Page 121 - ARM_19-1946_01

8 ԱՌԱ* ք3

էՄիշտ ւ ք ո ւ ա ծ հէաւեոյսկ ներէն՝ որոնք կր կացինահարեն մեր Հայրենիքին Հ ա յ ե դ Փուպագի մկ

աէ կենռունակութիւնը %:

Տօղուաօ֊ագիբը, նոյն ախուր շեշտով կ՚անգ– ԽՄԲ Ամ՞երիկայի աոաջնորգը վերջերս
փոսպա զրկած էր հոգեւոր հովիւ մը, Մեպապ
(ՍեՓակտն թււթ-ակցոլթխյւ 8**ոյաէԳ) րագառնայ նաեւ. Եյւդնկայի կացութեան , ճչգեչով՝ վՐԳ՛ Սէմէրսեասյ ոբ վերադարձին մանրամ՛ասն
տեղեկագիր մը ներկայացուցած է : «Հայ • եկեզե–
թէ Հմիշտ լքուած եւ աւերակ ֆ կը մնայ նաեւ ա յս ցի»էն կ՚ամփոփենք հիմսական մասերը • -

ճիւմՀուրիէթ՝ծի Տողան Նաաին , Հակահայ չը^՚ոնը։ Բնակարանի չգոյութիւն, Հուրի չգոյու–

յօդուած՜ներով ծ՜անօթ Հերոսը, վերջերս սլա ո յա թիլն, բ^՜իչկի , ճարտարապետի , վարժարանի ,

մը կատարես Արեւելեան ՆաՀանգներու մէջ*, եւ. իր դեղարաններու չգոյոլթիլն Հ կատարեալ աւերա­

տսլաւո ր ո ւթ ի լքեն ե ր ը Հ րատարակեց % էք ր կար յ°Գ՛ կս յա Հ ՚Շարժ֊էն վերՀ, ոչ մէկ նորութիւն, ոչ մէկ Բոլպայի Հայ գաղութ ր քառորգ գարու պատ­
ու
ո լաձ ա շարքէն՝ կ՝ արտագրեմ Հ ատուած մր * քայլ գէպի շէնարարութիւն: Թշուառութիւնն մութիւն մը ուն ԷՀ Անոնք այգ երկիրը սկսեր են
զրկանք­
-- ՀԱ վաղէն անգին , առանձնութեան տարօ՛­ աղքատութիւնը, Հ իւանգութիւններն ու րնակչու– գաղթել 1920 թուականներուն։ Մինչեւ 1935, ղա­

րինակ զգացում մր կր պա բուրէ մարդկային Հո– ները Հինումի կ^առաՕնորգեն վերապրող ղա թին թիլը կը Հասնէր 2000^։ Սակայն , այլ)

գին։ Այն տպաւորութիւնը կը կրէք* թէ յաւիտե֊ թիւնը : թիւը ՀետզՀետէ կը նուաղի արտագաղթի պատ­

նապէս կր ր աժն ո ւ ինք ոիբելիէ մը, ղո ր այլեւս չէք Տողան (յա տի ի տ պա ւո բութ իւննե բ ը շա րունա - ճառով : Այսօր , Բուպայի գաղութը կը Համբէ

ճանչնար , եւ որուն ինքնութիւնն իսկ չէք հ.Րսաւ% կելի են։ Կ՛արտագրեմ , ի Հարկին , նոր մասեր։ Մ* միայն 65 տուն՝, Համագումար 350 Հոգի։ Բայց

յիշել կամ բնորոշել։ Այժմէն իսկ՝ վստաՀ էք–) թէ այս թիւն ալ պիտի պակսի : ՈըովՀետել , շատեր

տրտմաթախիծ՝ վայր մ րն է այն տեղը , ուր պիաի արգէն որոշած– են Միացեալ ՚Լ/աՀանգներ մեկնիլ :

Հասնէի՝ ութ կամ տասնեւՀինգ ժամ վեր ջ : Վաւետևկհ վաՕքխւ մեճակՈ Եթէ այսպէս շարունակով. մօտ ատենէն , •Բու–

^ Ա*իշտ միեւնոյն սրտնեղութեան բացա յա յա ք I» * I I */1 I €. պպայաիւ/ւ ոգաաղոոոււթԹըո եկրոննաայւ հՀաասսննիլ քո 4455—5500տտոուլնի : //է.

Հեաքեբը կբ տեսնուին նրբանցքին մէ$ քնացող պիտի մնան միայն անոնք, որոնք՝ այլեւայլ պատ­

պա շտօնեային ուռած՝ ալքերուն , ինչպէս ոբկրա– ճառներով , անկարող են մեկնելու :

մ ո լո ւթ ե ան բ մ էջ՝ դրաց՛ի բաժնեակի Լքոմ փարթի* (յ որ ստացանք ւԲազմավէպ»ը , 1 943—1 945 ^աղութին մ եծ՜ամ ասնո ւթ իւեը կը գտնուի

մ ան) ճամբո բդին , որ, ք ա րիւղի օճախի մ ը Վրա յ Յունուար - Դեկտեմբեր, ինչ ոբ կը նշանակէ թէ Հա վան ա յի մ էջ ։Ա ա յբաքաղաքին մ օտակա յ գիւղե­

երշիկ կր տաքցնէ , աղանդեր պատրաստելու Հա­ լոյս չէ տեսած՜ \94էՅին , երբ կը լրանար Հարիւ– րէ" ԱրոյոնարանՀուի մէջ կան 5 6 տուն : Աեկլա՝

մար օղիին*.*։ Այն ապալռրութիւ նը կ՚ունենամ , րամ եակը ; 3 տուն : Իսկ ՝Բուպայի արեւելեան կողմը , Ղ1*էք~

թէ կը քաշկռաոլիս՝ ո՛չ թ է դէպի հայ բենի հողա­ Ղ՝ժ բախտա բա ր պար բեր ական ը տեղեկութիւն­ թո ր իա աը Լաս քՒունաս ի գիւղաքաղաքին մ էջ՝ կը

մաս մը, այլ դէպի անծանօթ երկիր մը > որ ււեղի նե ր չի պա բուն ակեր վանքի ել Ա ի ա բան ո ւթ ե ան գտնուի 9 10 տուն Հայութիւն մըx Եւ այսպէս ,

կը իոսաանայ մի՛ միայն խաւար; տխրութիւն եւ ընդՀ անուր վի&ակի եւ Հ բատա րա՚կչական ծ՜բադի ր ֊ ցրուած՜ քիչ մը ամէն կողմ ։
առանձնութիւն:
ներու մ ասին : Ա՛ իա յն վենետիկի ագատագրմ ան

ք) ւր կէ^ կուգա յ առանձնութեան այս ուրացու­ առթիւ , կ*ըոէ թէ ոմբա կոծ՜ո ւթե ան ց ատեն , վան­ ՝ք՝ուպայի գաղութը տնտեսապէս բարեկե­

մը։ Ինչո^ւ Հասարակ ժողովուրդէն մինչեւ պետա­ քին կարեւոր փաստաթուղթերը փո ի/ազ բու. ած է ին ցիկ վիճակ մբ ունի։ Տօնիկեան ոնտանիքը, Ա՝եկ–

կան պաշտօնեան •Աբեւելքբ կը., նկատեն վայր մը , գիւդական վա յր մը, ինչպէս գրած՜ ենք ժամ տնա­ լայի մէջ, իր գուլպայի գործարանով մեծ՜ Համբաւ

ուր կարելի է երթալ միայն Հարկադրաբար , կամ կին % 1945 մարտ 21 ի ոմ բա կոծ" ութ ե ան ատեն, կէս կր վա յելէ երկրին մ էջ ։ Հա յ ո ւթ ե ան մէկ մ ասր

իբրեւ աքսորեալ X միլիոնէ աւելի վնաս կրած" է Մ * Ռաֆա յէ լ ե ան աբՀ եստով եւ մէկ մասն ալ վաճառական ո ւթե ամ բ

Հ Աւելի ետք, էրզյւումի եւ կարսի մէջ դեղե– վա րժա բան ի քժ՝է ո փ իլեան դաՀ լի ճբ , ուր կբ կ ա– կը ղրաղին :

ցիկ օրեր անցրնելէ վեր^ , այս պարագան կրցա / տ տրուէին Հանդէսները ել գիտական բանախօ­ Նոր սերունդին ազգային ոգին, բաղղատմամբ

լա լա՛դո յն կերպով բացատրել , ես ինծ՜ի ։ Պատ­ սս ւթի ւնն երը : Ամերիկայի սերունդին Հետ՝ գնաՀատելի երեւոյթ

ճառն այն է , որ մենք անտեսած՜ ենք Արեւելքը : ԱրտասաՀմ անի լուր ե ր ր գրեթէ ամ բո ո ւ– մ ը ունի : Ա* եծ՜ամ ասնութ իւն ը դիտէ կարդալ , գրել

Տակաւին մ ինչեւ արեւելք չեն երկարած՛ շինարար թ I, ամ ր քաղուած՝ են Հ0առաջ՝%>էն , որ կանոնաւորա­ եւ խօսիլ սահ ո ւն Հա յեր էն մը։ ՚հաղութը ոչ եկե­

բաղուկներր Հանրապետական վարչաձեւին , որ պէս կը գրկուի թղթատարի վերաՀ աս տատ ում էն ղեցի ունի , ոչ քաՀանայ , ոչ ալ Հոգաբարձութիւն ւ

Հազիւ 22 տարիներու կարճ անցեալ մը ունի X ի վեր : ԸնգՀանրապէս կաթոլիկ եկեղեցիներ կբ յաճախեն

« Ոչ մ է կ լեզու առաջ կ՚երթա յ՝ ասիկա ըսե­ Նոյն թիւէն կիմանանք թէ 1945 Նոյեմբեր եւ իրենց փոքրիկները մ կրտել կ ո ւա ան կաթոլիկ

լու Համար ։ ^Անշուշտ , այս վարչաձեւը զբաղած՝ 23 ին վանք ա յցելած՜ է Աղա ջան Լ ան կաթողիկոս - քաՀանաներոլ ձեռքով։ Ա ինչեւ անցեալ տարի Հա–

է Արեւ* ՆաՀանգներու վերաբերեալ բոլոր Հարցե­ պատրիարք : Հետաքրքրական պարագայ մը , - վանա յի մ էջ կար Հայկական դպրոց մը, 14 աշա­

րով , սկսեա լ գիւղական դպրոցներէն մ ին չեւ կ ա– Մ * Ռ ՚ վարժարանի վերջին տասը շրջանաւարտ* կերտներով, բայց այժմ փա կո լած՜ է ։

ռավարաաուննեբր, Հալքէվիներէն մինչեւ վեբա– ներէն Տը ծ"նած՜ են Ատաիս Ապէպայի մէջ Լէթթով– ՀԱՑԵՐԸ ՄԵՔՍԻԿԱՑԻ ՄԷՋ
պիա) Հ
ն ււ ր ո դ ո ւ ա ծ յ ի շա տ ա կա բ անն ե բ ը , ել , վերջապէս ,

մինչեւ թանգարանները՝ որոնք կ՚ապացուցանեն՝ ^/Հ են ետ ի կի ձա յնա սփի ւռր վերջե րս ուզել ով

թէ մենք ենք այս Հողերուն բուն տէրը։ ճաշակ մը տալ Հայկական երաժշտութեան , Հրա– Ամբոգջ Մեքսիկայի մէջ կան 350 Հայեր, ո–

« ծ ւ սակսայան , այս բոլո ր ր անբաւական են Արե– ւիրած՜ է ծանօթ դա շնա կտՀ ար ո ւՀ ին , 0 բ • Ս ա ո – ի րոնց մեծ֊ մասը կ՚ապրի Աեքսիկա Աիթիէ մէջ՛. Այս

ւելքր աղատելու ա յն առանձնո լթենէն ուր մխրր՜ Պօտուբեան , որ երգած" է 1945 Նոյեմբեր \4ին եւ Հայերը գաղթած– են 1920^5> *Լ^Րւ\^ Միացեալ Նա–՛

ճ ուած՜ է ան, այսօր։ Պաաճառն այն է, որ գործ՜֊ դ՛եկտեմբեր 2,0ին , մեծ՝ յաջողութեամբ , սակայն Հանդներ երթալու Համար։ Աակայն ձախողելով

նապէս ամէն Հաղորդակցութենէ զրկուած՝ վիճակի բոլորն ալ օտար կտորներ : կը ստիպոլին բ ո յ ն դնել երկրին զանազան մ ասե–

մ էջ կը դտն ո ւի Հա յ բեն իքին րնդարձակ մ ասը , որ X 1945 Նոյեմբեր \4ին մեռած– է Բժ . 8ա ր ո լ֊ րուն վբայ յ

կ՛երկարի Ա վաղէն դէպի Հիւսիս , եւ գէպի արե­ թիւնՊարտիզեան , ծ"նած"\885/5/ , Ադրիանուպոլիս : Այս Հայերուն մեծ" մասը քԱարբերդցինեբ ,

ւելք։ Ա ինչեւ այսօր, չենք կրցած՜ Հաղորդակցու­ Ուսանողական տաժանելի ԼՐջա<սէ մ ը վերջ , փրո– Այոթապցինեբ , կարնեցիներ , Վանեցիներ , Մշե–

թիւն Հաստատել Արեւելքի եւ Հ ա յ բեն իքի մ իւս ֆէսէօր - մ ան կա բո յժի տիտղոս ստանալով Հռոմ ի ցինեբ , Ախա լքա լաքա ց ինե ր , Ավաղցինեբ , Օրա ո ւ–

մ ասեր ան միջեւ ։ բժշկական յանձն ա խումբէն , \ 93 1 ին ն շան ա կ ո ւա ծ՜ ցիներ , Պոլսեցիներ , Կիւրինցիներ եւ Ա*ալաթիա–

Հ-Ամէն բանէ առաջ, Արեւելքի մէջ գոյութիւն էբ ուսուցչապետ Աիլանի Համալսարանին մէջ։ ցիներ են:

չու նի Հ եռաձայն կոչուած" բանը , որ , անուանա­ Տետո յ Հաստատուեցաւ Լի տօ , Վ^ենետ ի կի ծ ով ա– Հին Հայերէն ՅովՀաննէս ՆշաԱեան իբրեւ

պէս , իբրեւ թէ գոյութիւն ունի Ավաղի մէջ, պայ­ փը՚\ ուր Հիմնած՜ էր արեւաբուժարան մը (տօե– ճարտարագէտ , մեծ՜ դո բծ՜եր կատարած՜ է երկրին

մանաւ որ անվերջ խանգարում մր պատահած չրլ– ՈԱա) : Զան ա զան պաշտօններ վարած՜ է նաեւ Ապա– մէջ։ Իսկ Մեքսիկա գաղթող առաջին Հայր՝ Պա՜

լայ , ել վերջապէս պայմանաւ որ կարենաք Հան– նիոյ եւ Հիւս. Ափրիկէի մէՀ (1940) , ուր կը վա– պայեան , որ 50 տարիէ ի վեր կր ւԼայելէր երկրին

գիպէլ բարեացակամ պաշտօնեայի մբ։ Ուրիշ վ ա յ ՜ բա կուի ժանտատենդէ եւ վե ր ադա ր ձին կ՛ի յ ն ա յ Համակրանքը , մեռաւ վերջերս ։ Ան կբ պարապէր

բեր ու մ էջ * բացարձակապէս Հեռաձա յն գո յ ութ իւն Հիւանդանոց (1945) : Իր քոյրերն են Տիկին Աաթե֊ ալքոլի գործ՜ով եւ , կը յաբաբերէր Աուբիացինե–

չունի ։ Այս իրողութիւնը մէկն է ա յն պատճառ– նիկ Տէր Ղ՝ալթեան ել Հ անգո լցեալ գրագէտ Պեր­ րուն Հետ։ Կինը ԱպանուՀի մըն էր։ Ամէն աջակ­

ճուհին ԼԲաբսեղեան) : ցութիւն կ՚րնէր նորեկ Հայբենակիցնեբուն , ան–

րով, ՝*աս աաատա սխան մ ան կավա ր(ք ա կան ^Հա յՐ^՚^ւ՚Ք ^ ուշադրութեան կբ յանձնէ վե­ խտրաբար ։ Ա՛ինչեւ 1920 , իր տղան կը կարծէր
Հանջներու , նոյնիսկ գաւառական ու գիւղւ
պա– նետիկի վանքին վիճակբ , կարդ մբ տեզեկութիւն– թէգ ինքը Աուրիացի է ։ Բայց ՀետզՀետէ , ռՐՐ
շ ր ջանն եր ո լ մ է 9 ։ կան
ն եր քաղած՜ րլ լ ա լո վ ամ երիկաՀա լ զին ո ւո ր է մ ր , Հա յերբ շատցան , Հասկցաւ որ Հայ է՛. Հիմա, այս

Հայ Հարուստը նպաստած" է հող , շինանիւթ * որ անձամբ տեսած" է ամէն բան։ երիտասարդը , կր շարունակէ Հօրը կիսատ ձգած՝

դրամ տրամադրելով , գիւղացին ու արՀեստաւոր <Տ Անկէ էր* որ իմացանք թէ՝ ԱխիթարԼան գործ՜ը Հ

զոՀաբերած՝ են իրենց կարելին։ կան Հարուստներ , վանքին գրադարան - թանգարանը , տ պա ր անն ու Հոս Հաստատուած՜ Հա յեբուն մ եծ մաս ր կօշկսձ–

որ ոնք սա ան ձնած՝ են դպրոցական շէոքեր ո ւ ամ - ե կեգեցին ընդՀ անուր առ մ ամ բ շատ քիչ են վնաս– կարութեամբ կր զբաղի։ կան որ մինչեւ 10 20

բողջ ծ"ա խքեր ր ։ Հարուստներ , որոնցմէ շ՛ո ա ո ւած՜ , միա յն կոտրած են գրեթէ բոլոր ապակի­ դործաւոբներ կբ բանեցնեն յ Ուրիշներ խաւէալիքի »

աւելի ունեւորներ Հարիւբներով կբ գտնուին մեր ներ ը եւ ճեղքուած՜ են քան ի մը պատեր ։ Ասոնց ու գորգի եւ կերպասի բանուկ կեդրոններ ունին ։ Ու՜

գաղութի Հայերու մէջ։ ւսռՀ ասա բակ շէնքեր ո լ նո բո գութ իւն ր ստ ի պո զա­ նին փաստաբան մը, Իղմիրլեան , որ ՝ի՝ա լիֆո րնիա–

Ատ ր պ ա տ ա կան ի Հայերու թիլը ո մ անք 30, կան պաՀանջ մ րն է, զոր վանքր , գէթ այժ*մ, չի յէն եկած՜՝ 1լ աջակցի իր Հայրենակիցներուն ։ Հա­

ուրիշներ 35.000^ կբ Հաշուեն , սակայն ստոյգ <են կրնար կատարել իր սեփական միջոցներով : յերը մեծ՜ մասով բարեկեցիկ եւ ունեւոր են է

այդ թիւ֊երը , ոբովՀետեւ զանազան աաեններ շտ֊ Ն ո յ ն զինուորին Համաձայն , ամբողջ պատե­ Իբրեւ կազմ ակերպութիւն , գո յ ո ւթ ի ւն ունին

աեբ Հայաստան վերադարձած՝ կամ այլուր փոխա­ րազմ ի ընթացքին Ախիթարեան վանքր ոչ միայն Հ ՚ 3 * Դաշնակցութեան կոմիտէն , Բարեգործ՜ա­

գրուած՝ են։ Ամէն պարագայի մէջ, մխիթարական իոքգիոքր , այլեւ 45 սաներ պահած է * Եթովպիա– կանի մ ասնաճիլզբ եւ Եկեղեցասէր կանանց Ա ի ու­

վիճակ մը ներկայացուցած" են իրենց դպրոցները։ յէն, էքգիպտոսէն , Յունասաանէն ել զանազան ա յ\յ թի ւնր ։ Ա՛ասնաւոր եկեղեցի ել դպրոց չ կ ա յ I ՛հա՛­

Հաֆթվան եւ Փա յաջուկ գիւղերն ունէին եբկ– երկիրներէ ։ Աւելին* վանքր, Հակառակ իր անձուկ սա լան գո ւթ ի ւնն ե ր կ^բլլաս տուներուն մ էջ ։

յաբկանի քարաշէն դպրոցներ , ներկա յանալի վի­ միջոցներուն, չէ խնայած՜ իր նիւթական ել բարո­ Երիտասարդ ո ւ թ ի ւն ր ունի « Արա » անունով

ճակով, ՚Լալասար , ԱաՀլամ, Ա ասն ան ու Աաւրա յական օգնոլթիւնբ Ղ*երմաններու ձեռքբ գերի ին­ ֆութպոլի խումբ մր, որ երբեմն շատ յ\աջող

գիւղերը մ ի յարկան ի, նոյնպէս բաւարար ՀԷԱՔ^Ր ՚ կած՜ կարմիր Բանակի Հայ սինուոբներուն , որոնք խաղեր կ՚ունենայ։ Ազգային ոգին, Հ* 3* ՛հաշ–

իսկ մնացած՜ գի*՜ղեբբ Համեստ, բայց օդասուն Գեբմաններու Հեռանալէն յետոյ չեն կրցած՜ ուրիշ նացութեան կոմիտ է ի Հովանաւորութեան տակ ,

շէնքեր : Բոլոր դպրոցներն ունէին փոքրիկ դեղա­ որ եւ է տեգ երթալ : ՀետզՀետէ նոր թռիչք կ՚առնէ *

րաններ , անմիջական օգնութիւն Հասցնելու Հա՛­ Այս տ եզ ե կութ իւննե րը աւելի արժէքսււո ր կբ Այս մայրաքաղաքէն դուրս, կան նաեւ սակա­
այժմ
մար, զանազան պատաՀաբնեբու ենթակայ աշա­ դառնան մեղի Համար, երբ նկատի կ՚առնենք ւաթիւ Հայեր, որ ցրուած՜ քիչ մը ամէն կողմ,
Արա–
կերտներու ։ Մխիթարեան Միաբանութեան աբբաՀայր վերջերս կ՚ապրին երկրի յա շերովն ու աւանդ ութիւննե–

պ իոն վրգ • ՈւլուՀոճեանի մէկ նամակը, Բ"ՎԱ՚.

Ատկէ զատ , Հաֆթվան , Փա յաջուկ եւ ՛Լա լա­ ստացուած՛ մասնաւոր անձի մը կողմէ :

սար դիւղեբն ունէին Հարուստ գրադար աններ եւ

թատերասրահներ , անՀրաժեշտ գոյքերով։ « Պատերազմի վեց տարիներուն կբ գրէ շՆսցահ– չէ • խեղճութիւն , կերակուրի պակաս ,

Ոլ. տա ր ին քան ի մը ուսուցչական Ար բահ այ ր ր ի միջի այլոց -—• բաւական մտաՀո– քաղաքական խլրտումներ կր թունաւորեն մեր

խումբերու նախաձեռնութեամբ եւ մասնակցու– դութիւններ , նեղութիւննեբ եւ տառապանքներ կեանքը։ Եթէ չամչնայի, պիաի թելադրէի , որ

թեամբ ,տեղ ի կ՝ունենա լին ներկայացումներ , երե­ ունեցանք, եւ ես կր կարծէի, որ խաղաղութեան ամերիկաՀայութիւնր կամ մեր..բարեկամները օգ­

կո քթներ եւ Հ անգէսներ : վերադարձին ամ էն բան վերջացած 1լ*բԼլա յ , րա յց նութեան յանձնաիւումր մը կազմէին Վենետիկի

(Մնացեալը յաջորդով) Ա. ՏԱՐԱԳԻՐ կը տեսնեմ , որ խաբուած՜ եմ ։ *)*՚եռ ամէս բան վեր– Մխէթ՚սրեան Մ ի"՝՛ բանա թհտն Համար՝)>։

Fonds A.R.A.M