Page 52 - ARM_19-1946_01

«I , աՏ* Խ՜.^5*աթա*

Արուեստի րնազաւառին մէչ թատրոնը Հզօրա­

ԺՈ1ՈՀՐԳԱԿԱՆ ՀԱՄԱլաՐԱՆ ԹԱՏՐՈՆԸ Ի>ա Հ Ա Յ Ա Ս Տ Ա Ն Ի ՄԷԶ գոյն ղորՆիքն է «մասսա»ներու մտաւոր եւ բարո­

յական կրթութեան Համար։ Ամբոխին լաւագոյն

(ք*. հւ վէթջին մաս) ղեկավարը րնազդն է , այն անկաշառ տարրր Որ

Մեր մէչ Հ.Ժո ղո վյւ դա կան Համալսարանդ բա– լաւի եւ վատի գնաՀատման ճչգրիա չաւիանիշն է ։

էաւորութիւնը առա չի՛ն անգամ գործածած Է Պ* Խ • Հայաստանի սկզբնական շ բ չանին , ռուսա­ Այս է պատճառը որ Խ • երկիրներու մէչ թատրոնը

Կ* Բասմաչչեան իր «Բանասէր» ամսաթերթով (Է* կան թատրոնի բեմագիրներէն Հայազգի Վախի)ան­ լաւատես է եւ կենսունակ , պայքարի եւ գիտակ­

աաբի , Ա. թիւ, 1905), երր կր ծրագրէր համայ­ կս ւէ եւ բանաստեղծ ՎաՀան Տէրեան Մոսկուայի ցութեան ոգիով կը ղեկավարուի :

նագիտական ծանօթութիւնն եր աալ բաժանորդնե­ մէչ Հիմնեցին թատերական սթ ուա ի ան : Անոնց քց . Հայաստանի մէչ յաճախակի մրցանակներ

րուն , իր պարբերաթերթը ուզելով գարձնել գըպ– վաղաժամ մաՀէն վեբչ, Աթուտիան անցաւ նոյն­ ել թատերական գրականութեան սատարող ընկե­

րոց մը եւ յօդուածները դասախօսութեանս չարք։ պէս յայտնի եւ ա բժէ քաւոր արուեստագէտ քիուբւէն րութիւներ կազմուահ– են եւ խոշոր գումարներ

Բայց Ժոդ . Համալսարանի ծրագիրր իր ամէ­ Ա իմ ոնովի ղեկավարութեան տակ որ մ եծապէս տրամաղրուահ– այս ուզղութեամը ։

նէն գործնական ձեւը գաաւ \ 92&ին , Հ.Տ ա ր դ– օդնեց Հ ա յկական թատրոն ի զա րդացմ ան ։ Անկէ Ա՝շտապէս տեղի կ՚ունենան թատերական ասու­

ԳՈոյ^ Երիաասարգ Գրողներու Մ իութիւնը կանո­ վեբչ Խ* Հայաստանի կառավարութիւնը Երեւանի լիսներ , Հրապարակային ելոյթներ , Հաւաքական

նաւոր դասախօսս ւթ ի ւննեբ կը կազմ՛ ա կե ր պէ բ Փա՛ մէչ թատերական վարժարան մր բացաւ զոր վեր– ընթերցումներ ել վիճաբանական մ ո ղուին եր թա­
բիգի մէչ ամէն Հինգշաբթի երեկոյ, մեծ Հետա­ չեբս ընդարձակելով
եւ զօրացնելով անուանեց տերական երկերու որակն ու քանակը բարձրացնե­
քրքրութիւն արթնցնելով ամէն կողմ , մինչեւ ար– Թատերական Ինսաիտուա, այսինքն
թատերական լու եւ ճոխացնելու Համար եւ Հասարակութիւնն
տասաՀման , այնքան որ մեզմէ ծրագիր - կանոնա­ բարձրագոյն
դպրոց, որուն տնօրէնն է Վ* Վար– ալ կր Հետեւի մեձ~ Հետաքրքրոլթեամբ ։
գիր կուզէին՝ մասնաճիւղեր ստեղծելու Համար դանեան Հ Հոս կրնան մտնել միջնակարգ
դպրոց ա– Հայաստանի խորՀրդային Հանրապետութեան
արտասահմանի մէչ% Մենք եւս, չափազանց խան­ ւաըտոզները
։ Այս դպրոցը ունի երեք բաժանում , տարեդարձին առիթով պետական /ՕորՀուրգի Ար–
դավառ, էէիսՔ կշտանար մէկ Հինգշաբթ՜իով, շա­
Գեբասանական , բեմ ավարական եւ թատերա­ ուեստի դո րհ՜երոլ րնդՀանուր Տեսչութիւնը բա–
բաթական մէկ Հաւաքոյթով, կը վւափաքէինք գիտական : Վ,երչին բաժանում ին մէչ
կը արուի ցահ՝ է թատերական մրցում, միւռին քննահ՜ է 35
կրկոել դա ս ա խօս ութ իւններ ր արուարձաններու եւ թատերական
գրականութեան լայն ուսում , սկըս– թատերգութիւննե ր յ առաչին մ րցանակ տրուած՜
մ ա յրաքաղաքին Հեռաւոր Հա յա շատ թազա մ ա սե­ եալ յունական
եւ Հռովմ էական թատրոնէն մ ինչեւ չէ. /• • մրցանակր շաՀահ՜ են ՛Լյայ իր ի Զաըեանի
րուն մէչ։ Այդ շր չանին՝ Հեաաքրքրութ՚եամբ կբ Վերածնունդի
եւ արգի եւրոպական եւ ռուսական «Արա Գեղեցիկդ եւ Վաղաբշ Վազարշեանի %Վան–
Հ ե տեւէ ի Հա յա ս տ ան ի մ է չ կատարուած կարգ մը թատրոնները
։ քաձորֆ , 9*» մրցանակր ՎաՀան էթողերեանի «Զա.
վարձեր ու , եւ « բան ո ւո ր ա կան Համ ա լսարաններու՝^
թ*աարոնը 1Ս • Հայաստանի մէչ պետական վաՀիր1» եւ Լեւոն Աաղաթէլեանի «կարմիր ,Աան–
ծրագիրը շատ կը խօսէր ինծի։ Փարիզի ել ամե­
մէչ, գիտէի թէ կբ գոր­ գուրգուրանքի ել օժանդակութեան առարկայ ե– եակը^ թատ երգոլթի լեն ե րը : Յանձնարարուած՝ են
րիկեան մեծ քազաքնեբու
ծէին Հգիշերա յին Համ ա լսարաններէ , ա չթատա– ղած է ^ որովՀետեւ կառավարական շր չանա կն ե բ ը , բեմադրուելոլ Արա Արաքսմանի «Ա ես րոպ Ա՝ ա շ–

ւորներ ուն տալու Համար բարձր ագո յնկր թ ո ւթ իւն : ժողովուրդի լայն խաւերը կրիժելու եւ զարգացնե­ տոցը» գ *ԼաՀան Խիւտավէրտեանի «Փիլիպպոս Աս–

Իբրեւ նա խագաՀ ^Յաբգգող^ի , ուզեցի մեր լու լաւագոյն միչոցներէն մին կբ նկատեն զայն։ լանովիչը» ել Լեւոն Գաշտենցի <Տ,Ա՝եձ՜ն Տիգրան^ը :

ստեղծագործութեանց ներկա յա ց ման (թ1՚6Տ€Ոէ&էԱ)ո) Հա յ թատերդութ իւննե բու նիւթեր ր ընդՀան– Աունդոլնկեանի ել Հյիրվանղատէի փառքերէն

յատկացուած Հինգշաբթիներուն աալ երիտասարդ րասլէս մ ի ա կո զմ անի բնո յթ կբ կրեն , գրուած ի վեր շատ բան փոխոլաձ֊ է ւՍ . Հայաստանի թա­

գրողներու լԱ1սլււռաթ–11ւ–ար/ք ձեւ միայն, իսկ պատ­ պարտադիր ոգիով եւ ձգտումներով եւ յաճախ զե­ տերական արուեստին մէչ։ Ջանանի«&աՀնամէէն՚ծ

մական, գիտական ու լեզուական Հարցերու մասին ղար ո ւես տ ա կան մ եծ արժէք չեն ներկա յացներ ։ մինչեւ Ա. ՚Բաչվորեանի «քիոլզանը» , «Գէորդ

կազմակերպել գ աս ա խօս ո ւթ եան ց նոր շարք մը , կան սա կայն յաչող գործեր ալ որոնք պատիւ կր Մարզպետունին», Լ. Միքայէլեանի «Վարազդ ա -

տեսակ մը Հր ուլ* Համալսարան : Այգ շրչանին, (հու­ բերեն Հայ թատերական արուեստին : տը» եւ «Գողրյ, , Արա Արաքսմանի «Անտառները

սերը եւս կը զբաղէին «
բանի) մր կազմակերպութեամբ։ Հրապարակ գրութիւն պէտք է ունենայ ընկերային վարդա­ մարգիկ»ը, Արմէն Գուլակեանի «Ար շա լո յ ս ին՛» ը ,

դրինք մեր ծ՜րագիրը , որուն շոլրչ խորՀրղակցու– պետութիւն մը, փիլիսոփա յական ա շխա րՀաՀա յ– « 8ասույՏտ>ըՏ «Մ եհ՜ բարեկամ ութիւն ր », Ատոմ

թեան Հրաւիրեցինք Փարիզի Հայրենակցական , ե– եացք մը, Հանրային խսղիբ մը ել կամ Հետաքրք­ հարերի «Աեւ լերան արտը՛», Գ. Գեմիրճեանի

րիտասարդական եւ մշակութային բոլոր Միու– րական պա ր ա գան ե բ վեր լուծոդ դէպքեր որոնց «Երկիր Հայրենին» , «քէօսֆօրային շողը», «Կա­

թիւնները։ կազմուեցաւ Յանձնախումբ մը, որ անմիչական կապ ունենան ընկերութեան Հետ ։ պուտանը», «Գագիկ Բ .ը» , \,այիրի ՏԼարեանի եւ

յարաբերութեան մէչ մտաւ, Փարիզի մէչ ծանօթ էականը՝ նիւթին մօտենալու ձեւն է , եւ տաղան­ Տիգրան Հախումեանի գոբհ՜երը։

Հայ Հեղինակաւոբ մտաւորականնեբու Հետ։ դով ու արուեստով միայն կարելի է տալ մնայուն Վերչին տարուան յաչողոլթ իւննե րէն կը Հա­

1928 Յունուար Յին կատարեցինք ժող* եւ վաւերական դո բծեր ։ մարուի Վաղաբշեանի «Օղակում»ը, գրուահ՝ քա­
Համա­
Ուրեմն՝ /Չ * Հայաստանի մէչ թատրոնր թար­ ղաքային կռիւներու շրչանին ել «Վանքաձոբ»ր որ
լսարանին բացումը , եւ դա սախօսութիւննե րր շա­
, Հինգ­ մացած է եւ վերանոր ո գո ւա՛ծ՝ ժողովուրդը ոգե­ կը ներկայացնէ կոլտնտեսական գիւղր պատերազ­
րունակս ւե ց ան , այեուՀետեւ, Երեքշաբթի
Երեքշաբթի ւորող խնդի րնե բո ւ վերլուծումներով ։ Ընկերա յին մի օրերուն :
շաբթի , Ուրբաթ եւ Կիրակի օրերը :
երկու գաս, ժամը 9—10 եւ Հարցերը կ՝արծարծուին գե զա ր ո ւե ս տ ական ճամ - Ուշադրութեան առարկայ եղահ՝ է երգիծան­
եւ Ո՚՜րբաթ եբեկոներբ
բով տանելու Համ ար ժ ո դո վո լբ դ ր գէպի որոշ նը– քը : Պարոնեան շատ կը խաղացուի : Վերչերս յատ­
10 ՚1 1 , Հինգշաբթի՝ կէս օրէ ետքր ժամր 2–—4,
պատակակէտ , ընդարձակելով անոր միտքի Հո– կանշական կատակերգութիւններ բեմ ելան խոս–
Կիրակի առաւօտ՝՛ ժամր 10 12 տ
բիզոնը : 1.1 մնա լի ո գրողներու կողմէ, որոնցմէ կ՚արմէ յի–
Գասախօսութեանց նիւթերն էին , առաջին, առ­
Ամէն դարաչբչանի մէչ, թատերագիրները, ի– շել Արարատ Բարսեղե. ՚ս՚նը եւ Բաբայեան եղբայր–
իթիւ , Հա յոց պատմ ութիւն եւ մ ատենագրութ իւն
բենց գբութ իւննե րով տարած °ն ազդերը կա յան նե
(Փբոֆ* Ն* Ագ"ս$) * ՀայոՕ սռՐ""յգոյ1 պատմ ու–
մ ր եւ Հասցուցած որոշ բարձրութեան ։ Եսքիդէս բ
թիւն (Ա * Վբացեան) , քաղաքական տնտեսութիւն /// . Հայաստանի բ եմական արուեստէն դուրս

եւ պետական իրաւունք ԼԱ.հոն գվար եան) , Տոմա­ տզզա յին զգացումն երր Հ րաՀ րելով տեսակ մը քա­ ել անկէ անկախ, մեծ կարեւորս ւթիւն կ՚ընծայեն

րակալութիւն ել ելմտական Հարցեր (Մ– Տէրպէ֊ րոզութիւն կատարած է ։ Մի^\իս գարու սրբազան թատերական գործերու տարածման , իբրեւ ըն–

տէր եան) , ԱռողչապաՀուիժիւն (Տոքթ՛ Լ ՚ Գբի՜ գաղտնարան ո ւթ իւննե ր ը կրօնական պ բո պա գտնա ի թե րց ան ո ւթ ե ան դիրքեր : Այս նպատակով բազմ ու­

գորեան ) , Ֆրանսերէն լեզու (Գաւիթ Բէկ) , Հայե­ հ սա ւսյած են : Հյէ յքս՚իլ՚բի թ ա տ եր ա կան ներկա յա֊ թիւ թատերդութ իւններ ղրկուած են ճակատ ,

րէն լեզու (Մ* Նաթանեան) , Հոգեբանութիւն ցումէն վեբչ յաճախ ամբոխր ցոյցեր կատարած է, մարտիկներու սնունդ ել մ խիթա բութիւն , մ նա–

(/ Փ.րոֆ*օ՜ Ա.յղաչանոեաՀն,)ւ <չ \, ընգՀ« ՚ >* ազգերոււ պատմ..,ո.ւ–,.."1՛՛Լ,.է. Լ Ղա.ոռուե/Iով Դանոր 1–սաաւաակաւ*ո՛ր1 լ լ1 ոզբերւգոտւսսլնդժրւս– բացառւի կ խան դավա ռո ւթ ի ւն բ ա շխ ել ո Հա–

թիւն (Մ* Նաթանեան), Հայաստանի աշխար Հա– ներէն մ

գրութիւն, Հայոց նորագոյն գրականութեան ($արտադիր թատերախաղերը զուարճանալու քյ • Հայաստանի բեմական արուեստ ր շատ յա՛

պատմ ութիւն , եւայլն : Համար չեն գրուած ու խազաց ո ւած Խ * երկիրնե­ ռաչդիմած է ։ (հուսական դպբոցներու Հետեւողու՛
թեամբ բեմ ա յարդարում ը աէՀոյւները ,
Կ^աշխատէինք ճոխացնել դասացուցակը նոր րու մէչ, այլ Հագորդելու ամբոխը բեմին ՚Լր^.1

նիւթերով, ՀեազՀետԷ նոր եւ արժէքաւոր ղէմքեր մարմին առաքք. արուեստի տիպարներուն Հետ։ Ժ ք ՚ ՛ լուսաւորումը , պարը եւ ոլրիշ յարակից մասերը

Հրաւիրելով դասախօսութեան (բանակցութեան ղովուրգը անոնց միչոցաւ գտած է իր իսկական ըրած են նուաճումներ , իսկ դերասաններու խա­

մէչ էինք օրինակ՝ Ա. Զօպանեանի Հետ)։ Հոգին եւ իը վեբաղարթումին ստուգութիւնը , ղարկութիւնը մեծ յառաչդիմութիւննեբ կը կա­

Գասախօսնեբուն կը վճարուէր դասաժամ ր 25 ինչպէս նաեւ իր ճակատագրին տիրանալու Հա­ տարէ :

ֆրանք , արձանագրուած ո ւն կն գի րն եր էն կբ գան­ ւատքը : Նոյնպէս թատերական քննադատները գիտա­

ձուէր տարեկան 10 ֆրանք, էս^Լ պատաՀական կից են եւ լուբի կ՛արժէ յիշել Հետեւեալ պարա­

ուն կնդի բներ էն՝ ամէն մէկ դասի Համար մէկ ֆր . ; գան, Մօտաւորապէս տասը տարի առա^ 1Ա * Ռու­

Հետաքրքրութիւնը ա՛ յնքան մեծ էր , որ գա­ յէ ԱլֆոԲ՚Լ1՚Լ » ^1ս,մ վարելու ^Յաբդգոդ^ի գրական սաստան մեկնեցան ֆրանսացի թատերագիրներ

ւառներէն եւ ա րտասաՀմ անէն մ եղի կր զիմ էին՝ Հ աւաքո յթնեըը , կամ Զոմ ունեաց ժո ղուին եր բ ,• • եւ գրագէտներ , անոնցմէ մէկը երկար յօգուածա–

խնդրելով սղագրել եւ բազմ աղբել դասախօս ու- 40 կտոր եղած էի ։ ք)ւ ս ա ի ^Յարգգոզ^ի ուսեբէն ծաշարք մը տուաւ , Լշտ 1^օւ^.շ116տ Լւէէշւ-տՄՇտ/՛ մէչ :

թիւնները , տետրակներով ցբուել ամէն կողմ, որ­ նետեցի ճՀամ ալ ս ար ան ր » : Յետո յ մ եկնեցա յ փ ւս– /> միվի այլոց դրած էր թէ Մ՝ոսկուայէն եւ էէնին–

պէսզի ուզոզր կարենար Հէտտեւի լ (ի ո զ * Համ ա լսա­ րիզէն , եւ երբ վերադարձայ , ^Յարդգող» ըզ/՚կ ՛՛­ կրատէն վերչ Երեւանի մէչ է որ ամենակատարեալ

րանի այս դասա խօսութեանց , ել մասնաւո ր ս զա­ բզիկ եղած էր թերթ Հրատարակելու մարմաշն ։ խաղարկութեամբ թատրոնի ներկայացման Հան­

՛հ VI՛ է ^Ր պաշտօնի կոչեցինք։ Կիրքերը Հագիլ լռեցուցած , սկսեր էի վերակաղ– դիպած էր :

ՎՅարդգոգֆի Համար ծանր բեռ մրն Էր սա­ մել «3ս՛րդ՚լող9>բ սկզբնական խանդավաո ու– Հայրենական պատերազմէն շատ առաչ, Մ ոս­

կայն ՀՐո զ . Համալսա բան ր ,—- երիտասարդներ թեամբ , բայց յանկարծ բախում մր Լ\ոմունեաց եւ կուայի մէչ կազմակերպուեցաւ Հայկական ար­

Էինք եւ կը ՀետաքրքրուԷինք գրական մեղքերով ՀՅ ա ր դդո դֆ ի մ իչեւ ւ Ժամ տնակ չունեցա յ ա յլեւյս ուեստի տասնօրեակ, իսկ 1941 (Հունիսին Մ ՛՛Ա­

միայն։ Հայր* Միութեանց կողմէ Եր* 3 ար ու­ ձԺող* Համալսարանով՝) զբաղելու։ Ե*– ամէն բան կս լա յի մէչ կրկին կազմակերպուեցաւ Հայկական

թի էն եան կ՚աշխատէր մեծ նոկիրումով, մինք քայքայուեցալ ւ Ատոնց պատմսւթիւնը , մանրա– թատերական արուեստին \ Տօբեակը : Արուեստի

ՀՑաբդգողֆ կը փորձէր բեռը նետել իր ուսեբէն : մասն , "լրիշ առթիւ ։ այս երկու ց ոյց երր արմ անաց ան թէ Հանդիսական­

Ա ան աս ա ր ե ան Ա անեբու Մ իութիւնը , որ ա յգ օրե­ Այժմ, կարելթ՛՛չէ* վեբաՀաստաաե լ ժող՛ Հա՛՛ ներու եւ թէ մամուլի խանդավառ ընդունելու­

րուն , յաչող պարաՀանդէս մր տուաֆ֊ էր եւ կա­ մ ա լսարան ր ։ թեան։ «Փոքր մոդով ուրդ ել մեծ մշակոյթ »,

րեւոր գումար մը (10 Հազար ֆրանք) ձեռք ձգած, Ե րի ա աս ա ր զա կան զանազան Մ իութիւննե ր ա տ ւս Մ ո ււ կո լա յի թերթերոլ գնաՀատանքներու
մեզի բերաւ Հետեւեալ առա^սրկը •-— ՀՐ֊ոզ . Համա­ կազմ ուած իստացումը :

լսարանը անուանել « ք / ա ն ա ս ա ր ե ա ն Ժող * Համա– են Փարիզի մէչ եւ այլուր ։ Բոլորն ալ , Ափիւռքի Հայութիւնր Հրճուանք կը դգայ տես­

լսարան՝% , վախարէն՝ կր ստանձնէր ժող՛ Համա­ իբրեւ գործունէսլթիլն , գա սա խօս ո ւթ իւննե բ կը նելով որ է) • Հայաստանի թատրոնը Հասած Է

լսարանին բո լո ր ծախքերբ : Համ աձայնեցանք , ֊ - սարքեն շաբթոլան մէչ որոշ երեկոներ։ նշանակալից ըարձրոլթեան , անոր բովանդակս ւ–

ժամանակ մր վեբչ, իբրեւ ներքին բժիշկ, մեկնե– \յ՝ անօթ այգ դա սա խօս ո ւթե անց պատ ր աս տ ու– թի ւնը Հարուստ Է, արուեստը բարձր, իսկ Հնա–

ցա յ պաշտօնավարելու Ամ ի էն ի Հ իւան դանո ց ին թեան եւ ձեւին , արգարօրէն եւ թստիլ քննադա– րաւորութիւններով ընդարձակ։ կասկած՝ չկայ ոը

՚^էն*՝ Տաբի մը վերչ, Փարիզ վերադարձիս , թաղեր տելէ աո///0 Երիտասարդական աձԴ Միութեանց ապագային շատ աւելի լայն նուաճումներ կ՚ունե­

էին Համալսարանը, իսկ <ձՅ ա բ գգո ղ$>ն ալ կը պըլ– ղեկավարութիւնր , նաիս սլիտի պարզեմ նոր հ՜րա­ նայ մեր սիրելի Հայրենիքին թատրոնը ել կը Հաս­

պլար մարելու մօտ ։ գիր մր , ներշնչուաօ՜՝ (իող. Համալսարանի պատ­ նի քաղաքակիրթ ուրիշ ազգերու թատերական

Պատմական Հաստատութիւն մը կրնար դառ­ մութենէն, յետոյ պիտի ներկայացնեմ երիտա­ արուեստի բարձրութեան ; ՈրովՀետեւ պետական

նալ Ժող* Համալսաբանր՝ եթէ ապրէր * ինչո^լ սարդական շարժումներու պատմութիլնր ել դե– խնամք եւ աչակցութիւն կը վայելէ ան, ինչպէս

չդիմացաւ։ Բազմաթիւ են պատճառնեբր ; ՐՌ ՚ ք^է Ւ՛՛՛է ՂՐ Հասկնանք երիտասարդութիւն րա– նաեւ մ տաւո րականնե բու գուրգուրանք եւ գիտակ­

Ակիղբները, առաւօտուն ուսանող, քլ՛էս ոըէ ցատրոլթեամր, Ի՚^՚է 4^ սպասենք երիտասարղոլ– ցութիւն , մասնագէտներու նուիրում եւ լ՚"–րէ

ե ա,րր * ի՛մ բ՛ոզ իր , ի՚բիկունէր՝ զ աս տալու կ^որթ ա– թենէն : վւնտոաա քներ ու մանաւանդ ժողովրդական լա յն

Ե՛ ՆԱՐԳՈԻՆԻ

Fonds A.R.A.M