Page 80 - ARM_19-1946_01
P. 80
1
Մ Ա &Ր Ը մայր ու տղայ գրկեցին իրար ու տաք աաք Համ ԱիԱհմաԱ 5 0 տաւ՚հկաԱ
բոյրներով օծուեցան :
- Աղօթէ՛ մա՛յր, ոբ այս պատերազմը շուտ
ՏՀօրակո՛ չ ։ Բազմութիւն մը ծովածաւալ վերջանայի եւ Հաւատա որ անվնաս բոլորս տուն Սինէմտյին գիւտը Փօլ Վ*սլէրի կը վերագրէ
խռնուած էր կայարանին Հրապարակը, տենդոտ պիտի վերադառնանք ։ Vզաաոնի :
եւ ագմկայոյզ։ Մարզիկ կուգային էսում ր– էս ո լ մ ր , Երեք ամիս անցեր էր այգ օրէն։ Աբամ ամէն Արդարեւ , մօտաւորապէս 2400 տարի առաջ ,
վալիզ մր բռնած կամ տոպրակ մր իրենց կըռ– շաբաթ նամակ մր կը գրէր իր մօրը, միշտ կր լոյն նշանաւոր վւիլիսոփան չինական ստուերներ
նակներուն : կրկնէր– «Բան չկայ, ո՛չ կռիւ՝ ո՛չ յարձակում խազացած էր իր ՔաՐայրի^ մէջ*. Բարայբին բեր
Ծերեր կիներ–, աՂ^ԻԿ"^Ր » մանուկներ եւ ոս կամ նաՀանջ, գնդակ կը խաղանքն • • » նին սլզտէէկ ծակի մբ ձեւր տալով եւ Հանդիպակաց
տիկաններ՝ իրար կր Հրմշակէին , բռնելով Հրա Հոգերանօբէն ոչ զին ո ւո ր ր կը Հաւատար պա սլատին մ ասնաւո ր ծեվւ մը զարնելով ծառա յ ե լ ո ւ
պարակը եւ սպասելով շոգեկառքի կազմ ութեան ։ տերազմին եւ ոչ ալ քաղաքներու կամ գիւղերու Համար իբրեւ վարագոյր , Աոկբաաի աշակերաբ
Տզուր էին բոլորը, պատերազմի աՀաւոր մղձա Հասարակ մոզով ուրդը ։ չաջողեցաւ ներկայացնել մեծ ֆիլմ մը*. Մէկ խօս–
ւանջին առթիւ ։ «Տարօրինակ պատերազմդ ։ Քով) Արիստոտէլի աշակերտը յա յտնեց գործիքնե
Անկիւն մը, մայր մը իր տղան գրկած՝ կր Ու չարաշուք օր մը, 1940 Մայիս \0ին , կայ րը եւ Լիւմիէր կատարելագործեց զանոնք տակա
Համբուրէր , կր շո յէ ր , եւ արտասուաթոր աէքե– ծակի ա ր ա գո ւթ ե ամբ լուր մ ը կը ա ար ածու է ր ա– ւին 50 տարի առաջ միայն, որով սիւնէ մա յ էէն գի՛ւ–
րով՝ կը նայէր իր գաւկին, անխօս ու Հեծեծուն։ մէն կողմ . գերման բանակներս լ յարձակում բ ար պէտք է զետեղել , միշտ Փօլ Վալէբիի տեսակէ
Մարգ մը իր երկու երախաները գրկած, անոնց Պելճիքայէն Լիլքսէնպոլբկ ել ՚ո/անտա ։ տով, 443 տաբի առաջ Բըիսաոսի ծնունդէն :
Զ°րք հւ մողովուբգ յանկարծակիի եկած՝ կը
երեսները կը ք"էր իր երեսին , կ՚ուզէր յոյս աալ Ձգենք բանաստեղծական այս քմայքները,
անոնց , իր սրտին ամէնէն գեղեցիկ բաները պատ սպասէ ին որոշ լուրերու։ Բանակներ կր զարնուէին քիչ մբ շաՀտ միգամածային, զորս ստեղծած է
մելով ։ Պզաիկները կը փաթթուին Հօրր վէ՚զբ եւ իրարու եւ օգա յին տորմ ի զներ երկիր բ կը խա էս՞
զին ո ւո ր տէ իւն իր ընգերքէն ։ թնդանօթ երբ կբ գոռայի ու
իւբեն ց մ ան կա կան շբ թո ւնք ր կը ա ան ին
ու գունչին ։ Ան կրակէ լեզուներ 1լ այրէին էս աո ուտելէն ։Մ ուիս ի եւ
գացոզ Հօր ճակատին , այտեըոլ
գին , աչքերը ուռած ազ^իկ մը գրկած է իր նշա ծուէսի մէջ Հրասայլեր ամպի կտոր շալկած կը յա
նածը, միը մը պլլուած իրարու՝ Համբոյրի ջեր ռաջանային ։ Մ արգիկ կ^իյնային ու շատեր՝ կբ
մութեան մբ տակ մոռնալով ամէն բան ւ կորսուէին Հոգին տակ ։ « Գնդակ իսազալ չէր$> * * *
Գիւղերէն եւ քազաքներէն բազմ ութիւն մը Մ արգիկ շուարած՝ մնացեր էին կրակներու մէջ եւ
կուգար մեկնելու Համար գէպի ճակատ , գէաէ եր կաթետ յ լեռներու շաբմուն թալա լին տակ ։ Եր՜
Հա յրեն՛իքի սաՀմ անները ՚ կէ՚նքր կը գոռար աՀեգ ո րոտռւմնե րով ու կարծես
Ա ռաուան մամ ը տասնին շոգեկառքը կազ– աշխարՀր պիտի փլէր Գ ՚ ^ ո խ ա յ ի ն պայթիւններով ։
մուած էր արդէն , եւ սուլիչ մը, գումկանի ծան–
Գերման բանակները Հաս եր էին Մս՛ ն * // եւ Ատ–
բութեամբ , կր Հրաւիրէր զօբակո չի գտցողներ ը ։ լանտեանի ափեր ը :
(Համանման պաՀ բ կբ մօտենար , Հոգեցունց տտռեսա– Զինադադար ։ ՛Բայքայուած բանակներ ու գե
բան մ բ կը պարզուէբ ե՛ ւ մ եկնոզնեբուն , եւ մնա րիներ։ Գաղթ։ Երկիր մը գերութեան շղթաներով
ցողներուն Համար ՚Ծերերբ 1լ անիծէինպատեբազմ ր կապկապոլած :
բացողները, մայրեր կուլային իրենց գաւակնե Անցան օրեր , անցան շաբաթներ ։ Տուներ կա
րուն Համար եւ կիներ փշրուած մարմնով եւ գո– յին ոը անՀ ամ բեր կը սպասէ ին իրենց «ճամ լ՛ ո լւ -
զաՀար , կբ սեղմէին իրենց ամուսինները , արցուն դինդ, բայց ճամբորդ չկար։ Ոէ֊բէւշներ գումկան
քոտ աչքերով ։ թուղթեր ստացան պատերազմի գա շտէն , եւ տնե–
Ո Լ հրր զին ո ւո բները տ եղաւո ր ո ւե ց ան շոգե ցինեբբ սեւ Հագան ։
կառքին մէջ եւ քառորդ մամ վերջ սկսաւ շարմիլ Նազիկ մայրիկը սպասեց իր Աբամին, °ՐՐ
մեքենան , կիներու ճէւչը եւ ազիոզոբմ Հեծկլտուքբ գիշերին էսառնեց ու փնտռեց պատ կեր բ իր տզուն ,
դարձաւ մեռելական ։ Հայ կին մբ կար որ էսեգ– նա յեցալ փո զո ցնե բ ո ւն ու ան կէւ ւն ե ր , կծկուած
դուկ ձայնուէ գեռ կը պոռար • գիտեց ճամբաները, անցորդները, ե,ւ ծանօթներու
ա մ , ձագս , մէկ Հատիկս . • . Ջ՛այն ր կր մօտենալով Հաբցոլց . Ար ամ էս լուր մը՛ * *
խեզգուէբ, կ՚ոլզէր ճչալ, պոռալ, եւ Հեզ մ բն ալ Ջեմ գիտեր , մ ա յրիկ * * *
գրկել իր տզան, Հեզ մըն ալ Համըուրել իր մի Աստուած իմ , պիտի էսենգենամ , կբ կրկ
նուճարսրր նէր խեղճ կինը յուսաՀատ ։
֊Ար*
ձա՛գս ... ոգեկւ 1֊քբ գանգագօ– Ու միշտ սպասեց , յուսալով՝ որ թերեւս «գե–
մնացողներու յիբտերը
րէն քաթ*ռ ո՚– կայարան Ր է՚՝Հ> է , Գերմ ան էէ ա տա րուած ։ Լմ ան չորս տաբի լօսւտ ւսա&ոտ
քաշեց տարաւ իրեն Հետ ։ պասեց , ոչ մէկ լուր։ Նազիկ մայրիկ ԻՐ
սրտին յոյսբ
Թաշկինակներ գեռ կը ճօճէին միջոցին մէջ ու ներ ա մ բ ՚ ՚ զ ջ խառնեց իր աչքի լոյսին ել ՚յբխ մեծ բանաստեղծին արգասաբեր երեւակա յութիւ–
վշտաՀաբ սրտեր կը քարանային Հ յուսաց , երազեց եւ աչքերը ճամբան նբ , եւ մօտե՛նանք իրական եղելութեանց :
Նազիկ մ ա յրիկ կբ Դո*ԼաՐ սակա յն , սիրտ բ «ծլաւ» , սակա յն Արամէն լուր չկար ։ Գիմեց Մի՜ Ժէ • գարէն ի վեր , երր յօրինուեցաւ մոգա–
փլած, չէր կրսսաՐ ԳԱ1Ղ^*Լ Իր արցունքները Հ Բարե ջազգա յին Կ • Խ ա չին , ֆ ր ան ս ա կան եւ գերմ ան իշ կան լապտերը, 235 տարիներ սաՀեցան, մինչեւ որ
կամներ զա յն իր տունր տարին փշրուած ու Հ ո– խանութեանց , բայց լուր Լ\կա Ր ։ Այրուն գի թ* րնե ր Լուի եւ Օկիւսթ Լիւմիէր եղբայրներ ր 1895 Փե
գեթափ : իր մէկ Հատիկ տզան մեկնեցալ գէպի անցուց , երեւակայութեամր տզան զրկած Համ տրուար \3ին սինէմային տուին իր վերնական
ճակատ , յանուն ֆրանսական Հ ա յ բ են իքին • • • բուրեց , անոր մանկութիւն բ վռրյի՚շհց, թրքական ձեւը։ Իսկ 1895 Դեկտեմբեր 2Տին րացուեցաւ սի–
X ջարդեր ր վերապրեց ալ , իր մ աքին մ էջ Աբամ էյն նէմայի առաշին վարագոյրը, վճարովի Հանդէսէ
:
դիմագիծը պատկեբացուց, Րայ*ք սէրտՐ *^էԼ\ա ս(ա՜ մը մէշ , Փարիզ , Օր&ոճ Շ&էշի ստորնայարկը
Անցան շաբաթներ ։ Աբամ քանի մր նամակներ րապ մն՛աց ։ Ոչ մէկ լուր : ԱՅՑԵԼՈՒԹԻՒՆ ԼՈՒԻ ԼԻՒՄԻԷՐԻ— ժողո
գրեց իր մօրը ։ Վւ^րջին նամակին Հետ զրկած էր Մէկ Հատիկ տզաս • • . կարօտի վառ կանչը վուրդը կր ճանչնայ էտուիճ Ֆէօյեէրր եւ Տանիէլ
իր զ է՛ն ոլորակ ան նկարը խո շոր թնդանօթի մը Ար ամ ին Հ ամ ար մ եծցաւ ու բո ր բոքեցաւ Նաւլիկ Տաբիէօն, ու Մարլէն Տիթրիխէն մինչեւ Մ ի շլին
քով կեցած ։ Աբամ թնդանօթաձիգ Էր : Նազիկ մամային սրտին մէջ*, աեղճ կէ՚նր գալկացաւ , Փրէլ, առանց մոռնալու Ֆէրնան Կրավէն եւ
մայրիկ երր իր աղուն նկաբր տեսաւ՝ ղւ էն Համ քա յ ք՛" յուեցաւ , եւ ումասպառ՝ անկոգէւն ինկաւ : թայրբն Փաոլըրը, սինէմայի ոչ մէկ արուեստա
բուրեց ու լացաւ , ւ կակւ յն , որք ն Ղ կուլտր՝ Ամիսներ վերջ, օր մը, դրացիներ ներս մտան գէտ անծանօթ կը մնայ իրեն։
Հոգեկան
կ՚առնէր տա րե բա յին ուրախո թիւն մ Ը. > եւ Ն Ամ զիկ մայրիկը մեռած գտան ։ (իողովուրդբ սկսած է ճանչնալ նաեւ մեծա
իր սրտին մէջ, եւ, ուրախացած , նկարբ Շրջանակի մէջ առնուած , Ար ամ էտն դպրոցա նուն բեմ ագի բները, Ֆրանք ՚Բափրան , քէիւլիէն
առաւ եւ վազեց գուբս։ Կ՛ուզէ ր զայն ցոյց աալ իր կան նկաբր կուրծքին՝ .մեռած էր անՀ աս կարօտի Տիւվիվիէն , Պէքէրը կամ Աէսիլ Պ • աը Մ էլը * Բայց
գրաց էւներուն , Հա յ եւ ֆրանսացի ։ Նկաբր ձեռ– կրակով մը։ շատ աղօտ ծանօ թութ իւն մ ը ունի անոր մ ասին
քը մտաւ տունէ տուն , ցոյց տուաւ Հայ կինե Արամ ինկած էր պատերազմի դաշտը , եւ իր որ սինէմային Հայրն է, Լուի Լիւմիէր։
րուն , գովեց , պատմեց , մպիտնեբ ու օբՀներգ քա– դիակն անգամ բզիկ րգէ՚կ եգած էր ։ Այսօր Լուի Լիւմիէր 80 տարեկան է ։
ԲոԼոՐէս " ՚ դարձաւ տուն, նստալ ՚ւնին Թ՛ ՀԵՐՈ6ԵԱՆ Պբզանսոնէն վերջ, ուր ծնաւ, Լիոնէն վերջ ,
Վեւ։ Ու նայեցաւ երկար, Աբամին զինուորա գիՕիՕեդ
ուր աշխատեցաւ , Փարիզէն վերջ, ուր յաղթանա
ղան Համազգեստին, փայլուն կոճւ ցն ե բուս սե–
կեց , մեծ գիտնական ր այմմ կը բնակի ^ անտ ո լի
ղեցիկ Հասակին , դէմքին , աէքերոլն եւ խնամքով Հայաստանի
խաղաղ ծովեզերքը ։
սանտր ուած մազե բուն :
Գինեգործները կր պնդէին թէ խերես գինին Իր վիԱան կը կոչուի ԼսաՇՈ, այստեղ է որ
Զ՛ա՛գս, սիրեմ, մէկ Հատիկ «եավրո՚ւս» •• •
պատրաստելու Համար անՀըամեշտ է Ասլանիայէն «կեանք տպագրող մեքենայինդ ^՚եարիչը կբնդու–
Յետոյ կր սկսէր Համբուրել , կր նայէր իր աղուն
խըն– բերել յատուկ թթուուա ։ Հա յաստանի Գէւտոլ– նի զէ՛"՛ Բարի մպիտ մը կր լուսաւորէ իր գէմքը,
նկարին ու կ՝ոլղէր որ ան խօսէր,, սլատմէր ,
թեանց կաճառի ա շխատակցուՀ ի եւ գինեգործ ու որու վրայ աշխատանքի տարիները խոր ակօսներ
գար ու զուարճացնէր իր մայրը։
թեան էէասն ա գէտ Ո* ուզան Աֆբիկեան յաջողած գծած են, որու վրայ իմ ացականո ւթիւն ը կը թուի
Նոր տարին եկաւ։ Արամր արձակուրդի եկած է Հեբքել այգ պնդում բ ։ Ան Հաստատած է ^թէ Հա թէ ձգած է իր դրոշմը X
յաստանի պատրաստե
էր մօրր քով։ Աւելի գեղեցիկ էր, իր զինուորա մէջ կայ թթուուտ խերես
կան կերպարանքր Հմայք մր տուած իրեն : Ա*°ՐՐ լու Համար : Այգ գիւտին շնոբՀիւ Աշտարակի մէջ Մի՚սէ ՔՈ*Լ ՔՈէԼԷ հր ՔաԺսՔ պարտէզին մէջ, որ
ուրախութեան Հափ չկար, կր Համբուրէր ու կր Հիմնուած է խերեսի առաջին գո բծա րան ը Խ . կը գտնուի իր վիլլա յին առ^եւը , Լուի Լիւմ իէր
նայէր տղուն Հասակին , ա$յ>եբուն Լ երեսնեբուն: Միութեան մէի ինձմէ տեղեկութիւն կ՛ուզէ ֆրանսական սինէմա–
Իր տղուն ականշներն անգամ գեղեցիկ կ՚երելային
Գինեղոբծութեան Հաստատութեան մէչՀ գործ յին , անոր ձգտումներու եւ ապագային մասին ,
իր աչքին : Աբամ բաւա՛կան բաներ պատմեց իր նական արմէք ունեցող մեծ աշխատանքներ կբ ո բովՀետեւ սին է մ ա յին Հայրը Համ ես տօ րէն Հեռու
գինուս րականկեանքէն , յաճախ չափազանց զո ւա ր թ կ՛ապրի այն Հրաշալի շարմումէն , զոր սինէման
ու կատակախառն, մայրբ մտիկ կ՝րնէր տղուն կատարուին : Գինիի մասնագէտներ ՛ք՛ո <աբեան եւ ստեղծեց ։ Եւ երբ կ՝ակնարկեմ իր յիսուն տարի
պատմութիւն,, ու երբեմն կր տխրէր՝ մտաբերելով Բաղբամեան ապացուցած են թէ Հանրապետու ներ առաջ կատարած գիւտին , մեծ գիտնականը կը
Արամբն Հայրը, թեան Հիւսիս արեւելեան շրջանին մէշՀ կարելի է շեղէ խօսակցութիւն ր մելամաղձոտ խոստովանու
քեբէն
պաննուած արիւնարբու թուր արտագրել բնտիր գինիներ : Շալքփայն^/ արտա էք քէ ամբ մը :
գրութեան Հաբցր Հայաստանի մէշ կբ քննուի ար - Բախտաւորութի՛՛ւն է միթէ, կ՝ըսէ ինծի,
էք ղԸ բլլար ու տեսնէր իր ղաւակբ , կր խՈբ– դէն : Մուււկսաւ դինին՝ վ արգագոյն ել ճերմակ,իր շատ երկար ապրիլբ, այդպէս՝ մարդ Հանդիսա
Հէր մտովի , առանց սակայն տղուն պատմութիւնս որակով վար չի մքյար Որ իմի գինիներէն : տես կ՚ըլլայ իրեններոլն կոր աո եան եւ ուրախալի
մոռնա,ու։ " » ՚ "՚ .* ւ Լ ւ. X 10 • Հայաստանի 25ամեակին առթիւ, քա բան մը չէ այս • • •
լու ։ Աբամ իր կեանքը պատմ ած ատեն յէ*– ռասունէ աւելի աշուղներ իրենց երգչախումբե– Իր Հիւրանոցբ բարձրացած ենք Հիմակ տ
շած էր նաեւ թէ իր բանակին մէջ կային շատ մը բոլե Հետ Համերգներ տուին Երեւանի բնակչու– II֊ ամ պրան ակն գլուխ - գործոց վերարտադրութիւն
Հայեր, եկած Փաըիզէն , Մարսէ յլէն, Լիոնէն եւ թեան Համար։ 3այտագիրներոլն մէշ լայն տեղ կբ մր «.Մարդակազմութեան ղասը՝» ել Վալոնի եւ
ուրիշ շրջաններէ ։ գրաւէին աշուղներու յօրինած երգերր՝ պատե Թէոտոբ Րրուսոյի գեղեցիկ կտաւները կը զարդա
Ընկերներուդ Հետ լաւ եղիր , ձագս , իրա րազմ ի բնթացքին : րեն պատերը :
րու սիրտ չկոտրէք՛ * • X Հայաստանի երղաՀաններր 25 տարուան
Եղբօր նման ենք իրարու Հետ, մայրիկ, Տանուտէրր շատ բարեկամ չէ արգի նկարչու
թեան :
բսաւ Արամբ։ –Եր՛բ °ՐԸ եկաւ վերադառնալու , մէշ գրած են մօտ 30 օփերաներ :
Fonds A.R.A.M
Մ Ա &Ր Ը մայր ու տղայ գրկեցին իրար ու տաք աաք Համ ԱիԱհմաԱ 5 0 տաւ՚հկաԱ
բոյրներով օծուեցան :
- Աղօթէ՛ մա՛յր, ոբ այս պատերազմը շուտ
ՏՀօրակո՛ չ ։ Բազմութիւն մը ծովածաւալ վերջանայի եւ Հաւատա որ անվնաս բոլորս տուն Սինէմտյին գիւտը Փօլ Վ*սլէրի կը վերագրէ
խռնուած էր կայարանին Հրապարակը, տենդոտ պիտի վերադառնանք ։ Vզաաոնի :
եւ ագմկայոյզ։ Մարզիկ կուգային էսում ր– էս ո լ մ ր , Երեք ամիս անցեր էր այգ օրէն։ Աբամ ամէն Արդարեւ , մօտաւորապէս 2400 տարի առաջ ,
վալիզ մր բռնած կամ տոպրակ մր իրենց կըռ– շաբաթ նամակ մր կը գրէր իր մօրը, միշտ կր լոյն նշանաւոր վւիլիսոփան չինական ստուերներ
նակներուն : կրկնէր– «Բան չկայ, ո՛չ կռիւ՝ ո՛չ յարձակում խազացած էր իր ՔաՐայրի^ մէջ*. Բարայբին բեր
Ծերեր կիներ–, աՂ^ԻԿ"^Ր » մանուկներ եւ ոս կամ նաՀանջ, գնդակ կը խաղանքն • • » նին սլզտէէկ ծակի մբ ձեւր տալով եւ Հանդիպակաց
տիկաններ՝ իրար կր Հրմշակէին , բռնելով Հրա Հոգերանօբէն ոչ զին ո ւո ր ր կը Հաւատար պա սլատին մ ասնաւո ր ծեվւ մը զարնելով ծառա յ ե լ ո ւ
պարակը եւ սպասելով շոգեկառքի կազմ ութեան ։ տերազմին եւ ոչ ալ քաղաքներու կամ գիւղերու Համար իբրեւ վարագոյր , Աոկբաաի աշակերաբ
Տզուր էին բոլորը, պատերազմի աՀաւոր մղձա Հասարակ մոզով ուրդը ։ չաջողեցաւ ներկայացնել մեծ ֆիլմ մը*. Մէկ խօս–
ւանջին առթիւ ։ «Տարօրինակ պատերազմդ ։ Քով) Արիստոտէլի աշակերտը յա յտնեց գործիքնե
Անկիւն մը, մայր մը իր տղան գրկած՝ կր Ու չարաշուք օր մը, 1940 Մայիս \0ին , կայ րը եւ Լիւմիէր կատարելագործեց զանոնք տակա
Համբուրէր , կր շո յէ ր , եւ արտասուաթոր աէքե– ծակի ա ր ա գո ւթ ե ամբ լուր մ ը կը ա ար ածու է ր ա– ւին 50 տարի առաջ միայն, որով սիւնէ մա յ էէն գի՛ւ–
րով՝ կը նայէր իր գաւկին, անխօս ու Հեծեծուն։ մէն կողմ . գերման բանակներս լ յարձակում բ ար պէտք է զետեղել , միշտ Փօլ Վալէբիի տեսակէ
Մարգ մը իր երկու երախաները գրկած, անոնց Պելճիքայէն Լիլքսէնպոլբկ ել ՚ո/անտա ։ տով, 443 տաբի առաջ Բըիսաոսի ծնունդէն :
Զ°րք հւ մողովուբգ յանկարծակիի եկած՝ կը
երեսները կը ք"էր իր երեսին , կ՚ուզէր յոյս աալ Ձգենք բանաստեղծական այս քմայքները,
անոնց , իր սրտին ամէնէն գեղեցիկ բաները պատ սպասէ ին որոշ լուրերու։ Բանակներ կր զարնուէին քիչ մբ շաՀտ միգամածային, զորս ստեղծած է
մելով ։ Պզաիկները կը փաթթուին Հօրր վէ՚զբ եւ իրարու եւ օգա յին տորմ ի զներ երկիր բ կը խա էս՞
զին ո ւո ր տէ իւն իր ընգերքէն ։ թնդանօթ երբ կբ գոռայի ու
իւբեն ց մ ան կա կան շբ թո ւնք ր կը ա ան ին
ու գունչին ։ Ան կրակէ լեզուներ 1լ այրէին էս աո ուտելէն ։Մ ուիս ի եւ
գացոզ Հօր ճակատին , այտեըոլ
գին , աչքերը ուռած ազ^իկ մը գրկած է իր նշա ծուէսի մէջ Հրասայլեր ամպի կտոր շալկած կը յա
նածը, միը մը պլլուած իրարու՝ Համբոյրի ջեր ռաջանային ։ Մ արգիկ կ^իյնային ու շատեր՝ կբ
մութեան մբ տակ մոռնալով ամէն բան ւ կորսուէին Հոգին տակ ։ « Գնդակ իսազալ չէր$> * * *
Գիւղերէն եւ քազաքներէն բազմ ութիւն մը Մ արգիկ շուարած՝ մնացեր էին կրակներու մէջ եւ
կուգար մեկնելու Համար գէպի ճակատ , գէաէ եր կաթետ յ լեռներու շաբմուն թալա լին տակ ։ Եր՜
Հա յրեն՛իքի սաՀմ անները ՚ կէ՚նքր կը գոռար աՀեգ ո րոտռւմնե րով ու կարծես
Ա ռաուան մամ ը տասնին շոգեկառքը կազ– աշխարՀր պիտի փլէր Գ ՚ ^ ո խ ա յ ի ն պայթիւններով ։
մուած էր արդէն , եւ սուլիչ մը, գումկանի ծան–
Գերման բանակները Հաս եր էին Մս՛ ն * // եւ Ատ–
բութեամբ , կր Հրաւիրէր զօբակո չի գտցողներ ը ։ լանտեանի ափեր ը :
(Համանման պաՀ բ կբ մօտենար , Հոգեցունց տտռեսա– Զինադադար ։ ՛Բայքայուած բանակներ ու գե
բան մ բ կը պարզուէբ ե՛ ւ մ եկնոզնեբուն , եւ մնա րիներ։ Գաղթ։ Երկիր մը գերութեան շղթաներով
ցողներուն Համար ՚Ծերերբ 1լ անիծէինպատեբազմ ր կապկապոլած :
բացողները, մայրեր կուլային իրենց գաւակնե Անցան օրեր , անցան շաբաթներ ։ Տուներ կա
րուն Համար եւ կիներ փշրուած մարմնով եւ գո– յին ոը անՀ ամ բեր կը սպասէ ին իրենց «ճամ լ՛ ո լւ -
զաՀար , կբ սեղմէին իրենց ամուսինները , արցուն դինդ, բայց ճամբորդ չկար։ Ոէ֊բէւշներ գումկան
քոտ աչքերով ։ թուղթեր ստացան պատերազմի գա շտէն , եւ տնե–
Ո Լ հրր զին ո ւո բները տ եղաւո ր ո ւե ց ան շոգե ցինեբբ սեւ Հագան ։
կառքին մէջ եւ քառորդ մամ վերջ սկսաւ շարմիլ Նազիկ մայրիկը սպասեց իր Աբամին, °ՐՐ
մեքենան , կիներու ճէւչը եւ ազիոզոբմ Հեծկլտուքբ գիշերին էսառնեց ու փնտռեց պատ կեր բ իր տզուն ,
դարձաւ մեռելական ։ Հայ կին մբ կար որ էսեգ– նա յեցալ փո զո ցնե բ ո ւն ու ան կէւ ւն ե ր , կծկուած
դուկ ձայնուէ գեռ կը պոռար • գիտեց ճամբաները, անցորդները, ե,ւ ծանօթներու
ա մ , ձագս , մէկ Հատիկս . • . Ջ՛այն ր կր մօտենալով Հաբցոլց . Ար ամ էս լուր մը՛ * *
խեզգուէբ, կ՚ոլզէր ճչալ, պոռալ, եւ Հեզ մ բն ալ Ջեմ գիտեր , մ ա յրիկ * * *
գրկել իր տզան, Հեզ մըն ալ Համըուրել իր մի Աստուած իմ , պիտի էսենգենամ , կբ կրկ
նուճարսրր նէր խեղճ կինը յուսաՀատ ։
֊Ար*
ձա՛գս ... ոգեկւ 1֊քբ գանգագօ– Ու միշտ սպասեց , յուսալով՝ որ թերեւս «գե–
մնացողներու յիբտերը
րէն քաթ*ռ ո՚– կայարան Ր է՚՝Հ> է , Գերմ ան էէ ա տա րուած ։ Լմ ան չորս տաբի լօսւտ ւսա&ոտ
քաշեց տարաւ իրեն Հետ ։ պասեց , ոչ մէկ լուր։ Նազիկ մայրիկ ԻՐ
սրտին յոյսբ
Թաշկինակներ գեռ կը ճօճէին միջոցին մէջ ու ներ ա մ բ ՚ ՚ զ ջ խառնեց իր աչքի լոյսին ել ՚յբխ մեծ բանաստեղծին արգասաբեր երեւակա յութիւ–
վշտաՀաբ սրտեր կը քարանային Հ յուսաց , երազեց եւ աչքերը ճամբան նբ , եւ մօտե՛նանք իրական եղելութեանց :
Նազիկ մ ա յրիկ կբ Դո*ԼաՐ սակա յն , սիրտ բ «ծլաւ» , սակա յն Արամէն լուր չկար ։ Գիմեց Մի՜ Ժէ • գարէն ի վեր , երր յօրինուեցաւ մոգա–
փլած, չէր կրսսաՐ ԳԱ1Ղ^*Լ Իր արցունքները Հ Բարե ջազգա յին Կ • Խ ա չին , ֆ ր ան ս ա կան եւ գերմ ան իշ կան լապտերը, 235 տարիներ սաՀեցան, մինչեւ որ
կամներ զա յն իր տունր տարին փշրուած ու Հ ո– խանութեանց , բայց լուր Լ\կա Ր ։ Այրուն գի թ* րնե ր Լուի եւ Օկիւսթ Լիւմիէր եղբայրներ ր 1895 Փե
գեթափ : իր մէկ Հատիկ տզան մեկնեցալ գէպի անցուց , երեւակայութեամր տզան զրկած Համ տրուար \3ին սինէմային տուին իր վերնական
ճակատ , յանուն ֆրանսական Հ ա յ բ են իքին • • • բուրեց , անոր մանկութիւն բ վռրյի՚շհց, թրքական ձեւը։ Իսկ 1895 Դեկտեմբեր 2Տին րացուեցաւ սի–
X ջարդեր ր վերապրեց ալ , իր մ աքին մ էջ Աբամ էյն նէմայի առաշին վարագոյրը, վճարովի Հանդէսէ
:
դիմագիծը պատկեբացուց, Րայ*ք սէրտՐ *^էԼ\ա ս(ա՜ մը մէշ , Փարիզ , Օր&ոճ Շ&էշի ստորնայարկը
Անցան շաբաթներ ։ Աբամ քանի մր նամակներ րապ մն՛աց ։ Ոչ մէկ լուր : ԱՅՑԵԼՈՒԹԻՒՆ ԼՈՒԻ ԼԻՒՄԻԷՐԻ— ժողո
գրեց իր մօրը ։ Վւ^րջին նամակին Հետ զրկած էր Մէկ Հատիկ տզաս • • . կարօտի վառ կանչը վուրդը կր ճանչնայ էտուիճ Ֆէօյեէրր եւ Տանիէլ
իր զ է՛ն ոլորակ ան նկարը խո շոր թնդանօթի մը Ար ամ ին Հ ամ ար մ եծցաւ ու բո ր բոքեցաւ Նաւլիկ Տաբիէօն, ու Մարլէն Տիթրիխէն մինչեւ Մ ի շլին
քով կեցած ։ Աբամ թնդանօթաձիգ Էր : Նազիկ մամային սրտին մէջ*, աեղճ կէ՚նր գալկացաւ , Փրէլ, առանց մոռնալու Ֆէրնան Կրավէն եւ
մայրիկ երր իր աղուն նկաբր տեսաւ՝ ղւ էն Համ քա յ ք՛" յուեցաւ , եւ ումասպառ՝ անկոգէւն ինկաւ : թայրբն Փաոլըրը, սինէմայի ոչ մէկ արուեստա
բուրեց ու լացաւ , ւ կակւ յն , որք ն Ղ կուլտր՝ Ամիսներ վերջ, օր մը, դրացիներ ներս մտան գէտ անծանօթ կը մնայ իրեն։
Հոգեկան
կ՚առնէր տա րե բա յին ուրախո թիւն մ Ը. > եւ Ն Ամ զիկ մայրիկը մեռած գտան ։ (իողովուրդբ սկսած է ճանչնալ նաեւ մեծա
իր սրտին մէջ, եւ, ուրախացած , նկարբ Շրջանակի մէջ առնուած , Ար ամ էտն դպրոցա նուն բեմ ագի բները, Ֆրանք ՚Բափրան , քէիւլիէն
առաւ եւ վազեց գուբս։ Կ՛ուզէ ր զայն ցոյց աալ իր կան նկաբր կուրծքին՝ .մեռած էր անՀ աս կարօտի Տիւվիվիէն , Պէքէրը կամ Աէսիլ Պ • աը Մ էլը * Բայց
գրաց էւներուն , Հա յ եւ ֆրանսացի ։ Նկաբր ձեռ– կրակով մը։ շատ աղօտ ծանօ թութ իւն մ ը ունի անոր մ ասին
քը մտաւ տունէ տուն , ցոյց տուաւ Հայ կինե Արամ ինկած էր պատերազմի դաշտը , եւ իր որ սինէմային Հայրն է, Լուի Լիւմիէր։
րուն , գովեց , պատմեց , մպիտնեբ ու օբՀներգ քա– դիակն անգամ բզիկ րգէ՚կ եգած էր ։ Այսօր Լուի Լիւմիէր 80 տարեկան է ։
ԲոԼոՐէս " ՚ դարձաւ տուն, նստալ ՚ւնին Թ՛ ՀԵՐՈ6ԵԱՆ Պբզանսոնէն վերջ, ուր ծնաւ, Լիոնէն վերջ ,
Վեւ։ Ու նայեցաւ երկար, Աբամին զինուորա գիՕիՕեդ
ուր աշխատեցաւ , Փարիզէն վերջ, ուր յաղթանա
ղան Համազգեստին, փայլուն կոճւ ցն ե բուս սե–
կեց , մեծ գիտնական ր այմմ կը բնակի ^ անտ ո լի
ղեցիկ Հասակին , դէմքին , աէքերոլն եւ խնամքով Հայաստանի
խաղաղ ծովեզերքը ։
սանտր ուած մազե բուն :
Գինեգործները կր պնդէին թէ խերես գինին Իր վիԱան կը կոչուի ԼսաՇՈ, այստեղ է որ
Զ՛ա՛գս, սիրեմ, մէկ Հատիկ «եավրո՚ւս» •• •
պատրաստելու Համար անՀըամեշտ է Ասլանիայէն «կեանք տպագրող մեքենայինդ ^՚եարիչը կբնդու–
Յետոյ կր սկսէր Համբուրել , կր նայէր իր աղուն
խըն– բերել յատուկ թթուուա ։ Հա յաստանի Գէւտոլ– նի զէ՛"՛ Բարի մպիտ մը կր լուսաւորէ իր գէմքը,
նկարին ու կ՝ոլղէր որ ան խօսէր,, սլատմէր ,
թեանց կաճառի ա շխատակցուՀ ի եւ գինեգործ ու որու վրայ աշխատանքի տարիները խոր ակօսներ
գար ու զուարճացնէր իր մայրը։
թեան էէասն ա գէտ Ո* ուզան Աֆբիկեան յաջողած գծած են, որու վրայ իմ ացականո ւթիւն ը կը թուի
Նոր տարին եկաւ։ Արամր արձակուրդի եկած է Հեբքել այգ պնդում բ ։ Ան Հաստատած է ^թէ Հա թէ ձգած է իր դրոշմը X
յաստանի պատրաստե
էր մօրր քով։ Աւելի գեղեցիկ էր, իր զինուորա մէջ կայ թթուուտ խերես
կան կերպարանքր Հմայք մր տուած իրեն : Ա*°ՐՐ լու Համար : Այգ գիւտին շնոբՀիւ Աշտարակի մէջ Մի՚սէ ՔՈ*Լ ՔՈէԼԷ հր ՔաԺսՔ պարտէզին մէջ, որ
ուրախութեան Հափ չկար, կր Համբուրէր ու կր Հիմնուած է խերեսի առաջին գո բծա րան ը Խ . կը գտնուի իր վիլլա յին առ^եւը , Լուի Լիւմ իէր
նայէր տղուն Հասակին , ա$յ>եբուն Լ երեսնեբուն: Միութեան մէի ինձմէ տեղեկութիւն կ՛ուզէ ֆրանսական սինէմա–
Իր տղուն ականշներն անգամ գեղեցիկ կ՚երելային
Գինեղոբծութեան Հաստատութեան մէչՀ գործ յին , անոր ձգտումներու եւ ապագային մասին ,
իր աչքին : Աբամ բաւա՛կան բաներ պատմեց իր նական արմէք ունեցող մեծ աշխատանքներ կբ ո բովՀետեւ սին է մ ա յին Հայրը Համ ես տօ րէն Հեռու
գինուս րականկեանքէն , յաճախ չափազանց զո ւա ր թ կ՛ապրի այն Հրաշալի շարմումէն , զոր սինէման
ու կատակախառն, մայրբ մտիկ կ՝րնէր տղուն կատարուին : Գինիի մասնագէտներ ՛ք՛ո <աբեան եւ ստեղծեց ։ Եւ երբ կ՝ակնարկեմ իր յիսուն տարի
պատմութիւն,, ու երբեմն կր տխրէր՝ մտաբերելով Բաղբամեան ապացուցած են թէ Հանրապետու ներ առաջ կատարած գիւտին , մեծ գիտնականը կը
Արամբն Հայրը, թեան Հիւսիս արեւելեան շրջանին մէշՀ կարելի է շեղէ խօսակցութիւն ր մելամաղձոտ խոստովանու
քեբէն
պաննուած արիւնարբու թուր արտագրել բնտիր գինիներ : Շալքփայն^/ արտա էք քէ ամբ մը :
գրութեան Հաբցր Հայաստանի մէշ կբ քննուի ար - Բախտաւորութի՛՛ւն է միթէ, կ՝ըսէ ինծի,
էք ղԸ բլլար ու տեսնէր իր ղաւակբ , կր խՈբ– դէն : Մուււկսաւ դինին՝ վ արգագոյն ել ճերմակ,իր շատ երկար ապրիլբ, այդպէս՝ մարդ Հանդիսա
Հէր մտովի , առանց սակայն տղուն պատմութիւնս որակով վար չի մքյար Որ իմի գինիներէն : տես կ՚ըլլայ իրեններոլն կոր աո եան եւ ուրախալի
մոռնա,ու։ " » ՚ "՚ .* ւ Լ ւ. X 10 • Հայաստանի 25ամեակին առթիւ, քա բան մը չէ այս • • •
լու ։ Աբամ իր կեանքը պատմ ած ատեն յէ*– ռասունէ աւելի աշուղներ իրենց երգչախումբե– Իր Հիւրանոցբ բարձրացած ենք Հիմակ տ
շած էր նաեւ թէ իր բանակին մէջ կային շատ մը բոլե Հետ Համերգներ տուին Երեւանի բնակչու– II֊ ամ պրան ակն գլուխ - գործոց վերարտադրութիւն
Հայեր, եկած Փաըիզէն , Մարսէ յլէն, Լիոնէն եւ թեան Համար։ 3այտագիրներոլն մէշ լայն տեղ կբ մր «.Մարդակազմութեան ղասը՝» ել Վալոնի եւ
ուրիշ շրջաններէ ։ գրաւէին աշուղներու յօրինած երգերր՝ պատե Թէոտոբ Րրուսոյի գեղեցիկ կտաւները կը զարդա
Ընկերներուդ Հետ լաւ եղիր , ձագս , իրա րազմ ի բնթացքին : րեն պատերը :
րու սիրտ չկոտրէք՛ * • X Հայաստանի երղաՀաններր 25 տարուան
Եղբօր նման ենք իրարու Հետ, մայրիկ, Տանուտէրր շատ բարեկամ չէ արգի նկարչու
թեան :
բսաւ Արամբ։ –Եր՛բ °ՐԸ եկաւ վերադառնալու , մէշ գրած են մօտ 30 օփերաներ :
Fonds A.R.A.M
