Page 18 - ARM_19-1948_04

ողջ կեանքս ւմ ոչ իսկ մէկ վայրկեան եղած կ առ֊

ՕՐՈՒԱՆ ՇԱՐԺՈՒՄԻՆ ՀԵՏ Գս&ձեաւ ՆուպաէեաԱ Հասարակ զին՛ուոր՛ական՛ եւ կամ ներկայացած
երբեւէ, ումեւէ, իբր այդպիսին։ «Համաղգեստ»ի

ՄատեԱադաքաւգ շոպ յեբիւրանքն է լ իք կարգին : Ոչ միայն, «զինուորա­
որեւէ «Համազգեստ»
ԴՊՐՈՑՆեՐՈհ Վ ա Բ Ա Ց Ո Ւ Ս Ը կան»^, այլեւ առհասարակ կեա՚նքում,
ոչ իսկ
ես չեմ կրած իմ բովանդակ

մէկ վայրկեան։ Այս մի Հատիկ բացարձակ սուտն

Ի՞ն՛չ է զրպարտագրում իմ մասին Պ • ՛Բօլօլ­ իսկ պիտի բաւէր - ա.ր.դ.էն.., Տւ. \իհ ռ,եդյե։րելեւ Հանելու Հա–.
«ապացուցա­ մար բոլոր
ֆրա՚նսայի դպրոցները վերաբացուեցան Հոկ­ եան, Բարեգործականի նախագաՀը, պատասխա– միները, բնորոշելու Համար ֊Բօլօլ֊
տզաք
տեմբեր \ թ ։ 180.000 ադԸկ եւ. 249 Հազար նել» ճգնելով որպէս թէ ես եմ ,եղած

մտան 1100 լիսէներոլն ե լ գօլեժ֊ներուն մէչ. Կ՚ու­ նատու՜ւ՛ Ն՚ուպարեան Մատ են աղար՛ան,ի կողոպու­ ,եան՛ների ոգին։

սուցանեն 20 Հազար ուսուցչապետներ Զբարձրա­ տի յ իմ նախորդ յօղո ւած,աշարքը , — փաս­ 3 – Ոբպէ" ԲՀ ե ս ՝ է& այդպիսին, այսինքն

գոյն ե Համալսարանական վկայականներով) , »- տաթուղթեր) ; «Համազգեքւտ^ով Հգերմանացի զինուորական »ս ,

րոնց 8000/* կի՛սեր են, առանց Հաչուեչու 12 Հազար 1. «; Յայտնապէս կ՚ոլզէր ունենալ այգ գր­ « սարսափի մէջ » եմ պաՀ ե լ իրեն, ՝Բօլ0լե անթ ,

պա շտծն եաները* քերը, իրեն Համար՛ անշուշտ , քանզի Գերման՛իա եւ իր մարդոց > Չարժեր ՛իսկապէս ոչ իսկ մէկ հա­

ինչպէս կը բացատրեն տեղական թերթերը. Հայ չկայ իրմէ զատ որ Հայագիտական, հրատա­ տիկ խօսք կորզել այղ նոր ՛ու անարդս ո լտիվրայ,

19304* իվեր կ՝աճի թիւր երկրորդական վարժա­ րակութիւներով հետաքրքրոլի» : Այգ գեռ քիչ է • ոք թ Փ Ւ Հերքւռւմ է արդէն առաջին ս՛ուտով:

րաններու աշակերտներուն : Արդէն շնորհիւ ծը– «Ո՞վ վմաց տուած էր Գերմա՛նացիներուն թէ՝ Փա­ •Բօլօլեան իր ստորագրած արձանագր՚ոլթիւն\լ\երով

ձ՚ունգներալ յաւելումին, տարրական դասալաննե– րիզի մէջ Հայ մատենադարան՛ մը կար;՛՛՛՝»։ («Ժ՛ո՛­ եւ .ուղերձներով ինքն եւս Հերքում է այն, ե լ բնո­

րը աւելի չատ կը լեցուին Հիմա։ Ներկայիս դպ­ ղովուր՛դ » թիւ 1110, Մայիս 23, 1948)։ րոշում վ,ր նոր վերագրումի անորակելի ինոյթը։

րոցական լէնքերոլ թիւր պակսած է , պատերազմի ի ւ այդ գարչալիբ զրպարտանքն այսօր Հան­ 4.-1 Նոյն՛ այդ տեսակի է նաեւ ՚Բօլօլեանի հե–

Հետեւանքով։ 40 լէնքեր ամբողջովին քանդուած դէպ մի մարդու, «որ իր ազգին եւ Հայկական սեւեալ վերագրումը՛ «Երկու անգամ Կեսթափոյի

են եւ 80 Հատ ալ մասամբ, իսկ շատ մը ուրիշներ մշակոյթին. Հանդէպ իր սիրայ եւ անձն՛ուիրու­ անգամ մը կանչած ու Հրամայած էր մեզի որ իր

կր կարօտին նորոգութեան ՛ել ընդարձակման : թեան բազմաթիւ ապացոյցներ տուած է արդէն», ըսածները ընվունինք » :

Հաշիւ եղաձ֊ է որ եթէ 200 միլիառ տրամա– ինչպէս ասել ու գրել է նա ինքը , ՛Բօլօլեան, գեռ Տ այտն՛ում եմ դարձեալ՛ ՛ես իմ կեանքում ոք

դրուի, բաժնուած Հինգ տարուան մէլ\, թէ նոր երէկ : Ուրեմն ե՛՛ս եմ վմաց տուած Գեր՚մանացի– միայն Փարիզ, այլ նաեւ Պ՛եր էին, աւ այլուր երբեւէ

դպրոցներ կը շինուին եւ թէ Հիները կը վերանո­ ներուն թէ Փարհզի մէջ Հայ մատենադարան, մր գործ չեմ ունեցած Կեսթափոյի մի անդամի Հետ;

րս գոլին : Տզաքր չատ տառապեցան պատեարզմի կար» : ե՞ս եմ մատնել ու թելադր՛ել նրանց՝ կո֊ Փարսափներով Հեռու եմ փախած նրանցից։ Ծայ.

միշոցթն։ 14 տարեկան տղայ մը 11 կամ 12 տարե­ դոպտել Նուպար եան Մատենադարանը : Ա՞յդ է րէ ի ծայր սուտ է ուրեմն նմանապէս այգ վերա֊

կան աղու, մը Հասակը եւ ծանրութիւնը ունի։ Ա– ասել ուզել արդեօք ՛Բօլօլեա՛ն՛ ՛եր՛էկ գրելով, թէ գրումը։ •Բօլօլեա՛ն՛ ինքը շեշտած է եւ բազմիցս ա~

սոր, դարմանն է, զդպրոցական, ոստաններ* (Շեշտ ես «սվ։ով,եթ եմ իր եւ բոլորին «սգաւոր "\ԸՐ~ սած ՛ին՛ձ, ար ես ոչ միայն, գերազանցած եմ իրենց

Տ«>եա–6տ) կառուցանել, թեթեւ շինանիւթով, 12– տերը» : Ա՛՛յդ է ասել կամեցել նա դարձեալ երէկ , սպասելիքն՛երը, այլեւ արած եմ շատ աւելին յօ.

15 տարուան Համար։ Հատ մը շինուեցաւ Պրէոթէ թէ Նուպաբեան Մ ա տ ե՛ւ ա գա ր ան ի Հարցի բարւոք զուտ Նուպաբեան Մ ատ՛են աղա բան՛ի : իրենք են ե–

մէչ^ քանի մը ամիսէն : լուծումը կը պարտինք Աբեղեանի »: ղած , ընդՀակառակն , Փարիզ գնալուցս շատ ա–

կը կարծուի թէ Հին Հաստատուն շէն՚քերը, ո– ԱՀա գագաթնակէտն անարդ զրպարտան՛քի՝ ռաջ, ընդունազները Գերման՚ա՚ցոց բոլոր ասած,

ւոնք նախկին զօրանոցներ , Հիւանդանոցներ կամ տր՛ուած նայնչափ անաբգօրէն : Եւ ես բռն՛ում եմ ների :

վանքեր էին, այնքան, ալ նպաստաւոր չեն տզոց ահա այդ գարշանքն, յղացողի ու վիժողի օձիքից 5. ՛Բօլօլեան գրում է առանց կարմր՛ելու՛

առողիւթեան Համար որքան արդիական թեթեւ եւ բարձրաղաղակ պահանջում ապացուցէք դուք «Աբեղեա՛ն ուզեց որ գնաՀ ատութիւններ ըԱան իր՛

ձեր աած՚եերը, չարամիտ նախագաՀ, Բարե­ մասին, ՛ուզեց գրաւոր վկայագիրներ աւն՚են՚ալ,

չէնքերը : գործական Րյն՚կերաւթեաԱ՝: Գոլք ձեր միւս՝ նոյն­ նոյնվ՚սկ պաՀանջ դրաւ որ, այղ վկա յա գիր՛ն եր ը

1 9 3 0 ^ \93&նոբ լիսէներ շինուեցան բոլորո­ չափ անպատիւ զրպարտութեան՛ Համար» յայտնա­ հանդիսաւոր ձեւերով ստորադբաւին »:

վին արդիական Հիմեբու վրայ , ե լեկտրականու– պէս կ՚ուզէր ուն՛ենալ իրեն Համար», «ապացոյց» Ես ոչ միայն «պահանջ» չեմ դրած, այլեւ չեմ

նութեամբ, կեդրոնական ջերմութեամբ, եւայլն , էք Համարում լոկ այն, թէ «Գերմանիա Հայ չկայ ուզա՛ծ ՛որեւէ «վկայագիր» : Գր՚ա պէտ^ն՛ եւս չեմ

սակայն \94Տթ դժուար է պաՀել ղանոնք, քաւա­ իր՛մէ զատ ՛որ Հայագիտական Հրատար՛ակութիւն– ունեցած։ Ու չեմ էլ ստացած։ «Հանդիսաւոր ՝ձե–

րար ածուխ չունենալով : &>երով Հետաքրքրալի» : կլ դուք նման մի անորա­ ւեբոՎ ստորագրելու^ մասին ո ւր ե՜մն իւօս ք լինել էէ

Արդի մանկավարժութիւնն ալ կատարեալ յե­ կելի գործի ընդուն՛ա՛կ էք Համարում այսօր մի կարող : «Վկայագիրներ» կամ այլ բաներ կորզե­

ղաշրջումի մէջ է՝. Փոքրերը եւ մեծերը Հիմա մարդու , ՛որի աջակցութիւնն էիք խնդրում ՛ել ՛որի լ՛1*– ո 1-ն ա կո ւթի ւն բ ես ամ բո ղ^ո *իին– ւԼերագար–,

տարբեր կարգուսարքի կ՛ Խնթարկո լին : Պէտք է Հասցէին գոՀունակութեան խօսքե՚ր էիք արտա– ձնում ՛ե մ փօ լօ լե անքն՚երթն\; Գիտնա՚լոՎ սա կա յն , ՛որ

շինել շէնքերաւ խում բեր, որոնք կազմեն Զդպրո­ յայտում շար՛ուն՛ակ, ձեզ եր՛ջանիկ Համարում նը– ինք միանգամաին\ ինքնաբերաբար եւ առանց իմ

ցական ոստա՛նը» , ուր մեծերը կր բաժնուին փոք– բան Փարիզ տես՛նելով՝՜ դեռ երէկ : ուզելուս յանձնա՚հ՝ կ ինձ սլատճէն\ւեբն իր՝ նախա–

րերէն,: Անկախ ռրսՀնիո՝ կոԱն՚եվատ՚եո.ի ռհպա^լ– Տ * ֊ Լ –.֊Տ ^^.–.–^.ւ^-ղէ *ձնւ*,զ ր,, Լ ս/ե ւյ ^

Ա՝ ան կա վարժական նոր աւզղո ւթեան, մէջ կը տակտն Մատենադ՛արանի Հայկական ենթաբա– որպէս սիրայօժար արտայայտութիւն Բարեգոր–

մտնէ նաեւ աշակերտէն ջ^՚ձ^աևուԱխն^ամա– ժ֊ինն, աւելի հարուստ է, . ...,,,եան Աատե ^ ՚ ւ ք Ի Փահատանքի, տեսնելով ,նա՛եւ, որ ,1941
թ՛ իբ խօսքեբը պիտի
յարաբեըտլթիլններ անՀրաժեշտ են, որոշելու նադաբանինը : Եւ նբա ճոխացման Հարցում ես գա% ,948

տզոց ընղոմԼակոլթիւննեըը ե լ տալիք ոլղղո լ – իմ փորձագէտի Հանգամա՛նքովս ամենագո բծօն կան յկիլբանքնՀրը, ֊Բօլօլեան"ճփնում է բոլորո­

թիւնը : աջակցութիւն եմ բերած գրեթէ մէկ Հ,™ վին՛ այլ կերպարանք տալ բուն ի&՚դրին :

Գալով այն Հարցին թէ ո՛ր դասակարգին տ ը֊ գար շար՛ունակ, բոլորովին ձրիաբար։ Ուի տրի­ Հարնցում եմ հիմա ,ես հենց իր խօսքով.

ղաքը կը յաճախեն լիսէ կամ գօլէժ , վիճակա­ տուր իմ այգ ծառայոլթեա՚նց՝ ես լիուլի ՀնարԼ– ձ յ լԲ Գ Ք Ա Ի ղ ճ ^ ՛չ ՈՈ *°Լ°ժան։ Այդ ատենԼ

գրութեան մը Համաձայն, անցեալ տար՛ուան լ ի ­ * ք * Վ Օ ք . * * ուն՛եցած միշտ օդտուելռլ ի77Լ ղրութիւՏնները կաղմեիս է ՛ ստորադրելիս, իր

՛՛է է վեցերորդ դասարանի աշակերտներու ծնողն՛ե­ ^ԳՍժօից։ Իմ ուն՛եցած եւ ձեռք բերած բազ­ տանը կամ գրասենեակոլմ, ,ե ս տմբկսՏյեմ եղած

րու աբՀեստ՚ներէն եղած ՛են, 57.000 աշակերտի վը– մաթիւ սեփականգրքեբն էլ նայն մատենադարանին այնտեղ «պաՀա՞ն՛ջ» ^ ի Ա . ^ԼՀ

րայ, օրինակի համար, \\ հազար պաշտօնեայի , արաս ադրելով • ւI I չեղա ծ միջոցիս , Պեբլթ/ց.. Հեռաձայնո՞վ։

զաւակ, 3000 սպայի, 9 Հազար ճարտարագէտի ել 2.– / ՛բբ թէ ես , Աբտաշէս Աբեղեանս , Փարիզ
(բժիշկ, նպա.
առեւտրականի , 4500 ազատ ասպարէզի, գնացել եմ, չարամաօբէն թն-ձ վերագոուած 1գե943/1,, երբ Պեր լին էի, % ա Փարիզում «Հան–
ար– " ""/՚"~
իրաւաբան, լրագրող եւայլն), 1500 առանց ս ւ. • լ ւ ւ * լ ~ –լ~ է՚~–լ՜1

Հեստի, ընգՀ. զում ար՛ 29.000։ աակռւէ, ՀորլգԷս գեբման՚ացէ գին՚ուոբա 1լէւ/ն<% : ք\լ

Իսկ նար, աշակերտներու ծնողներու զբաղում­ ՝$օլօ լեսան՛ ա յգ կբ էլնում Է երեք անգա՛մ իր ղբսլար– ձմիջւոց*ով։, * վ ՚ԵւԼ կ։ամ^ ՝ Ւ ՀՀեռոլ^իցի ^ եռ՞մս եբ մ՚ «ե կոլրզած՛» Կ ա -

ներն են 9 Հազար պաշտօնեայ, 5500 ար՚Հեստա– աագրութեան մէ^ : Ե*֊ , « Հ ա մ ՚ ո գ կ ե գ ա ր ՚ ձ ն ե լ ո ւ թոէԳո9.ԳկտԼ. Ղ(հոր բախ ի. կ՛՛մռոօւտիիցց ՝եԲ»օԱլ0լեաենիմ (<կռրզԱ,յծօ»դուած - -

ւոր , 5500 մշակ, 7500 բանուոր, գումար 28000, Համար Էր իւօսքբ, նա շեչաում Է՝ ա՚րպէս թէ ես , ուղերձը՝ Հանդերձ խնդրանօք, ար այն՛ տպուի

Լիսէն ձրի դառճալէն առաջ երբ քաղքենի ժ՛ողո­ Հգեբմ անաց ի զթէ՚ուո բ ականս՛^ իրենց ներկայացեք Հայելգերման ընկերութեան պաչտօնաթերթում։

վուրդին զաւակները դպրոց կը յաճախէին, վեցե­ *եմ ՀՀամ ագգեսաոՎ% , ա յս^թնյԽ գե\րմ անաց ի գին՝– Հարցնե՞լ նարից. «Արդեօք խիոճ չունի՞» ՛Բօլօլ­

՛ր ր ողին թիւն էր 21 Հազար 1930/4, 1 9 3 1 ^ 30 ոլոբակւսԱրն^է" ի Համազգեսաայի -: եան։ Խե՞լք ալ չունի։
Ել, որ՛ ղերս լ՛ք֊ *"Լ շ՛՛ ւս ր :
Հազար, \932ին 35 Հազար։
ստորագրողն իբ (Մ՛նացեալը յաջորդով) Ա. Ա Բ Ե ղ Ե Ա Ն

Ներկայ քաղաքակրթութեան յարմարելու Հա­

մար, անՀրաժեշտ է ծանօթութեան եւ մշակոյթի

որոշ մակարդակ մը։ Մինչեւ 18 տարեկան տղոց 45.000 գսլրո ցնե ր բ միատեսակ գաս արա՛ններ

Համար անՀրաժեշտ է դպրոցական ՛ուսումը, թէ ուեինգ այսինքն ՛ուսուցիչ մբ մէկ գասաբա^նին մէ^ Այ՛՛ դպբտ ցնեբու նպ ատ ակն է մա սնագ էա

բանաւորին, թէ մշակթ թէ քաղքենի տղուն, Հա– կ*ին։գունի ()էն՛ 14 տարեկան տզաք : 1 3.700 գսլրո ց– բանուո րնեբ պատրաստել : \ԼրՀ ես տա գիտական

մ աբ : ներ \եբկոլ զ աստ րա՛ւ ունին ^ 7.400 երեք - չորս , գպբոցներու քննութեան՛ ատեն փորձառական՝, աչ–

Նախակրթարաններոմն, աշակերտներուն թիլը 4700^, չորսէն ինբ) 1900^7, աւելի քան ատս բղա սա­ էսատանքբ երկու ՛երրորդի թոլտնշանով կբ գձ***1–

այս վերամուտին պ\իտի ըլլայ 4 միլիոն, 100.000 րան X Հատուի^ իսկ բնգՀանտւ,բ Ն անօթ ո ւթ իւ\%\բ մէկ"

՚ուսուցչոլՀի , ե լ 55.000 ուսուցիչ։ 72.715 թազա­ երրորդով :

յին դպրոց, 2.150.000 տղայ եւ մէկ միլիո\ն 950000 Պ ատ երամին 5000 գաս ա ր ան բոլոր ուէին՝ քան–

աղջիկ։ Աղջիկներու՛ն թ ի լ ը ՛նաւազ է, որովՀետել գո ւե ց ան իսկ 6000 էէն աս ո լեց ան այս ին քքն 7 % : Այ" վարդարաններէն– վեր^ տղաքբ կրնան շա­

անոնք աւ՛ելի շատ ազատ դպրոցներ կը յաճախեն : Պետութիւնն է որ կբ Հոգտյ թագային գսլրոց֊ րունակել իրենց ուսումը աբՀեստագիտական աղ–

Իսկ մանկապաըտէղները որոնք երկ՛ու տա­ ներբ։ Պատերազմէն աււաշ 6 5 % ^ , Ի 1 ա ՚ ֊ 50 % ի ։ գային վարժաբաննոբու մէՀ եւ կամ աբուեսաիԼ,

րեկանէն մինչեւ 6 տարեկան մանուկ - Տասնեակ մի^էաո-նեբ սլէտք է յ մին չգեռ տրամ ա– եւ արՀեստից ( է& ք Տ շէ 1ո6է161տ) բարձրագոյն վայ""

՚Խնր կ՚ընգ՚ունին , 173.000/, տղայ ե լ 160 Հազարը գր ո լ ա՛հ՜ է միլիոններ Հ Դարաններու մէշ։ Այս վերջին գպբոջնեբէն շյլԲ"

աղջիկ են : Ասոնք ամբողջ էլրոպայի մէջ տիպար ՚քյաէսա՚կր է՛՛աբանի տ լսումէն փեբ՛^ 13 14 տա– 1ան աւարտ կ՚ելլեն անոնք ազգային վարժարանի

դպրոցներ են՛ ; ,ր ե կա Լ տզոց Համ ար մ ասնտլոբ լրացուցիչ դասա­ ել կամ իբրեւ ճարտարագէտի վկայականով ։

Ուսուցչուհիներու թ ի լ ը տլ՚եչի մեծ է որով. րաններ կան յ ու ր տզաք կբ պատրաստսւին իրենց Այս աշակերտներ բ կրնան ներկայանալ ն\ոբ

Հետե լ մանկապարտէզներոլ մէջ միայն անոնք Հետեւե լի ք ասւզտբէղին Համար % աբՀեստագիտական պաքալօրէայի զննութեան,

կ՚ուսուցանեն։ Արհեսաա^իասւկսււն դպրոցները. ստեղիուաձ երեք տարիէ ի վեր։ ճիշդ միւս պա–

Ուսուց՛իչ պատրաստող զպրոց1երէն մեծ մա­ Պ * Պուիսօն ար զանազան՛ գսլրտցներ կբ վարէ քալօրէային նման է , լայն բանալով դուռներբ

սը, որոնք ջնջած էր Հ ի շ ի ի կառավարութիւնը, եւ եզահ՜ է տնօրէն ^ քննիչ աբՀեստագիտական գա– բարձրագոյն ուսումին։ Մասնաւոր թոշակ մբ օգ­

այժմ վերաբացուած են : Պատերազմէն առով եր­ բո ցնե բու , յայտարաբեց թէ վերամ ուտին 400.000 նութեան կբ Հասնի այն աղոց որոնց Ննողքբ կա­

կու այսպէս դպրաց կար իւրաքա՛նչիւր, նաՀանգի աշակերտ պիտի ունենան ա րՀեսաագիտա կան գա– րօտ է Հ

"՛էջ, մէկը տզոց, միւսը աղջիկներու։ 158 ուսոլց. բ ո ցներ ու մ է^ ^ այս աշակերտ՛՛ն եբսւն՝ կէսբ արդէն

չանոց կայ ներկայիս, որոնք աչակերտնե րը պա– կլաշէսատի իր բնտրաւհ՛ աբՀեսսՀէն՛ մէ^Հ ՍՀն-ոնք Այս դասընթացքները տեվի կ\ոլնենա\ն՛ շաբա­
թակա՛ն \0էն 12
քալօրէայի կը պատրաստեն , այն թուականէն ի
: •կուգան նաիակբթարաններէ , էԲաօոլ9էէ– գասա– Դամ եւ կամ 2,էն 4 մամ % ի՝^՝է "Ր

վեր ո., ջնջուեցան բարձրագոյն «արըվէ»ները բսՀւներԷ գ մինչեւ իսկ լիԱէճ՝՚՚\րէ • կարելիութիւն կոլտայ աղոց շար՛ունակելու ի–

րենց աշէսատանքբ : ^•

Fonds A.R.A.M