Page 74 - ARM_19-1948_04

.Ա &«11ՐՈնեԱՆԻ *Կայք 1>աբքա)իԱ*Ա ե ա կը խօսի գաղթի անունով Հաւաքուած միլիոնները , ել ե–
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՕՐԱԳԻՐԸ
Կ,էք խօսինք :

Մենք, Հկոյր շարքայիններս» մեբ տալիքը տր–

Երէկ փոզոցնեբոճն անկիւնբ բա բե կամ կբ ՚ - ի ն ք ; Առնելիք չունինք, ոչ աչ Հաշիւ պաՀանչեչռլ
մ ուրտ յին եօթբ ֆբան ք ճար ելու., տուն Համնե լու
ՏԵՍԱԿՑՈՒԹԻՒՆ ԼՈՐՏ ՝ԲԸՐԶԸՆԻ ՀԵՏ Համար : Այսօր անձնական քէիրիւո. կբ խա­ գիտակցութիւն կամ իրաւունք • ••
ղան : կառքով
(Գ– վերջին մաս) Բայց, թ ո յ լ տուէք որ Հարցում մը ուղղեմ

յանուն՛ Հարիւրաւոր վո/Ր շարքայիններու» » ել

Ա ինակ մնալովն ես գտայ , որ այսպիսի Հե– Աէկբ իր գբա՛ցին խեղդեց։ Աիւսբ գ ոք ՛ծա տ ի– բազմազան կողոպտուածներու •

ռագիրբ կարող է չափազանցրած տպաւորութիւն՛ րոչ տունբ աւլեց։ Ուրիշ մբ կնոչբ նախկին սիբա– Գ՛ոլք, գիտակից «յա ռազմականն եր» (այգ

գործել։ Այս պատճառո՛վ խմբագրեցի նոր Հեռա– Հարբ գնդակաՀաբեց : Եւ այսպէս դարձան Հերոս ^ անունով ծերանաք) ե՞րբ պիտի պաՀա\նչէք ա յ ս

գիր , ուր պաՀ ելով Լորտ ՝Բ շրդանի յայտարարու­ եւ, Հայրենասէր : Այլեւ Հարուստ ••• միլիոն Խեր ուն Հաշիւը •

թեան մասր , զգալապէս թո*֊էացրի մեր խորՀբղի Երբ «Պոշլաֆիկեանֆ Հայբենասիբութեամբ , Եթէ նոյՆիսկ որոշ բաց մըն ալ ուզեն գոցհլ,

խոտ ո ւթիւնբ ։ Ե*– որ՛ո վՀ ետեւ փաշան բացակայ չէր խաթարուած մեբ մ ո գո վու բդին աւանդական Նիմի եւ կրրնոպլի արձակազէններ ու , ռուսաՀայ

էր, ստորագրեցի ինքս մթհակ ; վեՀանձնութիւնբ, անապատներուն՛ մէչ իս^Լ , Է՛Ր գերի՛՝ երու կօշիկ եւայլն առինք տուինք ըսելով,

ԱՀա այգ Հեռագրի պատճէնք, ոբ տարայ պատառբ կբ կիսէր բնկեբոչբ ան օթ ո ւթիւնբ թե– ո՞ւր է մնացեալը ել ամբոխական Հաշիւը ;
եւ ա՛­
քօւշւջո ՕքքւՇՇ, տեսնուեցայ \^2ԼՈՏ1է&1։է^ Հետ թեւցնելու Հ իր ծաղիկ կեանքբ վտանգի կ>ենթաբ - Շատ ծեծեցիք մեր գուռը; ինչպէս ձեզմէ ա –

սաց ի Հ ետեւեալբ • կէ ր Բս^եբբ ազատ պաՀ ելու Համար : կախաղան կբ ռաչ, ձեզմէ վեր՚չն, ալ ծեծողներ պիտի ըլլան ;

Լո&սաւնյ 8 Ապրիլ* 1920 » Լոնտոն, բա րձբանաբ , ան մ եղբ մ եղա լոր՛ չմատն ելու Հ ա– Բայց պիտի մնաք միշտ կէս ճամբան , միշտ ամօ–

Վարչապետ քՕատիսեան– , Եբելան մ ար % թաՀար : Ջեր թզուկի կանչերը ի զուր պիտի զար­

Տեսանք Լորտ ՚Քբբզբ՚եբ փաԼայի Հետ միա - Այսպէս էր դարերէն՛ եկած աւանդոլթիւնբ նուին Գաշնակցոլթեան մայռերոլձ;

սին։ 1Ս որ տ պ է ս յոլզուա՚ծ ենք իմանալով որ, Հա– մեր ազնիւ մողովուբգին , երբ չկար Համայնավա­ Գուք ձեր շուրչր նայեցէք, չափեցէք ձեր

մ աճա յն իբ տեգեկութիլ\ններռւն , *1՝ԲՈ յի , Համա– րս ւթի ւն՛բ տ նենգութիլնները , քսոլթիլԱներր , մատնութիւն -

զասպի եւ Գիւլխանդւսնեանի կողմ է ղեկավար­ Իսկ այսօր Հայբ, վպոշյաֆիկֆ Հ ա յ բ կբ Գա~ ՚նեբը, ապերախտութիւնը , մանաւանդ ձեր սեւ սր՛­

ուած Հայկական խմբերն են, որ վերջին՛ ամիսնե­ ւաճանէ Հայուն ՝ ամ էն էն ցած մ ի չո ցն՛ե բով, ամ է– տին մաղձը գարշաՀոտ ;

րու բնթացքին յարձակեր եւ կործաներ են Աուր– նէն գարշելի ձեւեբռվ : Երկեր՛ես վիժուկներ , ձեզի՞ է մնացեր Անղա.

մալուի , կչմիածնայ , ՀԼանգեզուրի , քԼանդի– բայի ճամբան ցոյց տալ մեղի; Եթէ օր մր բառ­

բաստ բ ի բազմաթիւ թաթ ա ր ակտն գէլ ~ Ի^նչ բրած էին Ա էն՛ Լուի, քառասունեւՀ ինգ ՛նանք վարագոյրը բոլոր ճարպ կապողնիրոլ գըլ–

դերբ ։ կան– չաբգեբու պաշտօնական մ եղագ– ^աշնակցակսյններբ: ի^նչ բրած էբ Վռամբ , թա­ խուն • *

րանքն՚ե ր ։ Ա՝ եզ նա խազգո ւշա ցուց թե , ոբ եթէ ա յս ղին բարօրութեան Համար խաչուա՛ծ այդ մաբդբ ։ Երբ կորսենք թէ Հ այր են իքի մը պարտականու­

կացութիւն բ չփսխուի , մեզ պիտ ի մ եբմուի բոլո­ ի՞՛ն՛չ ըրած էին Փ.ը,Ս .ը , Մ .ը Գ.ըՀ.ն, Գ .ը եւն : թիւնն է, նո՛յնիսկ միչազղային օրէնք՛ներով, տէր

րովին զէնքերու մ տ տ տ կա ր արս ւթ ի ւնբ ել մենք իրենց բնկելձներ՚ով : ի բենց քրտինքով եկեղեցի եւ

դպրոց շթ ած էին ձեր՝ իսկ դալա կն ե բ բ Հա ք պա– կանդն իլ իր ցիր ու ցան զաւակդ ե բուն , մեղաւո՞ր

պիտի կորսնցնենք ամ էն^ օգնութիւն ու Հովանա­ Հելու Համար : Ո՛*ր Հբէշբ ԳՐԳ^՚Ց խս ա տանիլ ան– ենք :

ւորութիւն՛ Հ տառբ շանթա Հ արեք ո լ , իսկ երբ Աղէ բ ի գն դապե– Երբ գիտենք թէ մեր Հայրենիքը ազատ չէ

Հաղո բգելով ձեզ այս ծանր լուբբ կբ խնդրեմ աբ ի դերեւ կբ Հանէբ ձեր ճիւաղային ՛ծրագիր բ, իրաւա՛սու չէ , իր տարրակա՛ն՝ պարտականութիւն -
կոզ­
ձեզ ան*միրապէս Հեռագր՛ել կառավարութեան տարիք լեցուցիք բանտեր բ Հ ինչո^լ Համար : ներւն, անգամ չի կրնար կատարել, Հայրեն՚ագա՞լ

մէ ձեռք առնուած միջոցներու մասին : *հուք չէէ^ք որ մասն՛աւոր մարմնի մբ Հքա– ենք :

Ա. ԱՀԱՐՈՆԵԱՆ Հ ան՛գո վ եւ իբրեւ թէ Հա յ րենիքթ անունով , զ. տ– Երբ Աւետիք իսաՀակեան մը, բաժակը լեցուն

*հոլք գիտէք, ոբ երէկ մենք տեսնուեցանք զութ բ , մասնաւորապէս Ա՛ արս ի լիան , մաղեց իք , կր խմէ Արաքսի միւս ափին կենացը, մեր սրտերը

Լո՛րտ ՝$բբգընի Հետ, որբ մեղադրեց մեղ Թաթար­ պարկեշտ մարդոց ձեռքէն կորզեցիք , քսան՝, յի— կարօտով եւ երախտադիտութեամբ կը լեցուին ;

ների չա՛րդերի մէչ։ Իմ պ ար աքն է այս ծան բ ս ո ւն , Հարիւր , երկու Հ ար իւր Հ ազաբն եր : Իսկ երբ նոյն իսաՀակեաԴքւ՚երը ՚Լարապաղի /ափշ–

յայտարարութիւնբ Հ ագո ր գե լ իմ կառավարու - ՚Բաչոլթիւնն ունիմք յայտն՚ելու շոր թո լած տակոլթեան քսանըՀթ դամ՛եակին առթիւ շնորՀա.

թեան՝ : ք՝ա յց պէտք եմ Համ արում կանխապէս մի լիոններո ւն՛ գում արք ։ Տա՛" սբ , քսաՊն , երե– ւորական Հեռադիր կ՚ուղարկեն. , մեր արիւնը կը

յայտնել, որ այս Հեռագիբր կարող է իբ ծանք սոռւ\ն\ ։ Աւելցուցէք նաեւ Հ ա յ կ • Ղ*ատի եւ ներ. սառի մեր երակներուն մէչ :

տպաւորութիւնք թոզնել Երեւանում եւ նրանց ԵՐՐ Աբաքսը կը մ\նայ միշտ որբ, մէկ կողմր

մտածել կբ տայ, ոբ Անգյիա, ոբ Համարւում էր

ներկայ պայմ անն՛եր ում մեբ միակ յո յսբ , ձեռբն–

թափ է լինում մեզնից՛. Ես վախենում եմ, ււ ր ա յ ււ Նա սաստիկ դժկամակեց ել կողքիցս քաշուեց

ապաւ ո բո ւթեա՛ն ւո ա կ , նրա՛նք յուսաՀատ քայլեր եւ Համեմատել՝ տեսնելու Համար իմ ասածի ճշ­

առ՛ն՛են, որոնցից կարելի էր խուսափել; Աասնա - խռոված երեխայի պէս, ասելով. մարտութիւնը տ

ւո րապէս զէնքի ել ռազմամթերքի մերժումը ա– — 0, օ՚շտ՚է էւ։օթ քօւէ. Փաշան կարդաց երկու Հեռագրերը։ (իողո -

մ՝ե\ն՚ածանը տպաւորութիւն՛ կր թողնի : Ես խնդրում Նոյն օրը բմիշկ Նեվրուզը եկաւ ինձ ասելու, վական երր լուռ էին՛; Եո շարունակեցի •

եմ այդ յայտնել Լորա ՝Բըըգրնին; թէ փաշան սաստիկ զայրացած ԷՀեռագրի պատ– Գուք տեսնում էք, որ տարբերութիւն՛ զ ը–

Ե ՛ւ գան՛ում եմ , որ աւելի լալ է այս Հեռա՛– մութիւձնից ել ուզում է բողոքել Լորտ ՚Բըբղընին՝ : րեթէ չկայ ; Ն"/1իոկ \՚&ՈՏ1էէՏ11–է , որին ես յաչորգ

ԳԻՐՐ ղ՛րկէր , ասա ո \^ՅՈՏ1էէՏ1։է վնաս չունի թէ ձե­ Ես ժպտացի ու աւե լաց րի , թէ երբ Հանդիպեմ առաւօտ Լոնտոն՚ում ցոյց տուի իմ Հեռադիրը ,այն

րոնք մի փոքր վախ զղա\ն : ճշմարիտ է, որ այս վագր ժողովփն , ես նրան շա՛տ Հեշտութեամբ կը գտաւ շատ խիստ , բայց աւե լացրեց , թէ Հպար­

մեղադրանքների մէչ^ շատ չափազան՛ցութիւն՛ կայ, համոզեմ , որ վշտանալու տեղիք չկայ, որ ուրիշ տական էք գրկել, դա անՀրաժեշտ է» : Եթէ \ ^ Յ Ո –

բայց ել ճշմարիտ է, որ ձերոնք բաներ թո յլ տուել կերպ ան՚Հնարին էր վաբուել, քան ես վաբուել եմ ; Տ1էէ31՜կ» այն գտաւ լիապէս գոՀացուցիչ, նոյնիսկ

են իրենո: Նեվրուզն աւե լացրեց , թէ կասկածում է իմ յաշ՚ո– խիստ, կարծում եմ որ մենք աւելի պաՀանչող լի՜

ղոլթեաԼը ել թէ փաշան., մտադիր է այս խնդիրը ՚նելու չենք մեզնից %

Ե ՛ւ նորիս պն՛դում եմ, ասացի , ոբ Վալ– Միացեալ Պատուիրակութեան՛ ժողովին բերել ;Ես Փաշան պատասխանեց .

ԴՐոպ զոՀ է ծանր. մոլորութեան, –ուր ղեր ե՛ն՛ կա­ պատա՛սխանեցի , թէ այգ աւելի լալ ինձ Համար,՛ Այ" 1 Բս՚յց նոյն \ք&աա&1էը այսօր, երբ տա­
տեքստը
տարել մեր Հարեւանները; Այո, ես կը ղրկեմ Հե­ ել դուք կր տեսնէք ոբ փաշային ես Հէնց ժոզո— րայ նրան ցոյց տուի առաչին Հեռագրի
չէ ղրկել,
ռագիրը, բայց պէտք էր, որ ես ձեզ ասէի, թէ նա վում կը Համոզեմ է (բնագիր) ասացի, թէ ԱՀարոնեան այս Հեռագիր

ինչ տպաւորութիւն կր թողն՛ի : Արդար եւ , յաչորգ օրը Մ իացեալ Պատուիրա­ շատ զարմացաւ, որ դուք ՛նրան ուրիշ

Այն՚ոֆ.Հետել ^ ՚ Տ ւ Ո Տ ւ է է Յ ւ ՚ է ՛երկար խօսում ու Համ՛ո­ կութեան նիստին՛, ուր ներկայ էին Պատրիարքը , էք տուել եւ շատ վշտացաւ :

զում էր ինձ քնգու՚նել Գաշնակցութիւ՚նՀքքձշէՏւճօո) ւհաշսՀւ. , Չօպան՚եան , Նեվրոլղ, Բ՝էքէեա\ն՚, ես Ի՞նչպէս դուք ցոյց էք տուել մի օտար պե­

երկո՛ւ Հ՛արեւաններ ի Հետ՝ բոլշեւիկնեբին դի մ ա՛­ պատմեցի Լոնտոն՚ում մեբ գրոյցի արդիւնքը 0՝ա— տութեան ներկայացոլցչին այն Հեռագիրը , որ

ղբելու ՀամարՀ թաբներին ել Վրացիների Հետ ; Փաշան յանկարծ երկրորդի մեկնելէն յետոյ՝ պիտի Համարուի պե­

• Սա միա՛կ միջոցն է պաՀպանելոլ այդ ե՛­ նիլթը փոխելով՝ դարձաւ երկու Հեռագրի պատ– տական գաղտնիք, տզզային գաղտնիք։ Գուք, որ

րեք պետութիւնները : Հակառակ դէպքում, վրս– մոլթեանը; Նորից երկա՚րօրէն պատմեց մեր տե­ դիտէիք, թէ երկրորդ Հեռագիրն արդէն ղրկեք

տաՀացնոպֆ^եմ ձեզ որ մեր բոլոր աշխատած՛ք­ սակցութիւնը Լորտ ՜Բըրզընի Հետ, Հեռագրի կազ­ եմ : Սա մի վատ, շատ ստոր արարք Է, Հաւասար

ները չուրը կ՛ընկնեն Հայաստան կազմելու Հա­ մ՛ ե իր , ապա եկեղեց՛ու միչադէպը եւ խնդրեց , որ դաւաճանութեան , եւ եթէ դուք սկզբից ինձ յայտ–

մար ; Բոլշեւիկներվէ շատ մօտ են Պաթումին ցա­ ժողովն իր կարծիքն ասի : նէիր ձեր այգ անարժան արարքի մասին, ես ձեզ

մաքով, երբ Պաթում մտնեն, դուք՝ երեք ժողո­ -— Տատ եմ ցուլում , որ այս խնդիրը փաշային այնքան քաղաքավարութեամբ բացատրութիւն

վուրդներդ Էլ նրան ց ՛ոտքի տակ Էք ; էք, այդքան ծանր զբաղում էղարձել եւ խնդրում եմ չէի տար : Ես ձեզ շատ վատ մարդ եմ կարծել ,
կարո­
^"՚ՕւմիթԷ՞ գոլք լրչօրէն Հաւատում Հաւատալ, որ եթէ այս բոլորի մէչ ինձ Համար բայց այս աստիճան ստոր չէի կարծի։

Հարցրի ես ,քժէ կովկասեան ազգեր\ը պիտի անախորժ մի բան– կայ, դա այն է, որ ես առան՛ց Եւ դուրս գնացի ժողովից յ

ղանան դիմադրել բոլշեւիկՂ երին : Եո չեմ Հաւա­ բնաւ այդ ցանկալու՝ զայրոյ՛թ եմ պատճառե լ Պօ­ ԱյսօՐ՝ ապրիլ 22ին հորէն սրբազան Մ ու–
փաշայի
տում : (հուսական գէնքի վարկը շատ բարձր՝ է այգ ղոս փաշային : Կրկնում եմ՝ ես այդ չեմ Հետա­ րատբէգեան դրում է ինձ Լոնտոնից, թէ անշուշտ
պատճէնր
կողմերում : Ի՞՛նչ զօրք կայ; Թաթարակա՞ն՛։ Գա մտել; Եո սիրով կը լսեմ, եթէ նա ցոյց տայ, որ ներկայացուցիչ՝ տխրաՀռչակ Մալքոմը,

Գ°ՐՔ չ՚էւ ՚"՝յԼ բանդա (Հրոսախումբն : Վրացիք ես սխալ եմ ղործել; Բայց կըխնդրէի փոխադարձ փաշայի ՀրաՀանդով, առաչին Հեռագրի

միշտ վատ կռո լոզէ՛.եր են եղել; Ա՝ ենք Էլ խնգրե– Վիրաւորանքի եւ անվստ՝սՀութեան մտած՛ումները Լոնտոնոլմ տարել է Հօւշկո 0 ք ք ւ Շ 6 , ցոյց է տուել,

ցէ՚հք վաղուց ՀետԷ միացներ՝ բա՛նակը կազմ ա - մէկղի գնել; ՎստաՀ եմ, սակայն, որ իմ կազմած յայտնել է թէ ԱՀաբոնեանը չի ղրկել այս եւ յա–

կերպելոլ Համար; Չկամեցաք ; Ո՞վ պիտի կռուի Հեռադիրը Հաւատարիմ մնալով Հանդերձ Լորտ իղեցրել է ա յն ելս Հեռագրել Երեւան , փաշայի եւ

բոլշեւիկների դէմ : ՝^ԼՀՐ11Ը^Բ յայտարարութեան , միայն մեղմացրել է իմ ստորագրութեամբ ;

Բոլշեւիկների յաղթ ո ւթ իւննե բ ի մէչ մեծ վեր չին մասը; Եւ այդ անՀրա՛ժեշտ էր. այլապէս, Այս Բոլորր կատարւում է իսկապէս Գաշ՚նակ–

ՀԲԼԸֆ՝1* Կամ 1 ասաց VՅՈՏւէէ&ւ՚է եւ վերում առա­ դուր՛ս էր դալիս , որ \ ) Եո ու փաշան բաժան ո ւմ ցոլթիլնն ու մեր արդի կառավար ութ իւ՛– ր Հար -
պատ՚ոլիբա–
ջարկեցիր ծառայութիւնը մեր՛ երեք ենք Լորտ ՚Բըրղընի կարծիքը չարդերի մեղա­ ոլածելոլ Համար , ել մանաւանդ Գբոյին, որի դէմ

կոլթիլնԱերը Հաւաքելու եւ խօսելու : դրանքի մասին. 2 ) Մենք է լ նրա Հետ միացած Պ • Մ • Պապաչանեան բոլոր շրչաններոլմ , ուր կա­

Ես խուսափողական պատասխան տուի : պաՀա\նչում ենք Հեռացնել ասպարէղից մեր երեք ՛ք՛ոԴ է , մզում է անպատիւ պրոպագանդա :

Փարիզ, 12 Ապրիլ 1920 կարեւոր գործիչ՛ն երին . 3 ) Առանց սպասելու ել Զալէ՚ն՛ պատրիարքը , որ փաշայի Հետ ուճե -

ԼոնտոՏ ից Փարիզ վերադարձիս , եկեղեցում խնդրելու մեր կառավա բութ իւնից պէտք եղած ցածս ընդՀ արման երեկոյին եկաւ "ինձ խնդրելու,

զատկակա՛ն տօնի առթիւ փաշային Հանդիպեցի : բացատրութիւնը, մենք մեր կողմից պաՀանչՈլմ որ մոռանամ միչադէպը ել շարունակեմ գործակ–

Եւ նրա առաչին Հարցն եղաւ, թէ ղրկե՞լ եմ Հե– ե1ք Համակերպուել ի վերչոյ. 4 ) Ապառնում ենք ցութիւնր վւաշայի Հետ, չկարողացաւ թագցնել,

ռաղիրր Երեւան Լորտ ՝Բրրզը\նի Հետ ունեցած նոյնիսկ Հրաժարուել; Ի՛ն՛չ վերաբերում է իմ մի­ որ փաշան այգՀՀյիմարոլթիւնն բրած է պարզապէս

զրոյցի առթիւ; Ես երկու խօսքով ասացի. նակ ստորագրելուն՝, դուք երեւի չգիտէք , որ ես քիչ մը Գաշնակցոլթիմւ ը նեղը ձգելու Համար» :

Այո , միայն յետո ք ինչ որ անպատեՀոլ — ի ՚ 1 ք ս խնդրեցի փաշային ինձ Հետ ստորագրել ա– Եւ ես ստիպուած եմ նորից գործակցել փա­

թիւննեբ ղտայ , ոբ շտապ կազմելիս նկատած չէ— ռաչին Հեռագիրը, Հետելապէս պատճառ չունէի շայի Հետ, նորից տեսնուել, նորից ժողովներ ա–

ինք, մի փոքր փոփոխեցի եւ, քանի որ՛ դուք բա­ նրան զրկել այդ Հաճոյքից , եթէ նա Լոնտոն լի - նել, դիմումներ

ցակայ էիք՚ւ մենակ ստորագրեցի : ^՚էր. Այժմ ԿԱ խն՚գրէի կարդալ երկու Հեռագրեր ը կատարել միասին ։ի^նչ տանչանք ։

Ա– ԱՀԱՐՈՆԵԱՆ

Fonds A.R.A.M