Page 170 - ARM_19-1948_04

8 Ա19.Ա*

ԴՐՈՒԱԳՆԵՐ ՎեՐԶՒՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԷՆ Երրորդ շաբթոլան վհրի։*>րո% թԱսՀհ , թանէն
Հեռանալու էթք, բայց
16ՐԴ 61ՐԴ ՅՕՈհԱծԱՐՈԻ աՀա անակնկալ մբ ... ,

Ուրբաթ օր , որովՀետել գործի չէթք գտցած

եՕԹԱՆԱՍՆԱԼքեԱԱԸ Ե Ր Ե Ք ԱՄԻՍ ձիւնին պատճառաւ, մեզի կր ստիպէին որ զայն
փոխա բթենք նոյեմբեր \2ի կիրակիով։ Պէտք է

թԻԹՈՅԻ ԵՐԿՐԻՆ մ է ձ ըսեմ որ լրիրէն կը փարախէի քսՀիսա/Հնքի երթալ

Մեք ազգային՛ եյլ քբպաքթէկան պա ամ օ ւթեան այդ օ $ շ , բայց ի ՎԷՓմ ^/.–՚ Փք&՚Ք

Հձքո/*ւ/էղն՝եր գիտեն անշուշտ, ֊որ այս աարիտ պա բթէ Էինք դորխի ձՀ&ւքԱր(Փլ այդ յրչաքդԱՀ^ձլի
ր*գ~
1948^2՛ եօ-թանասնամեակն Է 16 ել. ե\րգ օրը շոդեկոէքլքի կանզման վայրը, Հանդիպակաց

Ուածներուն՚՝, որոնք մեզի ար ո լեց ա\Լ 1878 թուին՝՝ բլուրի մը գագաթին։ կանաչազարդում, Հողի

Ա ան Աթեֆանոյի եւ Պեր լին՛ի դաշնագրերով եւ ո՜­ Ւ՛ն է փոյթ, շատ Հաճելէ մամ սմնակ կ՚անցը - ռատա բկում եւ խրամներու քուրի անցքերուն

րո՛նք -ՀԷ&ԼՀ գրէ" Հայհ. * Պ ՝ ա ա ի նորագոյն պատմու­ նէինք։ Գործէ վերադարձին՝ յաճախ գինեձօննե– ցան՛կապատում Տ

թեան : բու. կր նոլիբուէինք, ագարակներէն բերուած ու­ Օգր պայծառ Էր։ Յափշտակուա՛ծ ընտանեկան

Անկարելի է յէչել այսպէս ի թուական մր եւ տելիքներով : ՚ք-անի մբՖրանսուՀ ինե բ իրենց մ աս– յիշատակի մր յաճախանքով, լուռ ու երկիւղած,

չմգո*֊էէ գառն խո րՀ բդածս ւթիւններու • 16 եւ նակցոլթիմնբ կբ բերէին անո՛նց ամենայն Հաճու­ ես կը վերապրէի այդ թանկագին տարեդարձը;

ե\րդ յօդուածներէն մ էն՝չեւ այսօր անցած են 70 թեամբ։ Հանաքներ, պարեր ու երդեր, որոնց նա– Ընկերներս կը ղբօսնէին եւ ուրախ զուարթ կը

տարթեր եւ այդ 70 տարիներու, րն թաց քին խոշոր խաձեոձ–ութեաե՝ պատ իւր ինծի կբ պատկանէ բ , շաղակրատէին ։ Անոնք չէին ղադր եր բարձրաղա­

վերիվայրումներ Քն՛ տեղի ունեցած եւ Հիմնական շնորՀիլ բարեՀաճ երգիչներուն իմ կողմէ բամ - ղակ յա յա՛ւ ե լ իրենց բաղձանքներն ու դոլշակոլ .

փոփոխռւթիւննեբ կատարուած՝մեր կե-անքինմէք : նուաձ– գլանիկ՛֊ եր ուն . • . : Գունագեղ յայտադրին թիւն&՚եբը .* . ւ

Հայկ֊ Հարցի սրսամո֊ւթեան մէչ 16 կ"*մ եկ*գ ինչ մեղքս պաՀ եմ, ես ալ կր մասնակցէի Հաճո - Ժ՛ամը 10,30^*, Թիթոյի երկու սաւառնակնե­

յօդուածներ ր եգան "Կէ՚՚ՂԲՐ *^եր Գատի մ իք ազգա­ յակատարոլթեամ՛բ։ Ամէն՛ մարդ այնտեղ կր մոո րը կր բռնեն շոգեկառքի դիծբ եւ կը յառքանան ու­

յին պատմութեան֊ բայց Հայկ՛ Ղ*ատբ է1չպէս ՛նար օդա բշաէձն եր բ , ղէնքէ, խորտնկեցի ու մինչեւ մ՛ են աքն Հանդարտ՛ութեամբ։ Գանի կողմէն՝ շատ

* սկսիր քազաքա կան կուսակցութեանց ե րեւու– իսկ թնդանօթի պայթիւններր, ղոր՚ս կբ լսէ թեք չանցա՛ծ կր լսեմ Համազարկի միօրթ՛ակ աղմուկը,

ԼՈ1 » Լ\սհ.սէՀ՛ նաեւ 16 կամ 61 րդ յօդուածներով , աշխատավայր ր, ամ բողք օրուան բնթացքին , Հան­ կը տեսնեմ ճերմակ էծուխր որ վայ ւկե&՚աբար կը

ան՝ այգ Օ՜ատր , շատ աւելի Հին է , քան որ կբ դիպակաց լեոձՆերէն անդին ։ ԱՀ , կուսակցական՛ բարձրանայ։ Նոյ՛ն միքոցին կանաչեղէն բեռցած

կարծեն ոմ՛անք, ան մօտ 200 տարիներու Հն՛ու­ վերակացուն երբ մաՀապատիմի սպառնալիքով կառախումբ մը կը յառաք ան այ դէպի Սլովէն գիւ­

թիւն ուն իւ մեղի կ՚արգիլէին ՛որ մեր քիթերբ մխրճէինք ղը , բայց չտր գուգազի պո ւթեամ բ մը ինքզինքը

Պ աւոմ ու թեան ուսանողն,ե ր ան շուշտ ծան օթ են « խո բՀոլրդներ ու անտառեին մէք, ապաստա - կր գտնէ «Զենկ»երու վերադարձի զծին վբայ ... •

Հ՚նդկաՀայ անուանի ղո-րծիչի մ ր՝ 0 ով սէվւ էմինի նարտն Եուկօ - Սլալ փաբթիղաններոԼն ։ Ակն՛թար՛թի մը մէք, աչքիս առքեւ կր պ արգո լի

որ ապրած ու գործած է 1 &ԲԳ գարուն * ճամբոր– \944ի Նոյեմբերի \բ նշանաւոր դարձաւ անգ– սարսափելի տեսարա&ւ մ՛ը, որ եղերական դաոնա­

դած է երկրէ երկիր , ունեցած է բազմաթիւ ար­ լելամեր իկեան օդարշաւով, ՛որ սաՀմաճ,ուա\ծ էր լու բոլոր տուեալները կը ներկայացնէր : կեանքբ

կածներ ու կռիւՏնեբ * անոր ամ բողք իտէալբ եղած Կբացի, Վիէննայի, Լինցի, 8 թ է յ ե ր ի եւ Ա֊ 4>ոլ– փրկելու խելայեղ մոլուցքով մր, բաբեբախտա -

է դուր ս բերել Հայ մոդովուրգբ իր ստրկական թէնի ։ Այս ՀԶենկ»եբէն վերքթբ՝ մեր դիրքեբէն բար մեքենավաբբ անմիքապէս կեցուց շոգեկառքը

կեանքէն եւ իր Հայրենի երկրին մէք ապաՀովել •֊հչ մբ անդին , մէնչեւ 30 մեթբ ցած էքաւ * . • : եւ քառասմբակ խոյս տուաւ մարգագետնին մէ -

անոր Համար աղատ ու անկախ կեանք մ՛բ X էմին չէ Եր՛կու օր ետք, մեր աշխատանքի ճամբուե քէճ՛։ Տի շդ մամանակն՛ էր։ Նոյն պա Հ ո ւն իսկ օգ ա ֊

Հասած իր նպատակէն՝, ան մեռած է իր մեծ իտէ– վբայ^ թ՝ ի թոյի սաւառնակներբ անակնկալի բերէն նալ.եր՛ր խոյացան վայբաշարմին վրա՝յ եւ զայն

ալի ճամ բուն վ րա յ՝ լուսաւոր Հետք մբ Է^ՈՂԼՈ*Լ մեզ բլրակի մբ կատաբբxԱյդ պաՀուն ԳՐ՝ոյց Կ*ՐՀ~ ծա կծկեցին իրենց խ որտրնկեցներտլ գնդակներով :

իր ետին ; նէի աւստբիացի զինուորի մբ Հետ ,որ շատ լալ կբ Տ ետ ո յ , Հ րթիռի մբ ար աղո ւթեամբ , ան՛ցան մեր

Ապա ՀետզՀետէ Հրապարակ եկած են ուրիշ՛՜ խօսէր յունար էն ( որովՀետել երկու տաբի Մ է ՜ Դէրքեբբ, ցածլիկ ծ առեր ուն վբայէն :

ներ , Տակոբ էթաՀամիրեան * որ իտէալնէր ունե­ աիլլի ապրած էբ վերքին՝ շրքանին : Բարեմիտ զօ­ Առասպելական վիշապն՛եր են կարծես , որ մոն–

ցած է յ գրած ու խօսած է, բայց չէ •ունեցած րական ր եր՛բեք չէր ծածկեր իր բաղձանբքներն ու չեչէն վիթխար ի մ ագիլևէն կ ր տարածեն մ եր վբ–

գործնական՛ ծրագի րն՚եր իր նպատակին Հասնելու. յոյսերբ Գերմանիոյ վերքնական յաղթանակի մ ա– բայ, ու մենք՝ գմբախա զոՀերս , փրկութեան ա–*

Համար. Տովսէփ Արք* Արղութեան՛, խելացի , ի– սին • Պայմանադրական եբկոլ օդանաւեր բ մօտե­ մէն յ՛ո յս կո բսնցուցած , վայրկեանէ վայրկեան

մ աստուն ու կորովի Հոգեւորական մր, որ գեղե­ ցած պաՀուն՛՝ քմծիծաղս սառեց ալ շր թն երո ւս գողաՀար կբ սպասենք էրեճց կլափին մէք ՛փշրուե­

ցիկ յոյսեր այ թնցուցած է Հայ մղովուբդի Հո - անկիւնր։ ՝Բառոբդ մամ, աք ու ձախ կր նետ ուի մ լու զարՀուրելի գործողութեան

զիին մէք թէ՝ շուտով պիտի կրնայ լուծուի լ Հայ­ անրնգՀատ , անոն ց սարսափելի զիկզակին արա - կնձնիի մբ բունին կռթնած՝ <&թլէօգքն՚եբբ եռան­

կական Հաբցր • աՀ ա նաեւ Ղ^արապազի Մ ելիք֊ երբ մագծին տակ չիյնալու Համար ; դագին Հրացան.՝ կբ պարպեն անոնց վրայ xԿառափ–

ե լ Ղ՝աւիթ Բէգբ, որոնք կրցան Հա յաստան ի *&էկ Ժ՛ամբ 10^՛՜, Պ ալքաններ ո ւ բմբոստ Հր ամա - նատին առքեւ, եբբեւիցէ ղգացա^ծ էք այն անձ -
խ ո ւթ ե ան դր՝օ–
մասին մէք ազատութեան եւ ան կա կեանք չունե­ նատարին օդանաւեր ր մեր դիբքերուն Վվ՝այէն կութիւնբ, որ մաՀապաբաոինր եղած է, տասներ­

շ***կբ պար զ ե լ ^ որ սակայն երկար կ^անցՀ ին , այնքան ցած որ յստակօրէն կբ տեսնեմ կու պայմանադրական գնդակն երր մարմնէն՝ ներս

ցաւ ; ան ո՛ն՛՛ց վրա յ մուր ճն ո լ մ ան՚դաղբ . . . : կ ա զամ ա - բնդո լնելու սպասման մէքx ԷՀ ուրեմն՛, կատակ

Բայց ասոնցմէ իսկ առաք, մենք ունեցած ենք իւհե մր շուքին ներքեւ, Հեռու մեր խրամներէն ,—~ չեմ բն՛եր, ճիշդ նոյն զգայնոլթիւն՚ր ունեցա յ ես

ուրիշ Հոգեւորական ու աշխարՀական՛ պատկառե­ որովՀետել կբ վախնայի իյնալ խորտնկեցնեբու ալ։ Չէի չնէռր ա յ լ ե * ֊ ս : Երեսի վրայ պառկած* ե–

լի դէմքեր , ո՛ր՛ոնք մ եր մոզովուբդի կամ գէթ ա – ցանցին մէք)֊– խելայեղ եր՛եսի վրայ կբ պառկիմ, բեսուն մեթր ա1 դին վա յբաշարմին ուղղոլ -

նո ր մէկ մ ասի ազատութեան եր աղովր տարուած , մինչեւ որ ան՛ոնյ> կր քաշուին՛ րսմբարաբ : թեամբ , մէկ վայրկեանէն միւսբ Համազարկին կբ

յան՚ձն՚առոլ եղած են մեծագոյն զոՀողութիւննե - /Ի ան ի մէք, ոչ մէկ թաքստոց , ոչ մէկ պաշտպա­ սպասէ ի . . . Ընկեթւերս , նմանապէս, տմգունած

բու Հ ն՛՛ութեան միքոց ,օգաչուն\եբու գթութեան ապաւի– եւ խորապէս յուղուած կ՚երեւէին : Մթ՚չեւ իսկ ա֊

ԱՀ ա 1 երգ դա բո լ կաթողիկոս մր Ա տեփանո ս նած էինք պարզապէս Հ "(յոյեմբեբի առաքին շա բա– նոնց մէքէն կային՝ տղաքներ , որոնք կերկերաձայն

Ա ալմ աստեցին , որ իր մ ո զո վո ւրդին Համար տա - թր լրանալուն՝ Հեռաւոր պտոյտէ մբ վերադար­ կբ մբմնքէին ,

նելի վիճակ ձեռք բերելու Համար , թողած դաՀբ՝ ձիս, երբ կր տեսնէի Թիթո քի օդանաւեբր, որ ան– Զ ե՞ս րսեր , բարեկամ, քերմութէւն կբ ՝բզ–

անցած է էք լր ո պա՝ Հզօրներու ղռնեբբ բախելու : քսնա յ եա ք արանը ել օգակա յան բ կբ Հ ա բո լածէ ին գամ տամաատիս մէք*––

ԱՀ ա Միքայէլ Աեբաստացին , որ Հետեւած է իր խո րտնկեցներ ով , ես թ՝ձ Հարց կուտա յի ի վեր– Ոտքի ելանք , օդանաւերու ան Հ ե տ աՀւ ա լէնէ

մեծ նախորդին ՛բա յց իր առաքելութեան ճամ բուն քոյ թէ պիտի կարենայի՞ ողք դուրս գալ այգ երկ– վերք) սկսանք մենք մեզի քեներ Չէինք Հաւատար

վրա յ Հիւանդացած եւ կէս թողած է իր ԳՈՐ^Ր։ րէն ... որ ՛ողք ենք . • .

ԱՀ ա Տակռբ Ջուղա յեց ի նշանաւոր կաթողիկոսբ - Վերքին օրերոլճ այնքան գէշ էր օգ ր , ՛որ՝ շատ ճիշդ մամ մր, վայրաշաբմր իր թանձր ծու–

որ յանդուգնծրագիր՛ն^եբով տարուած է եւ փակած դմուարի՚Լ՝ կր դարձնէր կեանքը մեզի Համար։ խբ ղրկեց դէպի երկինք , մէնչեւ որ––֊ վերք էն

իր աչքերբ Հազիւ Պոլիս Հասած •, աՀա նաեւ ք*սբա– Յուրտ, ձիւն, ՀեղեղաՀոս անձրեւ։ Յաճախ խը - շունչբ փչեց ։ Շատ չանցած զայն փոխադրեցթս

֊յէչ Օրին) որու առեղծուածային կեանքբ մ էն՛ չեւ րամները լեցուա՛ծ կ՝ՐԷ1ային քուր՛ով, Հարկ էր ՈԼՐէւՒ Խ^ԼՈ*ԼՀ Կէ"օբին՝ երբ ապուր ստանա­

այսօր ալ չէ լուսաբանուած ։ Ու գ ե ռ շատ ուրիշ– պարպել ամաններով : Ջիւն եկա՛ծ օրերուն ալ մե­ լու Համար վար կ՚իքէեմ բլուրէն, յստակօբէն կբ

ներ : րոնք կը զուարճանային՛ գնդակներով։ քՍոնյալ օ– տեսնեմ ծառեքուն եւ շոգեկառքի գիծերուն մէքէն
ան ւծ
գերուն՛, մեր միքեւ որոշում կայացած էր՝ , որ իւ­ ղնգւ ՚կներուն ծակերր

Տ ի շատակեց թ ք այս քան ի մբ ան ո ւններբ պ ա ր– րաքանչիւր ոք խուրձ մը քեռոլցման փայտ տանէր Ջիւն ատարափի մբ տակ, յա քորդ օր երեկոյ–,
ե\րգ
զա պէս բսելու Համար որ , մինչեւ 16 կամ տաղաւար , թե՚չ որ մեզի գոնէ թ ո յ լ կուտար չոր­ եան մամբ 4ին կբ թողում Ռանբ, րնկեբնեբոլս
յէ
յօդուածնեբր , մ եր Հաբցր բաւական ճամբա Հ աս– ցնել թրքած ոտքերը է Հետ X Միթէ՞ տեսակ մր եբկիլգ չէի զգացած այս

կտրած X Բայց մին չեւ ա յդ Տ օգոլածնե բուն

նէլյլ ե ւս մեր կեանքէն մէք, կամուր՚ք^երու տա­

կէն , ո լ ֊ ր ի շ չատ քուրեր ալ Հոսած են\ :

Բոլորին՛ ծանօթ իր ո զո ւթ ի ւն՝ մլլն է ոբ , Հա յ բուն։ Այգ թուականէն վերք անցան երկար տա - դեր մբ, գաղտնի դաշնագրութեամբ մբ ստացաւ

յեղափոխական կազմ ակեբպութիւններու ե րեւու ֊ րիներ ե ւ սակայն՝ ոչ մէկ բարեն՛որոգում տեղի ու– Թուրքիա յէն կիպրոսբ, ել, փոխարէն՝, Պերչինէ

մէն շատ առաք Թուրքիո յ բոլո ր քր իստոնեա յ մո– նե ցաւ ամրողք Կա յս րութեան մ էք : Ապա եկաւ մէք պաշտ պան եց Թուրքիան X Եւ Հետեւանքբ եղաւ

գո վո ւր դներ ֊ո լն՝, բա յց մ աս աւո րապէս Հայ մոզս— Խր իմ ի պատերազմ բ • քՒուրքիան միա ցած արեւ - ա յն , որ Պերլին նեղցուց ն՛որազատ Պուլկարիոյ

վո ւր գ ին կեանքբ եղած է շատ անտանելի % Թուր - մ տեան քան ի մբ պետութիւններու , պատերազմ սաՀմ ան նե րբ , խլուեցաւ նա ել Հայ մողովուբգէ-ն

քին , Բիւրտին ու Ջէրքէղէն Համար Հայր րա յա Հայտարարեց (հուսաստանի դէմ X հ)ր իմ ի պատե - \Հ)բգ յօգուա\ծբ եւ տրուեցաւ ե\րդ յօդոլածր, ոբ
մբ կամ կթան կով մբ եղած է*. ղոր աէտքէ անոնք
բազմէն վերք, 1856/&, նոբէնտ յայտարարուեցաւ ամէն ինչ կր ձգէր Աուլթաններոլ Հայեցողս ւթեան

շաՀ ագործէ էն՛՝ շարունակ ել ան պատ իմ Հ Ա յս վի՜ բարենորոգումներու նոր Հրովարտակ մբ այս ս/Լ՝– եւ որմէ չտեսանք ոեւէ բարիք, բացի չարիքէ :

ճակր այնքան ծանր էր , որ ան՝ ուշադրութիւնր գամ <ձԹանզիմաթ՝^ անունով, որ նոյնպէս չտուաւ 70 երկար տարիներ են՝ անցած այդ թուակա­

գրաւած էր նո յն իսկ արեւմտեան պետութիւնն ե - որեւէ արդիւնք ; նէն մինչեւ այսօր՛ 16 կամ (՝\րդ յօդուածները ոչ

րոլԱ՛ , որոնք ատեն ատեն ձայն բարձրացուցած են ԱՆցե ալ գա բո լ ՚յ()ա կան թուականներու վեր - իր մամանակին ել ոչ ալ յետոյ մազաչափ իսՂ

յօգուտ քիսաոԼեայ մողովոլրգնեբոլ * իլ Թուրք քերբ Թուրքիոյ աւանդական թշնամին՝ (հուսաս - չտուին մեզի ոեւէ օգուտ • անոն՛ք այսօր այլեւս

կառավաբւթիւնբ, պարզապէս Եվրոպայի աչքին տանր, անգամ մր եւս զարկաւ իր ոսոխին* "՛յդ պատմական նշան ակոլթիլն միայն ունին մեղի Հա­

փոշի փչելու , կամ արեւմ տեան պետո ւթիւննե բու օրերուն ազատագրուեցաւ Պուլկաբիան * ռուսա - մար եւ ոչ աւելի , սմւ՚ոնք սակայնմէկ բան սոր -

միքամտութիլնր չէզոքաց-1 ելու Համար՛ , ատեն - կան բանակներր մտան նաեւ քՒբքաՀ այաստան՛ , ա– վեցոլցին մեզի. ա յն որ, Հայ մողովուբդը իր

ատեն Հրա պա բա կա յ թ Հ ան գի ս ա ւո ր խոստումներ նոնք Հասան մինչեւ էրզրում ։ Այդ օրերուն Հայ ազատութիւն ր կրնայ նուաճել միմիայն իր սեփա­

բրած է՝ ոչ միայն Հայոց, այլ իր երկրի բոլոր մողոմ՚ոլրդի Հոգւոյն մէք արեւ ծագեցաւ : Եւ ա– կան՝ միքոցներ՚ով, իր նիւթական ու բար՛ոյական

մ ո զո մ ո ւր գնե ր ո ւե վիճա կբ բա ր ե լա ւե լո լ Համ ար : Հա գիմում ռուս զինուորական իշխանութեանց՝ զոՀա բե բութեամ բ , իր պայքարով ու իր արեամբ։

Այսպէս . Թուրքիոյ Աոլլթաններ էն մէկր մեծ փրկելու Հայ մողովուբդբ ՝ Տեղի ունեցաւ Ա ան Այդ պատգամր տուին մեզի նաեւ Խր ի մե անն ե ր՛ն

աղմուկով ւայտարաոած է Հրովարտակով մբ Աթեֆանօն , որ մեզի տուած է 1 երգ յօգուածբ , ալ՝ Պերլինէն Պոլիս դարձին։ Եւ Խ ր իմեան1 եր էն՛ ,

Կէէ-էթան էի քյյաթթր Շէրէֆ կոչուածբ , որով բա­ որ եթէ իրական անաբ , Հա յ կա կան նաՀանգնե րբ կամ 16 ու 6\րդ յօդուածներէն յետոյ մինչեւ

րենորոգումներ կբ խոստացուէ էն Օսմանեան պիտի օմտուէթև վարչական՛ ինքեավա բութեամբ այսօր, Հայկեանքը կ՝ընթանայ այդ Հումով :

կայսրութեան "*է^ ապրող բոլոր մոոովուրւէևե ՝- ս*Ա* Այգ օրերուն էբ ոբ Անգլէա խաղաց ամօթալի (Խմբագրական «ՀԱՅՐԵՆԻՔԷ)

Fonds A.R.A.M