Page 105 - ARM_19-1946_01

Ց ԱՈ֊ Ա Զ 3

Հայաստանի ՖքԱՆՍՍՑհ 0ԳԱ2ք)Ւհ ՄԸ Վ.ԿԱԼՅՈհԹՒՒՆՆեՐԸ Խրեք Աե^ագացուՎԱԽ

աԱասճապաՌՈնթեաԱ ԹՈՒՐՔՒՈՅ ՄԱՍՒՆ

էվայրեևի ճիպլ Լէսինի շքանշանակիր Երեւանի Սպենդիարեան

Սիրելի <ձՑառախ , քանի մը օր առաջ առիթը օփեբային եւ Բալետի թատրոնի խագացանկբ

ւնե ծանօթանա լու , ^\ ո լիս ծնած ֆրանսացի հարստացած է երեք նոր արտագր ութիւն֊

օդանաւորդի մը հետ, որ 1940^5* սին ո լո բա դրուե­ ներով , « ծ ա ն ղ ո ւ տ ի բալետը,« Նամուսի և. վԱրշակ

Հայաստանէ եւ Նախի^եւանի Հանբապետոլ– Բ *% օփերաները։ Հին, արդէն դասական դարձած

թ իւննե րի սահմանում , Արաբատեան գաչտի ձախ լով, անցած է Զ°Ր * ա ր ^°լէ կողմը եւ իբրեւ օգա– « Ալմաստ » եւ « Ասուշ » օփեբաներոլ հետ առա­

եզրին վեր է ելնում միայնակ մի լեռ-Ասլի լեռը։ չու՝ մասնակցած է Ս ո լրի ո յ , Լիրի11 յ եւ ռուսական ջին անգամ , Խ • Հայաստանէ քսանեւհնգամեակի

Նա կարձ֊ես խռովել է իր մայր Աղմազանից , ճակատներուն , <ձէքորմանտի օդատորմիղի^ նշա­ առ թի՛ , բեմ ի վրա յ հնչեցին հայկական աղգա յին

ի$ել է ցահ– ել մ՜այռոտ նոթերի ,կիտաօ~ Հազարամ­ նաւոր խումբին մէջ։ եր աժ շտ ո ւթեան ա յս նոր ստեղծագործութիւն -

եակներ շարունակ պպզաձ– խորՀում է դաշտի ե– ա՛հին , մասնաւոր պաշտօնով կբ վերադառ­ ները :

ղե բքին՛. ՛Նրա ոզ9 Հարաւային լան^ը կազմուահ֊ է նա յ Պոլիս ։ Ահ ա այս վերջիս այցելութեան միջո–

կրաքարի բարձրաբերձ , կարմրագոյն ժայռերից X ցին իր տեսած ու ականատես եղած գէաքերուն « քՍանգուա » պարերդր Ապենգիաբեանի եբա–

Այգ Ա՛յս քարն է, որ խորՀրդային հզօր տեխնիկա– շոլբջ է, որ 1լուղէի քանի մը վկայութիւններ ար­ ժշտութեամբ , գեղարուեստական պսակումն է եր­

յ1՚ ™յ<է՜՚ւ–՚Է Վեր է ահուում կրի , ցեմենտի , կարրիտի , ձանագրել , իր իսկ բերնով ։ Այգ լուրերը անգամ գահանի քանի մը տարիներու տքնութեան ։ Ապեն՛

ռեզինի /լրկնակօ շիկներ ի ... մը եւս կուգան հաստատել առա ջ՝Հ> ի մ ասնաւո ր դիա ր եան ի տաղանդի բնորոշ գիծեր ը բանաս­

Հազարամեակներ ի ընթացքում բնութեան թղթակցին այնքան խղճամիտ յօգուածաշարքե­ տեղծական քաղցրութիւնը , պտտկե բալո ր ում ը ,

տարերքը վերից վար մազել ակօսել կ լիրան ապա­ րուն անկողմնակալ ճշմարտութիւնը ։ կչո֊ո յթի հարստութիւնը կա տ ա ր ե լա սլ է ս գոհա­

ռաժ աճ ա կա ս։ ր : Ապա այգ ակօսները խո բանալով Երիտասարդ օդաչուին վկայութեանց համ ա– ցում կուտան պարերգի ներկայա ց մ ան պահանջ­

դարձել են անդունդներ , կիրճեր ։ ԱՀա այդ կիր­ ձա յն , պատերազմ ի նախաշրջանին , կառավարա­ ներուն :

ճերում որսորդից ու գայ\լի աչքերից Հեռու Ա՛յդ կան օրէնքի մը տրամադրութեամբ, 0՝ուրքիոյ ո\չ– Ղ*երուսոյց եւ թատերապետ Ա* Ղ՛ուլա կետն ր

Հպնդոցո ւմն» I, որ ամէն աշնան բեղմնավորվում մ տհմ ետ ական փոքրամ առնութեանց պատկանող ել Հբալէամայստըբ^ Լ • Լա լրով սկին , հիմնուելով

են այծեամներ ը ։ բոլոր այրերբ, քսանէն մինչեւ յիսուն տարեկան, «Գա

իւրաքանչիւր կենդանի բնական ձգտում ովնի ղօրակոչի պատրուակին տակ համախմբելով , կբ *–իթ եւ հ)անգուտ» Հ երռսավէպի վրայ , դրած

^ամուսնական քաղցրութիւբֆ ՚ Լ ա յ ^ Լ ^ Լ էրռ<ս հա­ ,ձեն սեւ աշխատանքներոլ , երկրին զանաղտն մա– են Հլիբրետտօյչ մը որուն կառոլցուածքը լրիւ կր

մար ղրալէչ " ւ նովիրական վայրերում : Ա եվան ի սերուն մէջ : Ե՚եթա կաներ բ կբ ղրկեն նո յն իսկ է՜ համապատասխանէ Ա պեն դի ար եան ի եր աժ շտ ո ւ–

ձուկը , օրինակ , գեաերն ի Վեր երկար , տանջա­ րենց առօրեայ չոր ու ցամաք հաց ու պանիրէն, թեան հնչականութեան ։ Ա*եծ փա փ կան կատու–

լից ճանապարհ, է անցնովմ եվ բեղմնաւորվովմ լեռ­ ա յնպէս՝ ինչպէս ^երմ անաց ինեբբ կբ վերա բեր­ թեամբ եւ ճաշակով Բ . Բուգաղեանը Ապենգիաբ­

նային սառնորակ գետակներում ով առվակներում ։ ուէ ին իրենց պա տ ե ր աղմ ական եւ քաղաքական դե– եանի թողած երաժշտական ժառանգութենէն րնա–

ր ինե բուն հ անդէպ ։ ր ա ծ է նիւթը եւ ներգաշնակօրէն յարմ արց ուած

Այգպէս է լ Մարալ Բախտի եվ Շիշ - Թաւիայի Այսպէս , առանց դասակարգի– խտրութեան , լ«$7 անդուաէ^ «//՚ բբ ետտօ՝^ի բո վան դա կո ւթ եան ։

ս ա բ ա հ ա րթեր ո ւմ ող^է ամ առր առանձին հ օտեբով հասարակ բանուորին կողքին , ր^իչկ" ՚11 փաստա­ Բեմադբական խումբը իր աշխատանքի մէջ^՛

արածած– չաղացած արու այծեամներ բ նոյեմբերի բանը , գրագէտն ու արուեսաադէտբ , բահ ու բրի՜ բալետմայաոբր /* . Արբատովի եւ նկարիչ կարօ

կէս ր մ անելովն կա րօտռւԼ ու անձկա թե ամ բ նրանց չով եւ այլ գործիքներով դատապարտուած է է*" Ա՝ինասեանի ղե կավարութեամբ կը զգացնէ քսո՜

են սպասում էգ այծեամներ ի հօտեր բ իրենց մե­ մասնակցիլ բոլոր սեւ աշխատանքնեբուն ։ րունկ սէրը դէպի ժողովյրղական հեբոսա՚վէպէ

ծացած ուլերուի * * • իՒուրքիոյ փո քրամ՚ասնութիւններ բ ոչ իս­ չքնաղ պատկերները եւ Ա պեն գի ա ր ե ան ի երաժշ֊

Ապա Աս լին նշանաւս ր է նրանուի ո ր նրա կնճ­ լամ ՚ նոյնպէս չավւազանց գէշ Կերպով տուժած տութեան ն ե ր գ ա շն ա կո ւ թի ւն ր : Ա եծ գնահատու­

ռոտ ճակատին գոյացած խոռոչներում , անձտ ւնե– ,են Ունեւորութեան Տուրքէն , որ ենթականերբ ա– թեան արժանի են դերասանուհիներ Լ • իկանեան

րովմ ու այրերում ծնում են այծեամներ ր եւ իրենց ռաջնոբդած է մինչեւ սնանկացում ել ապա սեւ եւ Բ՝ * Բ՝ աւր ի զեան ( քԱ անգ ուտ ) եւ դերասաններ

սիրասուն ո ւլի կնե բ ին թագցնում այգ ան մ ա աչելէ աշխատանքի ։ Ա* Աարգիսեան, 9"* *հէորգեան (Գաւիթ) , է* Մու­

պնդոցում՝ մին չեւ նրանց մ ե՜ծանա լը , Եւ ^է^է րատ եան ( Գուսան) եւ երիտասարդ ոյժեր Գրիգոր–

նկատի ունենանք նաեւ այն, որ չերան ա$ սաոբո– Այս առթիլ կբ թուէ օրինակ մբ, Հասարակ եան եւ ո լրի շներ ։ Գեղեցիկ տ պա ւո բութիւն կբ
թրքական
տից յո րգա ռատ աղ բիւրն եր են բխում ել կանաչ ծիսավ աճառէ մը պահանջուած է 4000 ձգեն իրենց պարերով դերասանուհիներ Գ • Արութ

ոլ փարթամ մի օազիս են առաջ բերում այգ լերկ հնչուն ոսկի։ Տեսայ ցոյց կուտա յ ինձ, Փետրուար եւ Պ * Բ ո ւ րն ա ւյ ե ան :

անապատում , սլ ա ր ւլ կբ լինի , որ Ասլէ Լ^ո֊ը հ իա՜ 1 5 թուակիր նամ ակ մբ , որուն մէջ յո յն բարեկամ է0անղուտ ֆը արագօրէն տ արածուեցաւ Հա–
յաստ ան ի մէջ :
նա լի ո ր սա բուծարան կարող է լթեել ։ ^՚Լ1. հ-Լ1 ԴՍէ * ^Երանի* Ք°ԳոՐ Դա9էր ե՛ ազատե–

Եթէ Ասլի լ ռ ո ֊ է ց ղսաք դէաէ արեւելք — կբ ցար այս տեղի անշնչելի մթնոլորտէն եւ իրենց /"\ ^*իրվանզատէի <ձ\,ամուս՝ֆբ հայ դրականու­

պաւոահէք ահռելի մի ձորի , որ ղարղանգ է ուղ­ անունին արժանի սպաներու ձեռքին տակ , գոհ ու– թեան գաս. ական ստեղծագո բծութ իւննե րէն մ էկն

ղում մարդու վրայ։ Ջհասդալք դարաւն է դա —- նակութեամբ ծառայեցիր հայրենիքիդ % Աինչղ^եււ է ։ Հեգինակբ անկեղծ զգացումով պատմած է

Գժոխքի ձորբ ։ Ւրօք դժոխքի ձոր * * . Պաւոկերա– մ ենք , մ եր ոչ - մ ահմ ետականի հ անգամ անքո՚վ , ՛Շուշանի ել Աէյրանի սէրբ։ Հյատ յաջող են ժողո­

ցրէք , մայռերր յարկ առ յարկ վեր են ելնում մին­ ենթարկուած էինք մեր գլխաւորներուն անկիրթ վրդական սովոբութիւննեբու բնորոշ պաակեբնե-ք

չեւ ամպեր բ , իսկ սօ՜րքեւ անդունդում վչվչա1*քո*Լ ու անվայել բարբանջանքներ ո ւն> կեավոլր , խը֊ն– րը Հ Երգահան հ)օջա–էյնաթեանբ , հեգինակբ քանի

գետակբ կո ր չում է կիրճի աղ^ամ ուղջի մ էջ ։ Վայ­ զըբ–––»։ մը օփերաներու , ո բոնք յաճախ կբ րեմ ագրո լին

րի մեղուի անթիւ անհամար րնաանիքներ բ ո յ ն են քՍօսա կիցս , րն դո ւն ե լո վ հ անգերձ թուրքերու մայրաքաղաքներու մէջ, մեծ յաջողութեամբ օգ–,

դրել ժայռի այդ անհասանելի ճա՛կա՛տներին, իւ ո - որոշ չաւի ով եւր ո սլա կանաց ած րչլլալբ , չուրանար տագոբծած է ւ<ձհամուս՝ֆի նիւթը։

ո ոչ ու անձաւ լցրել անմահական խնկահոտ մեղ­ միաժամանակ, որ անոնք խորքով միշտ նոյն, հին

րով եւ իրենց անմատչելի բարձրունքից հեգնան– ու մոլեռանդ թուրքերն են, մանաւանդ Հալերուն 0 փերայի ե ր աժ շտ ո ւթ ի ւն ը կա տա յ Հկամ ուս՚^է
մասը
յ>ո Վ են նայում ներքեւո ւմ գունչեր ր գէպի *Ս*Ր » հանդէպ , որոնք ոչ միայն ամէն ասպարէզի մէջ կը տրտման, հարուստ է երդերով եւ նուագի

մեղրին մեկնած արջին,, աղուէսին ել որսորդին * * * փայլին ուշիմութեամբ , այլեւ կը պա Հեն իրենց կառուցուած է մեծ ճաշակով ։

Մի մարդու միայն, որսոբդԱարգսին է յաջոգռԼ մի հայրենի սովորութիւններբ *. • Օփեբայի բծախնդիր բեմադրիչներն էէն Ա •

կտոր մեգր ցած գցել այգ խոռոչներից , այն է լ Ֆրանսացի ենթասպան մեծ՝ հիացումով կ՛՝ար– Զա րէքեան ր եւ Վ • Աճէմեանբ ։ Գեղա րուեստական

մաուղերի գնդակով : Ահա այգ անմատչելի ժայ– տայայտուի էր հայ դասընկերներուն մասին , մա­ վարէՀեերը Լ* աքարեան եւ Ա* Աէրղոյեան :

ռերում նոյնպէս թագն լու մ են քարայծերը, ուստի նաւանդ անոնց թուաբանութեան մէջ ւ/ոքց Հայկական երաժշտութեան այս գեղեցիկ օփերտյի

ա յգ ձորբ նո յնպէս կբ մ անի Աս լիի ո րսաբուծարտ– տուած արտակարգ ըգունակութեանց վրայ։ փոք­ գերակատարներէն գնահատութեան արժանի են Ե *

նիմէի րիկ , բա՛յց եւ նոյնքան կարեւոր դրուագ մր եւս , Խտչիկեան , է, ՝Բ ա ն ա ր 0 ե ան ԼՀՀուշան), ^րէ"

Երբ մեր լ ե ո ներա մ ու անտառներում վվստում քՒոլբքիոյ նախկին առաջնորդին , Ա*ուսթաֆա *Բէ~ սարդ շնորհալի երգիչներ Ա* յ սեան . Ա
Ա– Աամուէլեան
էին անթիւ անհամար կենդանիներ ^րր եղջերու– մալի մահ ա ան առթիւէ (Աէյրան), Գ* Պօղոսեան (Բար–

սեբբ այնքան շատ էին , որ լցւում էին մերձգիւղ– « Աթաթիլրքի մահուան օրերուն , Պոլսո յ խոլդար) ,
Մ * Աեդմտբ , Ա . Անանեան
եայ ցանքեր բ, այդ ժամանակ անդամ մեր երկրույլ* եւն . :

բազմաթիւ որսարգելարաններ կային % ՝• նաւտհ անգիս տ ր կա բծես պատերազմ ական վ իճակ ՝)Վ Անցեալ ՛նոյեմբերի կէսին առաջին անգամ

մ բ ստացած Էր ։ Երեսունր ՚Էք՚Յ պետութեանց Ա պեն գի ա ր եան ի օփերայի թատրոնին մ էջ բեմա֊

Այժմ է լ Ղ^աբաբա ղլա ր ի շրջանում դեռ կաւյ պատկանող զրահ աւո բներ եկած եւ գիրք բոն ած գրուեցաւ Զուհաճեանի ՀձԱրշակ Բ *ֆր։ Գրուած

Հայոց քէք ո սրով թագաւորի ո ր ս ա ր գելար ան ր * /// ո ս - Էին Պոլսոյ ափերուն վրայ, իրենց բազմաթիւ ու 1 ՏեՏին , այս պատմական օվւերան մեծագոյն նուա­

ր ո լիի որս առատ ան տ առը ուր մեծ շք ա խմր ով ու բոցաշունչ հ րանօթներ բ ցցած դէպի Ա ուլթաննե– ճումն է 19րղ գարու հայկական նոր երաժշտու­

շուքով որսի էին դնում Գւէնում ու Ար տա շատ ում րու նախկին մայրաքաղաքը^։ թեան ։

նստող Հայոց թագաւորներ բ՛. Այս արտակարգ երեւոյթբ , ահուգողի կր Զուհաճեանի օրով երդուած են միայն ճԱր–

Այժմ, երբ մեր երկրռւմ մեր պապերի , հայրե­ մատնէ Պոլսոյ թուրք բնակչութ իւն ր , զանազան շակ Բ .ֆի քանի մբ կտորները ։Տասնամեակնեբ մո­

րի ու մեր ձեռքով ոչնչացել , վերացել են կենդա­ չարաշուք են թադր ո ւթ իւնն եր ո վ : Բայց իրենց սեւ ռացութեան է մատնուած մատենադարանի մէջ ;

նական մի շարք աբժէքաւոր տեսակներ (եղջերու, մ իտքե ր բ օրհնեալ յո ւսսւխա րո ւթեան մ բ սահմ ան֊ Մինչդեռ իր ոճի կատարելութեամբ եւ գաղափա­

վիթ եւ եւայլն) , իսկ "Րոձ ա ես ակներն է լ վերա՛ ներէն անգին չեն անցիր , քանի որ այգ մարտա­ րական բովանդակութեամբ ունի արտակարգ ար–

նա լու ճանապարհ ին են , ժամանակը չէ^ արդեօք նաւերուն ներկա յութիւնբ ուրիշ նշանակութիւն <ք՜էք։,Ա" կր հաստատէ որ հայկական օվւերան

հ իմն ել մ եղ մ օտ ո ր ս ա ր գելա ր անն ե ր ու որսաբու­ չունէր , եթէ ոչ պանծացնել թ*ուրքիոյ ղսւրմանա– ունի ոյժ եւ հիմք իր անցեալով ։

ծարանն եբ ; Հրաշ փառքը . * . Զ ո լհ աճ ե ան ր շատ լաւ իւրացուցած է 1 Չրդ

էյ որհ րգա յին մ ա ր դո ւն չեն բաւարաբի հ ին , Ակտնշր խօսի «Յառաջէի կ . Պետուշին , դարի եւրոպական օփեբայի «թէքնիք^բ եւ վար–

նախարարական տիպի ո բստ րդե լտբաննե ր ը ; Նր՜ Հ^Ղ՚ուն քուն՝ բախտդ արթուն » : պետութիւնբ ։ Ան զօրաւոր է եւ արտա յա յաիչ իր

բանք ստեղծուած էին միայն իշխանական , պալա­ Բ. Հ. ե ր աժ շտ ադր ո ւթեան մ էջ ։ Կրցած է ստեղծել ղե­
րեր , որոնք 1լ ո գե լո բեն երդէ՚չը :
տական մարդկանց ղուարճութեան եւ բաւականու­

թեան համար : Բացի դրանից այդ որսարգելարան­ ո րսաբո ւծարանբ աո ա ջին ր պիաի լի%*ի մեր ^Ր^Լ՜

ներում վայրի անաս ո ւնների տեսակներ բ բաբ ելա՛ րովմ ։ •

4-ելու, Հէրրիղիզիցիայէ, մռր ^րկէրր կենդանի­ Այգ ո րսաբուծարան ի սահմաններում կան, ՀԱՅ ԱՍ Տ ԱՆ*1 պա ամ ական յուշարձաններու

ների նոր տեսակներ մուծելու եւ նրանց կլիմայի մօտաւոր հաշիւներով, հազար քարայծ եւ մի պտհպանռւթեան կո մէտէն կազմ ակերպած է ա ր-

փոփոխ ո ւ իժ ե ան ենթարկելու , ինչպէս եւ հետ աղօ­ քանի հարիւր վայրի ոչխար։ Եթէ նկատի ունե­ շաւա խո ւմբ մ բ ո ր պ էտ է ուս ո լմնաս էրէ Գ էւէէ\ա^ է

տական աշխատանքներ տանելու ուղղութեամբ ո– նանք, որ ողջ Եւրոպայում միայն կորսիկա կղղում շրջանի պատմական յուշարձանները ։ Արշաւա–

չինչ չէր արւում : Աինչգեռ մենք այժմ պէտք է քէչ թւով քարայծեր կան, իսկ հայկական ոչխարը իւումրր պիտի ուսումնասիրէ Հաղարծին , Գօշ եւ

հիմնենք այնպիսի որսաբուծարաններ , որոնք թէ բացառի կ կենդանի է աշխարհում , ապա պարզ կը ուրիշ գիւղերու մի ջնա դար եան ճարտարապետա­

հարստացնեն մեր երկրի կենդանիներին եւ թէ լինի այն անգնահատելի գռրբ, որ իսադալու է Աս– կան յուշա րձաննե ր բ ։ Արշաւախումբխս 1լ լլեկե բա­

գիտական փորձերի Հիմք հանդիսանան ։ լիի որսաբուծարանր մեր երկրի կենդանական աշ­ նան Խ * Մ իութեան ԳիտոԼթեանց Ակադեմիայի

Այգ իմաստով կարելի է ասել, որ Հայաստա­ խարհ ի ա յգ Հա չքր՝^ պահպանելու ու զօրացնելու անղամՂ՚եր , քննելու հ ամ ար պատերու վրա յ եղած

նը մինչեւ օրս, իր պատմութեան ընթացքում չի գործում ։ բարձրաքանդակները եւ վիմադիր արձանագրու–

ունեցել եւ ոչ մի որ՛սաբուծարան։ Աւստի Ա"էէէ (Ա • Հայաստան) թիլսները : «

Fonds A.R.A.M