Page 114 - ARM_19-1945_02

ՅԱՀԱ*

ՅԱք»1–ՈԻ11Ն մ ն ՕՐԱԳԻՐ եր. տ է ր - ս ն Դ Ր է ս Ս - ս ւ ն Ի Խ– ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԳՐԱԿԱ՛Ն Ո Ի ԹԻԻ՛Ն
Կ ե ա ն ու աս֊Ը ՆՈՐ Ե Ր Գ

3 Նոյեմբեր 1939 ԱՀա մեծագոյն Հարցը՝

ինչպէ՚ս է որ ա Ն ս աՀ մա ն ոճիր մր, որպիսին է այս Այս գետի ափին մայրս է շրջել ,
Երբ դեռ դեռատի աղջիկ էր ինձ պէս • • •
պատերազմբ՝ կարելի. դարձած է : Ո^ւ֊ր դասած են բ. Այս գետի ափին մայրս է բ անրջել
Աշխարհը մեր նոր , ուր ապրում եմ ես,
մարդոց մեծ զաւակներու, ոգին, ի°սչ բանի ծառա­ Արա՛ զոր կամիսգ, բսաւ ինձ իր մաՀէն շա­ Ուր շրջում եմ ես այս գետի ափով,
Ցօղոտ վարդեր են ափերին նրա,
յած է ան։ ԵԼ Յիսուսբ, եւ Պ ™– սաւան , եւ կբիշան, բաթ մբ առաջ, ի ո գործերուն Հրատարակութեան Թւում է մօրս կարօտներն են ծով ,
Որպէս ցօղ իջել վարդերի վբայ • . .
եւ միւսները. * • Ո*– այս անօրինակ նախճիրը՝ յա– Հոգթ յանձնելով ինծիԼ ):
— ձ է ՜ յ Գ ա լ Ի ֊ ո ւ –ՈՐ օրեր բախտաւոր , ՚
նուն դլիւատման ղրկուած ֊-*ի լիոնաւոբ երիաա - ԳՈՈԾԵՈԸ Հրատարակուած ՝ 1.— Ծաղկա­ կարօտ աչքերս ձեզ չեն տեսնելու .
Երբ աշխարհի մէջ դուք բացոլէք մի օր
սարդներու «շաՀ եր ո ւն» . * . քաղ (1889)– 2.— %սամ– Ֆրանս– Յեղափոխու­
Կորա՛ծ կը լինեմ օշւերում հեռու . . .
Զէ՛ * էէ՛ ք երկրագունդի շնչաւորներուն ամէ­ թեան (Թիէռ) 2 Հատոր– 3.— Շարականք հայ հ– Բ-այց կ՚ոլզէի այս ջրերին անսանձ
Այս գետին, ծովին ձուլուհ՚՚լ, միանալ,
նէն ախմար գիտնւնբ՝ մա՛րդն է։ կեղեցւՈյ յ աչխարՀարար , 2 Հասար • 4.— Հայաս­
Ոլ բորբ արեւից մշուշի փոիաւած
4 Նոյ Տոսաոյէվսքի , թոլս թոյ, Կէօթէ , տանի մէջէն (Հոֆմայէսթրր) . 5.— Մուսա Լերան Դէպի վե՜ր, դէպի երկի՜նք վերանալ։
Ու հեռո՜ւ , հեռո՛՛ւ , հեռաւոր մի օր՝
ՊէթՀովէն , Փասքալ, քիոսաոմ՝ , Տէարգարեան , ան֊ 40 օրերը (Ֆրանց Վէրֆէլ) , 2 Հատոր. 6.— Տի­ Դարձած կարօտի ցօղեր բիւրեզհայ՝
Երկնի ամպերից իջնէ՜ի սիրով
րան ո ւթ ե ան ոՈր ապա ռամին առջեւ՝ ա դ ա մ անգէ պար մարդիկ (էմրրսրն) , 3 Հատոր։ Մեր լա՜ւ վարդերի գալիքի վրայ • • • :

––եր Հանճարը բաբի ։ Հրատարակէ լի՝ 1. փրիստՈս ինքնակալ կամ ՍԻԼԶԱ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ

5 Նոյ• Ամէն մարդ կրնա՛*յ ԶէխուԼ բլլաչ ւ Աոիւծաբքայն Հայոց Տրդատէս եւ Գրիգոր Լուսա­

կրնա՞ յ քէա ւա րե ան րլէալ * * * ւորիչ (թարդմ) , 2 Հատոր. 2.— Հայ եկեղեցւոյ

Ընկերութիւնն եր ուն երջանկութիւնը ապաՀ ո– շարականները (աշիարՀարար նոր թարգմանու­

վոզ ա յ լա ս ի ր ո ւթ ե ան , րա ր ո ւթեան ս կզրոլնքն ե րբ թիւն յաւելումներուլ , ՚".(" աշրյատութիւնր կա­

Հանճարներուն ցանած ցորեանն է որ կրնա յ աճիլ տարած՜ է նաեւ գերմաներէն լեգուողՀ) . 3.— Հոգե­

րերրի Հ ո ղ ի մր մէջ։ քանդուածին միջակութիւնը, բանութիւն՝ ժ . Ֆոնսկրիվի (թ՝ արգմանահ՜՝ գա–

ան րան խոլմանին անբուժելի , անփոփոխելի , ան­ սաւանգելոլ Համար Արմաշի գարեվանքին մէ^։

վերծանելի , ան յ ե ղ լ ի տխմարութիւնը քարէ * . . Ջեռագիրր կորսոլահ՜՝ եթէ չեն աաՀահ՝ իր աշա­
կերտները).
«ՏշսԽ 1ՅԼ եշԱտշ հաո-սոշ ու6 <Յօոո6 1՚ւ<166 Ոոքաւ»..* 4.— Այսպէս խօսեցաւ Զրադաշւո՝

ինչպէ^ս Զ՚եանը, օրինակ, լւուսնէր , նոյնիսկ, Նի՜չէի (Տ– ո֊ս.՛գիրը այրած– Ակիւտարի ՀրղեՀէն) • Լեզուական հայրենասիրութեան Հետ, կ՝ոլ -
զեմ արձանագրել
Զ ՚եանի Հողին ւԼրա յ * * * Ցորեն եւ Հոդ ։ Ե ՛֊ աՀա 5. Տիպար մարդիկ՝ էմըրսբնի (Նոր թարգմ .) . Անգրէասեան նաեւ մտաՀ ո զութ իւնր՝ զոր Տէր

դարձեալ ինկանք ն ո յ ն Շ€1՚շ16 V^^^^սX^֊- մէջ՝ Ոգի եւ 6.— Հայոց Պատմութիւն՝ իքորենացիի (ԱչխարՀա­ ցոյց կուտար իրրել լեզուակերտ

նիւթ : Ա սաուած երկուքն ալ անՀրամեշա տեսեր է ։ րար թարգմ . անաւարտ) . 7. Ծիլ ւՈԼ ծղօտ (Խոր– մչակ, Հ ի ն բառեր, գրաբարեան գոՀարներ կր

5 Նոյ Աա կալաթ ի ւ են իմացական մեծ Հ րգածո ւթ իւննե ր աատերադմի օրերէն) , 2 Հա­ պսպզացնէր երբեմն իր յօ գ ո լածներ ո ւն մ է շ1 : Կարգ

մ արգի կը ։ Ամ էնէն մ եծ գիբքեբուն Հ ասած խելա– տոր. 8. Յուշեր եւ փուշեր (ինքնակենսագրու­ մը քառակուսի գլուխներ կան , սակայն , որ չեն

ց ւ ի ֊ ՚ ֊ ֊ ր ը ՝ ամէնէն մեծ տխմարներն են։ ք-արգ , թիւն) • 9. Խոհեր եւ յՈլշհր (Գրական եւ իմաս– Հասկնար թէ բառամթերքի պակասը յաճախ պատ­

նրբերանգ , արմատացած տխմարութեամբ ։ Ամ - III11111 իրական էչ\եր) • 10.— "քերականական զրոյց­ ճառ կ՝ը/լտյ օտար լեզուէ փոխառութեան դիմելու,

բողջ խ ֊՛գիրը ս Ր Բ^* Բ ա*եգ(Լ զատորոշելուն մէջ է ։ ներ։ եւ ՀետզՀետէ խորթանալու։ Մխիթար արբաՀա յ֊

Այլապէս ՝ ան 1լՏ անցնի մ ի շա իբրեւ ամ էնէն խե - X րր աչխարՀաբար բառարան մը Հրատարակած է

լանին ։ Ապուշութիւնը գիտէ ի ֊ ֊ ք ղ ի ն ք բ պաշտպա­ Եր ՚ Տէր - Անգրէասեանի մտաւորական գոր­ \՚7ե9ին, գիտէ՞ք թէ ո՛րքան քիչ են Հայերէն բա–

նել : կ՚առնէ մ իջավսւ յ բ ի ն գ ո յ ն բ ուր կբ գո բծէ եւ ծս ւն է ո ւթ ի ւն ը կաբելի է բաժնել երեք ճակատի , ււերբ այգ բառարանին մէչՀ։ ԱչխարՀաբար գրելու

ելաճի։ Գիտէ ան, բնազդօրէն , մագիսարական լեզու, Հրապարակագրութիւն , Հանրային գործիչէ Համար, այգ օրերուն , այնքան քիէ բառ ունէինք,
գործածէինք օտար բառեր,
կերպով, Հեռո՛ւ պաՀել ի ՜ ՚ ք գ ի ֊ ՚ Ք Ը ՝ գ ի ֊ ՚ ք քօդա - ԼԵԶՈՒ Լեզուք, մչակութեան մէչ՝ Եր • Տէր– որ ստիպուած պիտի աչխաբՀաբաբո այնքա՛ն Հա -

զերծող ուժերէն ։ ինչքան իմ ա ց ա կան ո ւթե ան եբ– Անգրէասեան ծանօթ է իբրեւ ք ե ր ա կ ա ն ա գ է տ եւ այսօր մեր գրական

կ ի ֊ ֊ Ք ֊ ՚ ե բ բ անծայբածիբ են եւ անՀունս պէսպիսի՝ թարգմ ան ի չ : բուստ է, որ կրնանք երբեք օտար բառի օժանդա­
նպաստն
ո յնքան եւ տ խմ աբութեանբ ։ Գժբախտաբար քիչ են իր քերականագիտական կութեան չգիմել։ Եւ այս՝ է Տէր - Անգ­

Անաց որ , անոնք , բնթաց ի կ կեանքին մ էջ , աշխատանքներբ , այնպէս որ դժուար է լեզուական րէ ասեաննե բու լեզուական քազաքականութեան ,

անվրէպ դիտեն քաէել 1 Ն ատեր պիաի ապրին ՛՛ի - վարգապետութիւն մբ Հանել կամ մեթոտ մբ բա­

բենց ամբողջ կեանքին մէջ իբրեւ «խե լա ց ինե բ» , նաձեւել իր անունին կապուած : \֊ոյնիսկ , պէտք է ոգ^նցնեւ Հ ի ն բառեր, բայց երբեք չգործածել օ֊
ինծի
Րէէալով Հանդերձ վաւերական տխմարներ ։ Աւա - բսել թէ թշԳւամի էր վարդապետութեան կամ մե– տար բառեր։ Վերջերս , Տէր - Անգրէասեան

գա՛ կ , կբ բաւէ որ անգամ մբ ձեռքդ պարկին մէջ թոտի, որովՀետեւ վարդապետութիւն բ՝ կամ մե– գիտե լ կուտա ր , այս Հարց ի ն մաս ի ն խօսելով »

բռնեմյ թոտբ կը թելադրէ բռնաւո ր կա ր գա պաՀ ո ւթ իլն «Առէք ֆրանսերէն որեւէ թերթ .կարդացէք որեւէ
Հարցուցէք փ ո ղո­
5 Նոյ Զ՛եանն ալ խելացի է , Զ՛եա՛նն ալ, (օ1ւՏՇփ1ա6) , բան մր որ Հակառակ էր իր նկարա­ քօգուած , եւ բառերուն իմաստր
, Պիաի տես­
Վ.եա՚նն ալ։ <Լ.եանր մեծ է ։ Զ-եանբ, Վզեանը գրին , ինքնիշխան եւ քիչ մբ ամիրայական։ ք՝այց ւլ ր Հանղ իւսոզ ո եւ է Ֆրանսացիի

փոքր են։ դպրոց ստեղծելու կամ վարդապետութիւն մբ բա­ նէք որ կարդացուած շատ մր րառեբու իմաստր չի
Եսքի՜
Հոս ալ , ինչպէս ամէն տեղ , չկա՛յ մեծու - նա ձեւե լու որ եւ է փորձ , որ դիտական ոգի 1լեն– գիտեր . այսպէս եդած է ամէն ժամանակ , բայց
նոր
թիւն, առանց բարոյական մեծութեան ։ ք+ոլոր ար­ թ ա գ ր է , նկարագրի տուրք Համարելէ ետքբ, Հարկ ղէ"1՛ ) ՎիրգԻւԻոս1՛ 1 ՝Լո1ՐէրԻ մամանակ , են

ժէքները առանձինն ոչինչ են ։ Սիայն բարոյական կ ո՝ գտնեմ արձանագրել նաեւ թէ աո՛ւրքԱ էր մի– Եսքիղէսը , Վիրդ1՚ւ1՚ոսԸլ * Վ"ԼթէրՀԼ գրական

արժէքն է որ միացած , բնախօսօբէն խառնուած ջավայրին, խնդրեմ , կրնա՞ք վարդապետութիւն րաոե ր տալով ժ ո գո վո ւբ գին Հարստացուցած

բոլոր մ իւսներուն կո ւա ա յ իրենց մեծութէւնբ ։ մբ Հանել Օբմանեանի, նոյնիսկ Գուբեանի (**) անոր բառամթերքբ» ։

Կոյր պէտք է րլլալ , չտեսնելու Համար արուեստին գործերէն* առա ջին ր , մեր եկեղեցական պատմու­ Արդարեւ, ի՜՛նչքան ողբալի պիտի Րէէաբ մեր

եւ բաբո յական իտէալին ան բաժ ան ե լի ամ ուսնոլ - թեան տուած իր ստուար Հ ա տ ո րն ե բ ո ւն մ էջ ան - լեզուին վիճակը եթէ չարոլնակենք գրել միայն

թիւնբ «Յարութիւնէն մէջ՛.... Գիտե՛մ, գիտե՛մ, գամ, ուր կէո՝ գործածէ Հ. Աէքայէլ Զամչեանի այն բառերով, որոնք ծանօթ են ժ՜ոզովուրգին եւ

ինծի Ոգիստկանբ եւ միւսնեբբ պիտի յիշեցնեն ։ փտած գրիչբ կապկելոլ Համար զայն, ա լնքան գործ ածական՝ մեր խօսակցական լեզուին "՞ԷԳ՛–

կապ չունի ։ «Արուեստը արուեստին Համար» Հ ար - անՀ ազորզ կբ մնայ քննական ու գիտական ոգիին, հ)եզճ են ե լ խեգճ պիտի մնան այն գրողները, ո-

ցբ ինքթ՝ Հիմնովին սխալ գրուած է ՚ Հապա «՝ք–ա– որքան նորածին երախայ մ ր՝ իր գարուն։ Հակա­ րոնք իրենց տուզրակին մէչ* ունին միայն քանի մ ֊

րամաղոֆ եգբայբնե՞րբ» , «Ոճիրը եւ Պատի՞ ժր» , ռակ ատոր, Եր՛ Տէր ՜ Անգրէասեան կբ փրկէ իր տասնեակ բառ՝ քերթուած կամ յօգոլած գրելու

ա յն քա՛ն ո ւր ի շներ . . * Աւա՛՜զ , այդ տեսութեան մտաւորական ժառանգր Հիմնելով լեզուական Համար այգքանով։ կ՚րսեն թէ Արաբները աւելի

անգլիացի Հզօր ախո յեանը , առա՞նց գիտնա լու , Հա յ ր են ա ս ի ր ո ւթ ե ան Հ ան գան ա կը , «մա յբենիք»՝ քան քսան բառ ունին ուղտ նչանակութեամբ. ,

~*~ ւ՚՚^Ք" էս^Լ Հակառակը կ^բնէբ՛ Ա"էացոյց՝ «Տո~ իր բառով , որ ա պա ս տ անն է բո լո ր ա յն փոքր ժո– եւ ա յս է որ Հարուստ կր չինէ լ ե զ ո ւ ն ։ ինչպէս եւ

բիբն Կբէյի զիմանկաբբ» վոլրգներուն , որոնք կորսնցոլցած են իրենց Հայ­ քերականական օրէնքներու պէսպիսութիւնը :

7 Նոյ — 1ա &տ հւ6ո ւ՚տւտօո, յ՚6 Ո6 Հ*ա&էզ\ւ& «ո րենիք կամ ղրկուած զա յն սիրելու եւ երգելու Զարմանալի էր, որ Ե– Տէր - Անգրէասեան՝

1ա ոսԱշ էւ՚տշօ (3՚6տթոէ. շէ էօսէ 6տէ ձժսշ&էւօո. (ք ՑԱՏէ). ա զա տ ո ւթ են էն , ինչպէս Հա յերր՝ թ բ քա կան տի ֊ Տ ա կ ա ւ/ ր արար I. ան էր , է լ կողմնակից՝ քերականա­

Ր նչպէս բացատրել , օրինակ , որ ալեմօր ուս , ր ա ւղ ե տ ո ւԹ ե ան տակ , մ ասնաւորարաբ Աուլ թան կան օրէնքներր պարզացնելու , նուազեցնելու : Ա–

պատկառազդու, նաՀապետական , ա ն գ ր ա դ է տ Հայ Համիտի օրով։ տիկա վտանգաւոր փորձ մ րն է լեզուն նախնական

շինական բ՝ բիւր ի ց ս աւելի էքեծ է՝ քան * եաննե– իայց եւ այնպէս անոնք, Տէր - Անդբէասեան– եւ անմչակ ժողովուրդներու լեզուին տանելու,

բոլ , Զ .եաններու , ^» • եաննեբու ամբող^է լեգէոնը ներր , ա յգ լեզուական Հա յ ր են ա ս ի ր ո ւթ ե ա՛ մ բ էր , էնգհակառակն գնաՀատելի կը Համարիմ այն ուզ–

մ իա սին . . . աստուածացում ի՛ տանելուէ Հա յ լեզուն եւ «Ո՜՛վ ղութիւն ր , որ լեզուին կուտա յ քերականական կա՛­

8 Նոյ «Թա՛ս մբ էրիկ տ թա՛ս մբ լուսիկ» , մեծասքանչ» երգելով՝ ինչպէս , աաենօք, եկեղե­ նոններու պէսպիսոլթիւն ե լ Հարստութիւն , եբս/ե–

կ^բոէ ր մեծ մայրս , 1լ բսէին ան շուշտ գաւառի մեծ ցական Հայրենասիրութեամր , փառաբանութեա՛ն ՚ / " ՛ լ ո ր Լ լա Համար ա րտա յա յտութիւննե ր ը ,ոճաւո–

մ ա յբերթւ տանելով Հայ եկեղեցին ե լ «ԱեծաՀրաշ» երգելով, րելոլ Համար խօսքերը, խճանկարի վերածեր

Յաճ ախ բնտրեալ մարդուն մօտ բնթացիկ անո՛նք , այգ Տէր ՜ Անգրէասեաննե՛րն էին որ Համար մտածման եամ ոոա..ո.1...~ - Հ . . . Ո ../

մարղբ կրնայ անխնամ մնացած Րլէալ պաՀպանեցին մեր ան կա խ ո ւթ ի ւն բ , Հայուն ինք­

նութիւնը ։

լ–. լ . ա~բ,էգ ւա լ. սչ ւ լոզ.

ՀՐԱՉ ՋԱՐԴԱՐԵԱՆ ( * ) Շնորհակալութիւն ամէն անոնց որ անմի– Համաձայնութեան (տյ՚Ոէ^տ) օրէնքներու գի

ջապէս պատասխանեցին հրաւէրիս, մասնաւորա­ թիւն եւ ոչ թէ րառեբու ժողովածու:

1.725.000 ԳԵՐՄԱՆ բար Պ • Նիկ • Գարասհանի , որ սրտաււուչ նամա­ Տա^որդով քննութեան կ՝ առնենք Տէր ՜ Անդ՜
՜
ՖՐԱՆՍԱ ԳԵՐԻՆԵՐ Ղը կով մը դիտել կուտար «Ր-ազմաւլաստակ եւ ան­ րէասեանի տեսակէտները այգ Հարցին վերաբեր

պաՀ անջէ , երկրին վերա շինութեան Համար ։ Առեց­ խոնջ ուսուցչապետին յիշատակը չյարգողներ պի­ ո ամ ր :

եալ շաբթու 200.000 Հ ոգի տրամ ա գ ր ո լեց ան Գա շ– տի գտնուի՞ն կր կարծէք իր աշակերտներէն, մա­ ծ. ՆԱՐԳՈՒՆԻ

նակիցնեբուն կոգմ է որոնք 2.500.000 գերիներ ու­ նաւանդ որ առեւտրական ասպարէզին մէջ բարե­ ԱՒԵԼԻ ֊ԲԱՆ ՀԻՆԳ ՄԻԼԻՈՆ ԳԵՐԻՆԵՐ եւ աք–

նին իրենց տրամադրութեան տակ ։ Վ^երաշինու - կեցիկ կամ փայլուն դիրքհրոլ տիրացողներ ալ կբ ս ո րականնե բ արձակուած են Գաշնակիցնեբէ-Ո կող­

թեան նախաբար ո յայտարար եց թէ չեն կրնար վե­ գտնուին անոնց մէջ» : Ու 10 օրինակ Արծաթագիրք մէ : Մինչեւ Յունիս 9 իրենց տեղերը վերադար ֊

րաշինել երկիրբ առանց այս դե ր ի-ա շխատ աւորնե– կր խնդրէր : Տասբ օրինակ եւս՝ Զարմէն Շինա­ ձուած են ա յս գերիներուն 54 առ Հարիւբը է Ա ՜*

բուն : Ա ինչեւ Հ իմ ա 1 2 մ իէիոն ականներ վեր - կան , «Յաոաջի սաներէն»ի Վիէն : Նոյնպէս Պ– ոատուած՜ ռե րիներան 40 առ Հարիւրթ Ո*ուս եր են,

ցոլած են Ատլանտեանի պարիսպներէն , Աք՚^երկ– Գալֆայհան (Փավիյհոն) հինգ օրինակ խնդրելով որոնց 818.000֊ վերադարձած են, 1.031.000/֊ կար­

րականի եւ Ա՝ ան շ ի նաՀ անգներէն ։ Այս գործին հրաւէր կր կարդար «ողբացեալ դաստիարակին» գի կո սպասեն։ 740.000 ԼեՀերէն միայն 10.000/»
գերիներ, այնպէս
յատկացուած են 20.000 գերման աշակերտներուն, որ ուժ տան հրատարակութեան : ԼԼՀ ա ււ ա ան վ երտգարձած են :

որ առ նուաղն տաս ր տարի կրնայ տեւել ականնե­ Այս հետւսքրքրութիւնը կը քաջալերէ զիս՝ Արծա– ԵՐԿՈՒ ԱՆԳԼԻԱՑԻ սպաներ դատի քաշուե ՜

րու Հա ւաքում բ ։ (- ա յց վերջերս գեր մ տնական ա– թագիրքիԱ հասոյթով ձեռնարկելու համար սիրելի ցան, անսաստած ոլլալով աքն Հրամանին որ 1լ ար–

կաննեբու յատակագիծբ ձեռք անցուած բլլալով, Տարազին գործերուն տպագրութեան : գիէէ եղբայրակցիլ Գերմաններոլ Հետ։ Ո-֊րիշ ամ­

գործը մեծապէս դիւրացած է ։ վ-սաներեք դպրոց– ( * * ) Դտււբհանի կը պակսի մեթոտը, Օրման– բաստանեալներ ալ զինուորական ատեանի պիաի
եանի՝ քննադատութիւնը, ինչպէս եւ մտաւորա­
ներ բացուած են Ֆրանսայի մէջ ,, ականներու Հա­ կանի համապարվւակ հորիզոնը : յանձնուին , ն ո յ ն յանցանքներով։ Զ°Բ՛ Այ11^՛ ՜

լաքմ ան գա ղտն ի քն երբ սորվեցնելու Հ ամ ար ։ Հա­ Հ աւուրբ յայտարարեց թէ ոչ - եղբայրակզութեան

զարաւոր գեր մ ան գեր ինեբ պիտի բան ին գերու - արգելքը չ ի վերաբերիր մանուկներուն։

թեն Է եւ աքսորէ վերադարձած Ֆրանսացիներու

ձեռքին տակ ։ Fonds A.R.A.M