Page 120 - ARM_19-1946_01

Մէակաւաքի ճսւմաէթանքի ցոյցը Նոյեմբեր 2$ի իր խմբագրականին մէէ կ^ը՚^է Հե­ 4Ա8ԵՐԸ ԱՏՐՊԱՏԱԿԱՆԻ ՄԷԶ

տեւեալը •

ՀաքաստաճիԱ « Հայաստանի մէէ թնդանօթները չէին գզըր–

ղար : Հայաստան չէր գիտեր գերման արշաւանքին

սարսափները։ Բայց Հայ ժողովուրդը կը Հաս­ Աս՛, ր պաս։ ական ի Հա՛յերը ա,ւաւ.ելապկս կեգ~

Լքեր ձեռքէՀ միայն Նոր Հասան Մ ոսկուայի կնար, ոբ Տոնի , ՚Բուպանի , Ո՚֊քբայնայի եւ Պելօ բռնացած էին թ՝աւրիզ քաղաքին , Սալմասա , Ուր՛

« Պրաւգսւ » սչաշաօնաթերթի նոյեմբեր 25/* եւ 2()ի քիուսիոյ մէէ իբ ճակատագիրն ալ կ՝ որո շուի, իր մ իա , Խոյ եւ ՛Լա րատաղ գաւառներու մէչ :

թիլերը, որոնցմէ կդիմանանք, թէ Համամիութե­ ալ աղատութիւնբ, անկախութիւնն եւ եբէանկու– Հայեր կը բնակէին նաեւ Աօուճ - Պուլաղի,

նական Գեբագո յն ԽոբՀուբգի նա խագաՀ ո ւթ իլն բ , թիւնբ կը պաշտ պան ո լին ։ Այդ պատճառով Հայ Աարաղայի, Ս՚ակուի , Արտապիլի , Մա բանգի

Համ ամի ո ւթեն ա կան կառավարութիւնը եւ Համ ա– Ժողովուրդի ղաւա/լներբ ԽորՀրգային Մ ի ութ եան շրչաններոլ Լ լ պարսկական Ջոլլֆայի մէչ :

մի ո ւթենական Համ ա յնավար կուսակցութեան միւս եղբայրական ժողովուրդներու Հետ միասին Հայ վաճառականներ եւ առեւտրականները կր

Կեգբ . կոմիաէն Հ ա յա սա ան ի խոբՀբգա յնացման ոտքի կան գնեց ան ՝ պաշտպան ելու Համ ար լւնգ՝* ա– բնակէին Թաւրիգի , Ս ալմաստի , Ուրմիոյ, Զ ո լ լ.

2,5 ամ ե ակի առթիւ շն ո ր Հ ա ւո բ ա կան րնդարձակ Հ ե– նուը ԽորՀրգային Հայբենիքբ եւ անձնուիրաբար ֆայի եւ Արտապիլի մէչ֊. Խանութպաններ ել շըր–

ռագիբնեբ են գրկած՜ Հա յա ս ա ան ի Գերագո յն Ւմ ս ր՛ կռուեցան գեբմ ան ֆ ա շա կան յափշտակիչնեբուն չուն առեւտրականներ ցան ու ցրիւ, ամէն տեղ։

Հուբգի նախագաՀո ւթեան, կ առավաբո ւթեան եւ դէմ : ԽորՀրգային Միութեան Հերոսներու փառա­ Հայ Հարուստները ունէին շք^զ տուներ ,

Համա յնավար կո ւ ս ա կց ո ւթ ե ան կեգբ * կոմիաէ ին : ւս բ բետան իք ին մ ԷԷ կ ան 1 00 ի չափ Հայ ժո ղո֊ վիԱաներ , ընդարձակ պարտէզներով ել այգինե­

Այգ Հ ե ռագի րնե բ բ մ ասնաւոբ ուշագբութ իւն վուբդի ղաւակնեբը : Հաղարաւոբ Հայ ղինուո բներ րով Լրչապատուած : Կը Տամբորղէին թանկարժէք

կը գրաւեն այն պատճառով, որ սովորական , յա­ արժանացան մարտական (քաէո ւթ ե ան Համ ար ) ձիերով ել կառքերով , երբ գեռ երկաթուղի չկար Հ

լս ւր պատշաճի կատարուած ձեւականս ւթիւններ շքանշաններու ։ Անոնք ԷՀայ ղինուո րնե ր բ ) կռուե­ *հէշ էէիս նաեւ արՀեսաաւորներոլ բնակարաննե­

չեն միա յն , ա յ լ աեսակ մ ը քաղաքական Հ ամ ա կ՜­ ցան Մոսկուայի եւ Ատալինկբատի առէեւ , քԱրիմի րը , ինչպէս նաեւ Հողատէր գիւղացիներու տու­

րա կան մեծ ցոյցի Րսոյթ ունին : Ատիկա միանգա՛­ մէէ * անոնք պա շտպանեց ին Լենինկբատբ - անոնք ները :

մայն պարզ կը գ առն այ ոչ միայն այգ պաշտօնա­ արշաւեցին ՝Բէօնիկսպէրկի , Ֆրանքֆոբթի ( ()տե- Հողազուրկ Հայերը մեծ մասով կը բնակէին

կան Հ եռագիրներու խիստ գովասանական բովան– րի վբայ) եւ Պեբլինի վբայ ւ Փայլուն էէ մբ Հայ– խեղճուկ տուներու, իսրձիթներու մէչ՛. Ունէին

գա կութ ենէն , այլեւ այն իբոզութենէն , ոբ <ձՊբաւ– րենական մ եծ պատեբաղմ ի սլա ամ ութեան մ էէ Հինէն մնացած եկեղեցիներ եւ վանքեր , քարաշէն

ղա՝ֆ , ԽորՀրգային Ա՝ ի ո ւթեան այգ ամէնէն Հեղի– դրեց 89րգ Հայկական քյաման եան ղօրամասբ, ոբ եւ ամրակուռ :

նակաւոր պաշտօնաթերթը, պէտք է տեսած իր անցաւ ճա \ճան Կ ր ողն իի ( Հ իւս ի սա յին կ ո վկաս ) կարգ մր առանձնաչնորՀներ վայելող Ատր–

Նոյեմբեր 2Հ)ի ամ բողէ թիւբ եւ մասամբ ալ Նո" տակէն մինչեւ Պեբլինի X պատականցի Հայերը իրենց կրօնական ել աղգաԼ

յեմբեր 2ճի թի՛՜ր նուի բե լու Հայ ժ ո գո վո ւր գին եւ ՀյնոբՀ աւո բ ելով Հայ ժողովուրդը Հա յաստա­ յին գործերը վարելու Համար , ունէին «9 ՚ որ ծա կա­

Հայա ս տ ան ին : նի խոբՀ բդայնացման 25րդ տարեդարձի առթիւ ք լա կա՛հ խորՀուրգներ» , տեսակ մը մանրանկար

Թէ՛ Մոսկուայի Հեռագիբները եւ թէ՛ ՀձՊրաւ– քՍոբՀրդային Միութեան կառավարութիւնն եւ Հա– Ազգ* երեսվւ • մոգով, աո ա ^եո ր գա կան փոխանորդ­

գաֆի նո յեմ բեր 25ի թ՚Րբա գրականը Հ անգամ անօ­ մ ա յնավար կեգբ . կոմիտէն , ին չպէ ս եւ Գերաղո յն ներով եւ կրօնական գասով :

րէն էլ ան գբ ա գա ռնան Հայաստանի վերաբերեալ հյ ո րՀ ուրդի նա խագաՀ ութ իւնբ յա յան ած են իրենց Առաչնորգը կը բնակէր թ՚ալրիզ, ՀրաՀանգ–

երկու կարեւոր ել անվիճելի փաստերու , որոնք Հաստատ Հ աւատ ր թէ ՝ ՀՀ Հա յ կա կան ք$ռրՀ բդա յին ներ տալով եւ զեկավա բե լո վյձԳո րծակա լական խո ր ֊

չեն կրնար անս աՀմ ան գոՀ ունակութեամբ չլեցնել Ս ո ց ի ա լի ս տ ա կան Հան բա պե աո ւ թե ան ա շվսատա- Հ ոլրգներ»բ որոնք բացի կրօնական պարտականու–

ամ Էն Հա յ բեն աս Էր Հայու սի բա , ինչ կուսակցու­ լո բնե բ ր այսուՀեաեւ ելս պիտի աշխատին նոր յա– թիլններէ , ունէին նաեւ ազգային, դատարանա՛­
տնտեսու­
թեան եւ դաւանանքի ալ ան պատ կ ան ել ււ ւ րԼԼայ * էողութիւններ ձեռք բերել Հայաստանի աւելի զօ­ կան իրաւունքներ ։

Առաէին այդպիսի փաստն այն է , որ իբ գո­ թեան եւ մշակոյթի մէէ, ինչպէս եւ ալ ԽորՀուրդը կը քննէր ազգակիցներու մի քել

յութեան 25 տարիներու լյնթացքին Խ ոբՀբդային րացնել քյ ո րՀ բղային պետութիւնը >> : տեգի ունեցած շատ մը վէճեր , կը զատէր յանցա­

Հայաստան տնտեսական եւ մշակութային մեծ յա­ X ւէ՛ րնե րը : Ոճրագործութեան պարագաներուն ալ ,

լլա էաղ իմ ո ւթ ի ւնն ե բ է ըրած է Մ ոսկուտ յի մ եծ պաշտօնաթերթի նո յեմբեր «Գործ • ԽորՀոլրդ»ի միչամտոլթիւնը երբեմն

Այսպէս , շինած է Հո յա կապ նոր էրանցքնեբ 2նի թիւին մ էէ ամ բո ղէո ւթ ե ամ բ Հ բ ա տ ա ր ա կո ւած նկատի կ՚առնուէր նաՀանգային կամ զա լա ո ույին

եւ անոնց միէոց ով ոռոգած Հայաստանի ցարդ է նաեւ Հա յաստանի Համա յնավար կո ւս ա կց ո լ– լա տ ա րրանա ներու եւ Ս ա րւիա բաս ա ին կողմէ X
Հայկական ներքին կեանքի մէչ մանր ու խո­
անբերրի Հ ո դերբ եւ բնգար ձակած է ֊մ շա կո ւած թեան կեդր . կոմ իտէի քարտուղար Գ • Աբութինո–
Հողերու
տարածութիւնը 200.000 Հեկտարով : 25 վի երեք սիւնակն ո ց յօդուածբ , ո բուն մէէ մ ան– շոր բազմաթիւ խնդիրներ կը լուծուէին առաեց

տարուան մ էէ Հա յաստանի ելեկտրական ում բ ա– րամ ասն կ ե րպով կը խօսուի Խ ո րՀ րդ ա յին Հա յաս­ օտարներու միչամաոլթեան , ծաղրանքին կամ ա–

ւ ե լցած Է 700 միլիոն քիլօուաթով ։ Ատոր Համ ա– տանի կատարած տնտեսական եւ մ շակո ւթ այի ն ա– նարգանքին ենթարկուելու :

պատասխան անն ախընթաց չափերով սա բղացած Է ռաէադիմ ութեան մ ասին վեբէին 25 տարիներու Աւո բ սլա տականց ի Հայը շատ կանուխէն Բ^՛՜

Հայաստանի ճարաարար ուե սար : Ատեզծուած Է ըթացքին ։ Ա յ դ յօդուածին մ էէ եւս յիշուած են բռնած է ազգային դաստիարակութեան արմէքը եւ

պատկառելի քիմիական ճարտա բաբուեստ մբ • վերել բերուած փաստեր բ, բայց շատ աւելի ման­ Հետամուտ եգած է ազգապաՀպանման նուիրակաե

մեծ յաէողութեամբ զարգացած են մեքենաշինու– րամասն կերպով Հ գո բծին :

թիւնը , Հ տնքա գո բծո ւթ ի ւն ը , մ ասնաւո րապէս 1914 915 ուսումնական տարեշրչ անին Ս ալ­

պղինձ ի արտագրութիւն բ * մեծ թափ է ստացած Մ ասնաւոբ ուշադրութեան արժան ի են ա յ դ մաստ ի ՀաՓթվԱ-ն. գիւզի դպրոցն ունէր 200 երկ­

շինանիւթերու եւ կենսամթեբքնեբու արդիլնաբհ– յօդուածի մէէ եղած քանի մբ մանբամա>սնռւթիւն– սեռ աշակերտ (քառամ ե ա յ գպ • մ ինչեւ Գ . կարգ)

ըութիւնը։ Ա իա յն կենսամթեբքնեբու ճարտա– նեբ ։ 6 ուսուցիչ - ուսուցչուՀինեբ X Փայսւջուկ (Րաֆ–

բարուեստն ունի ա յսօբ 31 Լիւղեր եւ կ^աբտադրէ Օրինակ՝ Հայաստանի գիտական եւ մասնագի­ ֆիի ծննդավայր) 100֊—֊130 աշակ • 4 ուսուցիչ, 1

տեսակ ապրանքներ : Հինգ անգամ մեծցած է տական բարձրագոյն գպբոցներու մէէ ուսուցումը ուսուցչուՀի (քառամեայ) : ՚Լս1լԱ1Աար՝ ) 00 աշա­

ց տնքբ եւ եր կու անգամ ՝ Հո դա դո բ ծակ ան բ երքբ X այնքան լալ՝ է դրուած , որ այգ դպրոցներն աւար­ կերտ ( երկսեռ) 2 ուսուցիչ մէկ ոլսուցչու֊Հի :

Աննախընթաց առաէագիմ ութիւն են ըրած Հա յաս­ տողն եբբ կբ փնտռուին եւ գործի կբ գրուին հյ ո բ– Մահլամ՝ 100—110 (քառամեայ) 2 ուսուցիչ, մէկ

տանի ա յգեգործութիւնն եւ գինեգործ ութ ի ւնբ , Հբգա յին Մ ի ութեան ամէնէն կարեւոր շբէաննե– օգնականոլՀի : Աաւրա՝ 80, (եռամեայ) 2 ուսու­

դ ա ր գա ցած են թեքն իք եւ մ եբձա բեւադա րձա յին բու մէէ։ ցիչ, մէկ ուսուցչուՀի։ Հին քաղաք (ՔԷօհնաշա–

մ շակո յթներ : Մ իոչ ասկէ քառորդ դար առա է ճարտար ա ր - հար) եռամեայ , մէկ ուսուցիչ, 50 երկսեռ աշա­

Տնտեսական ա յս խանդավառս ղ վերելքի կող­ ուեստի արտադրութիւնը ԽոբՀրդային Հայաստա­ կերտներով։ Աիյտա|սանայ՝ 60 երկս. աշակ. (ե~

քին ոչ նուաղ ուշադբալ է Հայաստանի կրթական նի ս աՀմ անն ե բուն մէէ կբ կազմէր բնդՀանուր ժո­ ռամեայ) մէկ ուսուցիչ, մէկ ուսուցչուՀի : ՂղԸլ՞

սիսթեմի տարապայման ղարգացումբ։ իրաւական ղովրդական տնտեսութեան 23.7 առ Հարիւբբ^ ջայ՝ (40 տոլն) 50 երկս, աշակերտ, մէկ ուսու­

է բսել, ոբ փոքրիկ Հայաստան այսօր ո լնէ 860 այսօր ան կբ կազմէ այդ տնտեսութեան 80 առ ցիչ. ՚ԻբէչԿ ՚ Շէյթանալա (եռամեայ դպ.) 35

նախնական եւ կիսամիէնակարդ դպրոց ներ, 300 Հար իւր ը ։ երկս . աշակերտ , \ ուսուցիչ :

մ իէնա կար գ գա բո ցնե բ , 48 թեքնիքական գպ լաց­ 25 տարուան մէէ խոշոր եզէիւրաւոր անա­ ՍաՈ-նայ՝ (եռամեայ) 50 երկս, աշակերտ , մէկ

ներ , 1 3 բարձր ա գ ո յն դպրոցներ , 43 գիտական Հե­ սուններու թիւը աւելցած է 2ո լկէ ս անգամ , իսկ ո լ ս ո լ ց ի չ , մէկ ուսուցչուՀի :

տախուզական Հաստատութիւննեբ ել Գիտու­ փոքր անասուննեբունը 3 անգամ : Այսպէս ուրեմն 10 Հայաբնակ գիւղերն ունէին

թեանց Հա յ կա կան Ակադեմիան : Մեծ առաէագիմ ութիւն եղած է նաեւ արուես­ 855 աշակերտ ել աչակերտոլՀի եւ 25 ուսուցիչ -

տի զանազան ճիւղերուն մէէ՝ երաժշտութիւն , ուսուցչուՀինեբ :

X նկարչութիւն , քանղակադոբծութիւն , թատրոն :

Երկրորդ՝ Հայաստանի եւ Հայ ժ ոզովոլ բդի (հուսերէն գեղեցիկ թարգմանութեամբ Պրաւ– Դպրոցական ընգՀանուր գործերը կը վարէր

վերաբերեալ լուսաշող փաստը , ղո բ վեր Հ ան ած դա Հրատարակած է նաեւ Աշոտ Գրաշիի՝ Երեւա­ շբչանային տեսուչը, ողբացեալ ընկեր Աամսոն

են Աոսկուայի Հեռադիրներն եւ ՀձՊբաւգաֆի խըմ– նին ն ո լիր ուած մէկ բանա ս տ ե զծո ւթիւնբ , ուր խանը։ Ծախքերր կբ Հոդային գիւղացի - Հողա–
գոր,
բագբականբ , Հայ ղինուոբնեբու կատարած քաէա– բանաստեղծը կր խօսի այն մասին, որ մայր Ա– ,Հես սւոր եւ առեւտրական Հայերը :

գոբծութիւննեբն եւ Հայ ժողովուրդի մատուցած րաքսի միւս կողմը Երեւանի Համար կ՝ե ր աւլեն ւ ւ ՜է Օ Լ Լ.

տնտեսական անգնաՀատելի աշխատանքն է վեբէին կաբսբ, Անին եւ. Վ^անր ... Գեռ 1900$֊/ առա է , 640 տուն Հայ բնակիչ ու–

պատեբաղմի լւնթացքի ։ (Խմբագրական Հայրենիքդ) նեցող $՝աւրիղը կը Հաշուէր 730 աշակերտներ * -՜

«Հայրենական պատերազմի (այսինքն՝ Հա֊ Բեբդաթաղ՛ «.Աբամեանֆ գպբոցբ 6 դասարաննե­

մաշխաբՀային երկրորդ պատեբաղմի) տարինե­ րով (վեցամեայ) , 130 աշակերտ , 12 ուսուցի չ ՚

րուն, ՀքւՂսէ Մ ոսկուայի կառավարութեան եւ ՍՈՎԻ ՎԱԽԸ կը շեշտուի Գեբմանիոյ արեւ­ <ձ\) * ԱՀննայեանգ օրիորդաց դպրոց 70 աշակեբտու֊–

կեդր * կոմիտէի Հ եռագիր ը —- Հայ ժողովուրդը մտեան , մասնալո րապէս անգլիական շբէանին Հիէ մէ^է վերակացուՀի , 2 վաբժուՀի ։Ա* ան կապա՛րի

պատուով կատարեց իր պարտականութիւնը Հայ­ մէէ : Ամերիկետն կառավարիչն ալ յայաաբարեց աէզ 20 աշակերտ , մէկ ուսուցչուՀի։ ԱրՀեստա–

րենիքի Հանդէպ X Հա յ ղին ո ւո բն ե ր բ ԽորՀ ր դ ա յին թէ ի Հարկին պիտի կրճատեն օրապաՀիկբ , քանի նոց 30 աշակեբտուՀի : Տարեկան ծախքը 2500

Ա՝ ի ո ւթեան միւս ժողովուրդներու ղաւա կներ ուս որ Լուր առած են թէ Մ * ՆաՀանգնեբբ պիտի չկրր՜ բիալ X

Հետ մ ի ա ս ին անձն ո լի բ ա բա ր պա շտպանեց ին մեր նան Հասցնել ցորենի եւ ուտեստի ս աՀմ ան ու ահ չա­ Լի լաւ ա թԱ֊ւլը * «Հայկազնեան» դպրոց (Հր^՜

Հայրենիքի առատութիւնն ոլ ան կա խո ւթ իւն բ ։ վ՛ ր ՚ Այժմ օրական ուտեստն է 1550 գո լ Լքալոբի) ; գամեայ) 140 աշակերտ , 8 ու սու ց ի չ : զքՒամար–

Հայաստանի բանուորներբ, կո լիւոզն ի կն ե բ բ (գիւ– Մի*–Ա կողմէ անզլիացի մասնագէտներ կը Հաստա­ եա՚1ւՀ> օրիորդաց դպրոց 120 ա շա կեբտուՀ ի , 3 վաՐ"

զացինեբը) եւ մտաւո րա՛կանո ւթիւն ը անդուլ աշ­ տեն թէ դե բմ ան բան ո ւո րնե ր ր բաւական սնունդ ժուՀի, (Հնղամեայ) ։ Մ ան կա պարտ էդ 25 ^Ր^էս *

խատեցան յաղթանակի Համար թշնամիին վրայ՝^։ չեն ստանար եւ ՀետզՀետէ կը տկարանան : Նո յն աշակերտ , մէկ ուսուցչուՀի։ ԱրՀեստանոց 35 ա ՜

Գերագո յն Խ ո բՀ ուրդի նա խագաՀ ո ւթեան զբբ– աղբիւրին Համաձայն , շատ աւելի ծանր է ֆրան­ շակերտուՀի, մէկ ուսուցչուՀի։ Տարեկան ծախք
կած Հեռագրի մէէ կբ կարդանք —
սական չրէանին պաբենաւորման վիճակը։ Լորենի 1500 րիալ՛ Բողոքականներու երկսեռ դպրոց 160

•ՀՀ Հա յ ր են ա կան (վ եր էին ) պատեբաղմ ի տարի­ սլա շա ր ր սպառած Րէէալով , բաժնեչափը զգալա­ աշակերտ , 5 ուսուցիչ եւ մէկ ուսուցչուՀի ։

ներուն Հայ ժ ո ղո վո ւ րդի զաւակներ բ քաէաբաբ պէս կրճատուած է Փետրուարի բնթացքին : Տարեկան բնդՀանուր ծախքին մատակարաբ–

կռուեցան ատելի թշԳւամիին դէմ : ԽոբՀբդա (ին ման եւ նոր դասարաններու յաւելման գործին մէէ

ՊԱՐՏԱՒՈՐԻ9 ԱՇԽԱՏԱՆՔ Հ աստատուեզաւ իր գնաՀատելի մասնակցութիւնը կբ բերէր «քծ՚աԼ–

Հա յաստանի ա շխ ա տ ա ւո բնե բ ը իրենց անձնաղոՀ Աւսարէո, մէչ՝, 15—60 տարեկան այրեբու եւ 15 րիղի» Հ ա յ Կանանց Բարեգործական բնկերու թիւ՜

աշխատանքով ամբացուցին կարմիր ք՛անակի թի՜ 45 տարեկան կիներու Հ ամ ար : ԼՆախկին նաց ինե­ նը, մնացեալը կր դ ո յան ար թոշակներէ եւ նուէր՜՛
կունքը »:
րուն Համար տյբեբբ 15 70 տարեկան, կիներբ "երէ :

՚ Հայ ղինուորնեբու քաէութեան եւ Հայ աշխա­ |5 55 տարեկան) : Ատ բպականցինե ր բ շինած են քարա շէն , երէի–

տաւորով թեան կա՜տաբած անձնուէ ր աշխատանքի ԱՄԻՍԸ 2000 ԱՄՈՒՍՆԱԼՈՒԾՈՒՄ ս յ ի ի կու­ լ արկանի եւ միայարկ , օդաս՛ուն եւ աո ո ղէասլ ա Հ »ս–

մասին աւելի երկաբ՚օրէն խօսած է «*5բաւղակ , որ նենա յ Փարիզի մէչ–. ՊատերՈքվմէն աո-եւէ 800 էի։ կան գսչրոցակւեն շէնքեր , րնդարձակ շրէափմյ1չե* ^

Fonds A.R.A.M