Page 211 - ARM_19-1946_02
P. 211
ՈԱՈ-Ա Զ
Հա; ժողովոՆՐդիԱ ծաղուի ԿփկԱակ խալկւպթխԱ չերգուեցան ու չնուագո կեցան ։ Աս երեք։
դրուատ ում ր
0 ա ա ր թերթի մը աշխատակցին
կր վերաբերի ճայ երգին, ո՛՛չ թէ Պ* ՝Բիւրքճեանի
ԽՄԲ Ա– Կարի սեան գրախօսական մը նուի–* Հաբ երգին խաչելութեան սլա տ կն րր Լ ա ս 1 դեկավարած– Համերգին։ Հեգ մ ըն ալ կարդացէք
րած է ոլրարտագէտ - պատմաբան Պիոտրովսկիի թարմ է ա ավալին Աարսէյլի Օփերային մէջ՛. Ա - զայն ուշի ուշով։ Անոր վերջփն քանի մը խօսքերը
մէկ ուսումնասիրութեան, որ հրատարակուած է
Գիտութեանց Ակադեմիային «Տեղեկագիր» պար - Հա նոր մըն ալ , ճշմարտութեան խաչելութիւն շ, գրուած՜ են առ ի քաղաքավարութիւն ։ իսկ «Օփե–
բհրագփրքին մէջ (թիւ 6)։ Այդ գրախօսականէն
կ՛առնենք այն հատուածները, որոնք գաղափար մը վւ ար ի գա Հ ա յ շաբաթաթերթի մր մ էջ ։ բայի տնօրէնութեան խնդրանքը , անգամ մը եւս
կուտան Պի"սւրովսկիի աշխատաւոբոլթհան մա ^
սին, նուիրուած՝ հայ ժողովուրդին ծագման։ Այս Եթէ ^աԲՑԼ\ ԸԼԼաՍ անձնական , չռ ո ւ. թ ի ւն ր նախ՜ կրկնելուփրոկրամըԴ ,վբան բաց զաւեշտ մբն է –.Հա
աոթիւ, ըսենք նաեւ թ է մեր ուշադրութիւնը գրա
ւած է , որ Երեւանի մէջ մասնագէտն՛երը, վեր - ընտրելի էր, Բայ" Քա՚"է "V ^ ա ձ երդին սրբազան ւաստի ազբիլրէ գիտենք որ , վար չո ւթ ի ւն ը որոշած՜
ջերս, ձգտում մը ցոյց կուտաւն ցեղի եւ լհղոլի
ծագման նախատարրհրը փնտււհլոլ երկրին մէջ ,— վարկն է որ կը խաշուի , Տգիտութեամբ եւ անգի֊ է ո լ ֊ բ ի Լ անգամ չա րամ ադրել Օփե բա յին շէնքբ ու
Այսպէս Գ– Աեւակ հայերէն լհգուին արմատը կը
համարէր տեղական րոյս, (բան մը որ քննութեան տոլթեամբԴ, Հարկ է իրենց տեղը գնել խաչուած նուադախում ր ը ա յս տեսակ խակ ղեկավարի մը ։
կարօտ է ) , ինչպէս Պիոտբովսկի կայ ց՛եղին ար -
մատը կը համարի տ՛եղական բերք : ները Հլ խաշողները, սրտի անՀուն գառնութեամբ I Աս՝ էոբ" յ
« Մեր արուեստագէտներէն առաջինն եղաւ ք՝այց Հերիք է մեր թ ուաՀամ ա ր ր որ կրնայ
Պ * փ իւրքճեան ը , որ մէկ անգամ էն սլատռես ա լան - եբկվեցեակի մը բարձրանալ։ Հերիք է քբքբել Հայ
գական անիմաստ սովորութեան մը վարագոյրը,– Երգի Օր պիտակին տակ ամիսնեբով թմբկաՀ ար -
շաա յա^ող կերպով ապացուցանելով թէ՝ մեր ուած՜ ձախողանքը ոբ բեմադրուեցաւ երեք քառոր
տոՀմիկ երգերբ կրնան՛ընկերանալ նուագտխումբի դը եւրոպական ու միայն մէկ ձոԲԲ"ԲԳԲ ^այկական
մբ » : (Թիւ 66 Արեւմուաք) : երգերով : Պ * ՝ք՝իւրքճեանի ճոխացեալ կ են ս ա դր ա -
ք)Հ լւ չա ւի տգէտ պէտք է ըլլալ, ՀՀ. ան ի մ ասա սովո կանը չի փբկեր տեղի ունեցած՜ խաղքո ւթիւն\բ–. Ան
՚ ՝(ք ան ր ան ա լո վ Հայ յ-ողովոլրդին հ՜ագման րութիւնդ կոչելու Համ ար ե ր ամ շտ ա կան արուեստի կրնայ ջութակի ուսուցիչ մր ըլլալ,բայց ղեկավար
վերաբերեալ զանագան տեսակէտներուն ՚Լբաձ՝ ամ էնէն նուրբ ու ազնուական ձեւէ ր էն մ էկբ , որ մը ամենեւին :
Պիոտբովսկի կբ կարճէ թէ Հարցին ճշգրիտ եւ ամէն երկրի մէջ յարգի է ել ճանչցուած՛ է Ձ. Շ&թշ11շ1 Իբրեւ գրական գործ՜ պէտք է ընգունիլ երգ -
գիտական լուսաբանութեան Համար մեծ՝ կաբեւո — անուն ին տակ եւ զո ր ոչ մէկ լուր^ ե րամ ի շտ «ա– չախում բի անդամն եր ո ւն զո Հ ա բե ր ո ւթ ի ւն ը ինչպէս
բութիւն ունի պատմարանի մեթոտր։ էթատ ճիչդ նիմաստէ կբ նկատէ բաց ի մեր իմաստակ թղթա - նաեւ կազմ ա կերպի չ մ արմինին անսպառ աշխա -
կ՚րսէ , երբ կբ գրէ • «կարեւորր նիւթին աղքա - կիցէն : տանքը, որով յաջողած՜ էր լեցնել Օփերան : Մեղք
աութիւնբ չէ , այլ Հարցին մօտենալբ, որոնումնե Եթէ Կ ոմիտաս մեղանչում չնկատէբ արուեստ ի եղաւ սակայն : «Գեղաբուեստական յանձնախում
րու ոլղղութիւնբ, որոնք Հիմնուած֊ բլլտլով Հնդ տեսակէտէն , իսք աբգէն կատարած՜ պիտի Բէլար բիդ անգամները ցոյց տուին որ բնաւ չեն Հասկնար
եւրոպական տեսութեան վրա յ՝ կբ կրեն ձեւտպաշ– ռայն : Այ" * մեր ամէնէն յայտնի երտժ շտագէտնե– արուեստէ , շփոթելով գա յն արՀեստին ու իրենց
ււթեան եւ աբգիականոլթեան մեղքբ, ու գրեթէ րբ , ոչ Հա յ աս ա ա ն ի ոչ ալ ա բտասաՀմ անի մ էջ չեն անձնական քմաՀաճոյքին Հետ։
մ ե *տ Հ /• ււ ա ռահ՜՝ Հա լոս ամ բո ո 9 ատամ ական ե րո– Հ ա.մ արձակած ՝ նմ ան ս.ր,բա՚պղ.ծ՜ութիւն մբ*~~ կզաա տտաա - Պ * ի^գ1^ակի°բ Հ–Հայ երգին դէմ դաւադրող -
զութռե,անց Տ ուս ումՈնա ս իԼր ո լթաենքէնդ» : Պպ(աաՈտտմամՐկակաIն * %ԲՀաենե\շն^"ե<բյր*"Ի"Ք" ոտն,Հակեոգիխ.ն.ակինլ , բ.նել*կ։ամքՔիՀ եւ ա*րուեստի ւ "աI ա~ ներԴ փնտռելու պէաք չունի ։ Առաջին եւ միակ դա
այգ իրողութիւնը շատ որոշ է ; Գրաւելով Վ^անի ւադիրները իր շուրջն են։
թագաւո ր ո ւթե ան երկրամ ասը, Հա յեր ը պիտի իւ Այլեւս ո՞ւր կր մնայ շութակի պարզ ուսուցիչ Արուեստ ի մարզին մէջ դէմ քերն ու դէպքերը
է որ կբ
րացնէին ան շուշտ ո ւրա րտական մշակոյթը ։Այգպէս մբ ոբ կեանքին մէշ ա ռաշին անգամ բեմ ^է^էէէ ուռեցնելով , պարզապէս ճշմարտութիւնն
ալ կատարուած՜ է իրականին մ է ^ ։ Ատոր ապա - դասական Օփերային մէշ, առանց բալա բաբ պա - խեղաթիւրուի ։ Ա ենք ղօլամներ չենք ։
ցո յց նիւթական մ շա կո յթի բա զմա թ ի ւ վաւերա - շարի ու փորձառութեան : Տեսնուաճ բան չէ որ ՃՇՄԱՐՏԱԽՕԱ
գիբ"եբ է Անտեսելով աՀա պատմական այգ անցեա նուագախումբբ ն՛ոյնութեամբ կրկնէ միեւնոյն
լը , ամէնէն առաջ ուրարտական նիւթը, .վաղեմի բաժ՜իններ բ որոնք խում րի 4 կամ 5 ձայներոլն ՁԱՅՆԵՐ ԳԱԻԱՌԷՆ
պատմ ա բանն ե րը , ինչպէս շատ իրտւամբ գէ"՚ել տրուած՝ են : Պ * թգթ"*կի$Բ գաղափա ր չունի նաեւ
կուտայ Պիոտբովսկի, Հետեւեր են ա՛յն բուսաբա ՀՀ ըն կեր ա կց ո ւթի ւնդ բառին վբա յ ոբ ներկա յ պա - ԿԱՊՈՅՏ ԽԱԶԻ ԴԱՇՏԱՀԱՆԴԷՍԸ
նին , ոբ Հ֊կ՚ը Հրաժարի բոյսերուն արմատները ու բադային թութակի մ բ տխմ ար ,ոլ տաղտկալի
սումնասիրելէդ ։ Դառնալով պատմ ական շօշափելի կր կնութենէն ուրիշ բան էէ բ յ ^էէ.Գ էնէ"ւէ" եթէ
իրողութեանց կամ «ա րմատներո ւնդ , Պիոտբովսկի, դաշնակը բնկեբանար երդի մբ, մինեւնոյն եղա - ՄԱՐՍԷՅԼ (յապաղած) - Աէնթ Անթուանի
Հիմնուելով բազմաթիւ փաստերու վրայ, կը Հաս— նակն ու նօթեր բ կրկնելով : Եթէ երբեք իր ստեղ կապոյտ ի) ա չի մասնաճիւզի տարեկան գաշաաՀան–
ւոատէ , թէ «Տ այ մողովուրգին ձեւակերպում ը մօ– ծ՜ագո րծ՜ո ւթ են էն բան մը մէջտեզ բերած՜ ել տար գէսը "՛եղի ՛ունեցաւ Յունիս 9/՚ն , առաւօտ էն մին–
տաւո րապէս Հինգ գար (քրիստոսէ առաջ՝ 1–բ գ բեր բնկերակցութիւն մ բ տուած՜ (՚էէա Բ ն ո լա գա - չեւ իրիկուն , Պ * Ն * Նաճարեանին ագարակը ։
գարէն մինչեւ 2,րդ գար) Բ^ԴԳԲ^Լ"" երկարատեւ խում րին , թերեւս յաջողէ ր փրկել կոմ իտասեան Կէս օրէ վերջ Հանդասավա յր բ լեցուած՜ էր 800
շրջան մ ր կը նկարագրէ
այգ շր՛ջանին կազմէդ ։ Պիոտբովսկի կր զմայլելի երգերբ, որոնք թրալքրէթ֊/՛, փլարիւնյէթ^՛ 1 000 Հայրենակիցներով որոնք անՀամբեր կբ
* «Հայ
Հիմնական Հանգրուանները ուժգին ու անճոռնի Հարուած՜ներուն տակ վերածն ս պա ս է ին Հանդէսին սկսելուն ։ Վ^աբագո յր ը Բա" ՜
ժ ո ղո վո լր գին ձեւակերպմ ան ա յգ ԼԼ1^"՛՛*՛ Բ կտտա բ– ուեցան ճաղի եւ ԱՈլինկ^ , խեզճ վարդապետ ին ո ս– ո լելով 40/ք մօտ սանուՀ ինեբ մեծ՜ յաջողութեամբ
ուած՜ է առաջաւոր Աս ի ո յ Հ ո գերուն վրա յ , իբրեւ կորնեբբ խշրտացնելու աստիճան : Երանի* թէ Հայ երգեցին «Մարսէ յեէզԴը եւ կապոյտ Խ ա չի քայ–
Հին Արեւելքի պետութեանց պատմական զարգաց երգին գլխին այս ագետաւոր փորձարկութիւնը բլ֊ լերԳԸ * Օրուան նախ ա ղ ա Հ ը քանի մ ը խօսքով բա
ման արդիւնքդ % Դժբախտաբար այստեղ չենք կըր– լա ր առաջին ո ւ վերջինը եւ ա յլեւս չո ւնենա ր իր ցատրելէ վերջ Հ * կապո յտ էՕ ա չի դո րծ՜ո ւնէութիւ–
նար աւելի լայն՛ ձեւով ներկայացնել ուոումնասի - յաջորդը։ Աս մէկ ։ նը, բսաւ թէ ան պիտի ապրի որքան ատեն որ
•՛բո ւթե ան մէջ արձանագրուած՜ ապացոյցները։ Այգ ի՛նչքան ի ր ա կան ո ւթե ան անՀամ ա պատասխան Հա.յ մանուկ մը կը թափառի օտար փողոցներու
ուսումնասիրութեան մէջ մանրակրկիտ նկարա՛՛ վկայութիւն մը.—- «Երգչախումբ ել նուագախումբ մ էջ , որքան ատեն որ Հ իւանդ մ բ կը Հ էւա յ օտար
գրուած՜ է ուրարտական նիւթը ։ Այգ նիւթին վրայ նոյնացած՜ էին իրարու գեկտվարին կախարդական Հիւանդանոցներու մէջ, ել որքան ատեն որ Հալ
յկ՛ ՚յծ՜ , Պիոտբովսկի նոր ԷՈյոով կը լ ււ ւս ա ո ա նէ ճպոտին տակդ , «տիրապետահ՝ էր երկոլքինդ ։ չքաւոր մը կը տառապի անտէր անտ իրական , օ -
Մովսէս Խորենացի «Պատմութեան՛» ո րո չ տոգերբ։ Կ^ուզէ0ք իմանալ ամէնէն վաւերական վկայու– տա րութեան մէջ։
Կ՝ բնդղճէ , որ Հայերբ Արեւմուտքէն եկուորներ թիւնը*—- Օփերային նուագախումբբ փորձեբու ըն֊ Օրուան ատենախօսր , Տիկին՝ Ն * ՝^՝իպրիթճեան
Համարող եւրոպացի գիտնականներ ր Հեաեւահ՜ են , թտցքին ընդվզելով ղեկավարին անճարակութեան գեղեցիկ կերպով պա բզեց 3> • Հ ա յ Կապո յտ Խ ա չի
իրականին մէչ^, Հնագոյն աւանդութեան % «ինչո՞ւ, դէմ , երեսին տուաւ այդ նախատ ինքը ։ Անոր Հա նպատակը եւ անոր 20 տար ո ւան գորհ՜ունէութիւ–
կբ Հարցնէ Պիոտբովսկի , Հայոց ճագման Հարցին մար էր որ շատեր գժդոՀ Հեռացան նուադախում - նբ, մանաւանդ անոր օգտ ակար ութ իւն բ այս վեր
մէշ Հետեւիլ Հնգեւր ոսլական տեսութեան , որ ներ– բէն որ կէս առ կէս պակաս էր ել .ոչ թէ 70 Հոգի , ջին պատերազմի ընթացքին թէ վերջբ , Հայ գերի՛
շյընչուած– է Հելլենական գազթային գաղափաբա - ինչպէս կբ սաէք վերէն վար ։ Աս եբկո ներու եւ 3 ո ւն ա ս տ ան ի չքաւոր Հ ա յրենակիցնե բու
բան ութ Լ ան վրայ խարիսխ նետած՛ Հին աւանգոլ - (ֆգայտագր ին մէջ «անակնկալ փոփոխութիւն Համար ։ Ան առաւելապէս հան բացաւ Հայ կնոջ
թենէն , որ Հայերը կը Համարի Առաջաւոր Ասիոյ ներրդ , աւելի ճիշդ , յապաւումներն էին ։ Ւնչպէս կատարելիք դերին եւ պարտականութեան Վրայ։
Հիմնական բնակիչներ՝ բնիկներ * . . » : կոմիտասի Հրաշալի «ՀոռովելԴր, ժողովրդական Ապա սկսաւ դե գա ր ո լե ս տ ակ՛ան բաժինը*
կանգ առնելով կովկասի եւ Հայաստանի մէջ երկու պարերը Հա յ ա ս ա ան ե ա ն ս տ եդհ՜ա գո րծ՜ո լ՛ - ք*եմին վրայ երեւցան Աէնթ — Անթուանի ոտնու -
երեւան Հ անուշած՜ Հնագոյն մետագագոբն՜ութեան թենէն , Սպենգիարեանի զմա յլե լի Ղ,այթ–արման , Հիները ազգային տարազով։ Անոնք պանծ՜ացուցին՝
վրայ, Պիոտբովսկի կը գրէ թէ «Անդրկովկասեան եւրոպական քանի մ ը նո ր աշուն չ կտորներ , որոնք Հայ լեզուն , եբգբ, պարը, եւ գեղեցկօրէն պատկե
կամքէ անկախ պատճառներով չէ ոբ բեմ չՀան — րացուցին մեր աչքեր ո ւն առք եւ Հայաստանի Հար
մ ետ աղա գո ր ծ՜ութ ե ան զա ր գա ցում ը Հ անգէս կո ւ սանիքը ել Հայ աղջիկներու Հեզաճկուն պարը ։
գայ իբրեւ օրինաչափ պբոցէս , ոբ կապուած՜ է ուեցան , այլ ոբովՀետեւ դժուարամարս , // ս կո ր ււ ա Հանդիսականները կբ ծ՜ափաՀաբէին մեծ՝ խան–
կովկասի մշակոյթին ընգՀանուր զարգացման, էին , որ ե ր կա բատ եւ փոր ձեր է ՛Լերջ ձախողած՜ դա վա ռո ւթ ե ամբ ։
տեղական պղնձաՀանքա յ ին շրջաններս ւնդ ։ Առանց Յետոյ բեմ բարձրացան Պուլվաբ ()ւոտո լի
երբեք ժխտելու Հա յ կա կան բա րձրաւանգա կին շաղկապէ ալ զանգուած՜ներ , որոնք կը արոՀուէին սանուՀխները որոնք իրենց պարերով եւ երգերով
պատմութեան մէջ տեղի ունեցած՜ առանձին գաղ– եւ կբ մ ի ա ւո ր ո ւէ ին , Համ աձա յն ա յս կամ ա յն փայլեցուցին Հանդէս ր ։ Մէջ բնդ մէջ եղան ար -
թեբու եւ ցեղային վեբա խմբաւո ր ո ւմնե բո լ փաս - ն ո ւաճ ո զին յա զո ւթ ի ւնն ե ր ո ւն կամ պա բա ութի ւն– ա աս ան ո ւ թի ւնն հ ր , խմբերգներ եւ մեներգներ
տերը, Պիոաբովսկի՝ էլ առաջարկէ նոր տեսակէտէ նեբունդ (Մարքսիզմր եւ ազգային հա՛րցը, էջ 5) : Աէնթ ԱՀևթուանի եւ Պուլվար Օատոյի սանուՀինե–
մը մօտենա լ այդօրինակ փաստերու նշանակոլ - ԱՀա ա յգ յստակ գ ի տ ո գո ւթ ե ան կբ յենու Պ ի " - բու կողմ է որոնք շատ յ ա ջո զ կերպով ներ կա յա —
թեան գնաՀատութեան ։ «Հայոց տարադազթը ես արով"կի , երբ կ՚ընդգծ՜է թէ «ժոգովոլրդդ պէտք է ցուց ին Հայ մ շակո յթի՛ գունաւոր ծ՜ագի կները :
չեմ սլա տ կե ր ա ցնե ր իբրեւ ա ռա նձին ցեդե բու Հասկնալ պա յմ ան ականօք էն ել թերեւս աւելի ճ ի շդ Տեղի նեղութեան պատճառով զանց կխառնեմ բոլոր
գաղթ, իբրեւ բնակավայրի փոփոխութիւն , ա/Լ է ըսել պեաութեանց կազմի մէջ մտնող առանձին ան ո ւնն էրը։ ի մէջ այլոց Հարկ է յիշել Աէնթ Ան -
իբրեւ աճում կաղմաւորուող Հ^ոզովուբդի մր, ժ ո զո վո ւր գն ե ր ո լ ու ցեղերու մ աս ին ( էջ 36 ) : թուանի փոքրիկ սանուՀիներէն Վարսենիկ Մար ֊
միաձուլում նոյն միութեան կազմի ՚ ^ է ^ մտնող 1յստօրէն քննադատելով Հնդկագերմ ան ական ազ - գաբեանբ որ իր խում բով եւ ազգային տարազով
միւս երկիրներու բնակչութեան Հետ»; Պատմա - դե ց ո ւթե ան տակ կա ռո լցուած՜ «Հակագիտականդ յաջոզութեամբ ներկայացոլց Արարատեան ադ^իկ՜
կան այգ զարգացում բ յառաջացեր է բարդ արա– ւոեսակէտներբ , կո չ կէ Բ"է «Հա լայ Հնագո յն պատ– ներ ու պաբր եւ մեր աչքերուն առջեւ պաբղեց ար -
Հետներով։ Պիոտբովսկի, ծանրանալով ուրար - մ ութեան ուսումնասիրութիւնը Հնդեւրոպական տասանութէամբ մր Վ^անայ դի՛լերը իր անմաՀ
տա կան պատմութեան վրայ, կբ կարճէ թէ «յե - ուգիէն փոխագրել պատմական մատերիալիզմի Հերոսներով։
տագային Ուրաբտացինեբբ ձուլուեցան Հայերու ուզինդ ։ Հայոց ծ՜ագման մասին տրուած՜ ա յ գ Հե - Ապա բեմադրուեցաւ մեծ՜ յաջողութեամբ Ե*
Հետ եւ մտան անոնց կազմին մէշ, բ ա յ ց երբեք Ոչ ա աղօտութիւնը այգ օրինակ ուսումնասիրութեան Օաեանի եւ կ իւրճետնի «Ջարշբլր Արթին Ազան »
իբրեւ Որոշող մ ա ս » ։ Ուշագրաւ է նաեւ, որ Ու - ուշագրաւ փորձեբէն մէկը կը Համարուի։ Ը"ա Պօմոնի Հ. 3՛ Դ * Նոր Աերունգի կ^րիոտափոբ
բաբտացիներուն լեզէւլն եւս իբրեւ պետական լե - այգ ուսումնասիրութեան , ճիշդ է որ ժողովուրդը խումբի անգամներուն կոզմէ ։ (ի ո զ ո վ ո ւ ր զ ր լման
ղու չպաՀապանոլեցւ եւ ազդեց Հ՛ ՛յ յ լեզուին իբրեւ պետ ա կան Հիմք նո յնպէս պատմ ական ստո երեք ժամ Հիացումով Հետեւեցաւ այս օտար ափե
* / Ր ա յ I Հման աւանդ Վանի բարբառին վրայ » (էշ րոգելի է, որ կբ ծ՜ագի Հին արեւելեան տիպարով րու վրայ հնած՜ եւ մէհցած՜ աղոց խազա ր կռլթեան՝ ,
32) : Եզական նշանակութիւն ունի , ինչպէս կբ պետութեան քա յքա յմ ան Հ իմ քէնդ ։ Հնգեւր ո պա - մ աքոլր առոգանութեան է լ արտասանութեան :
տեսնուի , այս նոր լուսա բանութիւն ր , որ Հի մնա - կան տ ե ս ո ւթ ե ան քեն ագատ ո ւթե ան նուիրուած՝ Դեռ մէկ տաբի մը ՛առաջ անոնք լէ/՛" ^ԼԲԲ ՜
լորու աճ է բազմաթիւ փաստերով։ Ա տալին եւս, սուր դիտողութիւննե ր ը, այլազան ու բազմաթիւ նար մաքուր Հայերէն վսօսիւ կամ գրել, իսկ այսօր
խօսելով Հին Արեւելքի մէշ կազմակերպուաճ մևճ փաստէ րբ եւ ակնարկները այս աշխատութեան կու կ՚աշխատին տարած՜ել Հայ մշակոյթը։ ք*ոլոբն ալ
պետութեանց մասին, կբ գրէ թէ «անոնք ոչ թէ տան գիտական նոր եւ կարեւոր նուաճումի մը արժանացան ժողովուրդի ջերմ գնաՀատութեան ։
ազգեր էին, այլ խումբերու պատաՀական ու քիչ աբ^էքբ ։ Հա յ կա կան Հանդէսներու ս ո վո րութեան Հա -
Fonds A.R.A.M
Հա; ժողովոՆՐդիԱ ծաղուի ԿփկԱակ խալկւպթխԱ չերգուեցան ու չնուագո կեցան ։ Աս երեք։
դրուատ ում ր
0 ա ա ր թերթի մը աշխատակցին
կր վերաբերի ճայ երգին, ո՛՛չ թէ Պ* ՝Բիւրքճեանի
ԽՄԲ Ա– Կարի սեան գրախօսական մը նուի–* Հաբ երգին խաչելութեան սլա տ կն րր Լ ա ս 1 դեկավարած– Համերգին։ Հեգ մ ըն ալ կարդացէք
րած է ոլրարտագէտ - պատմաբան Պիոտրովսկիի թարմ է ա ավալին Աարսէյլի Օփերային մէջ՛. Ա - զայն ուշի ուշով։ Անոր վերջփն քանի մը խօսքերը
մէկ ուսումնասիրութեան, որ հրատարակուած է
Գիտութեանց Ակադեմիային «Տեղեկագիր» պար - Հա նոր մըն ալ , ճշմարտութեան խաչելութիւն շ, գրուած՜ են առ ի քաղաքավարութիւն ։ իսկ «Օփե–
բհրագփրքին մէջ (թիւ 6)։ Այդ գրախօսականէն
կ՛առնենք այն հատուածները, որոնք գաղափար մը վւ ար ի գա Հ ա յ շաբաթաթերթի մր մ էջ ։ բայի տնօրէնութեան խնդրանքը , անգամ մը եւս
կուտան Պի"սւրովսկիի աշխատաւոբոլթհան մա ^
սին, նուիրուած՝ հայ ժողովուրդին ծագման։ Այս Եթէ ^աԲՑԼ\ ԸԼԼաՍ անձնական , չռ ո ւ. թ ի ւն ր նախ՜ կրկնելուփրոկրամըԴ ,վբան բաց զաւեշտ մբն է –.Հա
աոթիւ, ըսենք նաեւ թ է մեր ուշադրութիւնը գրա
ւած է , որ Երեւանի մէջ մասնագէտն՛երը, վեր - ընտրելի էր, Բայ" Քա՚"է "V ^ ա ձ երդին սրբազան ւաստի ազբիլրէ գիտենք որ , վար չո ւթ ի ւն ը որոշած՜
ջերս, ձգտում մը ցոյց կուտաւն ցեղի եւ լհղոլի
ծագման նախատարրհրը փնտււհլոլ երկրին մէջ ,— վարկն է որ կը խաշուի , Տգիտութեամբ եւ անգի֊ է ո լ ֊ բ ի Լ անգամ չա րամ ադրել Օփե բա յին շէնքբ ու
Այսպէս Գ– Աեւակ հայերէն լհգուին արմատը կը
համարէր տեղական րոյս, (բան մը որ քննութեան տոլթեամբԴ, Հարկ է իրենց տեղը գնել խաչուած նուադախում ր ը ա յս տեսակ խակ ղեկավարի մը ։
կարօտ է ) , ինչպէս Պիոտբովսկի կայ ց՛եղին ար -
մատը կը համարի տ՛եղական բերք : ները Հլ խաշողները, սրտի անՀուն գառնութեամբ I Աս՝ էոբ" յ
« Մեր արուեստագէտներէն առաջինն եղաւ ք՝այց Հերիք է մեր թ ուաՀամ ա ր ր որ կրնայ
Պ * փ իւրքճեան ը , որ մէկ անգամ էն սլատռես ա լան - եբկվեցեակի մը բարձրանալ։ Հերիք է քբքբել Հայ
գական անիմաստ սովորութեան մը վարագոյրը,– Երգի Օր պիտակին տակ ամիսնեբով թմբկաՀ ար -
շաա յա^ող կերպով ապացուցանելով թէ՝ մեր ուած՜ ձախողանքը ոբ բեմադրուեցաւ երեք քառոր
տոՀմիկ երգերբ կրնան՛ընկերանալ նուագտխումբի դը եւրոպական ու միայն մէկ ձոԲԲ"ԲԳԲ ^այկական
մբ » : (Թիւ 66 Արեւմուաք) : երգերով : Պ * ՝ք՝իւրքճեանի ճոխացեալ կ են ս ա դր ա -
ք)Հ լւ չա ւի տգէտ պէտք է ըլլալ, ՀՀ. ան ի մ ասա սովո կանը չի փբկեր տեղի ունեցած՜ խաղքո ւթիւն\բ–. Ան
՚ ՝(ք ան ր ան ա լո վ Հայ յ-ողովոլրդին հ՜ագման րութիւնդ կոչելու Համ ար ե ր ամ շտ ա կան արուեստի կրնայ ջութակի ուսուցիչ մր ըլլալ,բայց ղեկավար
վերաբերեալ զանագան տեսակէտներուն ՚Լբաձ՝ ամ էնէն նուրբ ու ազնուական ձեւէ ր էն մ էկբ , որ մը ամենեւին :
Պիոտբովսկի կբ կարճէ թէ Հարցին ճշգրիտ եւ ամէն երկրի մէջ յարգի է ել ճանչցուած՛ է Ձ. Շ&թշ11շ1 Իբրեւ գրական գործ՜ պէտք է ընգունիլ երգ -
գիտական լուսաբանութեան Համար մեծ՝ կաբեւո — անուն ին տակ եւ զո ր ոչ մէկ լուր^ ե րամ ի շտ «ա– չախում բի անդամն եր ո ւն զո Հ ա բե ր ո ւթ ի ւն ը ինչպէս
բութիւն ունի պատմարանի մեթոտր։ էթատ ճիչդ նիմաստէ կբ նկատէ բաց ի մեր իմաստակ թղթա - նաեւ կազմ ա կերպի չ մ արմինին անսպառ աշխա -
կ՚րսէ , երբ կբ գրէ • «կարեւորր նիւթին աղքա - կիցէն : տանքը, որով յաջողած՜ էր լեցնել Օփերան : Մեղք
աութիւնբ չէ , այլ Հարցին մօտենալբ, որոնումնե Եթէ Կ ոմիտաս մեղանչում չնկատէբ արուեստ ի եղաւ սակայն : «Գեղաբուեստական յանձնախում
րու ոլղղութիւնբ, որոնք Հիմնուած֊ բլլտլով Հնդ տեսակէտէն , իսք աբգէն կատարած՜ պիտի Բէլար բիդ անգամները ցոյց տուին որ բնաւ չեն Հասկնար
եւրոպական տեսութեան վրա յ՝ կբ կրեն ձեւտպաշ– ռայն : Այ" * մեր ամէնէն յայտնի երտժ շտագէտնե– արուեստէ , շփոթելով գա յն արՀեստին ու իրենց
ււթեան եւ աբգիականոլթեան մեղքբ, ու գրեթէ րբ , ոչ Հա յ աս ա ա ն ի ոչ ալ ա բտասաՀմ անի մ էջ չեն անձնական քմաՀաճոյքին Հետ։
մ ե *տ Հ /• ււ ա ռահ՜՝ Հա լոս ամ բո ո 9 ատամ ական ե րո– Հ ա.մ արձակած ՝ նմ ան ս.ր,բա՚պղ.ծ՜ութիւն մբ*~~ կզաա տտաա - Պ * ի^գ1^ակի°բ Հ–Հայ երգին դէմ դաւադրող -
զութռե,անց Տ ուս ումՈնա ս իԼր ո լթաենքէնդ» : Պպ(աաՈտտմամՐկակաIն * %ԲՀաենե\շն^"ե<բյր*"Ի"Ք" ոտն,Հակեոգիխ.ն.ակինլ , բ.նել*կ։ամքՔիՀ եւ ա*րուեստի ւ "աI ա~ ներԴ փնտռելու պէաք չունի ։ Առաջին եւ միակ դա
այգ իրողութիւնը շատ որոշ է ; Գրաւելով Վ^անի ւադիրները իր շուրջն են։
թագաւո ր ո ւթե ան երկրամ ասը, Հա յեր ը պիտի իւ Այլեւս ո՞ւր կր մնայ շութակի պարզ ուսուցիչ Արուեստ ի մարզին մէջ դէմ քերն ու դէպքերը
է որ կբ
րացնէին ան շուշտ ո ւրա րտական մշակոյթը ։Այգպէս մբ ոբ կեանքին մէշ ա ռաշին անգամ բեմ ^է^էէէ ուռեցնելով , պարզապէս ճշմարտութիւնն
ալ կատարուած՜ է իրականին մ է ^ ։ Ատոր ապա - դասական Օփերային մէշ, առանց բալա բաբ պա - խեղաթիւրուի ։ Ա ենք ղօլամներ չենք ։
ցո յց նիւթական մ շա կո յթի բա զմա թ ի ւ վաւերա - շարի ու փորձառութեան : Տեսնուաճ բան չէ որ ՃՇՄԱՐՏԱԽՕԱ
գիբ"եբ է Անտեսելով աՀա պատմական այգ անցեա նուագախումբբ ն՛ոյնութեամբ կրկնէ միեւնոյն
լը , ամէնէն առաջ ուրարտական նիւթը, .վաղեմի բաժ՜իններ բ որոնք խում րի 4 կամ 5 ձայներոլն ՁԱՅՆԵՐ ԳԱԻԱՌԷՆ
պատմ ա բանն ե րը , ինչպէս շատ իրտւամբ գէ"՚ել տրուած՝ են : Պ * թգթ"*կի$Բ գաղափա ր չունի նաեւ
կուտայ Պիոտբովսկի, Հետեւեր են ա՛յն բուսաբա ՀՀ ըն կեր ա կց ո ւթի ւնդ բառին վբա յ ոբ ներկա յ պա - ԿԱՊՈՅՏ ԽԱԶԻ ԴԱՇՏԱՀԱՆԴԷՍԸ
նին , ոբ Հ֊կ՚ը Հրաժարի բոյսերուն արմատները ու բադային թութակի մ բ տխմ ար ,ոլ տաղտկալի
սումնասիրելէդ ։ Դառնալով պատմ ական շօշափելի կր կնութենէն ուրիշ բան էէ բ յ ^էէ.Գ էնէ"ւէ" եթէ
իրողութեանց կամ «ա րմատներո ւնդ , Պիոտբովսկի, դաշնակը բնկեբանար երդի մբ, մինեւնոյն եղա - ՄԱՐՍԷՅԼ (յապաղած) - Աէնթ Անթուանի
Հիմնուելով բազմաթիւ փաստերու վրայ, կը Հաս— նակն ու նօթեր բ կրկնելով : Եթէ երբեք իր ստեղ կապոյտ ի) ա չի մասնաճիւզի տարեկան գաշաաՀան–
ւոատէ , թէ «Տ այ մողովուրգին ձեւակերպում ը մօ– ծ՜ագո րծ՜ո ւթ են էն բան մը մէջտեզ բերած՜ ել տար գէսը "՛եղի ՛ունեցաւ Յունիս 9/՚ն , առաւօտ էն մին–
տաւո րապէս Հինգ գար (քրիստոսէ առաջ՝ 1–բ գ բեր բնկերակցութիւն մ բ տուած՜ (՚էէա Բ ն ո լա գա - չեւ իրիկուն , Պ * Ն * Նաճարեանին ագարակը ։
գարէն մինչեւ 2,րդ գար) Բ^ԴԳԲ^Լ"" երկարատեւ խում րին , թերեւս յաջողէ ր փրկել կոմ իտասեան Կէս օրէ վերջ Հանդասավա յր բ լեցուած՜ էր 800
շրջան մ ր կը նկարագրէ
այգ շր՛ջանին կազմէդ ։ Պիոտբովսկի կր զմայլելի երգերբ, որոնք թրալքրէթ֊/՛, փլարիւնյէթ^՛ 1 000 Հայրենակիցներով որոնք անՀամբեր կբ
* «Հայ
Հիմնական Հանգրուանները ուժգին ու անճոռնի Հարուած՜ներուն տակ վերածն ս պա ս է ին Հանդէսին սկսելուն ։ Վ^աբագո յր ը Բա" ՜
ժ ո ղո վո լր գին ձեւակերպմ ան ա յգ ԼԼ1^"՛՛*՛ Բ կտտա բ– ուեցան ճաղի եւ ԱՈլինկ^ , խեզճ վարդապետ ին ո ս– ո լելով 40/ք մօտ սանուՀ ինեբ մեծ՜ յաջողութեամբ
ուած՜ է առաջաւոր Աս ի ո յ Հ ո գերուն վրա յ , իբրեւ կորնեբբ խշրտացնելու աստիճան : Երանի* թէ Հայ երգեցին «Մարսէ յեէզԴը եւ կապոյտ Խ ա չի քայ–
Հին Արեւելքի պետութեանց պատմական զարգաց երգին գլխին այս ագետաւոր փորձարկութիւնը բլ֊ լերԳԸ * Օրուան նախ ա ղ ա Հ ը քանի մ ը խօսքով բա
ման արդիւնքդ % Դժբախտաբար այստեղ չենք կըր– լա ր առաջին ո ւ վերջինը եւ ա յլեւս չո ւնենա ր իր ցատրելէ վերջ Հ * կապո յտ էՕ ա չի դո րծ՜ո ւնէութիւ–
նար աւելի լայն՛ ձեւով ներկայացնել ուոումնասի - յաջորդը։ Աս մէկ ։ նը, բսաւ թէ ան պիտի ապրի որքան ատեն որ
•՛բո ւթե ան մէջ արձանագրուած՜ ապացոյցները։ Այգ ի՛նչքան ի ր ա կան ո ւթե ան անՀամ ա պատասխան Հա.յ մանուկ մը կը թափառի օտար փողոցներու
ուսումնասիրութեան մէջ մանրակրկիտ նկարա՛՛ վկայութիւն մը.—- «Երգչախումբ ել նուագախումբ մ էջ , որքան ատեն որ Հ իւանդ մ բ կը Հ էւա յ օտար
գրուած՜ է ուրարտական նիւթը ։ Այգ նիւթին վրայ նոյնացած՜ էին իրարու գեկտվարին կախարդական Հիւանդանոցներու մէջ, ել որքան ատեն որ Հալ
յկ՛ ՚յծ՜ , Պիոտբովսկի նոր ԷՈյոով կը լ ււ ւս ա ո ա նէ ճպոտին տակդ , «տիրապետահ՝ էր երկոլքինդ ։ չքաւոր մը կը տառապի անտէր անտ իրական , օ -
Մովսէս Խորենացի «Պատմութեան՛» ո րո չ տոգերբ։ Կ^ուզէ0ք իմանալ ամէնէն վաւերական վկայու– տա րութեան մէջ։
Կ՝ բնդղճէ , որ Հայերբ Արեւմուտքէն եկուորներ թիւնը*—- Օփերային նուագախումբբ փորձեբու ըն֊ Օրուան ատենախօսր , Տիկին՝ Ն * ՝^՝իպրիթճեան
Համարող եւրոպացի գիտնականներ ր Հեաեւահ՜ են , թտցքին ընդվզելով ղեկավարին անճարակութեան գեղեցիկ կերպով պա բզեց 3> • Հ ա յ Կապո յտ Խ ա չի
իրականին մէչ^, Հնագոյն աւանդութեան % «ինչո՞ւ, դէմ , երեսին տուաւ այդ նախատ ինքը ։ Անոր Հա նպատակը եւ անոր 20 տար ո ւան գորհ՜ունէութիւ–
կբ Հարցնէ Պիոտբովսկի , Հայոց ճագման Հարցին մար էր որ շատեր գժդոՀ Հեռացան նուադախում - նբ, մանաւանդ անոր օգտ ակար ութ իւն բ այս վեր
մէշ Հետեւիլ Հնգեւր ոսլական տեսութեան , որ ներ– բէն որ կէս առ կէս պակաս էր ել .ոչ թէ 70 Հոգի , ջին պատերազմի ընթացքին թէ վերջբ , Հայ գերի՛
շյընչուած– է Հելլենական գազթային գաղափաբա - ինչպէս կբ սաէք վերէն վար ։ Աս եբկո ներու եւ 3 ո ւն ա ս տ ան ի չքաւոր Հ ա յրենակիցնե բու
բան ութ Լ ան վրայ խարիսխ նետած՛ Հին աւանգոլ - (ֆգայտագր ին մէջ «անակնկալ փոփոխութիւն Համար ։ Ան առաւելապէս հան բացաւ Հայ կնոջ
թենէն , որ Հայերը կը Համարի Առաջաւոր Ասիոյ ներրդ , աւելի ճիշդ , յապաւումներն էին ։ Ւնչպէս կատարելիք դերին եւ պարտականութեան Վրայ։
Հիմնական բնակիչներ՝ բնիկներ * . . » : կոմիտասի Հրաշալի «ՀոռովելԴր, ժողովրդական Ապա սկսաւ դե գա ր ո լե ս տ ակ՛ան բաժինը*
կանգ առնելով կովկասի եւ Հայաստանի մէջ երկու պարերը Հա յ ա ս ա ան ե ա ն ս տ եդհ՜ա գո րծ՜ո լ՛ - ք*եմին վրայ երեւցան Աէնթ — Անթուանի ոտնու -
երեւան Հ անուշած՜ Հնագոյն մետագագոբն՜ութեան թենէն , Սպենգիարեանի զմա յլե լի Ղ,այթ–արման , Հիները ազգային տարազով։ Անոնք պանծ՜ացուցին՝
վրայ, Պիոտբովսկի կը գրէ թէ «Անդրկովկասեան եւրոպական քանի մ ը նո ր աշուն չ կտորներ , որոնք Հայ լեզուն , եբգբ, պարը, եւ գեղեցկօրէն պատկե
կամքէ անկախ պատճառներով չէ ոբ բեմ չՀան — րացուցին մեր աչքեր ո ւն առք եւ Հայաստանի Հար
մ ետ աղա գո ր ծ՜ութ ե ան զա ր գա ցում ը Հ անգէս կո ւ սանիքը ել Հայ աղջիկներու Հեզաճկուն պարը ։
գայ իբրեւ օրինաչափ պբոցէս , ոբ կապուած՜ է ուեցան , այլ ոբովՀետեւ դժուարամարս , // ս կո ր ււ ա Հանդիսականները կբ ծ՜ափաՀաբէին մեծ՝ խան–
կովկասի մշակոյթին ընգՀանուր զարգացման, էին , որ ե ր կա բատ եւ փոր ձեր է ՛Լերջ ձախողած՜ դա վա ռո ւթ ե ամբ ։
տեղական պղնձաՀանքա յ ին շրջաններս ւնդ ։ Առանց Յետոյ բեմ բարձրացան Պուլվաբ ()ւոտո լի
երբեք ժխտելու Հա յ կա կան բա րձրաւանգա կին շաղկապէ ալ զանգուած՜ներ , որոնք կը արոՀուէին սանուՀխները որոնք իրենց պարերով եւ երգերով
պատմութեան մէջ տեղի ունեցած՜ առանձին գաղ– եւ կբ մ ի ա ւո ր ո ւէ ին , Համ աձա յն ա յս կամ ա յն փայլեցուցին Հանդէս ր ։ Մէջ բնդ մէջ եղան ար -
թեբու եւ ցեղային վեբա խմբաւո ր ո ւմնե բո լ փաս - ն ո ւաճ ո զին յա զո ւթ ի ւնն ե ր ո ւն կամ պա բա ութի ւն– ա աս ան ո ւ թի ւնն հ ր , խմբերգներ եւ մեներգներ
տերը, Պիոաբովսկի՝ էլ առաջարկէ նոր տեսակէտէ նեբունդ (Մարքսիզմր եւ ազգային հա՛րցը, էջ 5) : Աէնթ ԱՀևթուանի եւ Պուլվար Օատոյի սանուՀինե–
մը մօտենա լ այդօրինակ փաստերու նշանակոլ - ԱՀա ա յգ յստակ գ ի տ ո գո ւթ ե ան կբ յենու Պ ի " - բու կողմ է որոնք շատ յ ա ջո զ կերպով ներ կա յա —
թեան գնաՀատութեան ։ «Հայոց տարադազթը ես արով"կի , երբ կ՚ընդգծ՜է թէ «ժոգովոլրդդ պէտք է ցուց ին Հայ մ շակո յթի՛ գունաւոր ծ՜ագի կները :
չեմ սլա տ կե ր ա ցնե ր իբրեւ ա ռա նձին ցեդե բու Հասկնալ պա յմ ան ականօք էն ել թերեւս աւելի ճ ի շդ Տեղի նեղութեան պատճառով զանց կխառնեմ բոլոր
գաղթ, իբրեւ բնակավայրի փոփոխութիւն , ա/Լ է ըսել պեաութեանց կազմի մէջ մտնող առանձին ան ո ւնն էրը։ ի մէջ այլոց Հարկ է յիշել Աէնթ Ան -
իբրեւ աճում կաղմաւորուող Հ^ոզովուբդի մր, ժ ո զո վո ւր գն ե ր ո լ ու ցեղերու մ աս ին ( էջ 36 ) : թուանի փոքրիկ սանուՀիներէն Վարսենիկ Մար ֊
միաձուլում նոյն միութեան կազմի ՚ ^ է ^ մտնող 1յստօրէն քննադատելով Հնդկագերմ ան ական ազ - գաբեանբ որ իր խում բով եւ ազգային տարազով
միւս երկիրներու բնակչութեան Հետ»; Պատմա - դե ց ո ւթե ան տակ կա ռո լցուած՜ «Հակագիտականդ յաջոզութեամբ ներկայացոլց Արարատեան ադ^իկ՜
կան այգ զարգացում բ յառաջացեր է բարդ արա– ւոեսակէտներբ , կո չ կէ Բ"է «Հա լայ Հնագո յն պատ– ներ ու պաբր եւ մեր աչքերուն առջեւ պաբղեց ար -
Հետներով։ Պիոտբովսկի, ծանրանալով ուրար - մ ութեան ուսումնասիրութիւնը Հնդեւրոպական տասանութէամբ մր Վ^անայ դի՛լերը իր անմաՀ
տա կան պատմութեան վրայ, կբ կարճէ թէ «յե - ուգիէն փոխագրել պատմական մատերիալիզմի Հերոսներով։
տագային Ուրաբտացինեբբ ձուլուեցան Հայերու ուզինդ ։ Հայոց ծ՜ագման մասին տրուած՜ ա յ գ Հե - Ապա բեմադրուեցաւ մեծ՜ յաջողութեամբ Ե*
Հետ եւ մտան անոնց կազմին մէշ, բ ա յ ց երբեք Ոչ ա աղօտութիւնը այգ օրինակ ուսումնասիրութեան Օաեանի եւ կ իւրճետնի «Ջարշբլր Արթին Ազան »
իբրեւ Որոշող մ ա ս » ։ Ուշագրաւ է նաեւ, որ Ու - ուշագրաւ փորձեբէն մէկը կը Համարուի։ Ը"ա Պօմոնի Հ. 3՛ Դ * Նոր Աերունգի կ^րիոտափոբ
բաբտացիներուն լեզէւլն եւս իբրեւ պետական լե - այգ ուսումնասիրութեան , ճիշդ է որ ժողովուրդը խումբի անգամներուն կոզմէ ։ (ի ո զ ո վ ո ւ ր զ ր լման
ղու չպաՀապանոլեցւ եւ ազդեց Հ՛ ՛յ յ լեզուին իբրեւ պետ ա կան Հիմք նո յնպէս պատմ ական ստո երեք ժամ Հիացումով Հետեւեցաւ այս օտար ափե
* / Ր ա յ I Հման աւանդ Վանի բարբառին վրայ » (էշ րոգելի է, որ կբ ծ՜ագի Հին արեւելեան տիպարով րու վրայ հնած՜ եւ մէհցած՜ աղոց խազա ր կռլթեան՝ ,
32) : Եզական նշանակութիւն ունի , ինչպէս կբ պետութեան քա յքա յմ ան Հ իմ քէնդ ։ Հնգեւր ո պա - մ աքոլր առոգանութեան է լ արտասանութեան :
տեսնուի , այս նոր լուսա բանութիւն ր , որ Հի մնա - կան տ ե ս ո ւթ ե ան քեն ագատ ո ւթե ան նուիրուած՝ Դեռ մէկ տաբի մը ՛առաջ անոնք լէ/՛" ^ԼԲԲ ՜
լորու աճ է բազմաթիւ փաստերով։ Ա տալին եւս, սուր դիտողութիւննե ր ը, այլազան ու բազմաթիւ նար մաքուր Հայերէն վսօսիւ կամ գրել, իսկ այսօր
խօսելով Հին Արեւելքի մէշ կազմակերպուաճ մևճ փաստէ րբ եւ ակնարկները այս աշխատութեան կու կ՚աշխատին տարած՜ել Հայ մշակոյթը։ ք*ոլոբն ալ
պետութեանց մասին, կբ գրէ թէ «անոնք ոչ թէ տան գիտական նոր եւ կարեւոր նուաճումի մը արժանացան ժողովուրդի ջերմ գնաՀատութեան ։
ազգեր էին, այլ խումբերու պատաՀական ու քիչ աբ^էքբ ։ Հա յ կա կան Հանդէսներու ս ո վո րութեան Հա -
Fonds A.R.A.M
