Page 134 - ARM_19-1946_02
P. 134
ւ։ ԱՌ Ա *
սբ, նտխարարներբ հ Գ°ՐՔՐ է Հողագործն ու բան -
աս
Ի՛նչ չաճեցանք Անկախութեան տօնը ուորը, գաղթականն ու ջրկիրր » ուսուցիչն ոլ ։
չակերտը , ներն ու մանուկբ , բ " լ ո ՚ ր ը յ Բոէո՛րը
եւ ինչու կը տօ ԱՍԱ ք Մ՝ ա փ ս %8ը Հա յոց Առաջին Հանրապետութեան Հիմնա - Հնչեց «ՄերՀայբենիք»ը, յուղումը պատեց բոլորը
է» - գրութեան ՀՑրգ տարեդարձն է այսօր , որ պիաի եւ ամէնքը ոտքի , կարնես աղօթքի էին կեցան Ա–
տօնուի բոլոր գաղութներու մէջ՚.Ամէն ուր որ Հա– ղատութեան Աստունուն առջեւ, եռագոյնի Հպարտ
Հպարտութեամբ պիտի յիշէ ամէն մի Հայ այս յոլ բաբախուն սիրտ կայ դեռ։ նվւանքնեբուն տակ • * »
սլատմ ական տօն բ , ոբովՀետեւ Հայ պետականու - Բոլո՛՜ր Ա՚եղադոասք ները վերադարձնելով ու. Եւ այս բոլոբբ ի ՚ ս է պայմաններու տակ՛**
թեան եւ Հայ Հայրենիքի գաղափարի , յաղթանա նայնամիտ մեղադրողներուն , մենք կբ տօնենք մ՛եր Խօսքը տանք մեր աննման կ՛ Զաբեանին , քայ
կի տօնն Էհ Ապա ուրեմն, իբրեւ գործ՝ եւ իբրեւ Հոգու բովանդակ Հպաբտութեամբ , որովՀետեւ ՛լելով իր «Նաւբ լերան վքայդ սքանչելի երկէն *
գաղափար , Հ ամ աղգա յին եւ Հ ամ աՀայ կա կան տօն Հայաստանի Հանրապետութիւնը , երկար դարերու « * * * Այս երկու տարուայ Ընթացքին ին
է Ա՛ ա յիս 2Տբ : ստրկութենէ եւ ազատագրական պայքարներէ չե՛ր ապրեցանք * * ՚կնու , լեզի՛, թունաւոր եւ ոգե
Եթէ 1918/* Աայիսեան մռայլ օրերուն, անինեալ վերջ, առաջին անդամ , Հայ Հայրենիքին , Հ՛" ք ւոր ո ւթիլնն ե ր ո վ լեցուան տարիներ * * * Հերոսական
Թուրքին երաղբ իրականանար , այս օրուան Հա - մարդուն , Հայ քրմատիպ լեռներուն եւ վարար գե կռիւներ , Հսկայական ճիգ ապրելու իրաւունքի
յաստ ան բ չէինք ունենալ; թուրքին արիւնոտ նրա– տերուն անկախութեան գրոշմը զքաւ ։ Համար , անվերջանալի ղոՀեբ * * * Ոչ մի ժողովուրդ
գի րԲ Ս արտ արա պատի 5 Բաշ Արար ան ի եւ ՚Լարա ~~ Թուենք միայն այն Հեռաւոր արձագանգները , ա յս պա յմ անն ե բ ո ւմ աւելին լէ Ր կա բող տալ %
դո բ մեր Հոգմացրիւ -
քլիսէի ճակատ ամարաներուն մէջ, 2,Ոէ–ՐԱ ինկաւ՛. ոլ տրտմաթաիսիծ՜ բազմոլ կար ծ ա մ էինք Հասել ենք մեր նպատակին ։ ժողո
Մարդկային բո լո ր պայքարները եւ տեւական ա- թիւնները լսեցին, առաջին անդամ , սարսուռով, վել էինք մեր թշուառութիւնբ , մեր գաղթական -
ր ի լնալի պ ատ ե բաղմն երբ տեղի են ո ւն եցել եւ տ ե՛ Հա յա ստանն ան կա իս : ներին , մեր վէրքերը ք մեր մալարիան , մեր բնա
ղի կ՛ունենան միշտ, յանուն սեփական Հայրենի - Որքա՜ն անաղմուկ, յ ո ւ զ ի չ դրուագներ ապրե ւոր տիֆբ, մեր այրուան՛ աներբ, մեր իսբճիթներբ,
, գ եււ
քի , թէեւ տարբեր նշանաբաններով ու տար բեր ցան անոնք , որ Ա եծ՜ ԱրՀ ալի բքէն *Լեբջ գտնուէին մեր թոնիրները, մեր երկու գոյդ շոգեմեքենանեբբ
ճ անասչ ար Հնե ր ո վ : Ոչ մէկ գաղափար եւ ոչ ՚ ^ է կ թուրք բռնաւո րի կր ունկներուն տակ կբ եւ տասր զոյգ մ եր պլոկուան վագոններ բ , մեր
փար գա պետ ո ւթիւն այնքան մ եհ՜ ղոՀ արեբո ւթիւն Պոչի , Անատոլոլ , իսլամական Հարէմնեբոլ մթա– Հրաշալի ՜դ.\ւ\1Հ1ւ ր բ , մեր վսեմ լեո1նեբբ, մեր ժայ–
չէ սչաՀանձած՜ , որքան սեփական Հայրենիքի գա - ստուեր պատեբուն տակ, թրքական զօրանոցներու ռերբ, մեր մերկ ու լերկ անապատները եւ ասել
ղափարը։ Այդպէս է եղել բոլոր մեն ու փոՔՐ ժո վերապրող Հայ սակաւաթիւ զինուորութեան մէջ Լինք– Ղ՚ա մերն է , մենք դրանով բաւականա– ՝
ղովուրդներու մէջ, այդպէս է եղել ել Հայ ժողս– եւ այլուր : Բերնէ - բերան իրարու կբ ԼԼոԼէիԱ) նում ենք , թող մ եղ Հ անգիստ թողնեն եւ մ ենք ա֊
Վոլ֊Րգի պատմութեան ընթացքին : Լսեցի՞ր, իմացա՞ր»*՛ Հայաստանի անկախութիւն մէն ինչ կր վերաշինենք ... » :
Եթէ երկար դարերու ընթացքին Հայ ժողո - նբ * • • Արբաղան աղօթք մ բն էր , որ կբ բա րձրսւ ՝- Մեր դաշտերը, մեր երդիքներբ եւ մեր այգի—
վուրդը իր փոթորկալից ել արիւնոտ պայքարին նար անոնց տառապած՜ կուրծ՜քերէն ։ ներ բ կ ան ան չ է ին Հագան ։ Ե բ կի ր ը կբ վե բաշին -
ու յամառ աշխատանքին մէջ, չէ կորուստն՝ իր ա* Հապա՞ գազթավա յրեբոլ Հա յ ո ւթ ե ան մ էջ ։ ուէր ։ Արցունքներ բ կր չորնային ։ Հա յ բաբբառբ
լանդո ւթ իւսնե րբ, իր լեզուն եւ մշակոյթը , (քննութիւն էր , տօն ու տօնախմբութիւն : ի բանէն կբ տիրապետէր զօրանոցներէն նախարարութիւն,
պատճառը ա յն է որմ ի շա կառչած է ե ղե լ Ամերիկա, Պալքաննեբէն Եւրոսլտ , Հնդկաստանէն ոստիկաննե րէն եր կա թուղի ի պաշտօնէութիւն ։ Ա–
Հայրենիքի գաղափարին : Աեփական Հայրենիք Ա ու ր իա անկաիսոլթեան Հռչակումը զգլխիչ ձեւեր մէն ինչ մերն էր , ամէն ինչ Հայ էր–..
ունենալու գաղավւա ր ր , մ ի Լա ամ ուր նստած՝ է ե– 1լ առնէր։ Ջէին Հաւատար եւ իրականութեան չէին Այդպէս էր երէկ, այդպէս կհուզենք տեսնել
ղե լ Հա յ մ արդու սրտին ու մ աքին մէջ։ Ան միշտ կրնար վերած՜ել։ Եւ աՀա արտասաՀման եկան Հայ այսօր եւ այդպէս կ ուզենք տեսնել վազբ։
Հաւատքով է գիտել դէպի ապագան , օրին մ է կր դե ս պանն ե ր բ ։ ի ՜ ն չ ջերմ եռանգութեամ բ կը մ օտե– Հա յո ւթիւն բ չմուրաց իր անկախ ո ւթի լնբ , այլ
վերստին տիրանալու իր պապենական ժառանգու նային անոնց եւ ի՛նչ խանդավառ ցոյցեր 1լ բնէին , իր շառագոյն արիւնով օնեց զ ա յ ն ։ Վկայ՝ մեր ա–
թեան եւ իր կորցրան սեփական Հայրենիքին : Հա եւ որքան ագաՀոլթեամբ լուրեր կբ քաղէին ։ ղատագրական անՀնաբին մարտնչումներբ , մեր
յը իր ուսերուն ւիր ա յ կրած՜ է ու տեսած՜ • որ աղ– Ւսկ բուն երկրին՝ Հայոց ԱշխարՀի՞ն մէջ * • • բազմաՀազար թանկագին զոՀերբ :
գերբ իրենց սեփական Հա յրենիքին մէջն է , ո բ կբ Ար ալ։ ա տ ե ան դաշտի մ ուժ ու մ շուշին մ էջ Երեւա–
բարգաւաճին տնտեսապէս , ֆիզիքապէս ել իրենց նբ տօնական զգեստ էր Հագան։ Մեր Հինաւուրց Ամէն աարի մեր վտարանդի Հոգիներէն ներս
մշակոյթով։ (Թափառական ու աստանդական եւ վանքերու Հենենուն զան գա կն ե ր ո լ ղօղանջնե բուն սարսուռ կր ցանէ այս տօնր ել մեր սիրտերչյ կը
անՀայրենիք, ստրկամիտ ժողովուրդները կ որ - տակ կբ ն ո լի բա գո ր ծ ո ւէ ր Անկախութեան Հ ո Լա - ւե9Նէ յ",ւ""վ ո՛ /"./""7 ••
ս ո լած՝ են ու փոշիացած՜ պատմութեան մէջ ՚. Ատոր կ ո ւմ բ ։ Հայ ^ողովուբգր կրնայ յայտարարել արդար
Համար սեփական Հայրենիքի գաղափարը ինչպէս Առաջին տ ար եդար ձն է ։ Հոն են , Եբեւանեան Հպարտութեամբ Ես միշտ կամ եւ կ՝ապբիմ :
վ. ՀԱՄՐԱՐՋՈՒՄԵԱՆ
բոլոր ժողովուրդներու պատմութեան մէջ, աւելի Հ ր ա պա ր ա կին վրա յ , –Ամ ենա յն Հա յոց կաթողի կո -
եւս Հ այ ^՜ոգովրգի արիւնոտ պատմ ո ւթեան մ էջ ,
Հանդիսացած՜ է իբրեւ յոյսի ել Լոյսի ջաՀ : եան սաՀմաններով , սա ո բ ագրո ւա&Անգլի ո յ .Ֆրան
Ե՞ն չ պիտ ի շինէր մ եր վիճակբ , եթէ մ ա յիս - բերունի Հոգիներու եւ սիրտերու գօրաշարմն էր որ սիս յ, իաալիոյ, թափոնի եւ այլ/ պեաութիւններու
եան պատմական ու անՀաւասաբ գիլցաղնամաբ - կր ստեգ&էր) փրկելու Համար Հայ մոդովուրդի կողմէ։ Եւ այսօր , երբ յանուն միա,սեա լՀա յաստա
տ ին մէջ, Հիմը չդրուէր մեր պետականութեան եւ ֆիգիքական ւէոյութիւնրւ Ան՝ սիսալահ֊ Հէբ եւ Հա– նի , տենդագին աշխատանք կը կատարուի Երեւա
մեր սեփական ու Հարազատ ՜Հայրենիքին ւ (\ւ ի՞ն* ււ ւս ծ էր իր նպատակին : ԱՀա թէ ինչ կբ Հեոագրէ– ՛՛նէն մինչեւ Ատն Ֆրանչրսկօ , բոլոր դիմումներուն
պիտի էիոէր մեր վիճակբ , եթէ Հայը պաբտուէբ ին կոբուր տարբեր ճակատներիս , Արամ էն* ու աշիւատանքներուն առանցքը կը կազմէ Աեվռի
Ա արդար ապատի , ՛Լար ա քլի ս է ի ել ք՝ ա շ Արա բան ի ԳիշհրոՆսւյ ժամը 10ին: Թուրքհրր ջարդուած պատմական գա շնագի ր ը :
ճ ա կա տ ա մ արաներուն մ էջ ել դաժան թուրքը յա– կը նա1ւա(1ջ՚են հ)յւաճեպ կերպով : Մեր զօրամասերը Մայիս 28ի յաղթական ղաղաւիարի չոլՐ^ 1
ջոգէր մ անել Երեւան , ին չպէ ս կարողացաւ մըտ - քայլ առ քայլ կը հետապնդեն նրանց։ Ոգեւորոլ - պէտք է խմրուի ամբողչ\ Հայոլթիւնը, էբբեւ Հա
նել Վաս պո լրական , Տաբօն եւ կաբին : կարծ՜ես րիւնը աներեւակ(.սյելի Է ։ մազգային ել ՀամաՀայկական մեհ՝ տօն :
այգ օրերուն Հայ ազատամարտի պատմութեան Գրշերուայ ժամր 12ին : թաշ Արաբանի ո լ ղ – Հայրենիքի գաղափարը վե ր է ամէն ին չէ , մար
վերջին խօսքն էր որ կը Հնչէ բ Ար ար ատ եան դա՛շ– զուր-եամբ մեր զօրամասերը դիմեցին յար– դիկ կուդան ու կ՝անսնին , բայց ազգերը իրենց
տի աՀեղ կռիւներու մէջ՛ «թուրքը ջարդուած՜ է ձակմաՏօ.՛ եւ թշնամին դիրքերից դուրս հա - պատմական մեհ տօներուն ու իտէալներուն Հետ
եւ կբ նաՀանջէ անկանոն : նհցին : Մերո՛նք կը հետապնդեն նահանջող թշնա - միշտ կը մնան, փոխանցելով սերունդէ սերունդ։
Վեց գար առաջ , Կիէիկէո/ բարձունքներուն մին, մեծ ոգեւորութիւն կը տիբէ մեր զօրք երի Հայոց արիւնոտ պատմութեան ապագայ պատմա
վրայ * Հ ա յ պետականութեան եւ սե փական Հայրե– մէջ։ գիրը Հպարտութեամբ է՝ որ պիտի արձանագրէ
Գիշերոլայ Ժամը 2ին : Երեք օր սւեւող սդ՜աք
ն իք ի մարած՜ ճր աղն էր որ պիտի վառէ ր Աբա - Մայիսի 2&Ի պատմական յայտարարութիւնը եւ
կոիւր վերջացալ թշնամիի համար ծանր պար -
բատեան դաշտին վրայ յ Ախոլրեանի եւ Հրազդանի Մւութեամր , թշնամին ան1յ֊արդ եւ շսւապ կր նա մայիսեան օրերու Հերոսական գոյամարտը։
հանջէ : Մեր ձիասոր հեծելագունդը կը հեաապնդէ
ափերուն : թշնամին յ մեծ կորուստներ պատոաոելով ; Փա՛՜ռք անոնց որ ստհղհեցին ու կերտեց ին .
Ա են մ ենակ ա յգ մ ռա յլ օր ե ր ո ւն , Հա յ բ կանգ - Գիշերուայ ժամի 5ին: Երջանիկ եմ հաղորդելու իրենց արիւնով ու դիակներով, այդ Մեհ՝ 0 ր1բ :
մեր քաջարի զօրքերի յաղթութեան մասին։ Մհր
նա ծ՜ էր իր դարաւոր թշնամուն գէմ յանդիման ՚, ղօբքերը դիմեցին յարձակման յրոնելովթշնամիիաջ Գ. ԲԱԼԱՑԵԱՆ
թեւը, յարձակումը վերջացալ փայլուն յաջողՈւ -
թո ւբքբ ^Լաղմ ակեր պուտն լաւագո յն ղօ բաբան ակ - թեամր , թշ|ն՚ամին վւախչում է հեաապնդուելով
մեր քաջարի զօրքերի կողմէ :
ներով, աւերելով ու բնաջնջելով թբքապատկան
Հայաստանը, եկել Հասել էր Աբաբատեան գա շտ բ , ՈՒՍՏԱ օ ՄԿՐՏԻՉ
բնաջնջելու ու աւերելու Համար միւս Հայկական
Հատուած՜բ , Կ ովկասաՀ ա յա ստանբ , : Մեզ լքած– է– Մեր ճիլղաւո բո լահ՜ գերդաստանին ամէնէն
ին Րոլոբբ*** Մենք շրջապատուած– էինք թուրք եւ մեհ տան ամէնէն երէցն էր ան։ Մէկը շատ քի -
թաթար ներքին ել արտաքին թշնամիներով ։ Մա՜ Եւ այս Հերոսական, ճակատագրական , պատ չերէն որ կատարեալ մարդ կը կոչուի :
յ ի ս ի նին Խատիսեան ել ՝/• ա ջ ու զնու ն ի ճամբայ մական կռիւները, մեր սեփական միջոցներով ու Շատոնց էր ոբ այրի էր , բայց չէր ու զահ իր
կ՚իյնան դէպի Բաթում , վերջնական Հաշտութիւն մեր սեփական ոյժով, ցուցադրում էին Հայ ժողո՝– կեանքը թունաւորել ^ եւ կ՚ապրէր իր զաւակներուն
էէնքելոլ թուրքերուն Հետ, Համաձայն Բրեստ Լի– վուբգի մարտական եւ բարոյական ուժին եւ անոր ել թոռներուն Հետ։ Երբ մեր գիւղին մէշ^ դիւղա—
տովսկի դաշնադրին որով կարսի, ԱրտաՀանի մեն զոՀ ա բե բ ո ւթեան , յանուն սեփական Հայրե - սչետի րնտրութիւն կատարուէր . ո վ կար աւելի
եւ Օլթիի շբջաննե բ բ իրենց կր պատկանէին : նիքի եւ յանուն Հայ ժողովուրդի ֆիզիքական գո յարմար քան ինքը։ Ան կարգադբահ– էր շատ մը
Թուրքէբը չեն դոՀանար դրանով եւ կը պաՀան - յութեան ։ Հայ ժողովուրգբ բմ բռնեց իր օբՀասբ թուրք ել Հայ կառավարական վէճեր։ Այգ պաշ
ջէին Մայիսի 11 ի նոր պաՀանջով, նաեւ Աուբմա - մայիսեան օրերուն ել ամենավւա յ լո ւն ապացոյցը տօնը շատ Հաճելի չէր թէեւ բայց կը տանէր շատ
լուն , Հձարոլրը , \,ախիջեւանը ել Երեւանի , Լենի տ ո ւա ւ իր կորովին եւ իր իսոբ գիտակցութեան ։ խղճմտօրէն : Անոր խօսքը կչէռ ուՏւէր , իբրկլ լուրչ^
նականի , (Ալեքպոլ) ել էջմիաննիի գաւառներու Հա յբ , ա յ դ պատմ ական յաղթ՜անակով , ոչ միտ յն ել բարի քրիստոնեայ :
մեծ՜ մասը։ Միաժամանակ թուրքերու գաղտնի կը փրկէր իր ժողովուրդի ֆիզիքական գոյութիւ - Երբ « 0 ՝ է ֆ է ր ՚ ՚ լ է ր լ ի ք » ը յայտարարուեցաւ , ան
թելադրութեամբ ել պաՀանջով, մեր Հարեւան նբ, այլեւ Հիմը կր դնէր Հայ պետականութեան , իր պաշտօնին գլուխն էր : Ո՞վ կար աւելի յարմար
թաթար Ատբբէյջանբ կր պաՀանջէբ ՚Լաբաբազը , իր սեւի ական Հա յ բեն իքին մէջ՛, Գ ի ւց աղն ական ա յգ մարդ քան ինքը ղոՀացնելու Համար զինուորա -
Զանգեղոլըը , Գա բա լադեազը, Բասարքէչարբ եւԵ՜ գիմ ագրո ւթ իլնն էր ել յաղթանակբ , որ (&՝ո ւբքին կան իշխանութիւնը որ օրէ օր աւելի ամբարտա -
րեւան քաղաքը * Հայ պատուիրակութիւնը մեր - ստիպեց ճան չնալ Հա յաստանի դո յութիլնը ։ լան եւ պաՀանՓկոտ կը դառնար : Ան արցունքոտ
ժած՜ ըլլաԷով ա յ գ ծ՜անր պաՀանջներբ , Մայիս \5ին ԱՀա թէ ի^նչ շաՀեցանք ել ինչո0լ կը տօնենք աչքերով կը դիտէր Հայ եր ի պաս ա րդո ւթ իւն ը որ
Թուրքերը ընգՀանուբ յա բձա կողա կան ի կ^անցնին ։ Մ այիսի 2Տը ։ իրարու ետելէ զինուոր կ՝երթար առանց վերա -
ԱՀ ա ւ որ , ծ՜անր ու ճակատագրական օրեր * * • Մ այիս\ի 28/՛ պատմ ական յայաա բա րութեամ բ դարձի :
կենաց եւ մա Հո լ կռիւ։ Պէաք էր Հաշտուիլ կամ Թուրքը միաժամանակ չկարողացաւ գլուխ Հանել Օր մրն ալ Հաւաքեցին գիւղացին ել չորս կող
տա
մաՀուան Հետ եւ կամ թէ վճռական , երկաթեայ իր մի ո լ ր ի ՚ Լ եբազբ, Համաթուբանական ղաղա - մի գիւղացիները եւ զինքն ալ անոնց կարգին
անոր
կամքով գիմագբել արիւնած՜արաւ թշնամուն X փարի իրագործ՜ումը, որովՀետեւ եթէ Արարատ - րին սպանդանոց : թուրքը մաՀուան մէչ՝ իսկ հուն–
կռիւներբ օբբ օրին կբ շարունակուէին ։ Երեւանի եան դաշտում Հա յ բանակը եւ Հայ ժողովուրգբ չխնայեց։ իր մեհ֊ որդին՝ թովմասը գրին իր
բաղմաՀաղար միթինկին մէջ, Վանի Գաշնակցա - պա բ տ ո ւէին , թե բեւս տարբեր կարող էր էէ"ե լ կերուն վրայ , չարչարելով սպաննեցին , ել ժամեր
կան Արամբ կբ մռնչէր ու կոչ կ՚ուղղէր ժողս - Կ ո վկաս ի՛ քաղաքական վիճակը ։ ալ դմ-բախտ Հա՜րը։
վուրգին * «Գէպի Աաբգտբապատ ,ԲաշԱբաբան եւ Մ ա յիս 28/՛ պատմ ական յա բոա բաբ ո ւթեամ բ Նորէն եւ նոբէն Ապրիլեան սերունդին ուսե -
Վարաքիլիսէ։ Եթէ այնտեղ պաբտուինք, պէաք է ձեռյ, սեր ուահ՝ փոքբիկ մեր Հայրենիքը* կը Հաս — բուն վրայ կը հանրանայ լրիբէն ուսումնասիրել
ազգով ին մեռնինք Երեւանի պատեբուն տակ » : տատ ո լի ու կը ճանաչ ու ի փասաօրէն , այն օրերուն մեր Հայրերուն առաքինութիւններն ու զոՀողու -
Արամ , իր ճառերով ու եր կաթեայ կամ - մեհ– պետութ իւննե բու կողմէ. որին կր Հետելի թիւնները եւ փոխանցել նորագոյն սերունդին :
Ո^իէոըն–
քովւ մայիսեան այգ ճակատագրական վերջիս օ - 1920 Օգ Մ– Գոլյումնհա^
ո ս տ ո ս \ Օին Աետյէռի դաշնագիրը ,
Fonds A.R.A.M
սբ, նտխարարներբ հ Գ°ՐՔՐ է Հողագործն ու բան -
աս
Ի՛նչ չաճեցանք Անկախութեան տօնը ուորը, գաղթականն ու ջրկիրր » ուսուցիչն ոլ ։
չակերտը , ներն ու մանուկբ , բ " լ ո ՚ ր ը յ Բոէո՛րը
եւ ինչու կը տօ ԱՍԱ ք Մ՝ ա փ ս %8ը Հա յոց Առաջին Հանրապետութեան Հիմնա - Հնչեց «ՄերՀայբենիք»ը, յուղումը պատեց բոլորը
է» - գրութեան ՀՑրգ տարեդարձն է այսօր , որ պիաի եւ ամէնքը ոտքի , կարնես աղօթքի էին կեցան Ա–
տօնուի բոլոր գաղութներու մէջ՚.Ամէն ուր որ Հա– ղատութեան Աստունուն առջեւ, եռագոյնի Հպարտ
Հպարտութեամբ պիտի յիշէ ամէն մի Հայ այս յոլ բաբախուն սիրտ կայ դեռ։ նվւանքնեբուն տակ • * »
սլատմ ական տօն բ , ոբովՀետեւ Հայ պետականու - Բոլո՛՜ր Ա՚եղադոասք ները վերադարձնելով ու. Եւ այս բոլոբբ ի ՚ ս է պայմաններու տակ՛**
թեան եւ Հայ Հայրենիքի գաղափարի , յաղթանա նայնամիտ մեղադրողներուն , մենք կբ տօնենք մ՛եր Խօսքը տանք մեր աննման կ՛ Զաբեանին , քայ
կի տօնն Էհ Ապա ուրեմն, իբրեւ գործ՝ եւ իբրեւ Հոգու բովանդակ Հպաբտութեամբ , որովՀետեւ ՛լելով իր «Նաւբ լերան վքայդ սքանչելի երկէն *
գաղափար , Հ ամ աղգա յին եւ Հ ամ աՀայ կա կան տօն Հայաստանի Հանրապետութիւնը , երկար դարերու « * * * Այս երկու տարուայ Ընթացքին ին
է Ա՛ ա յիս 2Տբ : ստրկութենէ եւ ազատագրական պայքարներէ չե՛ր ապրեցանք * * ՚կնու , լեզի՛, թունաւոր եւ ոգե
Եթէ 1918/* Աայիսեան մռայլ օրերուն, անինեալ վերջ, առաջին անդամ , Հայ Հայրենիքին , Հ՛" ք ւոր ո ւթիլնն ե ր ո վ լեցուան տարիներ * * * Հերոսական
Թուրքին երաղբ իրականանար , այս օրուան Հա - մարդուն , Հայ քրմատիպ լեռներուն եւ վարար գե կռիւներ , Հսկայական ճիգ ապրելու իրաւունքի
յաստ ան բ չէինք ունենալ; թուրքին արիւնոտ նրա– տերուն անկախութեան գրոշմը զքաւ ։ Համար , անվերջանալի ղոՀեբ * * * Ոչ մի ժողովուրդ
գի րԲ Ս արտ արա պատի 5 Բաշ Արար ան ի եւ ՚Լարա ~~ Թուենք միայն այն Հեռաւոր արձագանգները , ա յս պա յմ անն ե բ ո ւմ աւելին լէ Ր կա բող տալ %
դո բ մեր Հոգմացրիւ -
քլիսէի ճակատ ամարաներուն մէջ, 2,Ոէ–ՐԱ ինկաւ՛. ոլ տրտմաթաիսիծ՜ բազմոլ կար ծ ա մ էինք Հասել ենք մեր նպատակին ։ ժողո
Մարդկային բո լո ր պայքարները եւ տեւական ա- թիւնները լսեցին, առաջին անդամ , սարսուռով, վել էինք մեր թշուառութիւնբ , մեր գաղթական -
ր ի լնալի պ ատ ե բաղմն երբ տեղի են ո ւն եցել եւ տ ե՛ Հա յա ստանն ան կա իս : ներին , մեր վէրքերը ք մեր մալարիան , մեր բնա
ղի կ՛ունենան միշտ, յանուն սեփական Հայրենի - Որքա՜ն անաղմուկ, յ ո ւ զ ի չ դրուագներ ապրե ւոր տիֆբ, մեր այրուան՛ աներբ, մեր իսբճիթներբ,
, գ եււ
քի , թէեւ տարբեր նշանաբաններով ու տար բեր ցան անոնք , որ Ա եծ՜ ԱրՀ ալի բքէն *Լեբջ գտնուէին մեր թոնիրները, մեր երկու գոյդ շոգեմեքենանեբբ
ճ անասչ ար Հնե ր ո վ : Ոչ մէկ գաղափար եւ ոչ ՚ ^ է կ թուրք բռնաւո րի կր ունկներուն տակ կբ եւ տասր զոյգ մ եր պլոկուան վագոններ բ , մեր
փար գա պետ ո ւթիւն այնքան մ եհ՜ ղոՀ արեբո ւթիւն Պոչի , Անատոլոլ , իսլամական Հարէմնեբոլ մթա– Հրաշալի ՜դ.\ւ\1Հ1ւ ր բ , մեր վսեմ լեո1նեբբ, մեր ժայ–
չէ սչաՀանձած՜ , որքան սեփական Հայրենիքի գա - ստուեր պատեբուն տակ, թրքական զօրանոցներու ռերբ, մեր մերկ ու լերկ անապատները եւ ասել
ղափարը։ Այդպէս է եղել բոլոր մեն ու փոՔՐ ժո վերապրող Հայ սակաւաթիւ զինուորութեան մէջ Լինք– Ղ՚ա մերն է , մենք դրանով բաւականա– ՝
ղովուրդներու մէջ, այդպէս է եղել ել Հայ ժողս– եւ այլուր : Բերնէ - բերան իրարու կբ ԼԼոԼէիԱ) նում ենք , թող մ եղ Հ անգիստ թողնեն եւ մ ենք ա֊
Վոլ֊Րգի պատմութեան ընթացքին : Լսեցի՞ր, իմացա՞ր»*՛ Հայաստանի անկախութիւն մէն ինչ կր վերաշինենք ... » :
Եթէ երկար դարերու ընթացքին Հայ ժողո - նբ * • • Արբաղան աղօթք մ բն էր , որ կբ բա րձրսւ ՝- Մեր դաշտերը, մեր երդիքներբ եւ մեր այգի—
վուրդը իր փոթորկալից ել արիւնոտ պայքարին նար անոնց տառապած՜ կուրծ՜քերէն ։ ներ բ կ ան ան չ է ին Հագան ։ Ե բ կի ր ը կբ վե բաշին -
ու յամառ աշխատանքին մէջ, չէ կորուստն՝ իր ա* Հապա՞ գազթավա յրեբոլ Հա յ ո ւթ ե ան մ էջ ։ ուէր ։ Արցունքներ բ կր չորնային ։ Հա յ բաբբառբ
լանդո ւթ իւսնե րբ, իր լեզուն եւ մշակոյթը , (քննութիւն էր , տօն ու տօնախմբութիւն : ի բանէն կբ տիրապետէր զօրանոցներէն նախարարութիւն,
պատճառը ա յն է որմ ի շա կառչած է ե ղե լ Ամերիկա, Պալքաննեբէն Եւրոսլտ , Հնդկաստանէն ոստիկաննե րէն եր կա թուղի ի պաշտօնէութիւն ։ Ա–
Հայրենիքի գաղափարին : Աեփական Հայրենիք Ա ու ր իա անկաիսոլթեան Հռչակումը զգլխիչ ձեւեր մէն ինչ մերն էր , ամէն ինչ Հայ էր–..
ունենալու գաղավւա ր ր , մ ի Լա ամ ուր նստած՝ է ե– 1լ առնէր։ Ջէին Հաւատար եւ իրականութեան չէին Այդպէս էր երէկ, այդպէս կհուզենք տեսնել
ղե լ Հա յ մ արդու սրտին ու մ աքին մէջ։ Ան միշտ կրնար վերած՜ել։ Եւ աՀա արտասաՀման եկան Հայ այսօր եւ այդպէս կ ուզենք տեսնել վազբ։
Հաւատքով է գիտել դէպի ապագան , օրին մ է կր դե ս պանն ե ր բ ։ ի ՜ ն չ ջերմ եռանգութեամ բ կը մ օտե– Հա յո ւթիւն բ չմուրաց իր անկախ ո ւթի լնբ , այլ
վերստին տիրանալու իր պապենական ժառանգու նային անոնց եւ ի՛նչ խանդավառ ցոյցեր 1լ բնէին , իր շառագոյն արիւնով օնեց զ ա յ ն ։ Վկայ՝ մեր ա–
թեան եւ իր կորցրան սեփական Հայրենիքին : Հա եւ որքան ագաՀոլթեամբ լուրեր կբ քաղէին ։ ղատագրական անՀնաբին մարտնչումներբ , մեր
յը իր ուսերուն ւիր ա յ կրած՜ է ու տեսած՜ • որ աղ– Ւսկ բուն երկրին՝ Հայոց ԱշխարՀի՞ն մէջ * • • բազմաՀազար թանկագին զոՀերբ :
գերբ իրենց սեփական Հա յրենիքին մէջն է , ո բ կբ Ար ալ։ ա տ ե ան դաշտի մ ուժ ու մ շուշին մ էջ Երեւա–
բարգաւաճին տնտեսապէս , ֆիզիքապէս ել իրենց նբ տօնական զգեստ էր Հագան։ Մեր Հինաւուրց Ամէն աարի մեր վտարանդի Հոգիներէն ներս
մշակոյթով։ (Թափառական ու աստանդական եւ վանքերու Հենենուն զան գա կն ե ր ո լ ղօղանջնե բուն սարսուռ կր ցանէ այս տօնր ել մեր սիրտերչյ կը
անՀայրենիք, ստրկամիտ ժողովուրդները կ որ - տակ կբ ն ո լի բա գո ր ծ ո ւէ ր Անկախութեան Հ ո Լա - ւե9Նէ յ",ւ""վ ո՛ /"./""7 ••
ս ո լած՝ են ու փոշիացած՜ պատմութեան մէջ ՚. Ատոր կ ո ւմ բ ։ Հայ ^ողովուբգր կրնայ յայտարարել արդար
Համար սեփական Հայրենիքի գաղափարը ինչպէս Առաջին տ ար եդար ձն է ։ Հոն են , Եբեւանեան Հպարտութեամբ Ես միշտ կամ եւ կ՝ապբիմ :
վ. ՀԱՄՐԱՐՋՈՒՄԵԱՆ
բոլոր ժողովուրդներու պատմութեան մէջ, աւելի Հ ր ա պա ր ա կին վրա յ , –Ամ ենա յն Հա յոց կաթողի կո -
եւս Հ այ ^՜ոգովրգի արիւնոտ պատմ ո ւթեան մ էջ ,
Հանդիսացած՜ է իբրեւ յոյսի ել Լոյսի ջաՀ : եան սաՀմաններով , սա ո բ ագրո ւա&Անգլի ո յ .Ֆրան
Ե՞ն չ պիտ ի շինէր մ եր վիճակբ , եթէ մ ա յիս - բերունի Հոգիներու եւ սիրտերու գօրաշարմն էր որ սիս յ, իաալիոյ, թափոնի եւ այլ/ պեաութիւններու
եան պատմական ու անՀաւասաբ գիլցաղնամաբ - կր ստեգ&էր) փրկելու Համար Հայ մոդովուրդի կողմէ։ Եւ այսօր , երբ յանուն միա,սեա լՀա յաստա
տ ին մէջ, Հիմը չդրուէր մեր պետականութեան եւ ֆիգիքական ւէոյութիւնրւ Ան՝ սիսալահ֊ Հէբ եւ Հա– նի , տենդագին աշխատանք կը կատարուի Երեւա
մեր սեփական ու Հարազատ ՜Հայրենիքին ւ (\ւ ի՞ն* ււ ւս ծ էր իր նպատակին : ԱՀա թէ ինչ կբ Հեոագրէ– ՛՛նէն մինչեւ Ատն Ֆրանչրսկօ , բոլոր դիմումներուն
պիտի էիոէր մեր վիճակբ , եթէ Հայը պաբտուէբ ին կոբուր տարբեր ճակատներիս , Արամ էն* ու աշիւատանքներուն առանցքը կը կազմէ Աեվռի
Ա արդար ապատի , ՛Լար ա քլի ս է ի ել ք՝ ա շ Արա բան ի ԳիշհրոՆսւյ ժամը 10ին: Թուրքհրր ջարդուած պատմական գա շնագի ր ը :
ճ ա կա տ ա մ արաներուն մ էջ ել դաժան թուրքը յա– կը նա1ւա(1ջ՚են հ)յւաճեպ կերպով : Մեր զօրամասերը Մայիս 28ի յաղթական ղաղաւիարի չոլՐ^ 1
ջոգէր մ անել Երեւան , ին չպէ ս կարողացաւ մըտ - քայլ առ քայլ կը հետապնդեն նրանց։ Ոգեւորոլ - պէտք է խմրուի ամբողչ\ Հայոլթիւնը, էբբեւ Հա
նել Վաս պո լրական , Տաբօն եւ կաբին : կարծ՜ես րիւնը աներեւակ(.սյելի Է ։ մազգային ել ՀամաՀայկական մեհ՝ տօն :
այգ օրերուն Հայ ազատամարտի պատմութեան Գրշերուայ ժամր 12ին : թաշ Արաբանի ո լ ղ – Հայրենիքի գաղափարը վե ր է ամէն ին չէ , մար
վերջին խօսքն էր որ կը Հնչէ բ Ար ար ատ եան դա՛շ– զուր-եամբ մեր զօրամասերը դիմեցին յար– դիկ կուդան ու կ՝անսնին , բայց ազգերը իրենց
տի աՀեղ կռիւներու մէջ՛ «թուրքը ջարդուած՜ է ձակմաՏօ.՛ եւ թշնամին դիրքերից դուրս հա - պատմական մեհ տօներուն ու իտէալներուն Հետ
եւ կբ նաՀանջէ անկանոն : նհցին : Մերո՛նք կը հետապնդեն նահանջող թշնա - միշտ կը մնան, փոխանցելով սերունդէ սերունդ։
Վեց գար առաջ , Կիէիկէո/ բարձունքներուն մին, մեծ ոգեւորութիւն կը տիբէ մեր զօրք երի Հայոց արիւնոտ պատմութեան ապագայ պատմա
վրայ * Հ ա յ պետականութեան եւ սե փական Հայրե– մէջ։ գիրը Հպարտութեամբ է՝ որ պիտի արձանագրէ
Գիշերոլայ Ժամը 2ին : Երեք օր սւեւող սդ՜աք
ն իք ի մարած՜ ճր աղն էր որ պիտի վառէ ր Աբա - Մայիսի 2&Ի պատմական յայտարարութիւնը եւ
կոիւր վերջացալ թշնամիի համար ծանր պար -
բատեան դաշտին վրայ յ Ախոլրեանի եւ Հրազդանի Մւութեամր , թշնամին ան1յ֊արդ եւ շսւապ կր նա մայիսեան օրերու Հերոսական գոյամարտը։
հանջէ : Մեր ձիասոր հեծելագունդը կը հեաապնդէ
ափերուն : թշնամին յ մեծ կորուստներ պատոաոելով ; Փա՛՜ռք անոնց որ ստհղհեցին ու կերտեց ին .
Ա են մ ենակ ա յգ մ ռա յլ օր ե ր ո ւն , Հա յ բ կանգ - Գիշերուայ ժամի 5ին: Երջանիկ եմ հաղորդելու իրենց արիւնով ու դիակներով, այդ Մեհ՝ 0 ր1բ :
մեր քաջարի զօրքերի յաղթութեան մասին։ Մհր
նա ծ՜ էր իր դարաւոր թշնամուն գէմ յանդիման ՚, ղօբքերը դիմեցին յարձակման յրոնելովթշնամիիաջ Գ. ԲԱԼԱՑԵԱՆ
թեւը, յարձակումը վերջացալ փայլուն յաջողՈւ -
թո ւբքբ ^Լաղմ ակեր պուտն լաւագո յն ղօ բաբան ակ - թեամր , թշ|ն՚ամին վւախչում է հեաապնդուելով
մեր քաջարի զօրքերի կողմէ :
ներով, աւերելով ու բնաջնջելով թբքապատկան
Հայաստանը, եկել Հասել էր Աբաբատեան գա շտ բ , ՈՒՍՏԱ օ ՄԿՐՏԻՉ
բնաջնջելու ու աւերելու Համար միւս Հայկական
Հատուած՜բ , Կ ովկասաՀ ա յա ստանբ , : Մեզ լքած– է– Մեր ճիլղաւո բո լահ՜ գերդաստանին ամէնէն
ին Րոլոբբ*** Մենք շրջապատուած– էինք թուրք եւ մեհ տան ամէնէն երէցն էր ան։ Մէկը շատ քի -
թաթար ներքին ել արտաքին թշնամիներով ։ Մա՜ Եւ այս Հերոսական, ճակատագրական , պատ չերէն որ կատարեալ մարդ կը կոչուի :
յ ի ս ի նին Խատիսեան ել ՝/• ա ջ ու զնու ն ի ճամբայ մական կռիւները, մեր սեփական միջոցներով ու Շատոնց էր ոբ այրի էր , բայց չէր ու զահ իր
կ՚իյնան դէպի Բաթում , վերջնական Հաշտութիւն մեր սեփական ոյժով, ցուցադրում էին Հայ ժողո՝– կեանքը թունաւորել ^ եւ կ՚ապրէր իր զաւակներուն
էէնքելոլ թուրքերուն Հետ, Համաձայն Բրեստ Լի– վուբգի մարտական եւ բարոյական ուժին եւ անոր ել թոռներուն Հետ։ Երբ մեր գիւղին մէշ^ դիւղա—
տովսկի դաշնադրին որով կարսի, ԱրտաՀանի մեն զոՀ ա բե բ ո ւթեան , յանուն սեփական Հայրե - սչետի րնտրութիւն կատարուէր . ո վ կար աւելի
եւ Օլթիի շբջաննե բ բ իրենց կր պատկանէին : նիքի եւ յանուն Հայ ժողովուրդի ֆիզիքական գո յարմար քան ինքը։ Ան կարգադբահ– էր շատ մը
Թուրքէբը չեն դոՀանար դրանով եւ կը պաՀան - յութեան ։ Հայ ժողովուրգբ բմ բռնեց իր օբՀասբ թուրք ել Հայ կառավարական վէճեր։ Այգ պաշ
ջէին Մայիսի 11 ի նոր պաՀանջով, նաեւ Աուբմա - մայիսեան օրերուն ել ամենավւա յ լո ւն ապացոյցը տօնը շատ Հաճելի չէր թէեւ բայց կը տանէր շատ
լուն , Հձարոլրը , \,ախիջեւանը ել Երեւանի , Լենի տ ո ւա ւ իր կորովին եւ իր իսոբ գիտակցութեան ։ խղճմտօրէն : Անոր խօսքը կչէռ ուՏւէր , իբրկլ լուրչ^
նականի , (Ալեքպոլ) ել էջմիաննիի գաւառներու Հա յբ , ա յ դ պատմ ական յաղթ՜անակով , ոչ միտ յն ել բարի քրիստոնեայ :
մեծ՜ մասը։ Միաժամանակ թուրքերու գաղտնի կը փրկէր իր ժողովուրդի ֆիզիքական գոյութիւ - Երբ « 0 ՝ է ֆ է ր ՚ ՚ լ է ր լ ի ք » ը յայտարարուեցաւ , ան
թելադրութեամբ ել պաՀանջով, մեր Հարեւան նբ, այլեւ Հիմը կր դնէր Հայ պետականութեան , իր պաշտօնին գլուխն էր : Ո՞վ կար աւելի յարմար
թաթար Ատբբէյջանբ կր պաՀանջէբ ՚Լաբաբազը , իր սեւի ական Հա յ բեն իքին մէջ՛, Գ ի ւց աղն ական ա յգ մարդ քան ինքը ղոՀացնելու Համար զինուորա -
Զանգեղոլըը , Գա բա լադեազը, Բասարքէչարբ եւԵ՜ գիմ ագրո ւթ իլնն էր ել յաղթանակբ , որ (&՝ո ւբքին կան իշխանութիւնը որ օրէ օր աւելի ամբարտա -
րեւան քաղաքը * Հայ պատուիրակութիւնը մեր - ստիպեց ճան չնալ Հա յաստանի դո յութիլնը ։ լան եւ պաՀանՓկոտ կը դառնար : Ան արցունքոտ
ժած՜ ըլլաԷով ա յ գ ծ՜անր պաՀանջներբ , Մայիս \5ին ԱՀա թէ ի^նչ շաՀեցանք ել ինչո0լ կը տօնենք աչքերով կը դիտէր Հայ եր ի պաս ա րդո ւթ իւն ը որ
Թուրքերը ընգՀանուբ յա բձա կողա կան ի կ^անցնին ։ Մ այիսի 2Տը ։ իրարու ետելէ զինուոր կ՝երթար առանց վերա -
ԱՀ ա ւ որ , ծ՜անր ու ճակատագրական օրեր * * • Մ այիս\ի 28/՛ պատմ ական յայաա բա րութեամ բ դարձի :
կենաց եւ մա Հո լ կռիւ։ Պէաք էր Հաշտուիլ կամ Թուրքը միաժամանակ չկարողացաւ գլուխ Հանել Օր մրն ալ Հաւաքեցին գիւղացին ել չորս կող
տա
մաՀուան Հետ եւ կամ թէ վճռական , երկաթեայ իր մի ո լ ր ի ՚ Լ եբազբ, Համաթուբանական ղաղա - մի գիւղացիները եւ զինքն ալ անոնց կարգին
անոր
կամքով գիմագբել արիւնած՜արաւ թշնամուն X փարի իրագործ՜ումը, որովՀետեւ եթէ Արարատ - րին սպանդանոց : թուրքը մաՀուան մէչ՝ իսկ հուն–
կռիւներբ օբբ օրին կբ շարունակուէին ։ Երեւանի եան դաշտում Հա յ բանակը եւ Հայ ժողովուրգբ չխնայեց։ իր մեհ֊ որդին՝ թովմասը գրին իր
բաղմաՀաղար միթինկին մէջ, Վանի Գաշնակցա - պա բ տ ո ւէին , թե բեւս տարբեր կարող էր էէ"ե լ կերուն վրայ , չարչարելով սպաննեցին , ել ժամեր
կան Արամբ կբ մռնչէր ու կոչ կ՚ուղղէր ժողս - Կ ո վկաս ի՛ քաղաքական վիճակը ։ ալ դմ-բախտ Հա՜րը։
վուրգին * «Գէպի Աաբգտբապատ ,ԲաշԱբաբան եւ Մ ա յիս 28/՛ պատմ ական յա բոա բաբ ո ւթեամ բ Նորէն եւ նոբէն Ապրիլեան սերունդին ուսե -
Վարաքիլիսէ։ Եթէ այնտեղ պաբտուինք, պէաք է ձեռյ, սեր ուահ՝ փոքբիկ մեր Հայրենիքը* կը Հաս — բուն վրայ կը հանրանայ լրիբէն ուսումնասիրել
ազգով ին մեռնինք Երեւանի պատեբուն տակ » : տատ ո լի ու կը ճանաչ ու ի փասաօրէն , այն օրերուն մեր Հայրերուն առաքինութիւններն ու զոՀողու -
Արամ , իր ճառերով ու եր կաթեայ կամ - մեհ– պետութ իւննե բու կողմէ. որին կր Հետելի թիւնները եւ փոխանցել նորագոյն սերունդին :
Ո^իէոըն–
քովւ մայիսեան այգ ճակատագրական վերջիս օ - 1920 Օգ Մ– Գոլյումնհա^
ո ս տ ո ս \ Օին Աետյէռի դաշնագիրը ,
Fonds A.R.A.M
