինքնատիպ ներ — եւ Հո(ն , Հայաստան մէկը եւրոպականին , միւսը
բայ), որոնք կր սպառնան խորացնել ներքին պա — դաշնակութիւնը ; ււուսակտնին Հետ , պէտք է ծնունդ տայ այդ ար–
ռակտումր , .ու Թ՜ուրքիան ենթարկել Հ^ներսէն գրա • Այո՛ , բայց կր սպասեմ որ արտասանէք Հ ե ստաւորներ ուն % ($՛ ա մ՝ ու ն ւս կ ր Հասունցած պէտք է
ել կ աւելցնէ *
ւում» ի : բա յցբ * • * Կր ժպտի նկատել սաեղծագոբծելու այնպիսի գործեր , որոնք
Այգ «վտանգեին , ել այլ ներքին նաՀանչներոլ Բայց այգ շինական երդը ղոբ մեզի բերաւ կը ձգտ ին մ արդկա յ ին բա րձրագո յն գեզարուես–
շսւ֊րչ* կր ներկայացնեմ Հատընտիր Հատուած՜ներ : ան, թոթովանք մ ըն է միայն, թոթովանք մը, Օ - տակտն արաա յա յ տ ո ւթ ի ւնն ե ր ո լ ։
«Ուլուս» ել «թանին» , առաչին գձ֊ի վրայ, կր րինակ, ՊէթՀովէնի Հ աման ո ւա դա յին երաժշտոլ - Եբր այգ, ձեր Հ աման ո լա գա յին երաժշտու
չե չտեն (ծ՝ ո լր քի ո յ սպառնացոզ վտանգր , եթէ եր— թեան քով : թիւնը պէաք է երախտադիտութեամը սզ^ունենք ,
բեք դեմոկրատական ներկայ պայքարնեբր չարու— 1 քՒոթովանք մը տիեզերական ներզաշնակու– զայն նկատենք առտնին կոչնակը, բոլոր գեղա՚ր–
մէչ–.
նակոլին ներկայ թափով ել Հունէ գուբս ճիւզա,— թեան ո լեստագէտներ ը նոր իմաստով վերածնունդի մը
ւորումնեբով, ու կր գրեն* Այո1 , մեր երգը, եւ ա/ւ Հասարակ շինական Հրաւիրելու կոչուած։ Ղ՝րեիժէ մօտեցանք այն դրա
«ք)ւլոլս»ի 30 Մայիս 2 Յունիսի յաչորդա– ^ՐԳ(1 » մանուկի մը բերնին մէ^ վանկ մլՀև է միայն է կան վէճին որ տեղի 1լու\1ձենայ \թարգունիի եւ.
կան թիլերուն մէչ, Անգաբա յի ել Պոլսոյ Համա ՛Բանի մը վանկեր , որոնք Հազիւ իրարու քով կըբհ– Մ ԿI՛"" 1; Հ Պարսամեանի միջել ։ Կը *նԼ րէ ք որ քանի
լսարաններուն նախկին իրաւաբանութեան դասա— րոլինյ պարզ միտք մը արտայայտելու Համար՛. Առ մ ր կարծ՛իք փոխանակենք տ յս մ ասին , չե՞մ շռզիր
խօս եւ այժ՜մու երեսփոխան Փբոֆ • \,իՀատ հրիմ , առաւեչն Հատ ու կտոր բառեր , յաճախ անկապ : մեր նիւթէն :
թ՜արգման Հանդիսանալով ՀւՀալք^ի եւ կառավա — Ա ակա յն երբ ա յգ մ անուկր կը քքեծնայ , երբ կը Խնդրեմ , կը պատասխանէ խօսակիցս , մի -
րութեան տեսակէտներուն , կր շեշտէ «արտաքին Հասնի որոշ զգացական եւ մտային տ ա ր իքի * • » այն դուք Հարցում պէտք չէ ընէք եւ ես պատաս
վտանգեի մր դո յոլթիւնր , ել կՀ՝ա ռաիսր կէ «քո Ականթը խօսի Ղ,արգոՀնիին , կ՛՝ըսեմ ։ խանեմ , մեր բրաձ֊ր զրոյց մրն է եւ փոխն ի փոխ
ղածածկել ազատութեան աստուածուհին, երկրին վարգունին ի՚°նչ գործ ունի Հոս : բացա պիտի պարզենք մեր միտքերը, մանաւանգ որ ա -
թէ նոնք կը դառնան նոյն նիւթին
մէջ զօրացնել հեղին՛ակութիւնը կաււավարութեաԹ , ՚\յ ա ր գոլն ի ն շատ կը գործածէ ա յդ մէկ է եւ անբաժ չուրչ–. Արուեստ ր
անելի : Անոր
ու դեմոկրատականացումը չնկատել նպատակ մը , տրութիւնը , մաային աարիք , եւ ես կը զգամ արտայայտութեան
երբ անհրաժեշտ է, առայժմ, մէկ սակատ եւ ա– այս խօսակցութեան ան ալ պիտի խաո՚նուի կամաց մէկ ձելին մտաՀոգութիւններր , յառաչադրոլ -
մուր կանգնիլ որեւէ հաւանականութեան դէմ» : կամաց : թիւններր, միւսին ալ ե\ե անպայման :
«քհասվիր» , «Վաթան» , ել մասնաւորաբար Աւելի լաւ։ կ՚ըսէի թէ երբ կը Հասնինք ա յգ
«Ենի ԱապաՀ», այս «ինքնաժ՜խտում»ր կր դատա մտային տարիքին, աւելի մեծ զգացումներ, աւելի՛ Նարգոլնին պաչտպանն է նոր գրականու -
պարտեն ժ՜ոդովրգապետականացման ներկայ եռու բարդ մ տածումներ կր սկսինք ունենալ : կհուզենք թեան , զո ր աւելի ամբողչա կան կը գտնէ : \ 94եին
զեռին մէչ, ու կ՛՝ րնդգՆեն «Հալք»ի յայտնի ՛դիտա ղանոնք արտայայտել, մեր ունեցած միջոցները ապրող արուեստագէտր աւելի բան գիտէ մար -
ւոր ութ իւննե րր՝ «Իշիւսւնութիւնբ իրենց ձեոքին չեն ՛ներեր , չենք բաւականանար այլեւս ա յգ պարզ դու մասին , արդի արուեստագէտին Հոգին շատ ա–
մէջ պահել ամէ՛ն գնով ,ու գոհանալ օրէնքն՛երու
ւելի բարդ է ել ընդլայնուած՜ միանգամայն : ք\ւս–
մակերեսային սրբագրութեամբ, դեմոկրատակա • " ի չի կրնար գոՀանալ պարզ ել քիչ մր միամիտ
նացման ամողջական սիգերը վերապահելով . . . • « Կը խորՀիմ , թէ եկած է ժամանակը կարգ զգացումներով։ կ՝ուղէ խորանա՛լ, գեղարոլեստա–
յառաջիկային» : («թ՜ասվիր») ։ «Վաթան, «Ենի մբ ի ր ո զո ւթի ւննե ր Հրապարակելու, ըմբռնելի կան դորհ՜ի մր մէչ դոՀացնել իր միտքր, սիրտր,
ԱապաՀ», շատ աւելի առաչ կ՚երթան, ռա ո ձնե լու Համար դո յութիւնը ա յն օրէնքներուն , բոլոր զգայարանքները , իր աչքերն ու ականեր , իր
պաՀանչե— .որոնք կը կաշկանդեն
յայն դեմ ո կրատ ո ւթ իւն ը ։ վ՛իթը՛– 0՛ սս՚ի չի գոհանար |910 մարդուն Հոգեկան
էով որ «Հալք»ր բացատրէ իր խօսքերուն իսկական Այգ բացատ րոլթ իւններ ը խղճի պարտք կը Համա -
աշխաբՀովր , զայն անբաւաբար կը գտնէ , հ՛ան -
նպատա կր :
2 Յու րիմ։ Նազ, նոյնիսկ Կոզայական : ինչպէս գոլք, աւելէ
«էժ՜անին», այգ պատասխան ր կուտայ
^Ընկերնե՛ր , դաղտնի ուժ մը կ՚աշխատէր ամբոզչական ել աւելի կատարեալ կը գտնէք Հա
նիսի իր թիլով, Հիւսէ յին ^աՀիտի սաո րագրու -
թեամր, երբ կր գրէ– « — Խրատուինք բոլոր այն մեր երիտասարդութիւնը մղել Հա յրենագաւա կան մանուագը քան Կոմիտասի մէկ դեղչուկ երգը։
լրտեսական գործունէութիւններէն, որոնք երեւան դո բծունէ ո ւթեան : Այդ ուժը՝ կը թելադրէր մեր 1 ^ՒԼԳ ^» Համաձայն եմ։
եկան Քանատայի մէջ , հիւլէական ււումբի աււնչոլ– մատագ սերունդին արձանագրուի լ Հալքին , քէ~~ Աակայն երբեք չէք թերագնաՀատեր կոմի–
թհամբ : Սովիէթները կը դաւեն իրենց զէնքի ը ն մ տ լական երեւիլ , դեմ ո կր ա տ ո ւթ ե ան ^ա տագո վի տասր, վրական մարզին մէչ փոխագրուած :
կերներուն, ո՜ւր կը մնան այն երկիրները՝ որոնց Հովեր առնել, ու, աակալ , երկպառակութիւն ու
հոոհրուն աչք տնկած են : Սովիէթներր միայն լ ը բ – ճեղք յառաջացնել մեր ազդ . միութեան ճակտին (2) Կ– ՓՕԼԱՏԵԱՆ
տեսական կազմակեբպոլթիւննեբով չէ որ կը գոբ–. վրա յ : Ատենօք , բագմ ա թ ի ւ Հակապետական Հր ա–
ծեն,՛ այլեւ կը ստեղծեն հինգերորդ գունդերու տարա կութ իւններ ալ ց րու ե ց ին , որոնց նպատակն ՍՏԱ8ԱՆ-Բ
կազմակերպոլթիւններ եւ ցանցեր , որոնք կը ձըգ– էր թունաւորել միտքերը։ Թուրք երիտասարդներ ,
տին քանդել ժողովուրդներու բարոյական կոբովւր իրենց կարգին , խարդախուած պրակներ Հրատա - ա ա Ո ա Չ ն ա ւ ա ծ Vօ1սա^ 1, Տ Բ ո ո § 1946.
եւ դիմադրական կարողութիւնը : Թուրքիա ՛երկիր րակեցին ։ Երկրին մէ^, ա^ ու ձախ ծայրայեղս լ - ԻԽո^ե6^ 1. Խմբագիր՝ կոստան Զ.արեան , օգնական
մրն է, որ այսօր կը գտնուի թնդանօթի բեբանբ : թիւններով թունաւորուած տարրեր, գիրք առին խմբագիր՝ Շ6(»§6 ք. ի. 0օ1սաեւ8ւ Սո^6քտմյ՚.
Զինուորական ու քաղաքական տեսակէտով ան - փրարու դէմ ։ Ա*իֆոցնե ր ձեռք առինք, նոյնիսկ՝ Հայկ– մշակոյթին նուիրուաձ Հանդէս մը։ 3°Գ ՜
ցնցելի , Թուրքիա ներսէ՚ն միայն կրնայ գրաւուիլ։ շատ աւելի աւլուէ դաց ինք: Եթէ կտրուկ շարժած ուածներ ունին պրոֆ . հ1էոճ 0է1Շ%ՕՈՇ, Մարիէատա
ք|ւ ներսէն գրաւուող ո ՚ ե ւ է պետոլշ>եան՝ կաբելի Հ.111.Լայ1՚^Ք * " ՚ յ ս օ Ր անդունդին եզերքն Հասած րէ– ՇաՀինեան, Աիրարփի Տէր Ներսէսեան եւ օտար
չէ բարեկամական ո ՚ ե ւ է օգնութիւն փութացնել» : լայինք^։ (Թասվիր)։ յայտնի գէմքեր։ Գինը՝ 2 տոլար։ Հրատ– Հ'''4
Շատ աւելի ուչաղրաւ են յայտարարութիւն - Թուրք կառավարութիւնը , նոյնքան կտրուկ Ամերիկեան Մչակոյթի Միութեան։ Հասցէ 9
ներր Երղնկայի երեսփոխան Շիւքրիլ Սէօքմէն - մ ի^ոցներ կ՚առնէ ա յսօր , ու Հազարաւոր թուրք, Տտւտէ 89էհ Տէ. Ատ™ Շհ^, V. (Ս. Տ. ձ.) :
սիւէրի, որ 1932 1939 վարած՜ է ոստիկանական Հայ եւ Հրեայ երիտասարդներ , կը բռնեն \Լնկւս֊ ՆՈՐ ԵՐԿԻՐ, բացառիկ թիլՀ Առ ռուա ձ֊նեբ եւ
Ազգ. (իււ– լրաքաղ,
ԸնգՀ • Պետի պաշտօնր։ Խօսք առնելով խութեան Ատեաններուն եւ աքսորի ճամբան Հ 157 էի Գին 100 ֆրանք։ Հասցէ եոբՈ–
զո՛վի Յունիսի նիստին, Ա էօքմ էնս՚իւէ ր չեչտաձ՜ է՛ ԱՐՄԷՆ ԱՄԱՏԵԱՆ ա&ոշ Ս. 1՝1Մ&եաո, 227 81Ճ. &3տբա1, ք^>^^^տ :
Fonds A.R.A.M
