Page 138 - ARM_19-1945_03
P. 138
8ԱՌԱՀ
մարդիկ են, որոնք Հ անգէս են բերած՝ ներքին մեծ Տհսիևի ազատագոււթևաԱ
ուժ, աշխատանքի Հերոսութիւն եւ ճշմարիտ ԹՒԲԱՀԱ8 ԴԱՏԻՆ
մարդկութիւն ։ տաբէդա^ը ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹԵԱՆ ՀԱՄԱՐ
Պատերազմի շրջանին սովետաՀա յ արձակը 0
Հ*
Հարստացած է նոր գրողներու. գործերով,
Մ կրտիչեան , Վ . Անանեան , Վ . )սե չումեան ։ Տկա՚՚ե, 4 Սեպտ. (–յառաջ) Աշխարհաւեր Վք՚էՆԷՆ պա տա Հա կան թղթակից մը, Վ* Հո–
Զեկուսանողբ այս առթիւ ջերմապէս կը գնա– պատերաղմի յայտարարութեան թուականէն ճիշգ վիւեան կը դրէ թէ Օգոստոս ՅՕին ժոգով դում տր
Հատէ Գ . Գեմիրճեանի պատմավէպը , «Վաբգա - մեց տարի վերչՀ, 2 Սեպտեմբերի կիրակին , խրախ ուելով , ընար ո ւե ցաւ ինը Հ ոգինոց յանձնախումբ
նանք» - ոբ կը նկարագրէ Հայ ժողովուրդի սլա յ քա ճանքի եւ ոգեւորութեան օր մր եղաւ Տէ"ինի Հա՛ մը , որ կր բաղկանա յ Հետեւեալ անգամնե րէն • -
րը պարսիկ բռնապեաութեան գէմ, Ե •* գարուն , մար : Եր ազատագրութեան առածին տարեղար ձն Աիմոնեան Մեսբոպ, Մ կրեան Յակոբ, ք&ա -
գլխաւորութեամբ Վաբգան Աամի կոն եան ի տ «Այս էր եւ Գիմ ազ ր ա կան $ ա կա ա ր ձեռք ձեռքի տեղա դէ ո սեան /»իւզանդ , Հովիւեան Վա Հ ան , Ջուլլէ բ -
երկի աբմէքբ այն է որ կրօնական կեղեւի միջից կան իշխանութեանց , ընկեըվարականնեբու , Հա - եան Վաբգան ,. ՀԼաքարեան Արտաշէս , Ալթունեան
եր ելան բերելով մ ո ղհ վբ գա կան շարժմ ան Հասա– մ ւս յնավա րնե բու է բանուորական սէնտիքաներու Մամբբէ, Ջօպո յեան Մարտիրոս , Աանճեան Նա զա
րակա - քաղաքական բՈ վան գա կո ւթիւնբ Հեղի - եւ զինուո րական զանազան միա թեանց ջանք չէ բ րկ թ ; $ ան ձն ա խ ո ւմ րը մասնաւոր բանաձեւով մբ կբ
նակն ստեղծել է գրական մեծածաւալ մի երկ, իւն ա յած սւբժանավա յել կե րպով տօնելու զա յն ։ պաՀանջէ վերարծարծել Հայկ՛ Գատբ , Թ ր քա Հ ա -
ոբին վիճակուած է արմանի տեղ գրաւել պատմա Հյ ա ր ա թ իրիկուն ժ՜ ո ղո վ ր ղա յ ին պարաՀ անդէս յաստանի Հ ողեր բ մ իացնել . Հա յաստանի , Հ ա–
կան բնտիբ վէպեր ի շարքում» ։ սա բ քո ւած էր • ի"կ ԿԻրաԿի թավւոբ մը տեղի պիտի մաձայն Ուիլսբնի ծրադրին, Գերմանիան պատաս
եոբ լոյս տեսած է նաեւ Ս ՛ո Լ էի ա ն Զ°րեանի ունենար - որուն Հ բաւի բո ւած էին Հայ Կամ • եւ խանատու նկատել 1 9 1 4 -1 8^ ջարդերուն , պաՀան–
պատմական վէպբ , Հ^Պապ թագաւոր» , ուր Հեղի Մարտիկներու Միութիւնը եւ 1939 45ի Հայ քիազ. ջել անՀ ամ աբ զո Հերու արեան ղ ինբ , շարժուն եւ
նակը կը պատկերացնէ « Եր ի տա սա ր զ Պապ թագա միկներու նորակազմ կազմ ակեր պո ւթիւնբ ; անշարժ գոյքերու Հատուցում բ , ապօրինի Հռչա՛
ւորին պայքարը այն նուաճողական , ձուլող քաղա Առաւ օտուն , արտակարգ եռուզեռ մբ կը նըշ– կել Լոզանի մ էջ տ ր ուած որո շումներբ Հա յերու
քականութեան գէմ որ մղում էին Հայաստանի մարուէր (իան~(/*ոռէսի պոզոտային վրայ։ Շատեր մասին եւն . ; ք*անաձեւը ըն գուն ո լած է մեծ խան–
պետականութիւնն ու կուլտուրան Լմշակո յթ) կ ուղղուէին որոշուած Հաւաքավայրբ։ Հայ ո ազ - ղավառութեամր :
ՐՐլ նկրտող Հ ար ե ւ անն երբ ՝ Պարսկաստանն ՛ու միկներ եւս , երէց թէ երիտասարդ , իւ մ բովին
Բիւզանգիան» ։ Զեկուցանողը ա յս գործն ալ կը կ՝ ո ւղղո ւէ ին դէպի ժամ ագբավա յր ։ Տ աճա խ սովո
գտնէ շատ գնաՀ ատելի , « զ ա ս ա կ ա ր գ ա յին Փոխ - րութիւն է յիչել մեր անճշգ ապա Հ ոլթիւնը . սա - նուկին զօր • Մ էք Աբիէըրի յաղթական մ ուաքին
յա բա բեբութիւննեբ ի ճշմ ար տաց ի նկարագրոլ - կա յն այս անդամ մեր իւ ում բերն էին ոբ յարգեցին առթիւ , հավանի արտաքին նախարարբ Հետեւեալ
թեամբ, մարդկային բնաւո բ ո ւթիւննե բ ի եւ տի ժամադրութիւնը։ Հ^՚ամ մբ վերջ միայն Հոն Հասաւ յա յա ա ր ա բ ո ւ թ ի ւնն բբաւ , մ եծ զարմ անք պատճա–
պերի կերաման բարձր վա լ։ ոչ ե ա ո ւթ ե ա մ բ » : կազմակերպիչ յանձն ա իւո ւմ՛ բբ եւ անմիջապկս ռելով « Չ^ին ո ւո ր ա կան կառավարութիւն պիաի
Պատմական վէպ մբ դրած է նաեւ ՛Ատիրի Զար– լծո ւեցաւ թավա ո րի կազմ ա կե բ պո ւ մ ին ։ Ընկեր Փ ի– չՀ ասա ատ ո ւի թափոնի մէջ՛. Գա շն ա կ ի ցն ե ր բ առա–
հան. 7 ՀձԱրա Գեղեցիկ» , պա ամա - դիցաբանական լոս , ծխամորճը բերնին , լայն ու գոՀուեակ ժպի ջաբկներ պիտի ներկայացնեն , որոնք լիովին պի
ողբերգութիւն մբ, Հորի մէջ բանաստեղծը մեծ տով իբ խումբբ կը դիտէր։ Տովսէվւ Ձավուշ, ա– տի գործադրուին» ։
վաբպետութեամբ պատկերում է Հայ պետակա ռոյդ կեցուածքով Հայկ* եռագոյնը պինդ գրկած , ՚&ափոնի անձն աւո ր ա իժ եան պա շտօն ա դի բ ր ,
նութեան ծնունդը. Ուրար աո ւի պ ե ա ո ւթե ան ու Ղ 1՚°ւա ^.Ւ Բ Ի ԻԲ անխախտ Հաւատքով , անՀամըեր Մի քաւս ո յին ստո րագրութեամ բ , Ամ ե ր ի կա փոխա–
կուլտուրայի Հիման վրայ՝» տ՛; կը ս սլա ս էր մեկնումի պաՀուն; կարծես այդ բո– դրուելով յանձնուեցալ նախագաՀ Թրու մրնի :
^նաՀատելի նուաճումներ կատարուած են նաեւ պ կ ի ն երիտասարդական աւիւն մբ կը Հոսէր իբ ե– Ամ երիկեան թեր իԺ եր բ կբ գրեն թէ խում բ մ բ
հայկական թատրերգութեան ասպարէզին մէջ ։ րսւկներուն մէՓ ։ ՝^իչ անդին , նորակազմ քհազմիկ–* սՀավանցի մոլեռանդ սպաներ գալ մբ սարքելով ,
ներու Ա իութեան նախագաՀ բ , տենդագին եւ փ ո լ – ս պանն ած են այն ղօրավարբ որ անթելով պիտի
Վերջին տարիներս բեմագրուած են Գ • Ղ՝եմ իր թաջան , աջ ու ձախ Հրամաններ կ՚արձակէր , իբ Հաղորդէր կայսեր ան ձն ա տ բ ո ւթ եան Հրամ անը ;
ճեանի յ Ն . Զար եան ի , Տ * Հաիսում եան ի , Ա . Գուլ– խումբը կարզի բերելու մտաՀ ոգութեամբ ։ կազ - Ասոր վ բա յ մկ կ օր ուշացաւ յա յ տ ա ր ա ր ո ւթ ի ւն բ ;
լակեանի , Վ* Վաղարշեանի եւ Արաքսմանի նոբ դուր ի շ կբ ւոեսաբանբ ոբ պաՀ մբ մեզ կը փոխա - Դաւադիրներէն ոմանք անձնասպան եղած են :
խ ա դ ե բ բ % Նշանակալից կբ Համարուի Վ * Վաղարշ գրէր մեր Հայրենի երկիրը։ Ամ՛ ե ր ի կա ց ին ե ր բ դրա քանն ո լ իժ իւն Հաստատէ–
եանի ճՎանքաձոր» տրամ ան որ կը ներկա յացնէ ցին ճավան ի մ՝ է 9 եւ Հ ս կ ո ղո ւ թ ե ան տակ առին
կոլտնտեսական գի*֊գը պատերազմ ի օրերուն % Վերջապէս թափօրը յառս՚ջ շարժեցաւ , ֆան -
ֆառին ուղեկցութեամ բ : Ա եր երկու խում բերը ղոլրոցներբ ;
մնացին ֆրանսական խ ո ւմ բե ր ո ւն միջեւ ; Գերինե
Ռուսէդ կը պաձաԱչևԱ րու իւ ո ւմ րին մեծ մասր Հայեր էին։ ԵԹՈՎ.ՊԻՈ8 կայսբբ ամերիկեան բնկերու -
Ամ բողջ պո ղո ա ա յին երկա յնքբ Հ եաաքրքիբ - թեան մբ յան ձնեց քա ր ի լզի բոլոր Հ անքեբու շա–
խ՚եԱց քաղաքացի.Աեդ նե բու բազմ՛ութիւն մ ը ւ Տուներէն եւ խանութնե - Հ ագո րծո ւմ բ , ^>0 տարուան Համար ւ
րէն ֆրանսական աղգա յին ԳԲ°չբ կը ծածանէր ;
Զ°Ր • ^ոԼիքոէ1է էՕ * Միութեան Հայրենադարձի Ամ էն կոզմ է ժպիտներ ու խանդավառ ծափեր ; ՀԱՅ ՄՈՐՄՈՆ ՆԱՀԱՊԵՏ ՄԸ
հանձնաժողովին նա խազ աՀբ , գանգատեցաւ իժէ Ամէնուն ակնարկը , կամա յ թէ ակամայ, կը յա
Գե րմանիո յ անգլիական եւ ամ երիկեան շրջանն ե - ռէր գէպի Հայկ, եռագոյնը, որ պճնուած ոսկեթել
բու զին ո ւո բա կան ի շխ ան ո ւթ ի ւնն ե ր բ արգելքներ տառերով, վեր ի վեր կբ ծածանէ բ թումբերու Լոս Անճէլէսի Հիւանդանոցներէն մէկուն մէջ,
կը յաբուցանեն , խո բՀ բ գ ա յին քաղաքացիներու աս.ջեւկ ն , ֆբանս . ԳԲ°ձին Հետ, նոյնքան Հպարտ. կաթուածի Հետեւանքով վաիսճանեցաւ Նշան ի–
վերադարձին գէմ X Զօբավաբբ անցեալ Յունիսին 1ւ վառ գոյներով վայելուչ ;Աֆրանսացիներոլ շըրթ՜ ր ինե ան , 86 տարեկան ;
ալ գանգատած էր թէ Անգլիացիները գէշ կբ վար՛* ներուն վյրայ կը դրոշմուէր «Լ.6Տ &ՈՈ&աՇՈ$»բ ,զաբ– Նշան Շիրինեան այն առաջին Հայերէն էր ,
•ո լին ացատա գբւ յծ 7 բՈ –ն Հետ , մեւաաակռ՝ո՝սւշղա 1՚ մ ան քի ո ւ գն ա Հ ա տ ո ւթ ե ան ար տա յա յտ ո ւթիւննե - որոնք աւելի քան կէս գաբ առաջ բաժնուելով Հայ
բեն ղանոնք
վա յ բեր ո ւ մ էջ կբ տեղաւո բով ՚. ք^ացի մեր եռագոյնէն - աշքի կը զարնէին Աւետարանական եկեղեցիէն , կ* Պոլսոյ մէջ ռն -
ցնեն անոնց վե բ ա գա ր ձ բ ; (Լ յս անղամ , յա յտա բա նաեւ Հայ Ո* աղ մի կներու նո րակազմԱիութեան ցու– ղունեցին Մորմոնութիւնը, Ամերիկա յէն Հասած
րութի ւն մբ ուղղելով Մ ոսկուա յի գործակալս լ - ցատախաակբ եւ մանաւանդ ծագկեփունջբ ամէ– Մորմոն միսիոնարութեան միջոցաւ։ Հքիբինեան
թեան , զօր • ^ ո լի քով ըսաւ թէ անգլեւամ եր իկեան նկն նե բ 1լա յանա լին ու խոշորը ; ա յգ օրերուն Մ որմ ոն մ ի ս ի ոնա ր ո լի) ե ան օժանգա -
ի շխանու թ իւննե բ ր թո յլ չեն տար ոբ իէորՀրդային , կա բ գ ա պաՀ եւ Հսլաբտ կութեամ բ ամ բողջ գե բղա սա ան ով Ամ եբիկա փո
Ա եր խում բերը , որ քիչ վերջ կբ Հասնէր կբ խա գբ ո ւե լո վ , 50 տարիներէ աւելի Հ ա ս տ ա տ ո ւած
պաշտօնեաներբ մտնեն ռուս գերիներու եւ աքսո Հեաեւէր թափորին յ ո ւշա ր ձան ին առջեւ : Ան էր Եութայի
ծանք՛ իժ Զ/՛՛՛ու որին Աոլիժ Լէյք Աիթի քաղաքբ, ուր կայ
րականներու կայանները ք թէ ՀՀգերմ՜անական ծա
Ա որմոննեբոլ նշանաւոր տաճար բ եւ նաՀ անդր
ռա յո ւթե ան մէջ գան ու ած ֆաշական տարրերու
՚Իրօշակի րնե րբ կբ աիութան ա ո ա Փ ^ կբ զետեղ ծանօթ է իբրեւ Աորմոն նա Հ անգ մր Ամերիկայի
մնացորգներբ քա բոզութ իւննե ր կը կատարեն խոր– ֊
ուին ծաղկեփունջե ր բ եւ կբ կա բ գ ա ց ուի Տ է սինի պատմութեան մէջ ;
Հ բ գ ա յին քաղաքացիներուն մ էջ , ոբպէսզի արգի~
սլաւոերազմի զոՀերոլ ցանկբ : Վայրկեան մբ եր -
լեն անոնց վերադարձը» % Անիկա Մորմոն տաճարի մէջ իբ յատնաբերած
կիւղահ լռութիւն անոնց յիշատակին Համար ; Այգ
ա շխ ա տ անքն ե ր ո ւ ինչպէս նաեւ ի ր դաւանանքին
ճՆիւ Եոբք Հէրըլտ» այս առթիւ պրպտումնեբ ցանկին մէջ կային երեք Հայ ղոՀե՚բ , որոնց մին՝
կա ա ա ր ած ըլլալով ան գլե ւամ ե բ ի կե ան զինուո բա - տարաբախտ կարապետ Տէր Պօզոսեանը ; Գժբախ– իբրեւ Հաւատաւոր Հետեւորդ մը բարձրացած էր
կան շրջանակներս ւ մէջ, գիտել կուտայ թէ անոնք տաբւս ր սիսալ կարդացին այգ անուններբ, Հազիւ, ե՛՛րիցութեան– աստիճանի ( եպիսկոպոս^ : Թաբգմա–
Համոզուած են որ (հուսե ր ր Կէփէոլի (Նախկին Չե կաբելի եղաւ Տէր Պօղոսեանի անուն բ զաաորո շել , նած է Հայերէնի մորմոն դաւանանքի վերաբերող
կան) գործակալներ կր ղրկեն իբրեւ Հա յ բեն ադար- իսկ մնացեալ երկուքին ինքնոլթիւնբ մնաց ան ո - գիբքեբ , ինչպէս օրինակ՝ «.Գիրք Մորմոնի» եւ
ր եւ
ձի պաշտօնեաներ եւ էլօգտուին կացութեան խառ բոշ : Տ եաո յ ա բա ասան ո ւե ցան ամ փոփ ճառեր եւ «8«– յտնութիւն ճ ՚ ՚ ղ ե ֆ Ա մ ի թ ի» : Ա եծաՀաաո
նակութենէն , ձերբակալելու Համար քՕ . Մ ի ո ւ - Հանդէսը պաշտօնապէս վւակուած յայտաբարուե– փա ո ա կա զմ են այս երկու գի րքե բ ր ինչպ է ս նաեւ
թեան վազեմ ի թշնամիներէն շաաեբբ , Թրոց *ք. լով Ժողովուրդը ցբուեցաւ X Գ ՛Պ • մեծածախս եղած է անոնց Հրատարակութիւնը
քիականներ , Սպիտակ քիուսեբ , ցարականներ եւն հ Հայերէն լեղուով; Ասոնցմէ դուրս կան նաեւ՝ իր
Ալս պարագան իմ անալով , շատ մ բ զերիներ եւ թարգմանութեամբ՝ նոյն դաւանանքին վերաբե՛
աքսորականներ Դաշնակիցներու պաշտպանու ճաւխմւի (բ՚ասււմր րող քանի մբ տետրակներ ալ։ Այս բոլորին Համար
Մորմոն
թեան դիմած են ւ Այս փափուկ Հարցի մասին քա՛ անիկա վայելած է բարձր պատիւներ
ղաքականութիւն չէ ճշդուած եւ ղիքնու ո րական իշ– հաստատ ո ւթեան մ էի
իսանութեան պ ա շտ օն ե ան ե ր բ խնդի ր բ ձեռք առնե Զ°1՛ • Մէբ Արթըբ Թ ՚ ՚ ք ի օ մտաւ շաբաթ առ - Հանդս ւ ցեալբ Ա ե բաստ ի ո յ նաՀ անգ էն էր ,
լով, երբեմն ջանացած են այդպիսի անձերը Հեռու աու , ս ա ո լա րա թիւ բանակի մ ր ւլ լ ու խն . անցահ : սակայն կբ պաամէբ ոբ իբ նախաՀայբեբը ամենա
պաՀել ո ուսւսկան ձեռքերէն ; Զ,°բանցքբ տեղի ունեցաւ կուլս՛ պալատին մօտ , հին ժամանակնեբէ ի վեր Հոն գաղթած էին Հարա
բււնելով Հ ինղ քի լոմ ե թ ր տ ա ր ած ո ւթ ի ւն մը Թ" ՜ կաս տանէն տ
Այս տեդեկուիժ իլ՚ենե րէ ն վերջ^ ամերիկեան ք ի " յ ի զլխաւոր պողոտաներուն ՚//,ա7 ։ առթիւ
թերթբ կր գրէ թէ զոր ՚ Կ ո լիքով իր յայտարարու պա բ ղո ւե ց ա ւ Մ • ՆաՀ անզնե բու պատմական դրօ ԱԼՖՈՐՎԻԼ— Ազգ. ԸնգՀ. Միութեան (Հ.
՛թեան մէջ մասնաւորապէս յիշած է որ <Հ.Ա պիտակ շը : Ամ ե բ ի կաց ինե բ բ 18 զօրաբաժին տրամադրած Ա • ճ–) Սվֆորվիլի մասնաճիւղը կաղմակերպաՆ է
(հուս մբ, Մ իթքովիչ ւ ի՛մ բակի մ բ գլուխն անցած՝ են թափոնի գրաւմ ան , առանց Հ ա շո ւե լո ւ օդազօր– Հրապարակային մեհ ժողով մր է0 • Հայաստանի
ա մէն տեսակ արգելքներ կբ յարուցանէ խորՀրգա– քբ եւ ծովային ուժեր բ : Հաշիւ եղած է թէ 400 եւ մասնաւորաբար Հայկ1 ՛հատի մասին, այսօր,
յին քաղաքացիներու վերադարձին դէմ» % ՀԼօրա - Հազար զինուոր պէտք է, ամէն պւստ աՀ ա կան ո ւ - Կիրակի, 9 Սեպտ. կէսօրէ վերՀ մամ բ ՛հին, Ս՛
՜վար բ խօսած է նաեւ Ո ւկր ա յն ա ց ի ֆաշականներոլ թիւն դիմագրաւելու Համար ւ Այս ուժր ցամաք Պօղոս Պետրոս եկեղեցւոյ մէի Կր խօսին Ջորմիս–
գո րծո լնէ ո ւթեան մասին։ «Տակաւին
150.000 խոբ– պիաի Հանուի երկու ամ իսկն՛, թափոնի գերինե - ետն , 0)էնէրճեան եւ կոստանգինեան ;
Հրգա յին քաղաքացիներ Լի թո լան իա յէն , էս թո - բուն թ իւն է եօթ բ մ ի լիոն , ե բեք մ իլիոնը երկրին
նիա յէն եւ Ա պիտակ քիս ւ" աս տան էն կբ դան ո լին մէջ , չորսը գրաւեալ երկիրներու մէջ :
բրիտանական եւ ամերիկեան շրջաններու կայան դ՛աշնակիցներ բ տեղե կագի ըներ կը պատ ր ա ս - ԱՌՆՈՒՎԻԼԻ դաշտահանդէսին առթիւ (2
ներու մ՛էջ։ Այգ կայաններուն վարիչներն են այն են ճափոնական ոճիրներու մ աս ին : կ բ կարծուի Սեպտեմբեր) ընկեր Արվւիաբ Մ արտիրոսեան մէկ
՜պիսի մարդիկ որոնք ծառայած են գերման բա - թէ պիտի ամբաստանեն Հազարաւոր ճափոնցի - եււամսեայ Հ8առաի> նոլիրաօ՝ էր ւԼԼւճակախաղի
նտկին մ էի։ ներ։ Լուրի մբ Համաձայն, Պիբմանիոլ եւ Աիամի համար։ Կր խնգրոլի շահողէն (թիւ 323) ներկա
Մինչեւ. Սեպտեմբեր 1 հայրենիք վեր աղար - մէջ աբգելափակուած 50.000 Դաշնակիցներէն 20 յանալ Ազգ՛ Միութեան մասնաճիլղին կամ 4Տ.8ա -
ձաճ են 5.115.709 խորհրդային քաղաքացիներ , ո՛ Հ աղար ը մ եռած են ո ւժա սպա ռութ են է. եւ Հ ի լ ան - ււաիի .ւ
բոնց աւելի քան երկու –միլիոնը յանձնուահ՜ են գութիւկներէ է 1աբոա€Ո6 0&&–ձնՕք»1ձՒ1, 17 , &Ա6 Օտաշտաօ - 13=
կողմէ։
պնո/եւամ՛երիկեան իշխանութեանց V Ի^՚է 4^ՍւԷս "(՛՛՛ա ր աստ ութ իւննե ր բ կը տես՛
Fonds A.R.A.M
մարդիկ են, որոնք Հ անգէս են բերած՝ ներքին մեծ Տհսիևի ազատագոււթևաԱ
ուժ, աշխատանքի Հերոսութիւն եւ ճշմարիտ ԹՒԲԱՀԱ8 ԴԱՏԻՆ
մարդկութիւն ։ տաբէդա^ը ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹԵԱՆ ՀԱՄԱՐ
Պատերազմի շրջանին սովետաՀա յ արձակը 0
Հ*
Հարստացած է նոր գրողներու. գործերով,
Մ կրտիչեան , Վ . Անանեան , Վ . )սե չումեան ։ Տկա՚՚ե, 4 Սեպտ. (–յառաջ) Աշխարհաւեր Վք՚էՆԷՆ պա տա Հա կան թղթակից մը, Վ* Հո–
Զեկուսանողբ այս առթիւ ջերմապէս կը գնա– պատերաղմի յայտարարութեան թուականէն ճիշգ վիւեան կը դրէ թէ Օգոստոս ՅՕին ժոգով դում տր
Հատէ Գ . Գեմիրճեանի պատմավէպը , «Վաբգա - մեց տարի վերչՀ, 2 Սեպտեմբերի կիրակին , խրախ ուելով , ընար ո ւե ցաւ ինը Հ ոգինոց յանձնախումբ
նանք» - ոբ կը նկարագրէ Հայ ժողովուրդի սլա յ քա ճանքի եւ ոգեւորութեան օր մր եղաւ Տէ"ինի Հա՛ մը , որ կր բաղկանա յ Հետեւեալ անգամնե րէն • -
րը պարսիկ բռնապեաութեան գէմ, Ե •* գարուն , մար : Եր ազատագրութեան առածին տարեղար ձն Աիմոնեան Մեսբոպ, Մ կրեան Յակոբ, ք&ա -
գլխաւորութեամբ Վաբգան Աամի կոն եան ի տ «Այս էր եւ Գիմ ազ ր ա կան $ ա կա ա ր ձեռք ձեռքի տեղա դէ ո սեան /»իւզանդ , Հովիւեան Վա Հ ան , Ջուլլէ բ -
երկի աբմէքբ այն է որ կրօնական կեղեւի միջից կան իշխանութեանց , ընկեըվարականնեբու , Հա - եան Վաբգան ,. ՀԼաքարեան Արտաշէս , Ալթունեան
եր ելան բերելով մ ո ղհ վբ գա կան շարժմ ան Հասա– մ ւս յնավա րնե բու է բանուորական սէնտիքաներու Մամբբէ, Ջօպո յեան Մարտիրոս , Աանճեան Նա զա
րակա - քաղաքական բՈ վան գա կո ւթիւնբ Հեղի - եւ զինուո րական զանազան միա թեանց ջանք չէ բ րկ թ ; $ ան ձն ա խ ո ւմ րը մասնաւոր բանաձեւով մբ կբ
նակն ստեղծել է գրական մեծածաւալ մի երկ, իւն ա յած սւբժանավա յել կե րպով տօնելու զա յն ։ պաՀանջէ վերարծարծել Հայկ՛ Գատբ , Թ ր քա Հ ա -
ոբին վիճակուած է արմանի տեղ գրաւել պատմա Հյ ա ր ա թ իրիկուն ժ՜ ո ղո վ ր ղա յ ին պարաՀ անդէս յաստանի Հ ողեր բ մ իացնել . Հա յաստանի , Հ ա–
կան բնտիբ վէպեր ի շարքում» ։ սա բ քո ւած էր • ի"կ ԿԻրաԿի թավւոբ մը տեղի պիտի մաձայն Ուիլսբնի ծրադրին, Գերմանիան պատաս
եոբ լոյս տեսած է նաեւ Ս ՛ո Լ էի ա ն Զ°րեանի ունենար - որուն Հ բաւի բո ւած էին Հայ Կամ • եւ խանատու նկատել 1 9 1 4 -1 8^ ջարդերուն , պաՀան–
պատմական վէպբ , Հ^Պապ թագաւոր» , ուր Հեղի Մարտիկներու Միութիւնը եւ 1939 45ի Հայ քիազ. ջել անՀ ամ աբ զո Հերու արեան ղ ինբ , շարժուն եւ
նակը կը պատկերացնէ « Եր ի տա սա ր զ Պապ թագա միկներու նորակազմ կազմ ակեր պո ւթիւնբ ; անշարժ գոյքերու Հատուցում բ , ապօրինի Հռչա՛
ւորին պայքարը այն նուաճողական , ձուլող քաղա Առաւ օտուն , արտակարգ եռուզեռ մբ կը նըշ– կել Լոզանի մ էջ տ ր ուած որո շումներբ Հա յերու
քականութեան գէմ որ մղում էին Հայաստանի մարուէր (իան~(/*ոռէսի պոզոտային վրայ։ Շատեր մասին եւն . ; ք*անաձեւը ըն գուն ո լած է մեծ խան–
պետականութիւնն ու կուլտուրան Լմշակո յթ) կ ուղղուէին որոշուած Հաւաքավայրբ։ Հայ ո ազ - ղավառութեամր :
ՐՐլ նկրտող Հ ար ե ւ անն երբ ՝ Պարսկաստանն ՛ու միկներ եւս , երէց թէ երիտասարդ , իւ մ բովին
Բիւզանգիան» ։ Զեկուցանողը ա յս գործն ալ կը կ՝ ո ւղղո ւէ ին դէպի ժամ ագբավա յր ։ Տ աճա խ սովո
գտնէ շատ գնաՀ ատելի , « զ ա ս ա կ ա ր գ ա յին Փոխ - րութիւն է յիչել մեր անճշգ ապա Հ ոլթիւնը . սա - նուկին զօր • Մ էք Աբիէըրի յաղթական մ ուաքին
յա բա բեբութիւննեբ ի ճշմ ար տաց ի նկարագրոլ - կա յն այս անդամ մեր իւ ում բերն էին ոբ յարգեցին առթիւ , հավանի արտաքին նախարարբ Հետեւեալ
թեամբ, մարդկային բնաւո բ ո ւթիւննե բ ի եւ տի ժամադրութիւնը։ Հ^՚ամ մբ վերջ միայն Հոն Հասաւ յա յա ա ր ա բ ո ւ թ ի ւնն բբաւ , մ եծ զարմ անք պատճա–
պերի կերաման բարձր վա լ։ ոչ ե ա ո ւթ ե ա մ բ » : կազմակերպիչ յանձն ա իւո ւմ՛ բբ եւ անմիջապկս ռելով « Չ^ին ո ւո ր ա կան կառավարութիւն պիաի
Պատմական վէպ մբ դրած է նաեւ ՛Ատիրի Զար– լծո ւեցաւ թավա ո րի կազմ ա կե բ պո ւ մ ին ։ Ընկեր Փ ի– չՀ ասա ատ ո ւի թափոնի մէջ՛. Գա շն ա կ ի ցն ե ր բ առա–
հան. 7 ՀձԱրա Գեղեցիկ» , պա ամա - դիցաբանական լոս , ծխամորճը բերնին , լայն ու գոՀուեակ ժպի ջաբկներ պիտի ներկայացնեն , որոնք լիովին պի
ողբերգութիւն մբ, Հորի մէջ բանաստեղծը մեծ տով իբ խումբբ կը դիտէր։ Տովսէվւ Ձավուշ, ա– տի գործադրուին» ։
վաբպետութեամբ պատկերում է Հայ պետակա ռոյդ կեցուածքով Հայկ* եռագոյնը պինդ գրկած , ՚&ափոնի անձն աւո ր ա իժ եան պա շտօն ա դի բ ր ,
նութեան ծնունդը. Ուրար աո ւի պ ե ա ո ւթե ան ու Ղ 1՚°ւա ^.Ւ Բ Ի ԻԲ անխախտ Հաւատքով , անՀամըեր Մի քաւս ո յին ստո րագրութեամ բ , Ամ ե ր ի կա փոխա–
կուլտուրայի Հիման վրայ՝» տ՛; կը ս սլա ս էր մեկնումի պաՀուն; կարծես այդ բո– դրուելով յանձնուեցալ նախագաՀ Թրու մրնի :
^նաՀատելի նուաճումներ կատարուած են նաեւ պ կ ի ն երիտասարդական աւիւն մբ կը Հոսէր իբ ե– Ամ երիկեան թեր իԺ եր բ կբ գրեն թէ խում բ մ բ
հայկական թատրերգութեան ասպարէզին մէջ ։ րսւկներուն մէՓ ։ ՝^իչ անդին , նորակազմ քհազմիկ–* սՀավանցի մոլեռանդ սպաներ գալ մբ սարքելով ,
ներու Ա իութեան նախագաՀ բ , տենդագին եւ փ ո լ – ս պանն ած են այն ղօրավարբ որ անթելով պիտի
Վերջին տարիներս բեմագրուած են Գ • Ղ՝եմ իր թաջան , աջ ու ձախ Հրամաններ կ՚արձակէր , իբ Հաղորդէր կայսեր ան ձն ա տ բ ո ւթ եան Հրամ անը ;
ճեանի յ Ն . Զար եան ի , Տ * Հաիսում եան ի , Ա . Գուլ– խումբը կարզի բերելու մտաՀ ոգութեամբ ։ կազ - Ասոր վ բա յ մկ կ օր ուշացաւ յա յ տ ա ր ա ր ո ւթ ի ւն բ ;
լակեանի , Վ* Վաղարշեանի եւ Արաքսմանի նոբ դուր ի շ կբ ւոեսաբանբ ոբ պաՀ մբ մեզ կը փոխա - Դաւադիրներէն ոմանք անձնասպան եղած են :
խ ա դ ե բ բ % Նշանակալից կբ Համարուի Վ * Վաղարշ գրէր մեր Հայրենի երկիրը։ Ամ՛ ե ր ի կա ց ին ե ր բ դրա քանն ո լ իժ իւն Հաստատէ–
եանի ճՎանքաձոր» տրամ ան որ կը ներկա յացնէ ցին ճավան ի մ՝ է 9 եւ Հ ս կ ո ղո ւ թ ե ան տակ առին
կոլտնտեսական գի*֊գը պատերազմ ի օրերուն % Վերջապէս թափօրը յառս՚ջ շարժեցաւ , ֆան -
ֆառին ուղեկցութեամ բ : Ա եր երկու խում բերը ղոլրոցներբ ;
մնացին ֆրանսական խ ո ւմ բե ր ո ւն միջեւ ; Գերինե
Ռուսէդ կը պաձաԱչևԱ րու իւ ո ւմ րին մեծ մասր Հայեր էին։ ԵԹՈՎ.ՊԻՈ8 կայսբբ ամերիկեան բնկերու -
Ամ բողջ պո ղո ա ա յին երկա յնքբ Հ եաաքրքիբ - թեան մբ յան ձնեց քա ր ի լզի բոլոր Հ անքեբու շա–
խ՚եԱց քաղաքացի.Աեդ նե բու բազմ՛ութիւն մ ը ւ Տուներէն եւ խանութնե - Հ ագո րծո ւմ բ , ^>0 տարուան Համար ւ
րէն ֆրանսական աղգա յին ԳԲ°չբ կը ծածանէր ;
Զ°Ր • ^ոԼիքոէ1է էՕ * Միութեան Հայրենադարձի Ամ էն կոզմ է ժպիտներ ու խանդավառ ծափեր ; ՀԱՅ ՄՈՐՄՈՆ ՆԱՀԱՊԵՏ ՄԸ
հանձնաժողովին նա խազ աՀբ , գանգատեցաւ իժէ Ամէնուն ակնարկը , կամա յ թէ ակամայ, կը յա
Գե րմանիո յ անգլիական եւ ամ երիկեան շրջանն ե - ռէր գէպի Հայկ, եռագոյնը, որ պճնուած ոսկեթել
բու զին ո ւո բա կան ի շխ ան ո ւթ ի ւնն ե ր բ արգելքներ տառերով, վեր ի վեր կբ ծածանէ բ թումբերու Լոս Անճէլէսի Հիւանդանոցներէն մէկուն մէջ,
կը յաբուցանեն , խո բՀ բ գ ա յին քաղաքացիներու աս.ջեւկ ն , ֆբանս . ԳԲ°ձին Հետ, նոյնքան Հպարտ. կաթուածի Հետեւանքով վաիսճանեցաւ Նշան ի–
վերադարձին գէմ X Զօբավաբբ անցեալ Յունիսին 1ւ վառ գոյներով վայելուչ ;Աֆրանսացիներոլ շըրթ՜ ր ինե ան , 86 տարեկան ;
ալ գանգատած էր թէ Անգլիացիները գէշ կբ վար՛* ներուն վյրայ կը դրոշմուէր «Լ.6Տ &ՈՈ&աՇՈ$»բ ,զաբ– Նշան Շիրինեան այն առաջին Հայերէն էր ,
•ո լին ացատա գբւ յծ 7 բՈ –ն Հետ , մեւաաակռ՝ո՝սւշղա 1՚ մ ան քի ո ւ գն ա Հ ա տ ո ւթ ե ան ար տա յա յտ ո ւթիւննե - որոնք աւելի քան կէս գաբ առաջ բաժնուելով Հայ
բեն ղանոնք
վա յ բեր ո ւ մ էջ կբ տեղաւո բով ՚. ք^ացի մեր եռագոյնէն - աշքի կը զարնէին Աւետարանական եկեղեցիէն , կ* Պոլսոյ մէջ ռն -
ցնեն անոնց վե բ ա գա ր ձ բ ; (Լ յս անղամ , յա յտա բա նաեւ Հայ Ո* աղ մի կներու նո րակազմԱիութեան ցու– ղունեցին Մորմոնութիւնը, Ամերիկա յէն Հասած
րութի ւն մբ ուղղելով Մ ոսկուա յի գործակալս լ - ցատախաակբ եւ մանաւանդ ծագկեփունջբ ամէ– Մորմոն միսիոնարութեան միջոցաւ։ Հքիբինեան
թեան , զօր • ^ ո լի քով ըսաւ թէ անգլեւամ եր իկեան նկն նե բ 1լա յանա լին ու խոշորը ; ա յգ օրերուն Մ որմ ոն մ ի ս ի ոնա ր ո լի) ե ան օժանգա -
ի շխանու թ իւննե բ ր թո յլ չեն տար ոբ իէորՀրդային , կա բ գ ա պաՀ եւ Հսլաբտ կութեամ բ ամ բողջ գե բղա սա ան ով Ամ եբիկա փո
Ա եր խում բերը , որ քիչ վերջ կբ Հասնէր կբ խա գբ ո ւե լո վ , 50 տարիներէ աւելի Հ ա ս տ ա տ ո ւած
պաշտօնեաներբ մտնեն ռուս գերիներու եւ աքսո Հեաեւէր թափորին յ ո ւշա ր ձան ին առջեւ : Ան էր Եութայի
ծանք՛ իժ Զ/՛՛՛ու որին Աոլիժ Լէյք Աիթի քաղաքբ, ուր կայ
րականներու կայանները ք թէ ՀՀգերմ՜անական ծա
Ա որմոննեբոլ նշանաւոր տաճար բ եւ նաՀ անդր
ռա յո ւթե ան մէջ գան ու ած ֆաշական տարրերու
՚Իրօշակի րնե րբ կբ աիութան ա ո ա Փ ^ կբ զետեղ ծանօթ է իբրեւ Աորմոն նա Հ անգ մր Ամերիկայի
մնացորգներբ քա բոզութ իւննե ր կը կատարեն խոր– ֊
ուին ծաղկեփունջե ր բ եւ կբ կա բ գ ա ց ուի Տ է սինի պատմութեան մէջ ;
Հ բ գ ա յին քաղաքացիներուն մ էջ , ոբպէսզի արգի~
սլաւոերազմի զոՀերոլ ցանկբ : Վայրկեան մբ եր -
լեն անոնց վերադարձը» % Անիկա Մորմոն տաճարի մէջ իբ յատնաբերած
կիւղահ լռութիւն անոնց յիշատակին Համար ; Այգ
ա շխ ա տ անքն ե ր ո ւ ինչպէս նաեւ ի ր դաւանանքին
ճՆիւ Եոբք Հէրըլտ» այս առթիւ պրպտումնեբ ցանկին մէջ կային երեք Հայ ղոՀե՚բ , որոնց մին՝
կա ա ա ր ած ըլլալով ան գլե ւամ ե բ ի կե ան զինուո բա - տարաբախտ կարապետ Տէր Պօզոսեանը ; Գժբախ– իբրեւ Հաւատաւոր Հետեւորդ մը բարձրացած էր
կան շրջանակներս ւ մէջ, գիտել կուտայ թէ անոնք տաբւս ր սիսալ կարդացին այգ անուններբ, Հազիւ, ե՛՛րիցութեան– աստիճանի ( եպիսկոպոս^ : Թաբգմա–
Համոզուած են որ (հուսե ր ր Կէփէոլի (Նախկին Չե կաբելի եղաւ Տէր Պօղոսեանի անուն բ զաաորո շել , նած է Հայերէնի մորմոն դաւանանքի վերաբերող
կան) գործակալներ կր ղրկեն իբրեւ Հա յ բեն ադար- իսկ մնացեալ երկուքին ինքնոլթիւնբ մնաց ան ո - գիբքեբ , ինչպէս օրինակ՝ «.Գիրք Մորմոնի» եւ
ր եւ
ձի պաշտօնեաներ եւ էլօգտուին կացութեան խառ բոշ : Տ եաո յ ա բա ասան ո ւե ցան ամ փոփ ճառեր եւ «8«– յտնութիւն ճ ՚ ՚ ղ ե ֆ Ա մ ի թ ի» : Ա եծաՀաաո
նակութենէն , ձերբակալելու Համար քՕ . Մ ի ո ւ - Հանդէսը պաշտօնապէս վւակուած յայտաբարուե– փա ո ա կա զմ են այս երկու գի րքե բ ր ինչպ է ս նաեւ
թեան վազեմ ի թշնամիներէն շաաեբբ , Թրոց *ք. լով Ժողովուրդը ցբուեցաւ X Գ ՛Պ • մեծածախս եղած է անոնց Հրատարակութիւնը
քիականներ , Սպիտակ քիուսեբ , ցարականներ եւն հ Հայերէն լեղուով; Ասոնցմէ դուրս կան նաեւ՝ իր
Ալս պարագան իմ անալով , շատ մ բ զերիներ եւ թարգմանութեամբ՝ նոյն դաւանանքին վերաբե՛
աքսորականներ Դաշնակիցներու պաշտպանու ճաւխմւի (բ՚ասււմր րող քանի մբ տետրակներ ալ։ Այս բոլորին Համար
Մորմոն
թեան դիմած են ւ Այս փափուկ Հարցի մասին քա՛ անիկա վայելած է բարձր պատիւներ
ղաքականութիւն չէ ճշդուած եւ ղիքնու ո րական իշ– հաստատ ո ւթեան մ էի
իսանութեան պ ա շտ օն ե ան ե ր բ խնդի ր բ ձեռք առնե Զ°1՛ • Մէբ Արթըբ Թ ՚ ՚ ք ի օ մտաւ շաբաթ առ - Հանդս ւ ցեալբ Ա ե բաստ ի ո յ նաՀ անգ էն էր ,
լով, երբեմն ջանացած են այդպիսի անձերը Հեռու աու , ս ա ո լա րա թիւ բանակի մ ր ւլ լ ու խն . անցահ : սակայն կբ պաամէբ ոբ իբ նախաՀայբեբը ամենա
պաՀել ո ուսւսկան ձեռքերէն ; Զ,°բանցքբ տեղի ունեցաւ կուլս՛ պալատին մօտ , հին ժամանակնեբէ ի վեր Հոն գաղթած էին Հարա
բււնելով Հ ինղ քի լոմ ե թ ր տ ա ր ած ո ւթ ի ւն մը Թ" ՜ կաս տանէն տ
Այս տեդեկուիժ իլ՚ենե րէ ն վերջ^ ամերիկեան ք ի " յ ի զլխաւոր պողոտաներուն ՚//,ա7 ։ առթիւ
թերթբ կր գրէ թէ զոր ՚ Կ ո լիքով իր յայտարարու պա բ ղո ւե ց ա ւ Մ • ՆաՀ անզնե բու պատմական դրօ ԱԼՖՈՐՎԻԼ— Ազգ. ԸնգՀ. Միութեան (Հ.
՛թեան մէջ մասնաւորապէս յիշած է որ <Հ.Ա պիտակ շը : Ամ ե բ ի կաց ինե բ բ 18 զօրաբաժին տրամադրած Ա • ճ–) Սվֆորվիլի մասնաճիւղը կաղմակերպաՆ է
(հուս մբ, Մ իթքովիչ ւ ի՛մ բակի մ բ գլուխն անցած՝ են թափոնի գրաւմ ան , առանց Հ ա շո ւե լո ւ օդազօր– Հրապարակային մեհ ժողով մր է0 • Հայաստանի
ա մէն տեսակ արգելքներ կբ յարուցանէ խորՀրգա– քբ եւ ծովային ուժեր բ : Հաշիւ եղած է թէ 400 եւ մասնաւորաբար Հայկ1 ՛հատի մասին, այսօր,
յին քաղաքացիներու վերադարձին դէմ» % ՀԼօրա - Հազար զինուոր պէտք է, ամէն պւստ աՀ ա կան ո ւ - Կիրակի, 9 Սեպտ. կէսօրէ վերՀ մամ բ ՛հին, Ս՛
՜վար բ խօսած է նաեւ Ո ւկր ա յն ա ց ի ֆաշականներոլ թիւն դիմագրաւելու Համար ւ Այս ուժր ցամաք Պօղոս Պետրոս եկեղեցւոյ մէի Կր խօսին Ջորմիս–
գո րծո լնէ ո ւթեան մասին։ «Տակաւին
150.000 խոբ– պիաի Հանուի երկու ամ իսկն՛, թափոնի գերինե - ետն , 0)էնէրճեան եւ կոստանգինեան ;
Հրգա յին քաղաքացիներ Լի թո լան իա յէն , էս թո - բուն թ իւն է եօթ բ մ ի լիոն , ե բեք մ իլիոնը երկրին
նիա յէն եւ Ա պիտակ քիս ւ" աս տան էն կբ դան ո լին մէջ , չորսը գրաւեալ երկիրներու մէջ :
բրիտանական եւ ամերիկեան շրջաններու կայան դ՛աշնակիցներ բ տեղե կագի ըներ կը պատ ր ա ս - ԱՌՆՈՒՎԻԼԻ դաշտահանդէսին առթիւ (2
ներու մ՛էջ։ Այգ կայաններուն վարիչներն են այն են ճափոնական ոճիրներու մ աս ին : կ բ կարծուի Սեպտեմբեր) ընկեր Արվւիաբ Մ արտիրոսեան մէկ
՜պիսի մարդիկ որոնք ծառայած են գերման բա - թէ պիտի ամբաստանեն Հազարաւոր ճափոնցի - եււամսեայ Հ8առաի> նոլիրաօ՝ էր ւԼԼւճակախաղի
նտկին մ էի։ ներ։ Լուրի մբ Համաձայն, Պիբմանիոլ եւ Աիամի համար։ Կր խնգրոլի շահողէն (թիւ 323) ներկա
Մինչեւ. Սեպտեմբեր 1 հայրենիք վեր աղար - մէջ աբգելափակուած 50.000 Դաշնակիցներէն 20 յանալ Ազգ՛ Միութեան մասնաճիլղին կամ 4Տ.8ա -
ձաճ են 5.115.709 խորհրդային քաղաքացիներ , ո՛ Հ աղար ը մ եռած են ո ւժա սպա ռութ են է. եւ Հ ի լ ան - ււաիի .ւ
բոնց աւելի քան երկու –միլիոնը յանձնուահ՜ են գութիւկներէ է 1աբոա€Ո6 0&&–ձնՕք»1ձՒ1, 17 , &Ա6 Օտաշտաօ - 13=
կողմէ։
պնո/եւամ՛երիկեան իշխանութեանց V Ի^՚է 4^ՍւԷս "(՛՛՛ա ր աստ ութ իւննե ր բ կը տես՛
Fonds A.R.A.M
