Page 78 - ARM_19-1948_04
P. 78
8 ԱֆՀԶ
Ի Ն 2 Ո Ի 1"Զե8Ի ԿԱՊէՐՍ ՊԱՏԱԱԽԱՆ «ՅԱՌԱՋԷԻ ՀԱՐՑԱՐԱՆԻՆ կր ՀեՆկլաաբ Հ Մենք լքուած ենք մեբ ազդէն,
իԴնչ պիտի բլլայ որբուՀիներուս վէ^^կբտ եթէ
ծառայութեան երթանք 3" յ 1 եր ու քով . . . Որոշեի
ԱՏ Ո եւ Ո Ջ ցինք բնգզիմանալ։ Յաջողած էինք խմբուիլ։ Լոյ–
այգ
«ԱՌԱՋՆՈՐԳՆԵՐԻ» ՊԱՇՏԱՄՈՒՆՔԸ ԱՆԱՐԳԱՆՔ "երբ մարեցինք Հ ՛ես ոա& ձայնով բացատրեցի
ԺՈՂՈՎՈՒՐԴ* ՀԱՄԱՐ իրիկուան Հալաքոյթին նպատակք , ա՛ն պատ եՀ ու
Քա՛ւ ի որ "իբելի «8առաի>ր մեզի առիթբ կու թի լնն երբ եթէ հ՜առա յո ւթեան երթայինք : Բոլոբն
Բոլշեւիկ-կոմունիղմի բնգՀանուբ քաղաքա - տայ խօսելու^ պէաք է արձանագրել շարք մբ Համամիտ էին ։ իւրաքանչիւր խմբապետ , պա
կան փիլիսոփայութիւնք պատմ* ոլթիւններ ալ •ձ՜առայոլ^
տեսակա՛ւ՚օ բէն Հ իմէ ՛ուա՛ծ տս ւնին։ , թն չպէս յ իշատ ա կահ էր կարօ տասքսաասնէ ատու խոս չձգել ք՛ ր
է Մարքսի «դիալեկտիկական մատերիալիզմի» թեան եր թա՛ւ ւՀ»ք–.
վրայ՛. Ինքը Եօսիֆ Ատալինբ գրում՝ է* Ուրեմն , խօսինք ՝Բռրֆոլի , Լաթաքիի , ՝Բէ– Սփոփոլ.աձ ուրախ-զու-արթ բաժնուեցանք •
1. «Տիեզերքը իր բնոյթով ՛նիւթեղէն է եւ փալոնեայի , Ղ*ա վա լա յ ի գմ՜բաիստ որբեր ու ո ր– ՛Բանի Հր օր վեբԸը, ՄԷսրս Մրքաֆիի կողմ՚է
պէաք չուՆի ոչ մէկ տիեզերական ոգիի՝» (Լեքէֆնիգ. բուՀ իքն եր , թէ ինչ աստիճան՛ գոլրգո ւր ան ք , ո էք աալտօնաակս Հաղորդուեցաւ թէ «փորձառու
մի հարցեր, էք 541)։ եւ պա շտ պան ո լ թ ի ւձն վա յելե ո ին ք երէ ո սեբոլն - աս/*աէկթ՚ւեր ըԱ–"լու Համար պէաք է ձառայոլ^
2. ^կատմական գիտութիւնը* * • էի կարող գէն.. թեաև երթալ Յոյներու քով» : 8 " յ ն չքնաղ տիկին
այլեւս բեկե րա յի՛ս սլատմ ութ Լան զար գաս ո ւմ՝ը Ա յ ո 1 , երէս սեբունգբ կատարես իր պարտա– ներ եւ պարոններ սկսան գալ որբանոց , իրենց որ.
Հաւասաբեցնել աշխարՀակալ արքաների , Հրամ ա– կանոլթիլն<բ 1918 22 թուականներուն ^ իսկ ս*1" կէ սր ղաաելու։ է կոփ երր դուրս կԳ լլէ թ , որբոլ–
% ատարն-ե ր ի պետ ո ւթիլնն երր– բռն ագրաւողների ա սգին ո՛ չ ։ քաղաքական դէպքեբոլ պատճառ ով , Հի&երէն մերժուելով։ ՛Բանի մր օր տեւեց այս ֊
զորհ՜ոզութեանռ Հետ (նոյն գէբքԲ) 552)։ մ եզ լե ս ուռ ին շոգենաւերբ \ե լ յանձնես ին Ամերի պէս : Մեր վեբակացուներր կատղահ֊ , ուղեցին
Սակայն ներկայ գարում չկայ որեւէ քաղա կային եր ո լնէ ։ . Ք աշ ուելով ի ր ե՜1ւլ պ ատ ե անն եր ո ւն> Հասկ՛նալ մեր րմ բո սա ութ I, ա՛հ նպատակը % Հինգ
քական կուսակսո ւթիւն , քան բոլշեւիկ—կո մ ունիս–՛ մէը,րսին) — «Տէր, թ ո զ քոլ– կաէ^քգ բսայ^ ։ Ա"– Հոգի ներկա յա ցսէ\ք ել թաքղմաԼի միի ցաւ բա
11711/կա I. կուսակցութիւներ , ոք այնքան վրանբաս եւ կէ վեր^ ին չոռ ւ չՀ ետաքբքր ուե սան «Ան ապատ ի ցա րեցինք մեր Ղ պատ ակր Հ
չ ո ր ( սքոլաստիկ ) ինքնամոռաոումով քարողէ գա սերու)նգ»ով , աբզե լք չեղան ան պատ եՀ ութիւն նե - Մենք չենք ուղեր ծառայութեան երթալ
ղափարական. րա.ցա.րձակապաշւաւքւթ֊ինքսէ|ւ>> «առաջ բոլն որոնք առ՛նչութիւն ՛ունէին նոր– սեբունգին Յոյներու քուի։ Մեզի գորհ՛ ճարեցէք, մեր վաս
տակով
նորդի» , այսինքն Ս տալի Թի յ «ամէնէն իմա ստու պատ ւոյն եւ ապագային Հետ։ կ՜՚ապրինք՛. Կր փափաքինք միեւնոյն ատե%>
՛երին , այսինքն Ատալինի , «Հօր» , այսինքն Ատա– Ղ* եռ աչքիս առ^ե ւն է մեր Օր թա գ իւզի ա զ– շարունակել մեր ՝ոլսումԼՀՀ
լիճի * «հանճարի» , այսինքն Ատալինի , « # ՝ ե հ ֊ » ի , ԸիկՆեբէ& , գեզանի որբոլՀի մր ։ Հրապարակին Մ իս րս Մ ըքս՚ֆէն ՚րոալ .
այսինքն Ատալինի , «Հանճարեղ Հրամանատարեի , վրայ սրճաբանի մբ առֆեւ , ձեռքերբ չզթայակապ Աքս ձեր իելքշ չէ, լաւ խորՀեցէք , վազը
այսինքն Ատալինի , «գիտութեան յառաքագոյնի% , կոլրհ՜քին վրայ թուզթ մբ ւիտ կ ս ո ւահ , ԳԲւՂաԲ ՜ %որէ1 եկէք։
ա յսինքն Ա տալին ի եւ այ ս պ է ս ան.՝վե\րք ։ Ա յսսլիսով տուտ& սուտ ա բարքն ե րով ։ Տանո ա"՝1՝^ քր , Որ"վ~ Լք՛ենք վստաՀացուցին ք թէ ոչ ոք մեզ չէ
իրական, քաղաքական փիլիսոփա յո ւթ իւնր բո լշե- Հ ետ եւ ամ սաշր^ան. ին երեք օր մ ա բղանքի չէ բ գա– իւր ատ ահ՜ Հ սակա քն , ան ա\ն գրգո լե յ ի մնաց ու
ւ֊իզմ — կոմ ունիղմր ներկա յացնում է մ ենատ իր ա– ս սւ ծ գա շտ ին մէ^ ^Հրապարակին վրայ ^ուբ 0 ո յնե~ ստիսքոլեցանք գուբս ելլել : ՝ք^անի մբ անզտմն եր
կան բա ցար ձա կա սլա՝շա ո ւթեան փիլիսոփա յո լ - Բ՚^վ շրֆապատուահ՜ կ>Աէէայէ*"Ք "՝արզսձհքի ա ա - բն գոլն եց մեզՀ, մ իշտ մ իեւնո յն քան կեր գր կրկնե
թ ի լ ն , փիլիսոփայութիւն յետագիմական «ա/ւա^– Հուն ։ Երէ՛ք սեբունգբ չէ ր որ ազատես այգ գմ՜– լով * վփոբ&աոու տանտիկիններ րլ^ալուՀամար
նոբգութեաԼ» ։ փիլիսոփայութիւն Հակագիտական բախտ անմ եղ որբոլՀ ին ^ ա ^ լ մեր եղբայր որբե– 3 ո յն ե բոլ քով ՚
րբ , ՛որոնք ձզի^ա՝ներբ կտր ե ո ին, օ^ովր նետեց ին եւ պէտ ո է Նաոա յոլթեան երթաք
եւ, Հակաբնական ; ք*ոլշելիկ–\կոմունիզմի իրական
աՂ$Լէնբ էր ՝ն1ն^ասե,նեակր զրկեցին ։ Մեր վերակա–՛ Աքս է միտքն ճեր– փրկութեան ճամբան ^որովՀետե–
եւ տեսական փիլիսոփա յո ւթեան մ իքեւ գոյութիւն՛
ա յգ յանգուզն՛ ^ քա^ որբերր ։ Տ աք աՂԴԲ աղքատ է՝^ է
ունի խոր անգունգ մր , զանգոլաձ՜ներ,ր խաբելու ցուՀն երբ վ ռնտեցին \յ կոզնհ բ բ կր մերժոլէին ^ բմբո ս տ ո ւթ ի ւնբ կբ
մ ոլուցքով ։ Այո փիլիսոփայոլթիլԼ ր գո րհ՜նական ի Յարգա՛նք իրենց ազգասիրութեան՛ ու յան֊– շա րա ւն ա կո լէ ր : Օր մր պաշտօն ապէս քա յտարարեց
մէք յանգեցալ Ատալինի եւ միւս (լտռաքն որգների» գբզձնոլթեան I թէ, «Ան որ մ ե * յ ֊ է օ՜առա յ ո ւթ ե սձն երթալ, որբա
պաշաամ ունքին , գա բձալ տեսակ մը նոբ կոմ ու– Լոլթրաքիէն ՝$էֆալօնիա գացինք։ Տնօրէն ու– նոցէն՛ պիտի վռնտոլի» : 3ուսաՀատութիւնր մեղ
նիստական կրօնք։ ՀձԱռաքնոբգն՚ե րին» վերագրե - Հին՝ Ա՚իսրս Արթրն , փոխ^սՀնօրէն՛ Մկբաիչ Մա - պատեց։ Երեք Հ՛ոգի որբանոցէն գուբս ելանք զ ա–
ցին առասպելական յատկութիւնն եր ^ թէ ել իրա լումեան ։ «Տիսիփլին »բ որբուՀիներր չարչարելու ց/՚^՚Ք Հ ա յ ո լ ֊ մր Ք"վ, մեր ցաւ ր լացինք։
կանին մէք նրանք չեն Օէետոլաձ՜ այգ յատկութիւն— Աճ յ " Ր ֊
ներով ։Բառեբբ՝ Հառաքնորգ» , «ուսուցիչ» , «Հան աստիճան խիստ էր ։ ՛՛Համիտեան շրֆան մբ ա^ցու– ՜գոոեց մեզ երթալ տէր. պապան ղտ\ն՝ել։ Ղ՝ացինք .
ճար» եւ այլն քարոզչութեան թուզի տերեւնւեր են ցինք՛. Յաճախ կր ճօճէր Մալումեանի խարազանր գտանք, բացատրեցինք մեր վիճակը, օգնութիւն
՛Ց՚ ա&կելռլ Համ ար իրական մ ի քա կո ւթ ի լեն ե րբ եւ ոբբոլՀին երու\ն վրայ ։ Տասներկու որբոլՀիներ 8 իւնդրեցթնբ։ Տէր Հայրը մեզ վստաՀացոլց թէ
ոՀնԷ" է֊թիւններր ։ օր բանտարկելէ վե.17$ վոն տեցին ։ ^կատճա^ռ % ո– «Անմիքապէս Աթէնք, Մտղրրմեան եպիսկ.ին պի–
րովՀ ետ եւ մեբմա\ ՛է ին 3" յներոլ քո ւի հ աո ա յ ո ւ - "՚I՛ գրեմ , 3 4 Օր վե.ր2յլ եկէք պատասխանը աո–
Այգ Բաո–հբյԼճ վերագրոլաձ֊ Հառաքնոբգներին» , թեան \ե բթալ ։ Ե ո , Մար իամ Պօ յաճեան , բնկեբու^ Հհ/ու՛»։ Գացինք ք պատասխանը չէր՝ ստազահ՜ ։ կ բ
վիրաւորական են մեր մո ղովո լբգին, Համար ^ քա Հիս , Արշալոյս Պագտասա^եան ^ ու զեցինք Աթէ՚և– յորգորէր մեզ. «Մէ յուսաՀատիք զաւակներս ,
նի ո ր անոնք յատուկ մտաւո րա կան բա սա ռու քի աղաներում իմացն ել մեր ղմբախաութիւնբ ։ Աստ ո ւահ՛ մեհ՜ է՛» •.
թի ւ1ն եր չեն։ Ե ս իւ որ ա ւէլ Է ււ Հաւատա սահ՜ ոռ Ափսո՛ս , Ա*ալումեան ի կոզմէ բռնոլա\հ՜ էր մեր Այ" կրկնուեցաւ քանի մր սձնգամնեբ ։ Ամե -
մեր երկրի մրողովոլրգների ՚քէք կան Հարիւր Հա նամ ակր ։ (\յամ ակն երբ գբաքննո լթենէ 1Լ անց րնէ նավերգին բճգունելո ւթեան սապէս բսալ. «Զա -
զարաւոր ոչ պակաս , այլ աւելի բնգունակ մար– եզե ր^ ։ Զիս ել Արշալո յոր , իբրեւ պատ իժ՜ , մեզ ւակնեբս , ազգր աղքատ է, պէաք է մեր բաբե -
գիկ ւ քան՛ իւրաքան չիւբ բ այզ «առաջնորդներիս» ։ մէ աւե ք ի տարիքոտ որբ՚ոլՀ իներոլ Հետ , Ղ՛ավա լա րա\ոներոմււ Հնազանդի/ . եթէ ձեոքէս դա ք ես ալ
Երկրագունգբ անմ իրապէս կր ճ ան չնւա ր ա յգ Հա– ղրկեցին ։ Ա՝ իօրինակ ^ ձա\ն. ձրաց ուց ի չ կեանք մբ իմ աոԳքւկս հ առա քո ւթեան կ ո լա ամ» :
րիւ֊Բ Հ՚ազաբալոբնեբբ , եթէ մեր մողովոլբգի անցուցինք Հոն։Զր՝ոքց մբ կր շրքէր «ո ր բո լՀ ին երբ Գ/խիկոը , յուսաՀատ դուրս ե/անք։ Դմ֊ բախտ
բերնիս գուբս Հանուէբ մենատիրական թ ա շկի– ծառայութեան պիտի տան 3"յներու քուի» ։ 3ու— ո ր բուՀ իներուս րմբոստութիւն ր վերք գաաձ֊ էր։
• նա կբ՛ ։ ս սւ Հ ա ա ո ւ թ ի ւն ր զիս պատան՜ էր : Արշալոյսն աք Ե.Ր՝է*ք սեբունգբ ա յն պէ՛՛ս կատարեց իր պար~
Ես չեմ բն գուն ում անձնական բարեմասնու -
թիւ1 ներբ ինքնակոչ «առաքնորգների» Պոլիտբիւ–
բո յէռ 1 քանի որ ի ր ա կան ո ւթ ի ւն ր նրանց տիրա -
պետութեան տրամագծօրէն– Հակառակն ՝է ասում ։ "է մ էկի կողմ է սանձուաձ Զբացարձակ մենատի– ղովուրգնեբի ազատ կամեցողութեամբ , այլ մի -
բութիւն» ք գիկաաաուրա Հառաան որգնեբի» ։ ա յն Չեկայի եւ ա յլ քաղաքական կազմ ակեր պո ւ^
ՈՉ Թէ ԲԱՆՈՒՈՐՈՒԹԵԱՆ ԳԻԿՏԱՏՈՒՐԱ է Այնքան, ո բ Հա ոա քնար գների» գի կա ատ ուր ան իլնների աՀաբեկման ազգեցութեան տակ Հ \,երկայ
Ա8Լ ԳԻԿՏԱՏՈՒՐԱ
«ԱՌԱՋՆՈՐԴՆԵՐԻ» իմ մոզովոլրգին պատճառում է մեձ գ<հբախտոլ^ ձեւեր բ ԽորՀ րգա յին. Գաշնա կց ո ւթեան՝ ման մնա–*
ք^ոլշելիկ-կոմո ւնիզմ ի քաղաքական վա րգա - թիւն եւ թշուառութիւնն % լորում են բոլոր Հակաբնական ղ հ եր բ պատմ ու -
պետութեան Հիմքր Կ* Մարքսի ուսմունքն; է՝ գա– ԵԱ ԳԷՄ ԵՄ ԽՈՐՀՐԳԱՅԻՆ ՄԻՈՒԹԵԱՆ թեան յայտնի բոՏնութեանց ։ ԽորՀբգային Միու–
սակարգային սլաք քար ի մասին։ Պաշտօնական ՈՉ - ՌՈՒՍ ԺՈղՈՎՈՒՐԳՆԵՐԻ թի՚-նբ այգ մեՆագո յն գաղթային կայսրութիւնն
նպատակներն այգ պայքարի արտա յա յալում ԳԱ՚ԼԹԱՅԻՆ ՍՏՐԿԱՑՄԱՆ ԷԴ օմ ա ո ւ սւ՝ճ ՝ գաղթային– վատթարագոյն ստբկա>–
ե\. — ց\ոլմով ։
^ ո ԼէՒ՚՜հհ֊—ԿոաԾ ունիզմ ի ազգային– քա գա քա կ ա - Ես կոզմԱակից եմ մո զո վո ւբգնե ր ի եղբայրա
1 . /2անո լո ր ա կան յեղափոխութեան մ է^ եւ ն ութ ի ւնբ գո բ^ն ականին մ էք գեբաշխարՀակալա– կան , ազատ կամ I, ց ո ղո ւթ ե ան , Հաւասա բազօ ր եւ
կառոլոումր ապազասակա րգային ^ընկերվարական կանգ մե&պետական ել յետագիմական, քագաքա - \1 ե րզաշնակ Հ ամ ագո րհ ակցո ւթեան ; Այգ Համա–
եւ յետո յ Համա յնավա րական Հ ա սա բա կո ւթ ի ւն ։ կա<՝ութիւ1ն՝ է^ ո ր յատուկ նպատակներ կբ Հետա– գործակցութիւն բ չի կրնար իրազո րհ՜ուի լ ա յգպի–
Ա ակա յն իյո ր Հ րգա յին փորձբ Համ ամ իո լթենա կան պ1գէ. սի վիմուկ գա էակցութեան մէք^դ ինչպիսին՛ է ք$ •
^էոմոլն իս տակտն ( բո լշե լիկ ) կուսակցութեան ո ո յո | . Ս տ բ կաց ո ւմ աղ գա յին փո քր,ամ ասնութեան՝ Միոլթիւնբ \
տուաւ , որ \ . Պ՛աս ակա րդա յին պա յքարբ իրա կա– ազատագրութեան անուն ի տակ ։
ն ին մէ^ քար ողում են իբրեւ մ իՓուլ միայն , Հաս 2. Այգ ՚եողովո ւրգն ե ր ի քաղաքականդ տնտե — Համ ամ ի ո լթենա կան՛ ^քոմ ո ւն ի ս տ ա կան ( բոլշե–
նելու տա ր բեր նսքւ § կներբ յրոնք կապ չու– սա կան եւ Հոգեկան կա ր ե լիո լթիւննեբբ են թաբկե / ւիկ) կուսակցութեան Պ ոլիաբիլբօն կրում է ոք
բան ո լո րական չաՀե բու Հետ : Հառաան որ գներ» ի մ եՆպե տա կան բացարձակ մե - մ իա յն ամ բոզք պա տ ա ս խան ատոլո լթիլնբ փոքր
2. 1917^ յ ե զա վւ ո խ ո ւթ ի ւն ր կո չում են «բան– ՚ձ ա տիբ ո ւթեան ։ մողովոլրգներ ի ստրկացմանդ այլ ել այն– կեգրո–
\Ո լ ո րական » եւ ք՚ձ/" ա ս ո լ ^ ք* ^ Բ « բան ու որակ աւն §.աիսոյս ումերիգ որոնք հնոլնգ են այգ ստրկաց–
3. Ամ բոզք ապէս ձուլել սոլն մ՜ոզովո ւբգների մ ան ։
դիկտատուրա» , սակա յն պատմ ութ իւն ր զարգ չէ կեն ցազբ մէկ , գուեՀ իկ բո լշե լ ի կ—կո մ ո ւն. ի ս տ ա կան՝
ա,ր ճան ,ա գբ ա ձ՜ որեւէ " ՚ Ր/՛Հ յ՝^ ղա փ ո իս ո ւթ ի ւն որ ն ա խո ր ո շո լա\ճ բն կե բ ա<յին կեանքի մէք ։ Ա յս գոձե– Անխիղճ Հաշո լեյա րգա րբ ո չառուս մողովո ւբգ
լմի–
ա քգքան լա յ–՛. օրէն ոտն ակոի* անէր բանուո բոլ - Հ իկ նա խ ււ ր ո ^ումր ո չն էացնում է ազգային փոք– նե րի Հիւսիսա յին կովկասում , քցր իմում , կա ու
բռ
թեան քաղաքական , տն տ ե ս ա կան եւ Հ ոգեկան ի– րամ աս՝՝– ութեանց պատմ ական օ ր էն՝ կազմ ալո րուաՆ կիայոլմ , Մ՝երձվոլգեան շբքանում քւ մի կարգ
բաւունքնեբր եւ ենթարկէր ստրկութեան ։ գուա ազգային, աւան գո ւթ իւնն երբ , կրօնական էԱ– րիշ վայրերումդ անխիղճ ա շխաբՀ ա կալա կան
3. Սոյն յեզափոխոլթիլքԼր կոէլոլմ է նաեւ ռանձնայատ կո ւթ ի ւննե րբ , կենցազի ել մշակոյթի նաբարում ր ել \ոչնչացումբ ազգային անկախոլ -
ՎբԼկե բվա ո ական» գ բայց ոչինչ այգքան ա ր սւ ա ա– ինքնուբոյն գիհ՜երբ ;
թի ւննե րի Մ երձբալաեան երկրներ ում եւ ա յսպէ՛ս
լորեց բնկերվա բութես/և ուս մ ունքբ , ո րքան 1 ե ր- ժամանակակից քէքոբՀ, Աիութիւնր խեզգում ամէն տեզ^ ես Համարում եմ ոչ միաթև նշան՝ Պ"–
կայ ստալինեան Հրնկեբվարութիւ\նբ» * Այսպէս է որեւէ ազգային ինքնագիտակցութիւն , ել ձգ լիաբիւբոյի ազգային քազաքակաւն ոլթեան սնան -
կոչուահ՜ խոբՀ րգային տիպարի ՀՀբանուորական տում ազգային ինքնորոշման ։ կութեան դ այլ եւ մեհազոյն քազաքական ամօթբ
գիկտատուրան» ստրկացրեց ե՛լ բանուորին ե՛ւ ԻյոբՀ,ք զային Միութիւն բ միութիւն չէ սովո Բ" ԼԼ^՚-էհ հոս^ ունիստնե ր ի Համ ար րնգՀ ան րապէ ս :
գիլզացուն ե ւ մտաւորականին եւ մոզովոլբգի րական առում ով ։ Նա կո պտօբէնւ բռնաբարում է Ամօթդ ա՛նարգանք եմ Համարում լինել նրանց
բո լո ր խաւե բբ ։ 180 տա ր բեր մ՜ոզով ոլրգներ ել Հարկագրում է Հետ որոնք 20րգ գարու կէսին ազի արցունք թ ա–
հյռբՀրգային Միութեան, մէք երբեք չէ եզահ՛ կենւակցել միայն վախի եւ սարսափի ազգեցու - վ՚ել կուաան ամ բոզք Հ ան բա պետ ո ւթեան ց եւ շբ–
եւ ներկա յիս էլ գոյութիւն չունի որեւէ բանուո՜ թեան տակ : քաններու, մեր երկրին մէք։
բա կան գիկաաաուրա , այլ կար եւ ներկայիս կայ Այգ «միութիւնբ» գոյութիւն ունի ՛ոչ թէ ՀՒՈ– (2) Գ՛ ՏՈԿԱՅԵԻ
Fonds A.R.A.M
Ի Ն 2 Ո Ի 1"Զե8Ի ԿԱՊէՐՍ ՊԱՏԱԱԽԱՆ «ՅԱՌԱՋԷԻ ՀԱՐՑԱՐԱՆԻՆ կր ՀեՆկլաաբ Հ Մենք լքուած ենք մեբ ազդէն,
իԴնչ պիտի բլլայ որբուՀիներուս վէ^^կբտ եթէ
ծառայութեան երթանք 3" յ 1 եր ու քով . . . Որոշեի
ԱՏ Ո եւ Ո Ջ ցինք բնգզիմանալ։ Յաջողած էինք խմբուիլ։ Լոյ–
այգ
«ԱՌԱՋՆՈՐԳՆԵՐԻ» ՊԱՇՏԱՄՈՒՆՔԸ ԱՆԱՐԳԱՆՔ "երբ մարեցինք Հ ՛ես ոա& ձայնով բացատրեցի
ԺՈՂՈՎՈՒՐԴ* ՀԱՄԱՐ իրիկուան Հալաքոյթին նպատակք , ա՛ն պատ եՀ ու
Քա՛ւ ի որ "իբելի «8առաի>ր մեզի առիթբ կու թի լնն երբ եթէ հ՜առա յո ւթեան երթայինք : Բոլոբն
Բոլշեւիկ-կոմունիղմի բնգՀանուբ քաղաքա - տայ խօսելու^ պէաք է արձանագրել շարք մբ Համամիտ էին ։ իւրաքանչիւր խմբապետ , պա
կան փիլիսոփայութիւնք պատմ* ոլթիւններ ալ •ձ՜առայոլ^
տեսակա՛ւ՚օ բէն Հ իմէ ՛ուա՛ծ տս ւնին։ , թն չպէս յ իշատ ա կահ էր կարօ տասքսաասնէ ատու խոս չձգել ք՛ ր
է Մարքսի «դիալեկտիկական մատերիալիզմի» թեան եր թա՛ւ ւՀ»ք–.
վրայ՛. Ինքը Եօսիֆ Ատալինբ գրում՝ է* Ուրեմն , խօսինք ՝Բռրֆոլի , Լաթաքիի , ՝Բէ– Սփոփոլ.աձ ուրախ-զու-արթ բաժնուեցանք •
1. «Տիեզերքը իր բնոյթով ՛նիւթեղէն է եւ փալոնեայի , Ղ*ա վա լա յ ի գմ՜բաիստ որբեր ու ո ր– ՛Բանի Հր օր վեբԸը, ՄԷսրս Մրքաֆիի կողմ՚է
պէաք չուՆի ոչ մէկ տիեզերական ոգիի՝» (Լեքէֆնիգ. բուՀ իքն եր , թէ ինչ աստիճան՛ գոլրգո ւր ան ք , ո էք աալտօնաակս Հաղորդուեցաւ թէ «փորձառու
մի հարցեր, էք 541)։ եւ պա շտ պան ո լ թ ի ւձն վա յելե ո ին ք երէ ո սեբոլն - աս/*աէկթ՚ւեր ըԱ–"լու Համար պէաք է ձառայոլ^
2. ^կատմական գիտութիւնը* * • էի կարող գէն.. թեաև երթալ Յոյներու քով» : 8 " յ ն չքնաղ տիկին
այլեւս բեկե րա յի՛ս սլատմ ութ Լան զար գաս ո ւմ՝ը Ա յ ո 1 , երէս սեբունգբ կատարես իր պարտա– ներ եւ պարոններ սկսան գալ որբանոց , իրենց որ.
Հաւասաբեցնել աշխարՀակալ արքաների , Հրամ ա– կանոլթիլն<բ 1918 22 թուականներուն ^ իսկ ս*1" կէ սր ղաաելու։ է կոփ երր դուրս կԳ լլէ թ , որբոլ–
% ատարն-ե ր ի պետ ո ւթիլնն երր– բռն ագրաւողների ա սգին ո՛ չ ։ քաղաքական դէպքեբոլ պատճառ ով , Հի&երէն մերժուելով։ ՛Բանի մր օր տեւեց այս ֊
զորհ՜ոզութեանռ Հետ (նոյն գէբքԲ) 552)։ մ եզ լե ս ուռ ին շոգենաւերբ \ե լ յանձնես ին Ամերի պէս : Մեր վեբակացուներր կատղահ֊ , ուղեցին
Սակայն ներկայ գարում չկայ որեւէ քաղա կային եր ո լնէ ։ . Ք աշ ուելով ի ր ե՜1ւլ պ ատ ե անն եր ո ւն> Հասկ՛նալ մեր րմ բո սա ութ I, ա՛հ նպատակը % Հինգ
քական կուսակսո ւթիւն , քան բոլշեւիկ—կո մ ունիս–՛ մէը,րսին) — «Տէր, թ ո զ քոլ– կաէ^քգ բսայ^ ։ Ա"– Հոգի ներկա յա ցսէ\ք ել թաքղմաԼի միի ցաւ բա
11711/կա I. կուսակցութիւներ , ոք այնքան վրանբաս եւ կէ վեր^ ին չոռ ւ չՀ ետաքբքր ուե սան «Ան ապատ ի ցա րեցինք մեր Ղ պատ ակր Հ
չ ո ր ( սքոլաստիկ ) ինքնամոռաոումով քարողէ գա սերու)նգ»ով , աբզե լք չեղան ան պատ եՀ ութիւն նե - Մենք չենք ուղեր ծառայութեան երթալ
ղափարական. րա.ցա.րձակապաշւաւքւթ֊ինքսէ|ւ>> «առաջ բոլն որոնք առ՛նչութիւն ՛ունէին նոր– սեբունգին Յոյներու քուի։ Մեզի գորհ՛ ճարեցէք, մեր վաս
տակով
նորդի» , այսինքն Ս տալի Թի յ «ամէնէն իմա ստու պատ ւոյն եւ ապագային Հետ։ կ՜՚ապրինք՛. Կր փափաքինք միեւնոյն ատե%>
՛երին , այսինքն Ատալինի , «Հօր» , այսինքն Ատա– Ղ* եռ աչքիս առ^ե ւն է մեր Օր թա գ իւզի ա զ– շարունակել մեր ՝ոլսումԼՀՀ
լիճի * «հանճարի» , այսինքն Ատալինի , « # ՝ ե հ ֊ » ի , ԸիկՆեբէ& , գեզանի որբոլՀի մր ։ Հրապարակին Մ իս րս Մ ըքս՚ֆէն ՚րոալ .
այսինքն Ատալինի , «Հանճարեղ Հրամանատարեի , վրայ սրճաբանի մբ առֆեւ , ձեռքերբ չզթայակապ Աքս ձեր իելքշ չէ, լաւ խորՀեցէք , վազը
այսինքն Ատալինի , «գիտութեան յառաքագոյնի% , կոլրհ՜քին վրայ թուզթ մբ ւիտ կ ս ո ւահ , ԳԲւՂաԲ ՜ %որէ1 եկէք։
ա յսինքն Ա տալին ի եւ այ ս պ է ս ան.՝վե\րք ։ Ա յսսլիսով տուտ& սուտ ա բարքն ե րով ։ Տանո ա"՝1՝^ քր , Որ"վ~ Լք՛ենք վստաՀացուցին ք թէ ոչ ոք մեզ չէ
իրական, քաղաքական փիլիսոփա յո ւթ իւնր բո լշե- Հ ետ եւ ամ սաշր^ան. ին երեք օր մ ա բղանքի չէ բ գա– իւր ատ ահ՜ Հ սակա քն , ան ա\ն գրգո լե յ ի մնաց ու
ւ֊իզմ — կոմ ունիղմր ներկա յացնում է մ ենատ իր ա– ս սւ ծ գա շտ ին մէ^ ^Հրապարակին վրայ ^ուբ 0 ո յնե~ ստիսքոլեցանք գուբս ելլել : ՝ք^անի մբ անզտմն եր
կան բա ցար ձա կա սլա՝շա ո ւթեան փիլիսոփա յո լ - Բ՚^վ շրֆապատուահ՜ կ>Աէէայէ*"Ք "՝արզսձհքի ա ա - բն գոլն եց մեզՀ, մ իշտ մ իեւնո յն քան կեր գր կրկնե
թ ի լ ն , փիլիսոփայութիւն յետագիմական «ա/ւա^– Հուն ։ Երէ՛ք սեբունգբ չէ ր որ ազատես այգ գմ՜– լով * վփոբ&աոու տանտիկիններ րլ^ալուՀամար
նոբգութեաԼ» ։ փիլիսոփայութիւն Հակագիտական բախտ անմ եղ որբոլՀ ին ^ ա ^ լ մեր եղբայր որբե– 3 ո յն ե բոլ քով ՚
րբ , ՛որոնք ձզի^ա՝ներբ կտր ե ո ին, օ^ովր նետեց ին եւ պէտ ո է Նաոա յոլթեան երթաք
եւ, Հակաբնական ; ք*ոլշելիկ–\կոմունիզմի իրական
աՂ$Լէնբ էր ՝ն1ն^ասե,նեակր զրկեցին ։ Մեր վերակա–՛ Աքս է միտքն ճեր– փրկութեան ճամբան ^որովՀետե–
եւ տեսական փիլիսոփա յո ւթեան մ իքեւ գոյութիւն՛
ա յգ յանգուզն՛ ^ քա^ որբերր ։ Տ աք աՂԴԲ աղքատ է՝^ է
ունի խոր անգունգ մր , զանգոլաձ՜ներ,ր խաբելու ցուՀն երբ վ ռնտեցին \յ կոզնհ բ բ կր մերժոլէին ^ բմբո ս տ ո ւթ ի ւնբ կբ
մ ոլուցքով ։ Այո փիլիսոփայոլթիլԼ ր գո րհ՜նական ի Յարգա՛նք իրենց ազգասիրութեան՛ ու յան֊– շա րա ւն ա կո լէ ր : Օր մր պաշտօն ապէս քա յտարարեց
մէք յանգեցալ Ատալինի եւ միւս (լտռաքն որգների» գբզձնոլթեան I թէ, «Ան որ մ ե * յ ֊ է օ՜առա յ ո ւթ ե սձն երթալ, որբա
պաշաամ ունքին , գա բձալ տեսակ մը նոբ կոմ ու– Լոլթրաքիէն ՝$էֆալօնիա գացինք։ Տնօրէն ու– նոցէն՛ պիտի վռնտոլի» : 3ուսաՀատութիւնր մեղ
նիստական կրօնք։ ՀձԱռաքնոբգն՚ե րին» վերագրե - Հին՝ Ա՚իսրս Արթրն , փոխ^սՀնօրէն՛ Մկբաիչ Մա - պատեց։ Երեք Հ՛ոգի որբանոցէն գուբս ելանք զ ա–
ցին առասպելական յատկութիւնն եր ^ թէ ել իրա լումեան ։ «Տիսիփլին »բ որբուՀիներր չարչարելու ց/՚^՚Ք Հ ա յ ո լ ֊ մր Ք"վ, մեր ցաւ ր լացինք։
կանին մէք նրանք չեն Օէետոլաձ՜ այգ յատկութիւն— Աճ յ " Ր ֊
ներով ։Բառեբբ՝ Հառաքնորգ» , «ուսուցիչ» , «Հան աստիճան խիստ էր ։ ՛՛Համիտեան շրֆան մբ ա^ցու– ՜գոոեց մեզ երթալ տէր. պապան ղտ\ն՝ել։ Ղ՝ացինք .
ճար» եւ այլն քարոզչութեան թուզի տերեւնւեր են ցինք՛. Յաճախ կր ճօճէր Մալումեանի խարազանր գտանք, բացատրեցինք մեր վիճակը, օգնութիւն
՛Ց՚ ա&կելռլ Համ ար իրական մ ի քա կո ւթ ի լեն ե րբ եւ ոբբոլՀին երու\ն վրայ ։ Տասներկու որբոլՀիներ 8 իւնդրեցթնբ։ Տէր Հայրը մեզ վստաՀացոլց թէ
ոՀնԷ" է֊թիւններր ։ օր բանտարկելէ վե.17$ վոն տեցին ։ ^կատճա^ռ % ո– «Անմիքապէս Աթէնք, Մտղրրմեան եպիսկ.ին պի–
րովՀ ետ եւ մեբմա\ ՛է ին 3" յներոլ քո ւի հ աո ա յ ո ւ - "՚I՛ գրեմ , 3 4 Օր վե.ր2յլ եկէք պատասխանը աո–
Այգ Բաո–հբյԼճ վերագրոլաձ֊ Հառաքնոբգներին» , թեան \ե բթալ ։ Ե ո , Մար իամ Պօ յաճեան , բնկեբու^ Հհ/ու՛»։ Գացինք ք պատասխանը չէր՝ ստազահ՜ ։ կ բ
վիրաւորական են մեր մո ղովո լբգին, Համար ^ քա Հիս , Արշալոյս Պագտասա^եան ^ ու զեցինք Աթէ՚և– յորգորէր մեզ. «Մէ յուսաՀատիք զաւակներս ,
նի ո ր անոնք յատուկ մտաւո րա կան բա սա ռու քի աղաներում իմացն ել մեր ղմբախաութիւնբ ։ Աստ ո ւահ՛ մեհ՜ է՛» •.
թի ւ1ն եր չեն։ Ե ս իւ որ ա ւէլ Է ււ Հաւատա սահ՜ ոռ Ափսո՛ս , Ա*ալումեան ի կոզմէ բռնոլա\հ՜ էր մեր Այ" կրկնուեցաւ քանի մր սձնգամնեբ ։ Ամե -
մեր երկրի մրողովոլրգների ՚քէք կան Հարիւր Հա նամ ակր ։ (\յամ ակն երբ գբաքննո լթենէ 1Լ անց րնէ նավերգին բճգունելո ւթեան սապէս բսալ. «Զա -
զարաւոր ոչ պակաս , այլ աւելի բնգունակ մար– եզե ր^ ։ Զիս ել Արշալո յոր , իբրեւ պատ իժ՜ , մեզ ւակնեբս , ազգր աղքատ է, պէաք է մեր բաբե -
գիկ ւ քան՛ իւրաքան չիւբ բ այզ «առաջնորդներիս» ։ մէ աւե ք ի տարիքոտ որբ՚ոլՀ իներոլ Հետ , Ղ՛ավա լա րա\ոներոմււ Հնազանդի/ . եթէ ձեոքէս դա ք ես ալ
Երկրագունգբ անմ իրապէս կր ճ ան չնւա ր ա յգ Հա– ղրկեցին ։ Ա՝ իօրինակ ^ ձա\ն. ձրաց ուց ի չ կեանք մբ իմ աոԳքւկս հ առա քո ւթեան կ ո լա ամ» :
րիւ֊Բ Հ՚ազաբալոբնեբբ , եթէ մեր մողովոլբգի անցուցինք Հոն։Զր՝ոքց մբ կր շրքէր «ո ր բո լՀ ին երբ Գ/խիկոը , յուսաՀատ դուրս ե/անք։ Դմ֊ բախտ
բերնիս գուբս Հանուէբ մենատիրական թ ա շկի– ծառայութեան պիտի տան 3"յներու քուի» ։ 3ու— ո ր բուՀ իներուս րմբոստութիւն ր վերք գաաձ֊ էր։
• նա կբ՛ ։ ս սւ Հ ա ա ո ւ թ ի ւն ր զիս պատան՜ էր : Արշալոյսն աք Ե.Ր՝է*ք սեբունգբ ա յն պէ՛՛ս կատարեց իր պար~
Ես չեմ բն գուն ում անձնական բարեմասնու -
թիւ1 ներբ ինքնակոչ «առաքնորգների» Պոլիտբիւ–
բո յէռ 1 քանի որ ի ր ա կան ո ւթ ի ւն ր նրանց տիրա -
պետութեան տրամագծօրէն– Հակառակն ՝է ասում ։ "է մ էկի կողմ է սանձուաձ Զբացարձակ մենատի– ղովուրգնեբի ազատ կամեցողութեամբ , այլ մի -
բութիւն» ք գիկաաաուրա Հառաան որգնեբի» ։ ա յն Չեկայի եւ ա յլ քաղաքական կազմ ակեր պո ւ^
ՈՉ Թէ ԲԱՆՈՒՈՐՈՒԹԵԱՆ ԳԻԿՏԱՏՈՒՐԱ է Այնքան, ո բ Հա ոա քնար գների» գի կա ատ ուր ան իլնների աՀաբեկման ազգեցութեան տակ Հ \,երկայ
Ա8Լ ԳԻԿՏԱՏՈՒՐԱ
«ԱՌԱՋՆՈՐԴՆԵՐԻ» իմ մոզովոլրգին պատճառում է մեձ գ<հբախտոլ^ ձեւեր բ ԽորՀ րգա յին. Գաշնա կց ո ւթեան՝ ման մնա–*
ք^ոլշելիկ-կոմո ւնիզմ ի քաղաքական վա րգա - թիւն եւ թշուառութիւնն % լորում են բոլոր Հակաբնական ղ հ եր բ պատմ ու -
պետութեան Հիմքր Կ* Մարքսի ուսմունքն; է՝ գա– ԵԱ ԳԷՄ ԵՄ ԽՈՐՀՐԳԱՅԻՆ ՄԻՈՒԹԵԱՆ թեան յայտնի բոՏնութեանց ։ ԽորՀբգային Միու–
սակարգային սլաք քար ի մասին։ Պաշտօնական ՈՉ - ՌՈՒՍ ԺՈղՈՎՈՒՐԳՆԵՐԻ թի՚-նբ այգ մեՆագո յն գաղթային կայսրութիւնն
նպատակներն այգ պայքարի արտա յա յալում ԳԱ՚ԼԹԱՅԻՆ ՍՏՐԿԱՑՄԱՆ ԷԴ օմ ա ո ւ սւ՝ճ ՝ գաղթային– վատթարագոյն ստբկա>–
ե\. — ց\ոլմով ։
^ ո ԼէՒ՚՜հհ֊—ԿոաԾ ունիզմ ի ազգային– քա գա քա կ ա - Ես կոզմԱակից եմ մո զո վո ւբգնե ր ի եղբայրա
1 . /2անո լո ր ա կան յեղափոխութեան մ է^ եւ ն ութ ի ւնբ գո բ^ն ականին մ էք գեբաշխարՀակալա– կան , ազատ կամ I, ց ո ղո ւթ ե ան , Հաւասա բազօ ր եւ
կառոլոումր ապազասակա րգային ^ընկերվարական կանգ մե&պետական ել յետագիմական, քագաքա - \1 ե րզաշնակ Հ ամ ագո րհ ակցո ւթեան ; Այգ Համա–
եւ յետո յ Համա յնավա րական Հ ա սա բա կո ւթ ի ւն ։ կա<՝ութիւ1ն՝ է^ ո ր յատուկ նպատակներ կբ Հետա– գործակցութիւն բ չի կրնար իրազո րհ՜ուի լ ա յգպի–
Ա ակա յն իյո ր Հ րգա յին փորձբ Համ ամ իո լթենա կան պ1գէ. սի վիմուկ գա էակցութեան մէք^դ ինչպիսին՛ է ք$ •
^էոմոլն իս տակտն ( բո լշե լիկ ) կուսակցութեան ո ո յո | . Ս տ բ կաց ո ւմ աղ գա յին փո քր,ամ ասնութեան՝ Միոլթիւնբ \
տուաւ , որ \ . Պ՛աս ակա րդա յին պա յքարբ իրա կա– ազատագրութեան անուն ի տակ ։
ն ին մէ^ քար ողում են իբրեւ մ իՓուլ միայն , Հաս 2. Այգ ՚եողովո ւրգն ե ր ի քաղաքականդ տնտե — Համ ամ ի ո լթենա կան՛ ^քոմ ո ւն ի ս տ ա կան ( բոլշե–
նելու տա ր բեր նսքւ § կներբ յրոնք կապ չու– սա կան եւ Հոգեկան կա ր ե լիո լթիւննեբբ են թաբկե / ւիկ) կուսակցութեան Պ ոլիաբիլբօն կրում է ոք
բան ո լո րական չաՀե բու Հետ : Հառաան որ գներ» ի մ եՆպե տա կան բացարձակ մե - մ իա յն ամ բոզք պա տ ա ս խան ատոլո լթիլնբ փոքր
2. 1917^ յ ե զա վւ ո խ ո ւթ ի ւն ր կո չում են «բան– ՚ձ ա տիբ ո ւթեան ։ մողովոլրգներ ի ստրկացմանդ այլ ել այն– կեգրո–
\Ո լ ո րական » եւ ք՚ձ/" ա ս ո լ ^ ք* ^ Բ « բան ու որակ աւն §.աիսոյս ումերիգ որոնք հնոլնգ են այգ ստրկաց–
3. Ամ բոզք ապէս ձուլել սոլն մ՜ոզովո ւբգների մ ան ։
դիկտատուրա» , սակա յն պատմ ութ իւն ր զարգ չէ կեն ցազբ մէկ , գուեՀ իկ բո լշե լ ի կ—կո մ ո ւն. ի ս տ ա կան՝
ա,ր ճան ,ա գբ ա ձ՜ որեւէ " ՚ Ր/՛Հ յ՝^ ղա փ ո իս ո ւթ ի ւն որ ն ա խո ր ո շո լա\ճ բն կե բ ա<յին կեանքի մէք ։ Ա յս գոձե– Անխիղճ Հաշո լեյա րգա րբ ո չառուս մողովո ւբգ
լմի–
ա քգքան լա յ–՛. օրէն ոտն ակոի* անէր բանուո բոլ - Հ իկ նա խ ււ ր ո ^ումր ո չն էացնում է ազգային փոք– նե րի Հիւսիսա յին կովկասում , քցր իմում , կա ու
բռ
թեան քաղաքական , տն տ ե ս ա կան եւ Հ ոգեկան ի– րամ աս՝՝– ութեանց պատմ ական օ ր էն՝ կազմ ալո րուաՆ կիայոլմ , Մ՝երձվոլգեան շբքանում քւ մի կարգ
բաւունքնեբր եւ ենթարկէր ստրկութեան ։ գուա ազգային, աւան գո ւթ իւնն երբ , կրօնական էԱ– րիշ վայրերումդ անխիղճ ա շխաբՀ ա կալա կան
3. Սոյն յեզափոխոլթիլքԼր կոէլոլմ է նաեւ ռանձնայատ կո ւթ ի ւննե րբ , կենցազի ել մշակոյթի նաբարում ր ել \ոչնչացումբ ազգային անկախոլ -
ՎբԼկե բվա ո ական» գ բայց ոչինչ այգքան ա ր սւ ա ա– ինքնուբոյն գիհ՜երբ ;
թի ւննե րի Մ երձբալաեան երկրներ ում եւ ա յսպէ՛ս
լորեց բնկերվա բութես/և ուս մ ունքբ , ո րքան 1 ե ր- ժամանակակից քէքոբՀ, Աիութիւնր խեզգում ամէն տեզ^ ես Համարում եմ ոչ միաթև նշան՝ Պ"–
կայ ստալինեան Հրնկեբվարութիւ\նբ» * Այսպէս է որեւէ ազգային ինքնագիտակցութիւն , ել ձգ լիաբիւբոյի ազգային քազաքակաւն ոլթեան սնան -
կոչուահ՜ խոբՀ րգային տիպարի ՀՀբանուորական տում ազգային ինքնորոշման ։ կութեան դ այլ եւ մեհազոյն քազաքական ամօթբ
գիկտատուրան» ստրկացրեց ե՛լ բանուորին ե՛ւ ԻյոբՀ,ք զային Միութիւն բ միութիւն չէ սովո Բ" ԼԼ^՚-էհ հոս^ ունիստնե ր ի Համ ար րնգՀ ան րապէ ս :
գիլզացուն ե ւ մտաւորականին եւ մոզովոլբգի րական առում ով ։ Նա կո պտօբէնւ բռնաբարում է Ամօթդ ա՛նարգանք եմ Համարում լինել նրանց
բո լո ր խաւե բբ ։ 180 տա ր բեր մ՜ոզով ոլրգներ ել Հարկագրում է Հետ որոնք 20րգ գարու կէսին ազի արցունք թ ա–
հյռբՀրգային Միութեան, մէք երբեք չէ եզահ՛ կենւակցել միայն վախի եւ սարսափի ազգեցու - վ՚ել կուաան ամ բոզք Հ ան բա պետ ո ւթեան ց եւ շբ–
եւ ներկա յիս էլ գոյութիւն չունի որեւէ բանուո՜ թեան տակ : քաններու, մեր երկրին մէք։
բա կան գիկաաաուրա , այլ կար եւ ներկայիս կայ Այգ «միութիւնբ» գոյութիւն ունի ՛ոչ թէ ՀՒՈ– (2) Գ՛ ՏՈԿԱՅԵԻ
Fonds A.R.A.M