Page 96 - ARM_19-1946_01

յ» ա ա « I I

յեաին Նպաաակներ եւ Թուրքի նենգութիւն կը
ՀԱՅ Թ Ե Ր Թ Ե Ր Ո Ւ ԸՆԳՀԶՈհՄԸ՝ սքօզեն ել թ ո յ ն են միայն՝ շաքարով
ԱՒԵՏԻՍ ԱՀԱՐՈՆԵԱՆ* ՄՕՏ Հրամցուաձ֊ւ

ԹՐԻՐ* էԲԱՄՈԻԼԻՆ ՚հկՄ Աաբաճօզլուի կառավարութիւնը, Մամուլի
Ընգհ. Միութեան
Մար սէյլը ՀետզՀետէ Հայկական Պանթէոնի խողովակով,֊արաայայտուելու

մը կերպարանքը կ՚՚աււնէ ։ ՝Բ աղա քէն քիչ Հեռու. , «ազատութիւն» կր չնորՀԷ Հայ թերթերուն , որոնք

է/^Հ> Փիէռի դալարախիտ գերեզմանատան մէջ կր (Մասնաւոր թ֊պթ–ակքււլթ֊իւն 8ԱՈՎԼ&Հ) մինչեւ 1944, խիսա եւ յաճախ ակի Հրահանգ կր

Հանգչին Հա յկական շարժման մ եհ ագո յն ռահվի­ Տունուար (ձին, Անգարայի մէջ, Համաժողով ստանային չգործածել ազգ, ազգային, հայ , հայ.

րաներէն Մկրա1՚ձ Փ ո ըթ ո ւգալե ան ը , Մինաս Զե–~ մը գումարեցին թ՜ուբքիոյ մէջ Հրատարակուող կական, Հայաստան եւ սփիւււք բառերը, եւ տեղ

րաղն ու Միքայէլ Վարանգեանը, եռանդուն առաջ­ բոլոր թուրք, Հայէ, յոյն եւ Հրեայ թեբթեբու չտալ լուրերու եւ թղթակցութեանց , որոնք կըր.

նորդը Գրիգորիս եպիսկ . Պ ա լաքե ան ել Հա յրե~ խմբագիրները, թուրք Մամուլը բարեշրջելու . .. նային «թունաւորեր թ րքահա յո ւթ իւնր ...: Այս

նասէը քաղաքացին , Գ * ՀյաՀ լա մե ան : ք՝ոԼոԲՐ ազնիւ ցանկութեամբ : Համ աժ ո զո վի աշթատանք– ինչ լայնմտութիւն, այս ինչ րուխ֊սիրա յան–

թ ագո ւ ած իրարու շատ մօտիկ , սպասե լով այն եր­ ներուն եւ ձգտումն եր ուն շոլրջ աիտի գրեմ առան­ կարօ֊ Ամէն թերթի մէչ , ամէն մարգ կր խօսի

ջանիկ օ ր ո ւան ՝ երր կարելի պիտի ըլլա յ իրենց ձին ; Այս առիթ՛ով, վարչապետ Հյ իւքբիւԱ արաճօզ– Հայաստանի եւ Հայութեան, հայ տարրի ծառա­

աճիւնը փոխագրել. Հայաստան * • « լու Հանդիսաւոր տեսակցոլթիւններ ունեցած է , յութեան եւ հայ ժողովուրդի փառքի մասին։ Ու

Ջեմ գիտեր ինչո ՛ւ , մ ոլորուած ա յս մ տածում­ դարձեալ, թուրք եւ Հայ լրագրողներու Հետ, ու ընթերցողր, որ միշտ միամիտ է իր հաւատքին

ներուն մ էջ , կը բարձրանա յի Պոմոնի րա րձ ունքը պաբզած մասնաւորաբար , այն » * * յստակ քազա– մէչ, կը տարուի համոզուելու, թէ, իրաւ, բան մր

երթալ տեսնելու Հ ամ աը ժամ ան ա կա կից Հայ գրա­ քակ ան ութի *նը , զո ը ո բ դե գրած է կառամ ար ո կը ւիոխուի թուրքիս յ մէչՀ՝ հայ տարրին հանգէպ;

կանութեան տիտանը, ԱԼ • ԱՀաբոնեան ։ թիւնը, մամուլի եւ անոր բաղկացուցիչ տարրե­ Ասոնք՝ ջնարակ եւ փայլ են միայն, փո­

ճամբան . ոլոր ու մոլոր, կ՚երկարէր ու փո­ րուն Հանգէպ : խանցման սա չր1անր ապահով անցընելու թրքա­

խադարձաբար իմ ալ յ ուշերս կ՚երկարէին դէաի Հայ թերթեբէն «Մարմարա» եւ «ժամանակ» կան ռազմավարութիւն։ թուբքիոյ մէշ, հոգհփո.

Պոլիս , պա տ ան ե կո ւթ ե ան ս °րերր ուր աքսորն ու մ ա մնա կցած են բոլոր մ տեր իմ ասուլիսներ ուն , եւ ի)11լշ>իւնը սերունդներու հարց է ։ Մենք, ու մեր

ջաՐԴ°րը գաւառներու մէջ Հասած էին իրենց գա­ այս յարմար առիթով, անՀրաժեշտ նկատած են ղաւակներր չենք կրնար այգ յI՛զաշրշ^ո՚ւմը տես­

գաթնակէտին եւ մ ա յրա քաղաքին մէջ ծուարած քՒբքաՀ այո ւթեան ընդվզումը յա յտնել այն թուրք նելու բախտն ունենալ : Լայն ժողովրդապետու­

Հա յերս օրէ օր կը սպասէ ինք մ եր ճակատագրին : թերթեբուն դէմ , որոնք ՀակաՀայ գրգռութիւնն եր թեան պետական բեմ ադրոլթ իւննե բու կողքին,
Անգարա կր ձգտի վաշի փ^լ աչքերու՝
Ընթերցասիրութիւնը ա յ դ օրերուն էբ աթնցած կր կւ ՛լյա բեն շարունակ յետին փռքրԱԱ.
կամ
ւքսէսնոպՅ-եանց՜ հանգէպ եւս աւելի ժողովյէդա՚ւիար
մէջս եւ առաջին գաղտագողի ձեռք անցուցած նպատակով :
քաղաքական ութ իւն մր որգեգրաօ՜ ըլլալու պատ­
դիրքերս կ ՝ ր լ լ ա յ ի ն ԱՀաբոնեանին «.Մրրիկի II"1 ր՜ Ա ար աճ օ զլու ման րամ ասնօրէն արձանագրած է
րանքը ներշնչելու համար : Ոս, այդքան։ (Հետա­
ՐՐ2> յ «Ապա տ ո ւթեան ճանապաբՀ ին»ն ու Ո աֆֆիի բո լո բ ա յգ դժ գոՀ ո ւթիւննե ր ը , եւ Հ ր աՀ անգած է
գայ բոլոր րնդվզո ւմ^ւեր ուն մէշ^, որոնց անկեղ֊
գործերը։ թուրք լրագրողներուն՝ վերջ տալ Հայ տարրին
օ֊ոլթիւնր կը բաժնենք , ընթերցողը պիտի գտնէ
ԱՀ ա բ ոնե ան ին նկարը բարձիս տակ պաՀ ուած Հանգէպ եզած խորթ վերաբերումին։ ԼԱյս առի­
զանոնք ստորագրողներու յուսախաբութիւնը՝ ...
թանկագին իրն էր ու գոց գիտէի Հոգ արտայայ­ թով , աւելի փա յվւա յիչ խօսքերու արտագրում ր
ի յառա^ագունէ :
տուած գէմքին , նայուածքին , մ՛աղեբուն կերպբ ։ կբ վերապաՀեմ յաջո ր գ թղթակցութեան^ :

Ու երջանիկ գիշեր մ բն ալ թաղէ թաղ, տունէ Աարաճօղլու, միւս կոզմէ շեշտած է թէ Զշի­ « ԱԻՐԵՑԷ՚-է– ՀԱՑԵՐԸ »

տուն , պա աո ւՀ ան է պատուՀան տա րտծուե ցաւ նարար» կբ գանէ Հայ թեբթեբու ՚ Հրատարակու­ Երիտասարդ մտաւորական մը, ատամնաբոյժ

շշուկ մ ը թէ ԱՀաբոնեան պատուի րակո ւթեամ բ մբ թիւները , եւ թէ , ինք եւ թուրք ժողովուբդբ Եդ՛ ԱիմքԷշեան, ոբ մաս կր կազմէ «Մարմարա^ի

Պոլիս էր եկած, իբրեւ Հա յաստանի նորակազմ կը գնաՀաաեն Հայերու ծառայութիւնը Թուրք խմբագրութեան , կը գրէ Վ՝ Պարթեւեան ստորա–

կառավարութեան ներկայացուցիչ, Թուրքի ո յ Հետ Հայ բեն իքին ։ գրոլթեամբ .

Հաշտութեան դաշինք մը կնքելու։ Կը թուի, թէ մեղր ու կաբադ այս յայտարա– « Ջեղի է մեր խօսքը, թուրք թեբթեբու

Տաջո՚րդ օրը տեղական մամ ուլին մ էջ պաշտօ­ րութիւնները որոշ Հանդարտութիւն ստեղծած են վարիչներ եւ խմբագիրներ : Սիրեցէ՚ք հայ (Յ՜ոդո–

նական յայտարարութիւն մ ը կը Հաստատէր լուբր միտքերու մէջ, ու, նոյնիսկ, Հայ թեբթեբէ ու ւլՈՆԱդլւ : Ղ՝սւք , որ հնարաւորութիւնն ունիք կիր­

եւ կ՛ աւելցնէ ը թէ պա տուի րակո ւթի լեր իջած էր մտ աւոբտկանն եր է– ոմանք մղած՝ ոբ անվեբապաՀ քեր գրգռելու կամ հանրային կարօ֊իքը հանդար­

թոգաթլեանի պանդոկը : Անշուշտ կը գուշակէինք եւ Համարձակ դառնան , բողոքի իրենց ար տա յա յ– տեցնելու, պէտք է դիտակցիք այլեւս ձեր գերին,

թէ շէնքը որ աստիճանի պա շար ո լած պիտի ըլլար տո ւթիւննե բուն մէջ։ եւ հրաժարիք բամբասելէ , խօ՜բՆելէ , զրւդաբտելէ

լրտեսներու կողմ է : Ու Կեդրոնականի , էսա յետնի Չենք ուզեր սեւ րան եր ու մասին խորՀիլ, կամ հայ հասարակութիւնր։ ժամն է, որ ձեր ձեռքր

աշակերտներէն մ ին չեւ վ շտ աՀ ա բ Հայ մ ամիկներ արձանագրել , այստեղ , ա յս սիւնակներուն վրա յ , դնէք ձեր խղճին վրայ, ել հարցնէք թէ քառորդ

Հեռո՚ւներնէ կը շրջագայէ ինք պանդոկին բոլոր– մեր ա յն ան խա խա Համ ողում ր թէ ամ էն սէր եւ դարէ ի վեր իՌնչ ըրիք մեր համայնքը , մեր հան­

աիքբ1 ձեւով մ բ ԱՀաբոնեանին «ապրող» գիմ ա գի­ գգուանք , Հա յ տարրին Հանգէպ , արուեստական է րային կեանքը, մեր շինարար գորօ֊ռւնէոլթիւնն

ծը տեսնելու Համար : Հ ա յ մտքին բոլոր շքեզու– Թուբքիոյ մէջ։ Զենք ուզեր ճշդել, գարձեալ, թէ ու քաղաքակրթութիւնը ճանչնալոլ համար : Ուրիշ

թիւնները աքսորի մէջ սպաննուած , մեղի ա լնպէս ներկա յի բոլոր փազաքոլշ խօսքե ր ր կբ ձգտ ին բան չըրիք, բ ա յ ց եթէ թուրք հանրային կարձ-իքբ

ւկր թուէբ թէ միայն ԱՀարոնեանն էբ մնացած : Ո՛֊ տրամ ա դըռ ւթի ւնն ե ր շօշափեէ, Հ ակազյլեց ո ւթիւն­ պատրաստել միշտ ի վնաս Հայուն , զայն ամէն

ատով , մեր կարօտին, Հայրենասիրութեան , բաղ­ նե բ արձանագրել , եւ թափանցել՝ Հ ալ մամ ուլի առթիւ անբաղձալի ու կասկաձ-ելի ցոյց տալ ,

ձանքներուն միակ կեդրոնական ղս պան ակր ինք ու Հայ Հանրային կարծիքի ներքին ծալքերուն ; խեղդելով, այսպէ ս , ձեր խղճմտանքի ու գիտակ­

դարձած յոյսի միակ պատնէշն էր, ու շլացած ,իր Կը գո Հան անք շեշտելով թէ մեր օրերու սա տ– ցութեան ձայնը, ել դժբախտ ժողովուրդի մր

պարտագրող տեսքէն , Հայերս երբ քով քովի կու– նուշաՀ ամ ու փայփա յիչ յայտ արարութիւնն եր ը մնացորդներուն դէմ հալար կանչելով։

գայինք, ակնարկներով , պզտիկ փսփսուքներով Այս է՚՚սչ երեւակայութիւն է, որ մարիլ չի դի­

կր Հարցնէ ինք իրարու , «Տ եսա® ր գինքը$> : տեր, ու միշտ ուրուականներ կր տեսնէ Հա յո լ

կեանքիս անմ ոռանալի պա ակերն Լ րէն մ է կբ այո՜ • • ՚ներոլ շարքբ ։ «Այո» ել «ոչ» . այս երկու փոխարէն , որ անդադար կր հիւսէ ռումբի, կրա­

մնաց ու պիտի մնայ՝ երբ 1918 Օգոստոս 15/՛՛^՛, բառերն են իր արաա յա յ տ ո ւթ ե ան միջոցներ բ ։ Կ բ կի, ոճիրի հէքեաթներ , ու չի վարանիր ամէն օր

Աստուածածնի օ ր լւ , Հայաստանի պատուիրակու– Հաս՛կնայ–, կբ Հետեւի բոլոր խօսուածներուն եւ արիւնել մեր վիրաւոր եւ անխօս ժողովուրդի հո­

թիւնբ իր ամբողջ կազմով Ա • \յ ր բո րգութիւն եկե­ ո ւշա դրութեամբ , ու ինչ որ Հտճելի չէ իրեն, գին։ Ի՞նչ կ՚ոլղէք Հայէն, որ առիթ չէք վ,ախ–

ղեցիէն ներս կբ մ անէր : Պատարագի չն էր Հոգե­ դէմքի ծ ամածռութեամբ մբ իր գժգոՀ ո ւ՛թի ւն բ ցներ իր մասին անհեթեթ պատմո լթիւնն եր հիւ­

լոյս Եզիշէ արք՛ Գուրեանը։ &ՐՐ ԱՀաբոնեան կ^աբտաբերէ % Տիկին \քուաբդ ԱՀարոնեանի եւ մեր սելու , վրդովիչ սպառնալիքներ րնե լու անգո ք

ներս մ տաւ , յանկարծ եկեղեցիին մ էջ ալեկոծում միջեւ զանազան խօսակց ո ւթ իւննե ր ։ Տան կար ծ կր արարքներոլ համար, որպէսզի երկու թերթ աւելի

մբ տեղի ունեցաւ : «քրիստոս ի մ էջ մեր յա յ ունե­ ն շմա բեմ թէ ա բ ե ւի ճառագայթ մը ին կած իր աչ­ Նախէք, եւ ամբոխավարոլթեամր ընթերցող ա–

ցաւ» ի պաՀուն, բոլոր գլուխներր–– մօտեցան իրա­ քեր ուն վերել իր տ ե ս ո զո ւթի ւն ը կը նեգէ , ու ան­ պահովէք։ թ՛ուրք թեբթեբու վարիչներն ու խմբա­

րու եւ ա յգ նմանութեամբ խորանէն մինչեւ գաւիթ տրտունջ , կը ջանա յ ատկէ խուսափի լ ։ Կը Հար­ գիրները, ինչո՞ւ չփափաքեցան գիտնալ՝ թէ հայ

միշտ փսվասուքի տա բաղին տակ բառ մբ թռաւ , ցնեմ Պ ՚ ԱՀաբոնեան , վւակե^մ փեղկը ։ Գարձ­ մշակոյթ մր գոյութիւն ունեցած է աւելի քան

մարդկային ամէնէն խոր Հրճուանքր արտայայտող եալ իր երաժշտական «այո»ն.երը , «այո՛՜ , այո՛՜ , քսան գարէ ի վեր։ Պայե՛ր, հանեցէք ձեր գլխարկ–

բաոր , «Եկա՜՛ւ . . .» : յո՜ , այո՛ • . *» ;

ինծի Համար ալդ օրերուն Հայ լեղուին մէջ Արդէն ժամ է մ ը աւելի է որ նստած Հ ոդ , խօ­ նե 7ւ III ա ա կ ա /ւ կեցէք այգ զանգուածին դա­

չկար բառ մր եկաւ^ դեղեցկութեանը Հաւասարող։ սակցութեանս բնթացքին միշտ ԱՀաբոնեանբ կր րաւոր մշտկո յթին առջեւ : Տարգան քով խօսեցէք

Մէկ կողմ էն եկեղեցիին մէջ խռնուած Հաւատաց­ գիտեմ : իսկ փոխագարձ ինքն ալ , կարծես անդրի­ անոր Հետ, ոբովՀետեւ ան տուած է Նարեկացիներ

եալներու ղգացած Հ րճուանքր , Գո ւր եան Ա րբազտ– տակ իր վիճակին , ակնարկը սեւեռած կէտի մը , եւ Վարուժաններ, կոմիտասներ ել Այվաոովսկի–

նի ոսկեծիր քարողը , մ իւս Կոդմէ ամէն շրթներէ միշտ կը չափչւիէ պարասլր ; կը Հարցնեմ Տի­ ներ, Պէզճեան Ամիրաներ, Անակեաննեբ եւ Պետ­

բարձրացող միաՀամուռ «Հաւատամք»ի բառերը կին Նուարգին թէ ի^նչպէս է իր ֆիզիքական վի՛­ րոս Ագամեաններ : Գոլք կք ժխտէք պատմական

մ էջս ստեղծեցին ե բաժ շտ ա կան մթնոլորտ մր ճակը , լաւ կ՚ուտէ® , կը քան ան ա՝* յ : ճշմարտութիւնը, եւ կ աշխատիք խափանել արե­

Տարիներ անցած են այդ օրէն ի վեր եւ տակաւին ^ճիշգ երեխայի մը նման՝, տուր ինչքան որ ւուն լոյսը, իսեզաթիւրելով ամէն յայտնի իրողու­

այսօր , Պոմոնի ղառիվերէն բարձրացած պաՀ ուս 1լ ուզես, կ՚ուտէ ել կը քնանա յ , ու եթէ չպատա– թիւն, ու չարափոխելով դէպքերն ու առարկայա­

այգ երաժշտական շեշտբ կբ զարնէ դարձեալ զգա­ Հէր այս չարիք, վստաՀ եմ թէ իր առոյգկազմովբ կան դրուագները, մտքերու մէջ շփոթութիւն

յութեանս ու ա յգ տրամ ա գր ո ւթ ե ան տակ կը պիտի կրնար ապրիլ մինչեւ իր Հարիւր տարեկա­ ստեղծելով այսպէս , եւ փոշի ցանելով րնթերցոզ–

մտնեմ ԱՀարոնեանի սենեա՛կէն ներս ։ նը , եւ ո®վ գիտէ , թերեւս ալ կ՚ապրի» ; ներու աչքին : Բաբո յա կան Հրճուա^նք է, ձեզի

Հոն է ինքբ , սեեակին մէկ անկի ւն բ , մ աՀ ճա– Վերստին կբ մօտենամ Հիւանդին , երկար Համար , երկպառակութիւն ստեղծել տարրերու

կալին մէջ կծկտած ու անշարժ : Երբեմնի իր նուրբ կանգ առած կր գիտեմ գլուխբ, դէմէն ու քովէն ։ միջեւ, եւ Հաճոյք զգալ՝ ամէն անգամ որ Հակա­

ստուերբ կ որ ս ո ւա ծ վերմ ա կն ե բ ո ւն տակ , միա յն \յոյն գեղեցիկ գլուխն է, պատանութեանս Պոլսոյ Հայ Հոսանք մբ կբ ստեզծուի երկրին մէջ :

գլուխբ կբ տեսնեմ , իր գեղեցիկ գլուխբ բարձին Երրորդութիւն Խկեգեցիին մէջ տեսածիս նման , եւ Աիրեցէք Հա յերր, բարեկամներ , ու այս սէրր

վրա լ որ զարմ ացած ու մ անաւանգ անտար բե ր ՝ կամ բարձիս տակ էր երբեմն , պաՀուած նկարին տարածեցէք ձեր բնթերցոզնեբուն , ծանօթներուն

կերպարանքս կր գիտէ։ ՜կր մօտենամ , ձեռքր կբ յար եւ նման բ ։ Ա աղերն են ճերմկեր որոշ տեղեր ու երիտասարգութեան , եւ գիտցէք ձեր Հոգիով

Համբուրեմ ու կբ Հարցնեմ ճանչցաԳք զիս, Պ* եւ աչքերուն ալ վրայ է իջեր տեսակ մբ մշուշի նբ– Հաղորդակցիլ Հայ Հոգիի երփներանգ գեղեցկու–

ԱՀաբոնեան»։ Տիկ* Ն* ԱՀաբոնեան կբ միջամտէ , մանոզ քող։ Իսկ ձեռքեր բ, Հիացում առթելու աս­ թիւննեբուն : Փոխանակ բամբասելու եւ պոռչտա­

անունս կուտայ, քանի մը պզտիկ մանրամասնու­ տիճան նուրբ եւ սպիտակ , ու մանաւանդ առանց լու Հայերու դէմ, սեղմեցէք անոր ձեռքը։ Ոչ ոք

թիւներ ալ, սակայն հիւանդը միշտ անտարբեր փոթփոթումնւեբու՝ վերստին կր տանիմ շրթնե– կրնա յ խաղալ մեր արժանապատուութեան Հետ ,

ո է անգիտակ իր վիճակեն երեխայի մր Հետա֊ բուս եւ կ՚ըսեմ , «Մնաք բարով ,Պ ՛ԱՀաբոնեան» ։ եւ, մանաւանդ, կասկածի տակ թողուլ իը Հոգիին
որոշ «էֆէն–
քրքբռլթեամբ մեզ կր գիտէ % Կ՛ուզէ պատասխանել ու կմկմացոլմներէ լո ւ ա աւո ր գիձերը։ էֆէնտի՚նհր, գիտցէք

Այգ պահուն մօտս են երիտասարդ ընկեր մր վերջ կբ ջանայ Համապատասխանող նախադասու­ տի» րլլաթ ՝• («Մարմարա», 11 Տունուար 1946)։

ել. Բժ . ԱիվրիՀիսարլեանր : Կր սկսինք արիշ խօ­ թիւն բ կազմել ու կ ըսէ « . . . Բ . ՛արո՛վ» ։ Ո՛ շ , Աւելի խիստ եւ գառն խօսքեր ունի երիտա­
սարդ մը՝ Զաւէն յփգուաձէն
սակցութեան մր, քիչ մր Հայկական Դատէն , կա ր– ոչ, չեգաւ -, րսէք երթաս բարո՛վ՛. Գարձեալ ճիգ արտագրումներ՝ Պիպէոեան , որուն
Լի .
սէն ու Արտահանէն եւ քիչ մըն ալ ներգաղթի ու ա 1 ււ ա նգամ՝ « • • *բթաս բաբով» ։ Ու ^Լրկի՚ե յաջորդով :

սլա տ բ ա ս տ ո ւթ ի ւնն ե ր էն : Տանկաբծ տեղի կ՚ունե­ չեղաւ , րսէք՝ երթաս բաբով: Ե՛– նոր լեզու ելած

նայ անսպասելին , ճիգ մր կ՚ընէ գլուխբ քիչ մր երեխայի մբ նման դանդաղ բայց գոՀունակ ձեւով ՖԻԼԱՏԵԼՖԻՈ6 մէչ մեռած է նշանաւոր գիտ­
մբ կբ կրկնէ «ե՛ ... բ . . *թ . • . ա՛ս բարով» ։ նական մր, Փրոֆ–
բարձրացնելու ել իրեն յատուկ, միայն իրեն յա­ Տիգրան Գապաքճեան, 70 տա­

տուկ երամ–շտ • Հայողներով ր կ՛ուզէ հրճուանքը ՀՐ– ԲԱԼՈՒԵԱՆ րեկան։ Ուսուցիչ էր Փէնսիլվանիոյ համալսարա­
նին մէշ ։ *
յայտնել ու կր ակս ի անվեբՀանալի «այո՛՛, այո՛ ք Ա՚արսէյի 5 Փետր, 1946

Fonds A.R.A.M