Page 194 - ARM_19-1948_04

Դ Ա Յ ն Ա Կ Ց Ո Ւ Թ ե Ա ն ՛ՕՐ՛՛Ը ԴՐՈՒԱԳՆԵՐ ՎԵՐՋԻՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԷՆ էին վայրաշարժը մթութենէն ^գտուկռվ֊. Բա ֊.
կոլ
րեբախտարար մեր վակոնը ա՛նվնաս դուրս

գար այս սարսափելի փորձութենէն , որովՀետեւ

Հ . Տ • Դաշնակս ութէ ան Օրը • Ու դարձեալ ո– ե Ր ե Ք ՍՄԻՍ ետեւի կողմը կը գտնուէր : Դարձեալ վար կ՝իշ^

գեւորոլթիւն դաղթաշխարՀի ամէն մէկ անկիւնը, ն ենք,կը բռնենք երկաթուղիին քովնաի արաՀետը

դարձեալ Հաւատաւոր շա րքայ իննե բու խանդա­ թ*թՈ8հ «՛ԿՐԻՆ մեձ ու կէս գիշերը անց կը Հասնինք ալստրեւսլովէն
կուսակցու­ սաՀմ տնագլուխը Հ
վառ կեցուածքը Հանդէս/ մարտական

թեան : Խեղճ Մարպուրկ, այնքան յաճախ յձղյեզ -

Ու մարդիկ չեն կրնար թափանցել անոր Հը– (է. եւ. վերջիւն լքաս) ուած էր իր անունը, որ մղձաւանշի խորկգանիչ

մ ա յքին Հ մը դարձած էր Հոգիիս մէչ–. Այս տեղէն էր, ար­

Զեն ուզեր կամ չէրն միտիր զայն ոգեւորող ՝Րուբքֆելաի երկնքին՛ տակ , մեր ժամանակը դարեւ, որ Զօր– Ալեքսանդր ի Սիշերկրականեանւ
պաա–
գաղափարի մեծութեան ու վսեմութեան կը սաՀէր միօյ՚խնակ) անՀրասպոյր արկաններով օդատորմիղները թափ կ՚առնէին կրացն ել Աւա -

Տառները գիտնալ : լեցուն X Առաւօտ մըդ վերջապէս , %կատուաձոլ - տրիո/ միւս քաղաքները ռմբակոծելու Համար տ

Որքան փոքր դիտի ըլլային ազգերը ու որ– կ^ին բերնէն– ուբախութեամբ կր լս-հմ թէ% այն՛քան Այն մամանակ աՀազանդը կը Հ ՚ լ չ է ր $)րանց . էո–
ան ոքն ց Դաշնակցութիւնը ցանկալի վսայրկեանը Հասան է՛. 1945 Մ արտ Տի «-
քան. խեղճ , եթէ պակսէր զէֆի երբեմնի կայսրութեան մ էլ֊.

ողեւո րող իաէաչն ու Հաւատքը : ը րն էրէ փա1 ի մբ գորն ո ղութի ւննեբէ ետք* . Աարպոլրկ մեռեալ քաղաք մ՝ր&՛ էր Հիմա;

Ցեղ մը արի ու մեծ այս առաքինութիւննե– երկվ՝ոԲԳ վճարում գ ուտելիքի բաշխումն՚, հան - Խաւարակուռ գիշեր ուան մէքՀ, մարտիրոս ոստա­

րով : կոցնեբու վերադարձ եւն, Կ^ա՚Լցնիմ սլովէն գիւ­ նին մէկ ծա յրէն միւսը կը կտրեմ, ծանր բեռնե -

Տ առա սլանքն ո լ քաղաքական բոձԼ ո ւթ ի ւններ ը ղին՝ ւ/ւայտէ կամուրջը պայուսակներովս : Փոքրիկ րովս, ոյովՀետեւ երկաթուղին քանդուած էր վեց

հնան մեր. օրերու այս Հսկան : Ո՛– ան դարձաւ խո ր ֊ կա յաբանին մ էջ , տակնուվրա յ ե զան ո ումբերէն քիլոմեթր տարածութեամբ։ Մարդկային ոչ մէկ

Հրդան շանը ապրելու եւ. պայքարելու, մեր ա1ւտե– եւ խ ո ր տն կէ ց ի գ՛դակներէն , բաւական կը սպա - շուձէչ, ոչ մէկ նշան կես/եքի • • •կամուրջները օդը

ղիտալի կամքէն \ սեմ Տ. &.,ներուն եւ ^Հայրենագարձ^ներուն Հետ : ելած, տաք՛երը , վաճառատուները ւե լ Հոյաշէն՝

Ատբոլկձեբն են միայն, որ Համակեբպու - Աեր ճամբորդութենէն Հազիւ ժամ մր անցան՜^ կառուցումները կործանածէ Անգլեւամերիկացի -

թեան լուհբ կր տանին անտրտունջ : Անար՝ին\երր աՀա կբ տեսնեմ Թիթոյի երկու պայմանադրական նեվւոէՏհ՛ թաթը իսկապէս շատ ծանր ի^ած էր այն­

միւսքն իմաստութիւն կր Համարին ս ո զո ս կ իքր Հ սաւառնակները՛ . . : ԱՀալոր խուճապ * ես կը յա­ տեղ . . .

Եթէ ո*~գէդ Ր Լէա I՛ անոնս տեսա կէտ ր , աշխար֊– մառիմ տեղէս չշարժիլ, միւս՝1 երը վար կր ցատկեն Ագուգայի մը մօտ, Հարեւան. շոգեկառքի

Հ ր լեցն՛ող ազատ քաղաքացիներու մէկ Հարիլրե– շոգեկառքէն , մօտ ա կա լ թաքստոց մր ապաստա­ կայան տեսակ մը սրտադողով կը սպասեմ կա–

րորդն՝ ան՛գամ պիտի չունենայինք ա քսօր : նելու Համար : ք^արեբախտաբար , բան չկար . քա– ռախումբին , որ կը ծանուցս լի մամը Յին։ քՒանձր

Հ * 3 * Դա շԼակցութիւնր հնունդ էր բռնու­ ջաբի աշխատաւորներր կը վերադառնան կառա - ծածկոցներ վրաս առած՝ որովՀետեւ սարսափելի

թեան ; խումբ։ ԸՀ , Պ ա լքանն՝.ե բ ո լ ապստամբը իր ղորնը ցուրտ էր առտուան. այգ պաՀուն , Հասարակ վա–

Ան Հայ ց ալ ին ափ դաս իք , մեհց ալ իր պ աւո - գիտէր՛^ այլապէս շատոնց մեր Հաշիւր մաքրան կոնի մր ն\րբան ցքէն– ներս կը ս ո ղո ս կի մ : Ամրողշ*
կ՚րլլաբ ...
կաետն ցեղին Համ ար ազատութիւն եւ Հա յրենիք ճամ բո րդութեան ս ընթացքին. Հաղիւ քիչ մը կը

կե ր տ ե լո լ առաջադրութեամբ : ւ\ամբուս ամբող^ ընթացքին , քանդում մ ի– մըափեմ :

հայքարը եղաւ իր ոբդեգրահ ուղին , ու զո– ա յն կը տեսնեմ ան նկարադրելի Համ եմ ատ ու - Արեւածագին կը տեսնեմ Հերն Փ անգան , քանի

Հաբեբութիւնբ՝ մ իջո ց իրականացնելու իր հ՜րա– թեամբ X Զար սատանայ , այս անգամ գորնը լու^րջ ս՝.ը տեղացի ճամբորդն՛երու ընկերակցութեամբ :

գիրը : էր**՛ վայրաշարժներ ր բզքտուահ , կառաշարերը €՝Քէյֆ՝Տ>ը տեղն է, ղիս կը մատնանշէ անոնց եւ
յո ր դաՀոս «Արմեձ իեան» մր կը թռցնէ բերնէն այն տարօրի­
Զրկանք , տանջանք , բա՝–, տ ու կախաղան դար­ շբջուան՝ մերթ նոյնիսկ տապալան մ խբճուան
րքՀի լլիի մ օ–
ձան բաժին անոնց , որ մտան աքս մեն կազմակեր­ ջուր ի յո րձանքներոլն՛ մէջ , տուն երը նակ շեշտով, որով կարծես ըսել կ՛ուզէ ր, Եօ -

պութեան շարքերէն ներս ^ ու Հի\է՛ օրերու առաք– ան դո ւն գն՚ե րու\ն՝ խորը , մ ասնաւո բա բա թանասոճոլկէս ազգութիւներու մէչ*, այգ Հազ–

եալնե բու նմ ան ա շխա տ ե ց ան մեր ժողովուրդի ա– տակայքբ ՚. ւագիւտ ապրանքէն ալ կայ, որ կը յայտնուի իբ­

դատագրութեան դատին ի խ^գիբ ։ Ւրիկոլան դէմ կ՚իջնենք վար եւ արագաքայլ րեւ « ֆենոմէն » աշխատանքի մէչ՝...»։

էՕ անասո բ , Պանք Օթօման , Ա ասուն ի կռիւ , կը յառաջանանք : Առայլ գիչերին ի վեր՛ջո ք կը Ու կր վերյիշեմ իր նենգ միջոցները , մասնա­

Եբլաբղի պօմպա, Հայ—քՒաթարական րնգՀարում ֊ կորսուինք աԳնանօթ գի՚֊գի մը գռեՀն-եբուն՝ մէջ ՚. ւորաբար իմ աշխատանքիս վրայ Հսկելու Համար։
յաՏկարծ կը
ներ, , Հ ամ աշխա րՀ ա յին առաջին պատեր ազմ ի րն– Մեհք ոտքով փոխարինելու էինք այն երկու քիլո­ Դոլարս կուդար պաՀուած տեղէն,

թացքին զիՆեալ ապստամբութիւն Վանի , Ըէ րֆա– մեթր երկաթուղին , որքանդուահ էրԹիթոյիօդա֊ ցցուէր մեր խրամի Հողաթումբին վերել, դաման,
պէս I
յի , Հյապին ԴարաՀիսարի , Մ ո լ // ա Տաղի շրջանին նաւե րուն կողմ է : ՊաՀան ո ք ձուկեր ու նմ տն կր պեխերը տնկած, ճիշդ իր տիր ոք Հիթլէրի

մէջ Հ դարձան՛ ՛դաշնակցութեան Համ ակ բա$ քին– եւ խռնուինք ար ջառնեբոլ յատուկ վակոն ի մը մ էջ Հ Ջմրան բուք ու բորանին՝ որպէսզի կարենայի բաՀ
ու բրիչ շաբմել, ժայռի կտորներն, եւ ծառի կոճ­
շունչին տակ Հասունցան Հ երոսամարաներ : Հ ա մIII ձ ւսյն պա լքան եան երկի րնե րոլ ս ո վ ո ր ո Լ–

Աայիս 28 ով պսա կուեցալ երե սուն տա րուան՝ թեան՝ 1 կ ան ո<ն ա կան եօթբ վակոններոլ ... գլխա­ ղերը վերցնել, ես զոՀաբերած էի իմ մէկ արմէ–

երաղր յեղափոխական՝ §ս քն կաղմակե բպո ւթեան ,որ պետութեամբ , մեր վալ բա շարժը կբ ք առաջանա ք քաւոր* վերարկուս , երեք քիլօ խոզաճարպի լի,, -

երկու տարի ազատ եւ ան կախ Հա յրենիք մ ր Հա­ խոՀեմաբաթ Հ խարէն • . .

մապատասխան^ ստորոգելիներով օժտելէ Վեր^ Գիշերուան խոր մթութեան մէջ, յան՚կարւն՝ 8ա9որդ օր մամը ]§ին մեր կառախումբը կանգ

Հարկադրուեցաւ զիջիլ իշխանութիւնր կարմիր աՀռելի պայթիլն մը, ճիչ, ոզբ ու կոն։ Անակն՛­ կ՛առ՛ է Փունտիկամի կայարանը։ Պասթիէնի Հետ

սուիններու : կալի եկտհ՝ խելայեղ իրարու կը պլլուինք եւ անմ/,ջ,սպէս կր բռնեմ ճամբան Աիլրֆհլտի բան­

Անցեր են ա Հ ա նոր ե րեսոլն տարիներ եւս ՚. վայրկեաննեբբ կր Համրենք անբացատրելի ա՛նձ - աս րակա յանին , որ երեք քիլօմեթր Հեռու կը գտ­

Հալանուահ Հա յ բեկորն՚ե բու Հ ետ գաղթա լին կութեամ բ մր : Ոմ անք կը վ իրաւո բութն՝ Հ ք*մ աք նուէր :

կազմակերպութիւն մր եղան՜ է այսօր Դաշնակ - գլուխս կր բախի տախտակորմ ին եւ ուղեղս կր Կրաց , «Ալետեաց երկիրը» . . . Հայրեն՚յդարճ
ներուն, մեծ մասամբ
ցոլթիլԼբ Հ սարսի; Հ.Փաբթիզան՝%ներր ռումբերով օգբ Հան ահ աւերուած էր։ Հեռաձայնի

Պատ մ ութիւ\ն բ չճան չցող տգէտներու բանակ .ե. ելեկտրական սիւները տապալած ,քուր ի ամբար­

մբ ատեն ատեն կբ պոռա յ թէ անելիք չունի այս ները օդը ելած։ Տուսախաբ եղած էի՝ Ոչ է " յ ս

կազմակերպոլթիւնր , Հայրենիքէն դուրս : կար, ոչ ալ քուր , ամէն իԼ՝չ քանդուած էր դաշ­

Մ ոռնալով անշուշտ , որ քհուսաստանէն դուրս այլ Դաշնակցութեան տեսակէտներէն բխան գոբ– նակից օդատորմիղներէն : Հյէնք շնոըք լոգանք մը

կր դտձոլէին Լենին ու Տրոցքին՛ , երբ \հագեցալ ն ո ւն է ո ւթ ի ւն մը Հ , առնելու բաղձանքս օդը կը ցնդէր; Ասկէ զատ,

Հոկտեմբերեան յեզափոխութիլնր ել երբ տապա՝– Երբ ամ էն տեղ Հայ քաղքենին՛ Հարստութիւն մեր գմբախտ բանուո րա կա յան ին վրայ նետուած

լ ե քլաւ ցարերու գաՀ ր : եւ գրամ կուտակելու մասին կր մտան՜է , երբ Հայ Հրթիռ– երոլ աՀալոր պատմութիւն մը կար, զոր

Դաղթաշխա բՀ ի մէջ Համ ա յն ավա րութիլքեբ Համայնավարը ը1 կերային թմբիրի մը մ ա ա ն ո լա հ ի՛՛քն ալ յաջորդ օր ամերիկեան զմօտերն» մամ ուն

չգադբեցաւ բնաւ բռնութեան ալէմ պա/քարելէ : Ց^՚Ղ-է*** փրկու֊թ իւնբ կր սիրէ տ ե սն՚ե լ Հ ամ ա յնա վա­ մորթիս վրայ պիտի զգայի ...

Նոյնը րր՚ին աւելի կանուխ (Իէօն թուրքերը , րութեան Համ աշխաբՀա յին տ ի ր ա կա լո ւթեան մէջ , Զար սատանայ , ՝ք՝ուրքֆելտէն. դարձս Ո*անի–

որոնք Եվրոպայի մէջ մշակեցին՝ ՛հրագիրներ , Հ ր– երբ Հ՛նչակ - ռամկավար տարրեր սողոսկելու կամ նէն աւելի յուզումնալից կ՝ըլլար՝. Ն " յ ն օրն իսզ

րաաարակեցին յեղափոխական մանիֆեստներ ու գաղջ քաղաքականութեան մր մ է ջկըվէն ա ռեն Հա յ– առտուան մամը \\ին աՀա,լան,լ ը կը Հնչէր։ Ան՛ -

պ ա տ ր ա ս տ ե ց ին սաՀմ անադրական կառավաբու^ րենիքին եւ Սփիւռքին փրկութիւնը , Հ. 8* Դաշ­ տարբեր ստեղծուած նոր կացութեան՝, յիմարու -

թեան մբ նախագին-ր իյենց Հայրենիքին Համար ՚ նակցութիւնն է որ 58 տարուան իր փորձառու - թիլնր կը դորհեմ մեր գործարանի «Պունքեր»ը

Հ * Ց * Դաշձ ակցութիլ\նբ կ՚ապրի , պիտի ապրի թե ամբ կը յիշեցնէ . թէ Հա յո ւթեան փրկութիւնը չերթալով։ Անգլեւամե րիկաց ինե ր ը այդ օրը Հա­

ու պիտի գոբհէ կրկին , վասնզի գեռ կիսատ կր իր ուժերու խնայողութեան ել իրերՀասկացողու– շիւ մը ունէին կարգադրվելիք, նացիներու կողմէ

մնան բ գաղափարէն երբ I թեան մէջ է , թէ զուր է յոյս գ"ել օաար\ներոլ վը~ խողխողուած իրենց անկարգելալո րն՛ե րոլ փոխ–

՛հեռ ափ մր Հ ող ան զ ամ չէ գրտլուան՜ բայ , եւ թէ , երբ սեղ մր ներքն տպէս պառակ–
Թբքա– տոլահ
է ու թո յլ , շոլ կամ կանուխ գա տա պա բ - վբէՀր •

Հայաստանէն –$ ուր երէկ կ՚ապրէր երկոլքուկէս տուան է ուր ի շներ ու ոտքին՝ տակ տրո րուելու , ու Վեց մամ անըն՚գՀատ , Դաշնակիցներու օդա–

միլիոն Հայութիւն , եւ ուր ունէինք մեր տուներն վերջապէս , ոչ մէկ գնով օտարներոլ կարհեցեայ տորմիղնէե րր գուլ ու գագար չտուին , անխնա ք

ու տեղերբ , մեր եկեղեցիները ել •վանքերը , մեր բարեկամութիւն բ պէտք չէ գերադասել աւեփական Հարուածեցին, աք ու ձախ անասելի մոլեգնու­

դպրոցներճ՝ ու ակում բները , մեր մ շակութային՝ ազաաութենէն Տ թեամբ մը; Եր՛կին՛ք ել երկիր՝ կայծակնաշունչ

կեանքն ու կեն ց աղը՛. ^ՐՐեգՒ ՚^Ռ ըռնուած , աՀագնաղղորգ կը մռնչէին

Դ եռ անա ւա րտ կր մն աք ազատ ու թեան՝ մեթ Այս գա գա փ ա րնե բ ո ւն գրալչոլթիւն բ խոր է Հուր ու բոցի մէք, այս անգամ եւս կը փրկուէի

պայքարը , վասնզի , օտար ուժ մր նստան է այ­ մեր զանգուածներուն Համար , աՀա թէ ինչու ա– նախախնամութեան Հրաշքով։ Երեւակայեցէք ,

սօր մ եր Հողին վրայ ^ ու կ ր դաոնա ք ար՛գելք մեր նոնք կապուահ կը մնան անոր, եւ ասիկա, Հակա­ մեր բանուոր, ակտ յանին մէք դիպուածով ինկած

ժողով ո ւբ գին ազատ եր թեւեկթւ՛ : Փակուահ են ռակ իր Հակառակորդն, եբուն ամէն տեսակ °ե– Հսկայ ռումբերէն մին՝, խեղճուկ թաքստոցիս մօտ

դռճ՝երր մեր Հայրենիքին , իր աշխարՀացբիլ զա­ խ արձակութեանց ; ինկաւ։ ՛Քիչ էր մ՚-ացեր՝ խարխուլ ապաստանիս

ւակներուն առջեւ , ու ոչ մէկ Հալ կրնայ Հոն մա­ Տիսունբ ութը տարին՛երու ալս Հսկան Սփիւռ­ ձեղունը գլխիս փլէր՝. Հետեւաբար , մէկգի ԴՐ՛Է
նել իբրեւ
անկէ։ այցելու ու ոչ մէկը կրնայ դուրս ելլել քի մ եր կեան քի1 մ իակ իրական առաջնա ր զ ն է ա յ– այլեւս վարանումս, պարզապէս աւստրիացի ոս -

սօբ : քաղաքական ներկա ք տագնապալի օրերուն , տիկաններուձն ՀՀՊ ուն քերծին ճամբան բռնեցի :

Անաւարտ կր մնայ , դարձեալ Հ* 0. Դաշնակ­ գաքձե ալ ան ո ր կր դառն ան նա յուահքն-եբր մեր Փոթորկալի մամանակաշրքա\ն ի մը, այսպէս

ցութեան հ՛րագիրբՀ վասնզի , Ավէիլռքք, մէջ ցեզին առողջ զանգուածներուն , որոնք աՀ սա Հման Հա - կը լրանար իմ եռամ՚սեայբնակութիլնսԽլ,ուս,թիո /
բար
կարեւոր մէկ մասը ամէն օր կր Հիւհի ու կր կոր– լա աք ունին Ղ՝ա շն ակցութեան զո Հա բեր ւթեան , ւր առանց ՊալքԼանՔ"նե՚րոլ ապստամբին սաՀ

սուի գ իբրեւ Հեաեւաձք անոր ոտքեոոլն տակ ա– նուիրում ին ու քաղաքական– Հ ե ռատ եսութեան վ ր— եացա9կամոլթետն, ճակատագրական ըլլալու

մուր Հող չգանուելուն % ինք որ պայման՛ է Ժողո­ րայ ՝ մա՜լ էր՝.

վուրդի մը քաղաքականապէս Հզօրացման * Ցեղին՛ արիւնէն հնահ՝, ցեղակերտում բ դար - •Բանի մը օր ետք, արդարեւ, երբ անգլե մե–

ԽորՀիլ ա յ գ բոլորին Համար , հրագոել ել աշ­ ձաւ անոր իտէալր։ Եբէկուան պէս այսօր ալ Դաշ­ րիկեաււ օդատորմիղը յեղակայծօրէն զիս կի^

խատիք գեռ չիրականացան ու կիսատ մնա ցան այս նակցութիւն բ կր մնայ միակ պաՀակրքաղաքական Սերկ դուրս կը ըբ ե էր լոգարանէն , ես երբեք միտ­

պաՀանջձ եր ուն ի խնդիր ^ դարձան է պարտակա­ մեր դատին*. Հոգ փնտռեցէք ուրեմն Հմ ա յքը իր քէս չանցուցի պաղատանքներս ուղղել... առ Ա.

նութիւն ր ԴաշԳ– ակցութեան է ուժին՛. կոյսն (ք արիամ;

ՕաաբԷն պարտագրուահ հ ոաղիր չէ ասիկա , ԱՐՄԵՆԻԱ ԱՐԱՄ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ

Fonds A.R.A.M