Page 104 - ARM_19-1945_04
P. 104
8 ԱՌԱ*
Կ%աս խպաքը ու ած՜ ճակատամարտին , ասպատակնեբբ ցիրու՛ցան մաս ն ադէ տ նիբու կազմ ա էլ երպութի ւն մբ որուն
փախան 1 դերի ձգելով Բէրբ զոր Արաս շղթայելով պաշտօնն էր տ եղե կ ո ւթէււններ Հ աւաքել փաստա–
աա աԱՊհաաՆ ժամանակ կարո բերաւ է եւ , իր շինան կաթողիկէն ցուցնելով թոլղթեբոՎ * ա եղե կա դի րնե ր ս վ եւն * : Գեբմ աննե–
րսաւ ՝ « Տ ե ս ց ե ս զ գ ե ղ ե ց կ ա շ է ն ե կ ե ղ ե ց ի դ , զ ի ա յ լ բբլ աՀ ագին վաւե բագի բներ ունէին մասնաւո բ ա ր ֊
Ոչ ւոեսանելՈց ե ս » : Ու Հրամայեց փորել անոր աչ՛ ձանադր ութ իւննե բով որոնք բռնոլեցան Ը"Գ^ *
քերբ։ Յետոյ , անգամ մ բն ալ Հայաստանի վրայ սպայակոյտի կեդրոններու , կառավարական շէն–
Ալոտ իր կաթ զաւակ չոլն են այլով, ^ՐԲ մեռաւ. չյարձակելու պայմանուէ եւ ծ՜անր փրկանքներով քերու, աղա Հանքեր ու մէթ կամ զհանին տակ
929ին կամ 930թ իրեններուն վերադարձուց կուրացան Բէրբ ։ Այս՜ թաղ ո լան , կամ յատկապէս շինոլան պատ եր ու
1 արքայական ժառանգութիւնը պէս, Աբասի ձեռքով « ե ղ ե ւ խ ա ղ ա ղ ո ւ թ ի ւ ն աշ մէթ : Այսպէս , ամբաստանեալ Ռողէնպէբկի թըղ–
ինկաւ, իր եղբօր , որ նախ գինակից եւ. ապա սպա–՛ խ ա ր հ ի ն Հ ա յ ո ց , ղի ե ր ա ր ձ զխոովարս^ր աւա– թակցութիւններբ գտնուեցան կեղն պատի մբ
րապեա եղան– էբ Հ ղ ա կ ս ն » , կլաւելցնէ Ա. Անեցին։ ետին , դղեակի մբ մէթ։ Օդատորմիղի բնդՀ • սպա–
Արաս, Հայոց թագաւս րբ, իրեն կեդրոն բնտ– Արաս, 2 4 տարի թագաւորելէ փերթ մեռաւ յակո յտին դիւանա թո ւղ թե ր բ գտնուեցան պավա–
բեց Վանանդ գաւառբ , եւ. կարս քաղաքբ եղաւ 951 –4ի ատեններբ ։ Անոր որդիներէն երէցբ Ան ի ի բիա կան Ալպեաննե բու զանագան մ ասերուն մ էթ
Հա յո ց մայրաքաղաք։ ԼԱբդէն սպարապետներ ու թագաւս բութիւն բ Հաստատեց եւ Բագրատունեաց եւն . : Ալս ԲՈԼՈԲ նիւթեր բ զտուելով ցուցակա
կեդրոն էր Բագրատունեաց Հիմնադիբ Աշոտի օրե Հմուտ եւ շինարար թագաւորներէն մէկբ եղաւ , գրուեցան , յետոյ փոխադրուեցան էքիւրբնպէրկ ,
րէն սկսեալ) % որ մեզի աւելի նանօթ է Աշոտ Ողորման անունով։ ուր նորէն քննուեցան եւ թարգմանուեցան ։ Այս
Արաս թագաւոր ամ ուր կարս բ աւելի գօ րա Ւ*սկ կրտսեր որդին՝ Ա*ուշեղ մնալով կարս , իբրեւ պէս ւչասալորուեցան եւ լուսանկարուեցան աւելի
ցս ւց բե բդեր ո ։է եւ պտ յ ծ՜ առա ցուց ղւեգեցիկ սլա լա– իր Հօր բ թ ա զա ւո ր ան ի ս տ քազաք , իրեն թագաւո քան 2500 փաստաթուղթեր , որոնց քանի մբ Հ ա–
տովն ոլ կաթողիկէով։ ՛էքինաբարութեան ցայտուն րական անուն եւ ազատ իշէսանութեան ձեւեր պա– րիւբբ միայն պիաէւ ներկայացուին այստեղ։ ՛հա
նկարագիր բ ցոյց կուտայ թէ % Արաս, քաղաքական Հ եց յ բա յց Աշոտ ի Հ ե ղին տ կո ւթ էւ ւն բ չունենալով տարանին յանձն ո լան են շարք մբ վւաստաթուղ–
Հանդարտ վիճակ մբ ունեցաւ , որուն յաջողու եւ անորմ է ան բտման մնա լով Կ ա ր ս ր դարձաւ Հ ա– թեբ իրենց վաւերական թտբդմ անո ւթ իւննե բով,
թեան գլխաւոր պարագաներ բ ՛նախ եղան արաբա՛՛ յ-ռց Բ ՚ մա յ ր տ քա զա ք ։ ինչպէս եւ գեբմ աններէն բնադիբներով։ Պաշտպան
կան տէ րութեան ներքին խառնակումն երբ , յետ ո լ փաս տ ա բաննե ր բ պիտի կրնան կարդալ զանոնք ։
Արաբներու դէմ Պարսիկներու բմրոստացումբ , Ս՛ուշեղ մեռաւ 984/'Տ՛ : Երեն յաթորդեց իր որ Լուսանկարներ պիտի գրուին իրենց տրամադրու
միւս կողմէ Յոյներուն աբշաւանքնեբբ , որոնց դին, Արաս « լ ի հ ա ն ս ա ր ո վ ե ւ ի մ ա ս տ ո ւ ն » որ իշ թեան տակ ։ Ա յս առթիւ դատաւորներուն ն ե ր կա–
գունդերուն կբ Հրամայէին երկու Հայ եղբայր^ խեց 45 տաբի ։ Արաս , էւ ր իշխանութեան երկար յացուեցաւ Հսկայ տախտակ մբ, որ կբ պարսէ
ներ , ԱովՀաննէս ել Գուրգէն , որ Համաձայն տարիներուն ,^ մասնաւոբապէս աւլղուան Ան ի ի դե՛ նաց ի կազմ ակեր պո ւ թեան պա տ կե ր բ , գլուխն բլ–
Լշ Ցտւտի ա ո շ ս ա , ժշթատ 1շտ էշաթտ 1շտ թ1ստ տռշւշոտ ղե ց կո ւթ ե ան ւիտռքբ կազմ ո ւլ Ամ բատ Տ ի եզերա լալով Աո֊աք)*ոբգբ ։
պաամ ութեան , նշանաւոր յաղթ ո ւթ ի լ՛են ե ր տա կա էի գո բներ էն , Հաստատեց կա րգապաՀ ական եւ ^><^ Ամ եր էւ կետն ամ րաստանագի բ բ կ՝Բսէ թէ
րին, Հազարի չափ քաղաքներ եւ բերդեր Հանեցին գա ա տ ր ան ա կան օրէնքնե ր , կատարեց բազմ աթիւ Եւբոպայի 9.600.000 Հրեաներէն 6 0 առ Հաբ իւր ր
Արաբներուն ձեռքէն , Հասնելով մինչեւ ՛Լան ։ շինութիւններ ։ Ասողիկ Հ իա ցում ով կբ խօսի ան ո ր քլորսուած– են ։ 5.700,000 Հրեաներ անՀ ե ա ա ցան են
Աբասի ի շխան ո ւթ ի ւն բ շուտով տա բահ՛ուեցաւ մ աս ին , եւ Ա՝ ալմլա յ դէմ Ղ՚աւիթ կ էւ ւ ր ա պա գա տ ի իրենց բնական շրթաններէն։ «Պատմո ւթիւն ր չէ
իր սաՀմաններուն վյրայ » եւ մինչեւ այգ ատեն ան–՛ օդն ո ւթ եան գտցող Հայ բան ա կին մ էթ Արա ս ի ա ր ձ ան ա դր ան որ եւ է օր ինա կ ւս յս քա ն Հսկ այ ա–
կախ գործող Ա իւնեաց իշխաններն անգամ բե գա « կ ա ր մ ր ա զ գ ե ս տ 7> գունդբ ամէնէն գեղեցիկ ձեւով կան ոճիրի մր՝ֆ ։ Ամբաստանագրին այս դլուխբ
նեցին անոր գեբադաՀ ութիւնբ : Հագուան ու զինուան կր ներկայացնէ : Ա յս զւլես^ Հ իմն ո լան է թսւխթւսխի չ փաստաթուղթեր ու վրա յ ։
Արաս , իր դիբքբ կանոնաւորելէ ետք ձեռնար տաւորման մասինդ ո լ ՝ բ 1 ՚ չ տեղ մբ կբ կարդանք* 1942 վ՛ ետ բո ւաբ Ղ.եին Հէ՚թ/էր կբ յայտարարէր*–
կեց թնթելոլ Ափխաղներու , Օրացիներու , Աարմա– « Եկն ա ո նա թ ա գ ա ւ ո ր ն Վ ա ն ա ն դ ա յ մ ա ն ո ւ կ ն Ա– Հ Հրեաներ բ պիտի րնաթնթուէւն» : Աւելի վ երթը ,
աաց իներու եւ ուրիշ կո վկա սա՛րն ակ աւ ա զա կա բա սաս յ ի ձիավարելն ունենալով գնշան քաջութեան Ֆրանք ցաւ կբ յա յանէ ր որ չի կրնար մէկ տարիէն
րս յ ազգե բու կողմէ կազմուած՝ ասպատակնեբբ, արիականաւ գարղարեալ գեղու, ընդ որս աոաւել բնաթնթել ամբռղթ «Հ րէ ական ճճին՛» :
որոնք քաթալերուան Հ ա յ ո § ներքին դժտութիւննե– ուրախ եղեւ թագաւորն Վասիլ » :
բէն եւ տկարութիւններէն՝ շարունակ 1լ ի թնէ ին Աբասի յաթորդեց որդին Գազիկ եւ էլ\1Աեց անի ՄԸ ՏՈ՛ԼՈՎ
աւարներով
Հ ա յ կա կան զ աւ առն ե ր ր , կ՚աւերէին ու մինչեւ 1054 թուականբ։ Գագիկ, որ կո չուան է
կբ վերադառնային իրենց լեռներբ ։ նաեւ խռովայոյզ անշուշտ վրայ Հասնոզ տգէտ ԱԾՈՒԽԻ ԽՆԳԻՐԸ նորէն մ աաՀ ո գութ իւն կր
Ասոզիկ կբ պատմէ թէ , այդ գունդերուն Հբ– ներուն պատճառաւ, Է՚Բ^°ԲԲ նման արժանաւորա պատճառէ : 3)րանսա այս ամիս 313.000 թոն ա–
բամ անա տարն էր Ափխազնե բու Բէ ր կամ ք&՚եւգ աս պէս թագաւորեց–, բա լց տաժանելի ժամանակ մբ, նուխ պէւտի ստանար Ո՚ուրի ա րտագր ո ւթենէն ,
թադաւոբբ , որ ամ բա ր տ ա ւան պատգամ մբ ղրկեց ԺԱ * գարու կիսուն , երբ կորնանեցալ Ան ի ի Բագ բա յց սա ա թին երկու շա բաթներու բնթացքին
Աբասին։ ք^եւդաս , իր պատգամին մէթ կբ յայտա րատունեաց շքեղ թագաւորութիւնբ ։ Ոտացաօ՜ է միայն 13.700 թոն , այսինքն Հուկէս
րարէր որ կարս ի մէթ շինան կաէժոզիկէին նաւա– Անին, Յոլնաց ձեռքր մտանուելէն վերթ, կար– առ Հար էւ լրէն ալ պակաս : Բ անաՏլց ո ւ էժ իւննե ր ր կբ
կատիքբ "չփութացնէ մինչեւ որ ինք գալով որոշէ ս ի մեր թ ա դա ւո ր ո ւթիւնր ղ եռ 10 կամ ր ս ա ուրիշ շարունակուին :
ձեւբ ,Աբաս , ա յ դ պատգամ էն վիրաւո րուան՝ մ իա՛ ներու 20 տարի Հաստատուն մնաց ։ -ՀՌԵՆՈՍԸ անթատելու ել Ռա֊բի ձ ք ^ ա ^ 7 ք ^է՜
ցուց Հայկ * գունգեբբ , ինքն ալ անոնց գլուխն ան ԿԻՒՐԵ՚Լ ԽՐԱՏԵԱՆ թաղ գա յնացնելու պաՀ անթբ , որուն վրա յ կբ պնդէ
ցան՝ քալեց թշնամիին դէմ : կուր գետի մօտ մբղ– Ֆրան սա , էբք^բէ*** Հը զբաղեցնէ անգլիական եւ
երբ & * Ա*էՈէ^է1՜սԲ յարձակում կրան ԲԼԼա1ՈէԼ՚> Պ • Իտբն իր պատասխանին մ Էթ յայտնեց թԷ ամ երիկեան կառա վարութիւնն երբ : Ֆ բան սա չոլ–՜
/՚րանբ բաց դաշտ մբ դարձան Էր գեբման գորնա– որ եւ Է կանոն չի կրնար խափանել աշխարՀի կոր– ղեր որ կեղ. բոն ական կառավարութիւն մբ Հաս
կալնե բու Համ ար : հՄ ենք պարտաւոր Էինք կարգ նանում բ ապագայ պատերազմի մբ բնթացքիե , ե՛ տատուի Ղ*երմ ան ի ո յ մ էթ , առանց այս էսն դի րն ե ր ր
մբ զինուորական միթոցներ ձեռք առնելու , ասլա– թէ Հիլլէ ռումբբ պատրաստ բվԼայ գոբ նան ո ւթ եան կարգ աղ ր ել ու հ
Հ ովելոլ Համար Երան ի Հ ագո րդակցութեան ճամ - Համար ։ Ցետ ո յ նանրանալով անգլելռուս յար ա– ՊՈԻԼԿԱՐԻքա ընտրութեանց մասնակցան են
բաներբ եւ պաշտ ր Հասցնելու Համ ար Ո՚ուսիո յ : բերութեանց վրա ք , րսաւ՛ հԱ ^նք կ^ուպենք որ քուէարկուներու 8 6 առ Հա բիւր բ : կառա վար ու
Ա ենք չէինք ուզեր վերաՀաստատել անցեալ քա Ո* ո ւս ե ր բ լիովէ՛ն մ ասնակց ին ա շխարՀ ի գոբնե– թիւնբ շաՀան է 75 առ Հարիւր, ուրիշ խօսքով՝
ղաքականութիւնք ո ր ազդեց ութեան շ ր թան ակն ե– րուն, Հաւասարութեան Հիման վրայ։ .Մենք դէ՚" 276 երեսփոխան ։ Ընդդիմադիրներ բ ձեռնպաՀ
բու կբ բաժնէր է՚րանբ։ // ւս ա ի , երր գերմանական տենք որ Ո՚ուս էւ ո յ ձեռնարկներբ մեզի դէմ ա դ– մնա ցան են ել անվաւեր կբ Հռչակեն պաշտօնա՛
պատերազմ բ վերթացաւ, կ^ուզէինք քաշել մեր զուան չեն ՚– Եւ֊ կզուգենք որ Ո՚ուսիան Հաւատաք կան թի*՜եբբ ։
էլին ո ւո բն ե ր բ եւ առա թին անդամ ս՛ յս 1ս"դէբԲ թէ մեր ձեռնաբկներր իրեն դէմ ուզզուան՝ ^*&5/>> : 3.500.000 ԳԵՐՄԱՆՆԵՐ, որ ոնք ա րտաքս ո ւան
դբէւնք թալթայի ժողովին մէթ։ Այն ատեն որոշում ԳեոԽճիպ վաւփչԱհքՈնԱ դատը են ԼեՀ աստանէն , պէւտի տ ե գա ւո բուին ^եբմ ան ի ո յ
թէ պի
չտբուեցաւ, բայց Ո՚ուսեբը Հաւաստեցին ո. ո լսական եւ անգլիական շրթաննե՛բուն մ էթ : Ջե -
տի վարուին Համաձա յն ԹԷՀ բանի յայտ արա րու խոսլովաքիայէն , Աւսարիալէն եւ Հունդարիայէն
թեան : Փոցտտմէւ ժհզովին մէթ նորէն լուսեցինք « ԿՐ. ՍՏԱՆՁՆԵՄ ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՈՒՈՒԹԻՒՆԸ » արտաքսուան 3.1 50.000 Ղ՛ե րմ աննե բ ալ պիտէւ վւո -
այս Հարցբ , յայտնելով թէ 1լ ուզենք աւելի կա– խւսդրուին Պ-երմ անիո յ ում երիկեան , ռուսական եւ
նուէս քաշել մեր Գ°րքբ յ նոյնէւսկ դաշնագրով (ք ի ւ ր բն պէրկի դաս։ ա վար ութեան • օր բ Հէ ր՜ Հէյր ան սա կան շրթաննե րբ ։ Ուրեմն Համ ա գումար
՚սաՀմանուած– պայմանաժամէն առաթ ( 2 Ա ա ր ւո ) : ման Կէօրինկ յայտարարութիւն մբ յան ձնե ց , որով 6.650.000 տարագիր %
Պ • ք1 տ բն յետոյ բաղձանք յայտնեց որ 1ա • կր ստանձնէ ամէն պատասխանատուութիւն սւ յն Մ– ՆԱՀԱՆԳՆԵՐՈՒՆ մէթ ՀետգՀետէ կբ նա֊
Միութիւնր փարատէ կասկաններբ , արտօնելով բոլոր գորներուն Համար որ կտտարուան են իր լալին գորնադոլլներբ ։ ք*ն քն ա շա րժ ի ա շէս ատ ա
իր ան էւ զ°բքին գ ործ ելու ա զատ ութ իւն բ եւ Հ րաւի– Հ րամ աննե բուն վրա յ. , իբրեւ մ առէ շալ եւ Վ^*բէ*ս ւորներոլ բնդՀ * սէնտիքան Հրամայեց դադբեցնել
րելով աշխաբՀ ի մ ամ ոլլբ որ երթա յ տեսնէ թէ Հրամանատար Ղ֊երմ՚անիոյ օգանաւային ուժեբուն ։ աշխատանքը գո բնաբաններուն մէթ։ Բանթողնե -
ի՛նչ 1լսւնցնի կբ դառնայ Ատրպատականի մէթ։ «Այդ ԳոԲ&ռԲր կատարուեցան մ իա յնեւմիա յն գեր բուն թիւր կբ Հտշու են 200.000, բսա ոմանց 350
ման ժողովուրդին բարօրութեան Համար , ել Հա– Հազար։ Ամէնէն մեձ՝ գորձ՜ագոլլլյ պաաերաղմէն
Հխե ռումթքա Ա։ձաւա(կը մաձայն իմ կողմէ Առաթնոբդին եզան երդումին ; վելվ : ՜^
օ
ք*՛ է ել ես ա յ դ ա ր ա րքն եր ո ւն Համ ար սլա ւո ա ս էս ա֊
նատոլ եմ մ իայն գերմ ան ժ ո զո վո լր դին եւ կրնամ
Երեսփ* ժողովի նոյն նիստին մէթ Պ՝ Իտբն ւլ ատուիլ միայն գերման դատարանի մբ առթեւ, ՄԱՐՍԷՏԼԻ Հ – 3– Գ– ՆՈՐ ՍԵՐՈՒՆԴԻ
խօսեցաւ նաեւ Հ իւլէ ռում րի մ աս ին , էս ո ր մ տաՀ ո– պատ բաստ եմ ամ էն անՀ րաժեշտ տ ե ղե կո ւթ ի ւն ԲԱՑՄԱՆ ՀԱՆԳԷՍԸ
դութիւն յայանելով անոր Հետեւանքներու մասին։ Հաղորդել եւ ամ ր ո ղ թ ճշմարաութիւնբ յայտնել (
Վաբչապետբ , որ զեկուցում կուաար Ուոշինկթբ– առանց ճան չեալո ւ այս ատեանին իրաւասութիւ– Այս կիրակ1՛ 1 25 Նոյեմրեր , ժամը 8^5՛, Տյ11օ
նի էսորՀրդակցութհանց մասին , նոյէնպէո վախեր նր : Բայ՛ց եւ ա յնպէս , ուԺ՜դնօրէն կր մերժեմ սւ լն 1\4յ26ՈՕ<1, 88 ք^.Ա6 յ ՚ ճ ս ե Յ Տ Ո Տ , նախաձեռնութեամբ
յա յան ե ց եւ բացատ րե ց թէ աշէսա րՀ էւ ր յո յս ր գր– ամբաստանսւթէ.ւեներր թէ ոճբադոբնական են ուլն Պ՚՚մոնր , Պոլ/վառ Օաաոյի , Ս էն Լուր, Կաբա ան ի
բան է Միացեալ Աղգերու կազմակերպութեան ւս ր ա րքն ե՛րբ ո րոնց պ ատ աս էս ան տաուու թի ւն բ կ ր եւ Մ՛՛՛րսէյլ քաղաքի խոլմբեբան։ Կը խօսին
վյրայ : Հ֊Հիէ֊էէ ռումբբ վեբթին գիւտն է քանդումի ստանձնեմ ; Կբ մերժեմ նաեւ բնդուն ի լ պատաս Ֆրանս* Երի՛"՛ Ընկերվարականներով կսոմէ
մ եթ սաներուն մ էթ • բա յց կբ վախնանք ո ր ուրիշ խանատուութիւն ր ուրիշներու գոբնան արարքնե Շ1Ս01ՇԸԼԼ1 , Հ • 8 • Գ • Ն՜որ Սերունդի կեգր . վար
նոր , գիւտեր ալ բլլան ։ Ա ենք կհուզենք որ խաղա րս ւն որոնք նանօթ չեն իննի եւ սոր եթէ գիտնա չութեան կողմէ՝ 6 –Ե՚ԼԻԱՋԱՐԵԱՆ։ Գեղարուես .
ղասիրական ել մ ար դաս իրական նպատակներու յի , սլիաի դատապարտէի% ։ աական ճոխ բաժին ել թատերական նեբկայա ՜
Համար դոբնանուին գիտական գիւաեբբ ել պատ կում : Պարեր եւ անակնկալներ : Մուաք 50 ֆր անյշ :
րաստ ենք գիտական Հիմնական տեղեկութիւնն եր Ղ՝ատա բան էւն ն ա էս ա գ ա Հ ր լսեց այս յա յտա բա
լի ո էսան ակե լու ամէն ազգ ի Հ ետ որ ճիշգ նոյն բա– րու թիւնր , առանց որ եւ է ԷսորՀ րղ անութ եան ; ԲԼ6 V6 Լ
նր կ՝բնէ մեզէւ Հետ։ Ոչ մէկ մէւթազգալին կազմա Այս առթիւ դատաւորներ բ յայտնեցին Ֆօն Ո՚իպ–
կերպութիւն , որքան ալ խնամքով Հասաատուան աբնթ րոփի ( արտաքին նախարար ) փա ս տ ա բան ին ՐԱՖՖհ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ
ԲԱայ > էհ էլԲ*հաԲ ,1անոԳ1։Լ » ^(^Է ազդերբ չՀրաժա– թէ մինչեւ երեք շաբաթ չեն կրնար պատասխանել 252 քՆ§. Տէ. Ւ1օոօ^ 1^©էՐՕ: 7քու6տ
ր ին պատերազմէն ել պատերազմ ի սպառնա լի քէն , իր այն խնդրագրին որով 1լոլղէր իբրեւ ՛թլաւ ԴԱՇՆԱԿԱՀԱՐ
իրենց քաղաքականութիւնբ յաթողցնելու Համար։ կանչել կարգ մբ անգլիացի լորտեր։
Երբ Միացեալ Աղգերու կազմ ա կե ր պո ւթ ի ւն ր տա Շաբաթ 24 Նոյեմբեր 1945, ժամը 9 ի ն
՝^Հ^ Ղ*ատավարութեան բնթացքին , ամերիկա
կաւին օրորոցին մ էթ է , իմ աստ ութիւն կրնա՛* յ ցի գնդապետ Ս թ որի պատմեց թէ ինչպէս գտաւ
բլլս*լ աշխար՜Հին յայտնել այնքան քանդիչ զէնքի ե ւ ո ւո ո ւգել ով դասաւորեց Հ արփ ւրաւոր վւաստ ա–
մլէ աքւտսՀղիոեթհա՛ո ււ՚եթհ՚էոր : թուղթնր : «Ալքերիկեան բանա/լին մէթ էլբ գտնուէր 1տրոատոք 0Տքէ–ձՇ0Ո*1»1, 17, 1էս6 Օտաքտաօ - 1 3
Fonds A.R.A.M
Կ%աս խպաքը ու ած՜ ճակատամարտին , ասպատակնեբբ ցիրու՛ցան մաս ն ադէ տ նիբու կազմ ա էլ երպութի ւն մբ որուն
փախան 1 դերի ձգելով Բէրբ զոր Արաս շղթայելով պաշտօնն էր տ եղե կ ո ւթէււններ Հ աւաքել փաստա–
աա աԱՊհաաՆ ժամանակ կարո բերաւ է եւ , իր շինան կաթողիկէն ցուցնելով թոլղթեբոՎ * ա եղե կա դի րնե ր ս վ եւն * : Գեբմ աննե–
րսաւ ՝ « Տ ե ս ց ե ս զ գ ե ղ ե ց կ ա շ է ն ե կ ե ղ ե ց ի դ , զ ի ա յ լ բբլ աՀ ագին վաւե բագի բներ ունէին մասնաւո բ ա ր ֊
Ոչ ւոեսանելՈց ե ս » : Ու Հրամայեց փորել անոր աչ՛ ձանադր ութ իւննե բով որոնք բռնոլեցան Ը"Գ^ *
քերբ։ Յետոյ , անգամ մ բն ալ Հայաստանի վրայ սպայակոյտի կեդրոններու , կառավարական շէն–
Ալոտ իր կաթ զաւակ չոլն են այլով, ^ՐԲ մեռաւ. չյարձակելու պայմանուէ եւ ծ՜անր փրկանքներով քերու, աղա Հանքեր ու մէթ կամ զհանին տակ
929ին կամ 930թ իրեններուն վերադարձուց կուրացան Բէրբ ։ Այս՜ թաղ ո լան , կամ յատկապէս շինոլան պատ եր ու
1 արքայական ժառանգութիւնը պէս, Աբասի ձեռքով « ե ղ ե ւ խ ա ղ ա ղ ո ւ թ ի ւ ն աշ մէթ : Այսպէս , ամբաստանեալ Ռողէնպէբկի թըղ–
ինկաւ, իր եղբօր , որ նախ գինակից եւ. ապա սպա–՛ խ ա ր հ ի ն Հ ա յ ո ց , ղի ե ր ա ր ձ զխոովարս^ր աւա– թակցութիւններբ գտնուեցան կեղն պատի մբ
րապեա եղան– էբ Հ ղ ա կ ս ն » , կլաւելցնէ Ա. Անեցին։ ետին , դղեակի մբ մէթ։ Օդատորմիղի բնդՀ • սպա–
Արաս, Հայոց թագաւս րբ, իրեն կեդրոն բնտ– Արաս, 2 4 տարի թագաւորելէ փերթ մեռաւ յակո յտին դիւանա թո ւղ թե ր բ գտնուեցան պավա–
բեց Վանանդ գաւառբ , եւ. կարս քաղաքբ եղաւ 951 –4ի ատեններբ ։ Անոր որդիներէն երէցբ Ան ի ի բիա կան Ալպեաննե բու զանագան մ ասերուն մ էթ
Հա յո ց մայրաքաղաք։ ԼԱբդէն սպարապետներ ու թագաւս բութիւն բ Հաստատեց եւ Բագրատունեաց եւն . : Ալս ԲՈԼՈԲ նիւթեր բ զտուելով ցուցակա
կեդրոն էր Բագրատունեաց Հիմնադիբ Աշոտի օրե Հմուտ եւ շինարար թագաւորներէն մէկբ եղաւ , գրուեցան , յետոյ փոխադրուեցան էքիւրբնպէրկ ,
րէն սկսեալ) % որ մեզի աւելի նանօթ է Աշոտ Ողորման անունով։ ուր նորէն քննուեցան եւ թարգմանուեցան ։ Այս
Արաս թագաւոր ամ ուր կարս բ աւելի գօ րա Ւ*սկ կրտսեր որդին՝ Ա*ուշեղ մնալով կարս , իբրեւ պէս ւչասալորուեցան եւ լուսանկարուեցան աւելի
ցս ւց բե բդեր ո ։է եւ պտ յ ծ՜ առա ցուց ղւեգեցիկ սլա լա– իր Հօր բ թ ա զա ւո ր ան ի ս տ քազաք , իրեն թագաւո քան 2500 փաստաթուղթեր , որոնց քանի մբ Հ ա–
տովն ոլ կաթողիկէով։ ՛էքինաբարութեան ցայտուն րական անուն եւ ազատ իշէսանութեան ձեւեր պա– րիւբբ միայն պիաէւ ներկայացուին այստեղ։ ՛հա
նկարագիր բ ցոյց կուտայ թէ % Արաս, քաղաքական Հ եց յ բա յց Աշոտ ի Հ ե ղին տ կո ւթ էւ ւն բ չունենալով տարանին յանձն ո լան են շարք մբ վւաստաթուղ–
Հանդարտ վիճակ մբ ունեցաւ , որուն յաջողու եւ անորմ է ան բտման մնա լով Կ ա ր ս ր դարձաւ Հ ա– թեբ իրենց վաւերական թտբդմ անո ւթ իւննե բով,
թեան գլխաւոր պարագաներ բ ՛նախ եղան արաբա՛՛ յ-ռց Բ ՚ մա յ ր տ քա զա ք ։ ինչպէս եւ գեբմ աններէն բնադիբներով։ Պաշտպան
կան տէ րութեան ներքին խառնակումն երբ , յետ ո լ փաս տ ա բաննե ր բ պիտի կրնան կարդալ զանոնք ։
Արաբներու դէմ Պարսիկներու բմրոստացումբ , Ս՛ուշեղ մեռաւ 984/'Տ՛ : Երեն յաթորդեց իր որ Լուսանկարներ պիտի գրուին իրենց տրամադրու
միւս կողմէ Յոյներուն աբշաւանքնեբբ , որոնց դին, Արաս « լ ի հ ա ն ս ա ր ո վ ե ւ ի մ ա ս տ ո ւ ն » որ իշ թեան տակ ։ Ա յս առթիւ դատաւորներուն ն ե ր կա–
գունդերուն կբ Հրամայէին երկու Հայ եղբայր^ խեց 45 տաբի ։ Արաս , էւ ր իշխանութեան երկար յացուեցաւ Հսկայ տախտակ մբ, որ կբ պարսէ
ներ , ԱովՀաննէս ել Գուրգէն , որ Համաձայն տարիներուն ,^ մասնաւոբապէս աւլղուան Ան ի ի դե՛ նաց ի կազմ ակեր պո ւ թեան պա տ կե ր բ , գլուխն բլ–
Լշ Ցտւտի ա ո շ ս ա , ժշթատ 1շտ էշաթտ 1շտ թ1ստ տռշւշոտ ղե ց կո ւթ ե ան ւիտռքբ կազմ ո ւլ Ամ բատ Տ ի եզերա լալով Աո֊աք)*ոբգբ ։
պաամ ութեան , նշանաւոր յաղթ ո ւթ ի լ՛են ե ր տա կա էի գո բներ էն , Հաստատեց կա րգապաՀ ական եւ ^><^ Ամ եր էւ կետն ամ րաստանագի բ բ կ՝Բսէ թէ
րին, Հազարի չափ քաղաքներ եւ բերդեր Հանեցին գա ա տ ր ան ա կան օրէնքնե ր , կատարեց բազմ աթիւ Եւբոպայի 9.600.000 Հրեաներէն 6 0 առ Հաբ իւր ր
Արաբներուն ձեռքէն , Հասնելով մինչեւ ՛Լան ։ շինութիւններ ։ Ասողիկ Հ իա ցում ով կբ խօսի ան ո ր քլորսուած– են ։ 5.700,000 Հրեաներ անՀ ե ա ա ցան են
Աբասի ի շխան ո ւթ ի ւն բ շուտով տա բահ՛ուեցաւ մ աս ին , եւ Ա՝ ալմլա յ դէմ Ղ՚աւիթ կ էւ ւ ր ա պա գա տ ի իրենց բնական շրթաններէն։ «Պատմո ւթիւն ր չէ
իր սաՀմաններուն վյրայ » եւ մինչեւ այգ ատեն ան–՛ օդն ո ւթ եան գտցող Հայ բան ա կին մ էթ Արա ս ի ա ր ձ ան ա դր ան որ եւ է օր ինա կ ւս յս քա ն Հսկ այ ա–
կախ գործող Ա իւնեաց իշխաններն անգամ բե գա « կ ա ր մ ր ա զ գ ե ս տ 7> գունդբ ամէնէն գեղեցիկ ձեւով կան ոճիրի մր՝ֆ ։ Ամբաստանագրին այս դլուխբ
նեցին անոր գեբադաՀ ութիւնբ : Հագուան ու զինուան կր ներկայացնէ : Ա յս զւլես^ Հ իմն ո լան է թսւխթւսխի չ փաստաթուղթեր ու վրա յ ։
Արաս , իր դիբքբ կանոնաւորելէ ետք ձեռնար տաւորման մասինդ ո լ ՝ բ 1 ՚ չ տեղ մբ կբ կարդանք* 1942 վ՛ ետ բո ւաբ Ղ.եին Հէ՚թ/էր կբ յայտարարէր*–
կեց թնթելոլ Ափխաղներու , Օրացիներու , Աարմա– « Եկն ա ո նա թ ա գ ա ւ ո ր ն Վ ա ն ա ն դ ա յ մ ա ն ո ւ կ ն Ա– Հ Հրեաներ բ պիտի րնաթնթուէւն» : Աւելի վ երթը ,
աաց իներու եւ ուրիշ կո վկա սա՛րն ակ աւ ա զա կա բա սաս յ ի ձիավարելն ունենալով գնշան քաջութեան Ֆրանք ցաւ կբ յա յանէ ր որ չի կրնար մէկ տարիէն
րս յ ազգե բու կողմէ կազմուած՝ ասպատակնեբբ, արիականաւ գարղարեալ գեղու, ընդ որս աոաւել բնաթնթել ամբռղթ «Հ րէ ական ճճին՛» :
որոնք քաթալերուան Հ ա յ ո § ներքին դժտութիւննե– ուրախ եղեւ թագաւորն Վասիլ » :
բէն եւ տկարութիւններէն՝ շարունակ 1լ ի թնէ ին Աբասի յաթորդեց որդին Գազիկ եւ էլ\1Աեց անի ՄԸ ՏՈ՛ԼՈՎ
աւարներով
Հ ա յ կա կան զ աւ առն ե ր ր , կ՚աւերէին ու մինչեւ 1054 թուականբ։ Գագիկ, որ կո չուան է
կբ վերադառնային իրենց լեռներբ ։ նաեւ խռովայոյզ անշուշտ վրայ Հասնոզ տգէտ ԱԾՈՒԽԻ ԽՆԳԻՐԸ նորէն մ աաՀ ո գութ իւն կր
Ասոզիկ կբ պատմէ թէ , այդ գունդերուն Հբ– ներուն պատճառաւ, Է՚Բ^°ԲԲ նման արժանաւորա պատճառէ : 3)րանսա այս ամիս 313.000 թոն ա–
բամ անա տարն էր Ափխազնե բու Բէ ր կամ ք&՚եւգ աս պէս թագաւորեց–, բա լց տաժանելի ժամանակ մբ, նուխ պէւտի ստանար Ո՚ուրի ա րտագր ո ւթենէն ,
թադաւոբբ , որ ամ բա ր տ ա ւան պատգամ մբ ղրկեց ԺԱ * գարու կիսուն , երբ կորնանեցալ Ան ի ի Բագ բա յց սա ա թին երկու շա բաթներու բնթացքին
Աբասին։ ք^եւդաս , իր պատգամին մէթ կբ յայտա րատունեաց շքեղ թագաւորութիւնբ ։ Ոտացաօ՜ է միայն 13.700 թոն , այսինքն Հուկէս
րարէր որ կարս ի մէթ շինան կաէժոզիկէին նաւա– Անին, Յոլնաց ձեռքր մտանուելէն վերթ, կար– առ Հար էւ լրէն ալ պակաս : Բ անաՏլց ո ւ էժ իւննե ր ր կբ
կատիքբ "չփութացնէ մինչեւ որ ինք գալով որոշէ ս ի մեր թ ա դա ւո ր ո ւթիւնր ղ եռ 10 կամ ր ս ա ուրիշ շարունակուին :
ձեւբ ,Աբաս , ա յ դ պատգամ էն վիրաւո րուան՝ մ իա՛ ներու 20 տարի Հաստատուն մնաց ։ -ՀՌԵՆՈՍԸ անթատելու ել Ռա֊բի ձ ք ^ ա ^ 7 ք ^է՜
ցուց Հայկ * գունգեբբ , ինքն ալ անոնց գլուխն ան ԿԻՒՐԵ՚Լ ԽՐԱՏԵԱՆ թաղ գա յնացնելու պաՀ անթբ , որուն վրա յ կբ պնդէ
ցան՝ քալեց թշնամիին դէմ : կուր գետի մօտ մբղ– Ֆրան սա , էբք^բէ*** Հը զբաղեցնէ անգլիական եւ
երբ & * Ա*էՈէ^է1՜սԲ յարձակում կրան ԲԼԼա1ՈէԼ՚> Պ • Իտբն իր պատասխանին մ Էթ յայտնեց թԷ ամ երիկեան կառա վարութիւնն երբ : Ֆ բան սա չոլ–՜
/՚րանբ բաց դաշտ մբ դարձան Էր գեբման գորնա– որ եւ Է կանոն չի կրնար խափանել աշխարՀի կոր– ղեր որ կեղ. բոն ական կառավարութիւն մբ Հաս
կալնե բու Համ ար : հՄ ենք պարտաւոր Էինք կարգ նանում բ ապագայ պատերազմի մբ բնթացքիե , ե՛ տատուի Ղ*երմ ան ի ո յ մ էթ , առանց այս էսն դի րն ե ր ր
մբ զինուորական միթոցներ ձեռք առնելու , ասլա– թէ Հիլլէ ռումբբ պատրաստ բվԼայ գոբ նան ո ւթ եան կարգ աղ ր ել ու հ
Հ ովելոլ Համար Երան ի Հ ագո րդակցութեան ճամ - Համար ։ Ցետ ո յ նանրանալով անգլելռուս յար ա– ՊՈԻԼԿԱՐԻքա ընտրութեանց մասնակցան են
բաներբ եւ պաշտ ր Հասցնելու Համ ար Ո՚ուսիո յ : բերութեանց վրա ք , րսաւ՛ հԱ ^նք կ^ուպենք որ քուէարկուներու 8 6 առ Հա բիւր բ : կառա վար ու
Ա ենք չէինք ուզեր վերաՀաստատել անցեալ քա Ո* ո ւս ե ր բ լիովէ՛ն մ ասնակց ին ա շխարՀ ի գոբնե– թիւնբ շաՀան է 75 առ Հարիւր, ուրիշ խօսքով՝
ղաքականութիւնք ո ր ազդեց ութեան շ ր թան ակն ե– րուն, Հաւասարութեան Հիման վրայ։ .Մենք դէ՚" 276 երեսփոխան ։ Ընդդիմադիրներ բ ձեռնպաՀ
բու կբ բաժնէր է՚րանբ։ // ւս ա ի , երր գերմանական տենք որ Ո՚ուս էւ ո յ ձեռնարկներբ մեզի դէմ ա դ– մնա ցան են ել անվաւեր կբ Հռչակեն պաշտօնա՛
պատերազմ բ վերթացաւ, կ^ուզէինք քաշել մեր զուան չեն ՚– Եւ֊ կզուգենք որ Ո՚ուսիան Հաւատաք կան թի*՜եբբ ։
էլին ո ւո բն ե ր բ եւ առա թին անդամ ս՛ յս 1ս"դէբԲ թէ մեր ձեռնաբկներր իրեն դէմ ուզզուան՝ ^*&5/>> : 3.500.000 ԳԵՐՄԱՆՆԵՐ, որ ոնք ա րտաքս ո ւան
դբէւնք թալթայի ժողովին մէթ։ Այն ատեն որոշում ԳեոԽճիպ վաւփչԱհքՈնԱ դատը են ԼեՀ աստանէն , պէւտի տ ե գա ւո բուին ^եբմ ան ի ո յ
թէ պի
չտբուեցաւ, բայց Ո՚ուսեբը Հաւաստեցին ո. ո լսական եւ անգլիական շրթաննե՛բուն մ էթ : Ջե -
տի վարուին Համաձա յն ԹԷՀ բանի յայտ արա րու խոսլովաքիայէն , Աւսարիալէն եւ Հունդարիայէն
թեան : Փոցտտմէւ ժհզովին մէթ նորէն լուսեցինք « ԿՐ. ՍՏԱՆՁՆԵՄ ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՈՒՈՒԹԻՒՆԸ » արտաքսուան 3.1 50.000 Ղ՛ե րմ աննե բ ալ պիտէւ վւո -
այս Հարցբ , յայտնելով թէ 1լ ուզենք աւելի կա– խւսդրուին Պ-երմ անիո յ ում երիկեան , ռուսական եւ
նուէս քաշել մեր Գ°րքբ յ նոյնէւսկ դաշնագրով (ք ի ւ ր բն պէրկի դաս։ ա վար ութեան • օր բ Հէ ր՜ Հէյր ան սա կան շրթաննե րբ ։ Ուրեմն Համ ա գումար
՚սաՀմանուած– պայմանաժամէն առաթ ( 2 Ա ա ր ւո ) : ման Կէօրինկ յայտարարութիւն մբ յան ձնե ց , որով 6.650.000 տարագիր %
Պ • ք1 տ բն յետոյ բաղձանք յայտնեց որ 1ա • կր ստանձնէ ամէն պատասխանատուութիւն սւ յն Մ– ՆԱՀԱՆԳՆԵՐՈՒՆ մէթ ՀետգՀետէ կբ նա֊
Միութիւնր փարատէ կասկաններբ , արտօնելով բոլոր գորներուն Համար որ կտտարուան են իր լալին գորնադոլլներբ ։ ք*ն քն ա շա րժ ի ա շէս ատ ա
իր ան էւ զ°բքին գ ործ ելու ա զատ ութ իւն բ եւ Հ րաւի– Հ րամ աննե բուն վրա յ. , իբրեւ մ առէ շալ եւ Վ^*բէ*ս ւորներոլ բնդՀ * սէնտիքան Հրամայեց դադբեցնել
րելով աշխաբՀ ի մ ամ ոլլբ որ երթա յ տեսնէ թէ Հրամանատար Ղ֊երմ՚անիոյ օգանաւային ուժեբուն ։ աշխատանքը գո բնաբաններուն մէթ։ Բանթողնե -
ի՛նչ 1լսւնցնի կբ դառնայ Ատրպատականի մէթ։ «Այդ ԳոԲ&ռԲր կատարուեցան մ իա յնեւմիա յն գեր բուն թիւր կբ Հտշու են 200.000, բսա ոմանց 350
ման ժողովուրդին բարօրութեան Համար , ել Հա– Հազար։ Ամէնէն մեձ՝ գորձ՜ագոլլլյ պաաերաղմէն
Հխե ռումթքա Ա։ձաւա(կը մաձայն իմ կողմէ Առաթնոբդին եզան երդումին ; վելվ : ՜^
օ
ք*՛ է ել ես ա յ դ ա ր ա րքն եր ո ւն Համ ար սլա ւո ա ս էս ա֊
նատոլ եմ մ իայն գերմ ան ժ ո զո վո լր դին եւ կրնամ
Երեսփ* ժողովի նոյն նիստին մէթ Պ՝ Իտբն ւլ ատուիլ միայն գերման դատարանի մբ առթեւ, ՄԱՐՍԷՏԼԻ Հ – 3– Գ– ՆՈՐ ՍԵՐՈՒՆԴԻ
խօսեցաւ նաեւ Հ իւլէ ռում րի մ աս ին , էս ո ր մ տաՀ ո– պատ բաստ եմ ամ էն անՀ րաժեշտ տ ե ղե կո ւթ ի ւն ԲԱՑՄԱՆ ՀԱՆԳԷՍԸ
դութիւն յայանելով անոր Հետեւանքներու մասին։ Հաղորդել եւ ամ ր ո ղ թ ճշմարաութիւնբ յայտնել (
Վաբչապետբ , որ զեկուցում կուաար Ուոշինկթբ– առանց ճան չեալո ւ այս ատեանին իրաւասութիւ– Այս կիրակ1՛ 1 25 Նոյեմրեր , ժամը 8^5՛, Տյ11օ
նի էսորՀրդակցութհանց մասին , նոյէնպէո վախեր նր : Բայ՛ց եւ ա յնպէս , ուԺ՜դնօրէն կր մերժեմ սւ լն 1\4յ26ՈՕ<1, 88 ք^.Ա6 յ ՚ ճ ս ե Յ Տ Ո Տ , նախաձեռնութեամբ
յա յան ե ց եւ բացատ րե ց թէ աշէսա րՀ էւ ր յո յս ր գր– ամբաստանսւթէ.ւեներր թէ ոճբադոբնական են ուլն Պ՚՚մոնր , Պոլ/վառ Օաաոյի , Ս էն Լուր, Կաբա ան ի
բան է Միացեալ Աղգերու կազմակերպութեան ւս ր ա րքն ե՛րբ ո րոնց պ ատ աս էս ան տաուու թի ւն բ կ ր եւ Մ՛՛՛րսէյլ քաղաքի խոլմբեբան։ Կը խօսին
վյրայ : Հ֊Հիէ֊էէ ռումբբ վեբթին գիւտն է քանդումի ստանձնեմ ; Կբ մերժեմ նաեւ բնդուն ի լ պատաս Ֆրանս* Երի՛"՛ Ընկերվարականներով կսոմէ
մ եթ սաներուն մ էթ • բա յց կբ վախնանք ո ր ուրիշ խանատուութիւն ր ուրիշներու գոբնան արարքնե Շ1Ս01ՇԸԼԼ1 , Հ • 8 • Գ • Ն՜որ Սերունդի կեգր . վար
նոր , գիւտեր ալ բլլան ։ Ա ենք կհուզենք որ խաղա րս ւն որոնք նանօթ չեն իննի եւ սոր եթէ գիտնա չութեան կողմէ՝ 6 –Ե՚ԼԻԱՋԱՐԵԱՆ։ Գեղարուես .
ղասիրական ել մ ար դաս իրական նպատակներու յի , սլիաի դատապարտէի% ։ աական ճոխ բաժին ել թատերական նեբկայա ՜
Համար դոբնանուին գիտական գիւաեբբ ել պատ կում : Պարեր եւ անակնկալներ : Մուաք 50 ֆր անյշ :
րաստ ենք գիտական Հիմնական տեղեկութիւնն եր Ղ՝ատա բան էւն ն ա էս ա գ ա Հ ր լսեց այս յա յտա բա
լի ո էսան ակե լու ամէն ազգ ի Հ ետ որ ճիշգ նոյն բա– րու թիւնր , առանց որ եւ է ԷսորՀ րղ անութ եան ; ԲԼ6 V6 Լ
նր կ՝բնէ մեզէւ Հետ։ Ոչ մէկ մէւթազգալին կազմա Այս առթիւ դատաւորներ բ յայտնեցին Ֆօն Ո՚իպ–
կերպութիւն , որքան ալ խնամքով Հասաատուան աբնթ րոփի ( արտաքին նախարար ) փա ս տ ա բան ին ՐԱՖՖհ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ
ԲԱայ > էհ էլԲ*հաԲ ,1անոԳ1։Լ » ^(^Է ազդերբ չՀրաժա– թէ մինչեւ երեք շաբաթ չեն կրնար պատասխանել 252 քՆ§. Տէ. Ւ1օոօ^ 1^©էՐՕ: 7քու6տ
ր ին պատերազմէն ել պատերազմ ի սպառնա լի քէն , իր այն խնդրագրին որով 1լոլղէր իբրեւ ՛թլաւ ԴԱՇՆԱԿԱՀԱՐ
իրենց քաղաքականութիւնբ յաթողցնելու Համար։ կանչել կարգ մբ անգլիացի լորտեր։
Երբ Միացեալ Աղգերու կազմ ա կե ր պո ւթ ի ւն ր տա Շաբաթ 24 Նոյեմբեր 1945, ժամը 9 ի ն
՝^Հ^ Ղ*ատավարութեան բնթացքին , ամերիկա
կաւին օրորոցին մ էթ է , իմ աստ ութիւն կրնա՛* յ ցի գնդապետ Ս թ որի պատմեց թէ ինչպէս գտաւ
բլլս*լ աշխար՜Հին յայտնել այնքան քանդիչ զէնքի ե ւ ո ւո ո ւգել ով դասաւորեց Հ արփ ւրաւոր վւաստ ա–
մլէ աքւտսՀղիոեթհա՛ո ււ՚եթհ՚էոր : թուղթնր : «Ալքերիկեան բանա/լին մէթ էլբ գտնուէր 1տրոատոք 0Տքէ–ձՇ0Ո*1»1, 17, 1էս6 Օտաքտաօ - 1 3
Fonds A.R.A.M