Page 174 - ARM_19-1948_04
P. 174
»8 Ա Աձ
ՍՓհՒՌՔԻ Հ ՑԱՌԱԶ »Ի աաՈՒԱԵ-ԲՆԵՐԸ Աասւօտ Նաւասսէպի
ԲԱՆԱՍՏեՂս՝Ոէ՝ՕԻԻՆԸ
Ա՛
Հին գարուց Հայիբձ. , աբի եւ Հըաաբտ ,
Մոթաց^֊լթեան փթ-ձրնֆբց&յև՝ ըէթէկէն՛ գանթԼքԱէձ ՝՝՝ ձակաարվ բՀ֊-րք՚Ի ԻՒ ^ի–~դվ թխ/սաբա,
Հ ս ւ ^ ^ մ ա ր ի Ա մ է ջ , բաւնաստեղծ Մ. իշխան, .ալ աձյ^կիզբ ել անվախճան յիչաքօակաբա%ի մը մէ^ Կ՚ուտէին բաղաբչՂք կը խըմէին Լրլր ,
զ Լ կ տ յ լ ո ւ մ ,մր կաբդսւց Սփիււլքի . րյո8ուսաե1լ–
ծութհ՚ան) մ ա ս ի ն , ը|Թւդ1ւաճւււ ր ա կ ն ա ր կ մ ր նհսւե– սեւ դիրերու աեդ կային տերեւներ ու թերթիկներ^ Ու նաեւ դի՛՛՛ի 1 երբ կ՚առնէին սուր :
լով Եւրսպայի (Ֆր՛անսա) հւ Միջին ԱրհՓլքի
արտաււրւււր֊հա% վրայ : Ասարեւ՝ եզրակացա֊ - ձելազուրկ ծաղիկներու փերթեր , խոբՀրդալոբ ել
թփլյնւը .
անՀպելի, անծանօթ մաա֊եըէ կաղապարուած : Հին գարուց Հայերն , ա\՝՝մեղ Հոգիով,
Աւ– ո՛՛նց ծնունդ ու ձ ե լ տուող էակները՝ թերեւս կապայ ունէին, սըԱդ֊ւս գօտիով,
շատոնց ա* Հետացած ՛ես անդարձ , այս անիմաստ Ձիաւորն րւնէր խըթսւԼով մոյկեր ^
աշխրքէն : Երկրի չորս ծագերէն Հաւաքուած այդ Աըշակն ալ տրեխով արտը կը Հերկէր :
... Ի՛՛նչ պիտի ը չ լ ա յ սակայն այղ ապագաԻ՝, նշիյաքներէն աՀա Հնդիկ քափուրի վարդէ մը
զարգացման ուղիներ կրնա՞յ կտրել կամ պիտի փրցուած , դալկաղէմ թերթիկ մ ըն է ոբ լեզու Հին գարուց Հայերն , աՀեղ աչքերով.
կորովի
փափաքէ ի՞նք, որ կաբէր գաղթաշխաբՀի մեր բ–(~– կ՚ելլէ • • • իր կարգին կորթուելու փախով դոզա– Մեր վեՀ Մասիսէն կ՚առնէին Հետ .
նաթաեղծո լթիլնը՛ Տ Հաբ % Եւ իբր&ւ ր&՚կեբ աստուածնեբուն նետ :
%ախ քան այս ՀաքՀքույէթ֊ պաաաթխաէե-լյշ Սարտարին՝ կիԱը կեցած Էր աղբիլրին մօտ , Մեր աք ծ իւ՛ղերու՛ն կ՚արձակէին
կ՝ ուզեմ Համ աղում արիղ ո դա գրութեան յան ձ. ել ՊոմպԷի փողոցներէն մէկուն մէ^, եւ իր քանի մը
մինչեւ Հիմա ձեռք բերուած արդիւնքին արմե չա տարեկա՛ն՛ ազուն գլուխը լոլալով ղըաղած : Առ֊ Հին գարուց Հայելն , ուրախ ու ղըւաըթ ,
Ա ր ա խ չ ի ն գըրաձ– եւ վըբան ալ վարգ ,
փը։ Սփիւռքր տուա՛՞ծ Է բանաստեղծութեան կալ տուան մամը եօթն էր : Փողոցը խռնուած էր Հն Պար կր պարէ ին , թըմբուկով,
Եւ մեՆ ծառին՛ տակ կ՚ընէին փողով ,
ուածին մԷԷ մնայուն գործեր, «կոթողական իրա դիկներով որոնք վայրի անասոճւԱերու աճ ապա - մոզով :
գործումներ»։ Անկեղծ եւ անաչառ դատումր Լա– րանքով 1լեբթեւեկէթւ% Այծի երամակներ եւ Հ ըն
իւապայմանն է արուեստի Հասկացողութեան : դիկ Հա ւեր՛ կր թափառէ ին Հոս Հոն՝ մայթեր ո ւն
լե լցնեմ ան մ իրապէս , որ բուն դատաւոր՛ն– ալ ամե վրայ* եւ բարձր երկանիւ սայլեր՛ու շուրք։ Հիւ
՛ն՛ազօր փ֊ամանակը պիտի Հանդիսան՛ա յ : Այսու - ղակներու պատերս ւն տակ եւ այլուր կիսամերկ
Հա1դերձ, օգտակար է մեր կողմէ դատական ճիգ մարդոցմէ ոմաձնք կ*ածիլուէին*, ուրիշներ իր՛ենց Ե յ՛ան ի՛ ձեզի, Հազա՛ր երանի,
մր, ինչպէս փորձուէ) .են ասկէ առաէ ուրիշներ : ակա֊ք֊երը մաքրել կուտային : իսկ շատեր մա Հիճ՛ գարուց Հայեր, Հայե՛ր անուանի,
Տիրող կարծիքին Համաձայն, Սփիւռքի բա - ժելու 1լ՝ե՝ն թ ա բ կէ ին իրենց արեւակէզ մարմիննե Գոլք որ կերտեցիք , մուրճով երկնառաք,
նաստեղձոլթիլճը ետ մնացած է անոր արձակէն, րը* Փողոցի ա՛ս սափրիչները Հագած էին եր՛կար Հայկական Հոդին, որպէս աշտարակ :
վէպ, վիպակ , պատմ ուած ք, եւայլն։ ԱՀա թէ եւ լա յն պա բզ շապի կնե ր , կաշե գօտին ե բ իրեն ՝ց
ինչու ընթացիկ բանաձեւի ՀաՈ. գամսճք ստացան մ է քքին՝ լեցուն արՀեստի յատուկ զանազան ա - Երանի՛՛ ձեզի, Հազա՛ր երանի,
է «Բան աստեդնութիւն ուն ինք,բայց բանաստեղծ ռարկաներով։ Ու ծուլօրէն– գործի կր մղուէին ի– Հին ռարուց Հայեր, Հայե՚ր գեդանի
ներ՝ չունինք» տարազը։ Ըսել ղ՛ուղուի՝ տիրապե րենց Հ աճա խորդաւ երուն– Հետ ծունկ ծ ո ճ՛կի , ան Փառքով ու փայլով, պատուով ամէն տեղ,
:
տող դէմքեր , ա՚ւմաՀութեամբ պսակաւոբՀսկանեբ տարբեր շա րմուձեւեբով Հ Ջեր աչքին վառած քաջութեան կանթեղ
չաճինք բանաստեղծութեան պատուանդանին վը– Այս սովորական պաՀոլն՝ Սար՚տարին կինը.էր
րայ։ Այն պիս ի՛նե ր , որոնք կար՛ելի ըլլար բաղդա աղուն գլուխը քուբէ մայթքումին տակ լուացած ե Երանի՛ ձեզի , Հազա՛ր երանի.
տել ել Համակարգել Վա րումանն երու կամ ՄեՆա– ողորկած էր , այն աստիճան– որ՝ անոր սեւ մազերը Հայե՛ր Ս՚եւանի , Վա&ի , Տարօ՚նի ,
բե՚նցնեբու ՀետՀ Պիտի փրկուին անշուշտ որոշ կը փայլէին Եւրոպացիի մը ք1 աբկուած կ°ձէկէն Ղ՝ոլք որ՝ մեր անծայր դետերոճն՛ ափին ,
դո բծեր , քերթուածներու քանի մը փունջեր այս պէս։ Հիմա կարգը իրն ։ Ա1 իր մազեբուն Հիւս–* Երգեցիք Հաճոյքն ու ծադոդ ար՛փին՛։
ու ա յճ՛ Հեղինակէն Հ առաքուած , բայց ո ւր է ա– կէնները քակելով՝ զգալի վարանումով մը գռքօ–
բեղ նա էիւս յլ ճառագա յթում բ Հ անճարին : նին՛ առքեւ կը բռնէ իր գլուխը* քուրը դմգոՀան– Երանի՛՛ մեզի, Հազա՛ր երանի,
ինձի կբ թուի, թէ կանխաՀաս է նման ամէն՛ քով մը կր ժայթքի ել մշտաՀոս ընթացքը կը բե Երբ ձեր օրՀնոլթիւնն , իբրեւ ծիրանի ,
,
վճիռ : Հանճար ը , բանաստեղծութեան մ էք , Հ ա– կանուի քա ր դո ւած ապակիի պէս , \ու կտո բնե բը Տար ահ ուի , ձ֊ըփայ մեր՛ վըրայ յաւէտ
բի-֊Ր տարին մէկ ա\1գամ կբ ծ՛նի։ Չմոռնանք յա Հոս Հոն կր ցրուին շո$՝դալից : Եւ ես երգեմ ձեզ, ես Հայոց պըւէտ :
ճախ կր՝կնուա՝ծ ա յս ճշմարտութիւնը : Ափիւռքը Վաղեբաձի մը կարգի կը սպասէ աճ՚Համբեր , («ՍՕՍԵԱՑ ԱՆՏԱՌ») ԱՀԱՐՈՆ
քա ո ո է գ գարու պատմ ո ւթիլն Հազիւ ունի; Եւ ինչ դեղնորակ վայրի չուն մը եւ քանի մը Հնդիկ Հա–
պաամ ութիւն * ամ են էն անն պա ս ան ու վատթարը , ւեր ծարաւ՝ իրարու Հետ մրցելով քուր կըլափեն
բս/1 աստեղծութեան– Խնուց՛ում ին Համ ար : Աւելորդ անընտ ե լ կերպերով :
կր նկատեմ նկարագրել մեր ապրաւն՝ պայմանները, Աղբէ լրէն դէմ դէմաց կը գտնուէ դերձակ խոնար՚Հ ձեւով մը կը ծռի դարձեալ կարի մեքե .
ոբո֊նց մէք Հա յր մ ի այն սի ր\տ պիտի ճարէր երգե Սաբտաբէն խանութը, ուր երկու Հնգէկներ կ՚աշ \նային վրայ, կ՚իւղէ անոր անիւը ու կը շարունա
լու։ Եւ Ափիւռքր, Սփիւռքի Հայրենազուրկ տղւս– խատին– ոնք փաթթոցներ կր կարեն անգլիա կէ աշխատիլ։ Այսպէս ամէն առտու Ա արտ արին
քր ճա բեցին այգ սիրտը : Ոչ միա յն ճարեցին , այլ կան մեքեն՛աներով եւ կ՝ ա ս ե ղԼ-ագո րծեն լաչակներ կինը ՛երբ կ՚աւարտէր իր մազեբուն սովորական
օմտեցին զա յն մ ա բդ կային՝– ել ազգայ/ձն Համ ա– եւ ժամ անակ կր գանեն զուարճանալու աղբիւրին լուացքը, Փար իշան ի կը ղրկէր իր զաւակը, «>՝
պար Փակ ապրումներով տրոփելու ի֊ դո ւն ա կո ւ– քրացա յար դիտելով ։ Այս արՀ ես տ ա լորն եր էն Փ ՚"— ալ ուրեմն աղօթք մը կը մրմնջէր : Այսպէս եղած
թեամբւ Այսօր իբականոլթիւն է Սփիէ֊ռքի "*ե ր բեշաճ՝ , գրաւիչ տեսարան՛էն յափշտակուած էր միշտ, տզան ոտքի ելլելէն ի վեր ՝•
բանա ս տ եղծ ո ւթ ի ւն՛ը՝ մէկէ աւե լի գանձերով : պբաՀմանական– կատա կով մր խօսք կը նետէ ՛Ս ար թ՛աղին ու փողոցին մէչ1 ոչ ոք Հետաքրքրուած
այս պզտիկ
Այսօր տարագիր Հ ա յ ութ ի ւնը զինք ալեկոծող յո յ՜ տաքին կնոք, ՀհԱմիտա , օ Ամիտա, զգուշացէր, էր, թէ՝ ինչո՞ւ Փարիշտն կ՚օրՀնէր
ղեր ու/ կը շնչէ եւ կր բարբառի տիեզեր քի֊ Հետ : չըլլաք թէ, դլուխգ ալ քուրի փսխուի յանկարծ՝^ ։ էակը Հ
Ողք է Հա յ Հ ոգին մեր բան ա ս տ ե զն ո ւթե ան մ էք : Ամ իտա՝ Ա ա բտաբին կինը չի պատասխաներ , Բայց Աարտար, մեքենաներ ուն ու խանութի՛1"
Տ աճա խ թ ո ^ յ լ * Հիւանգկա^իս , խոցելի® իբ ար բայց կը շտկուի ու շիկն՛ոտ՝ աչքերը ,աց–խփելով տէրը, յաճախ , ինչպէս այս առտու նստաՆ ղ Ր Աէ։1 Ւ
ուեստով : ի՛ չ փոյթ * քաբուցեալ ցեղի մբ յարուց կը քամէ էր քրոլոլիկ մաղերը,յետոյ իր զաւակըկը ոսկեր չին խաւ ութը՝ կը խոկար ամ բողէ՛ օրը : Հյ աա
եալ բանաստեղծութիւնը , օտար ափերու վրայ , ւ$ղէ գէպի Փար ի շանը, կարծես անոր Հբամանին\ անդամ կր մարէր իր կլկլակին կրակը.կը Հատնէբ
պիտ ի ցնցուած ր լ լար անշուշտ մ աՀ ուտն ղէմ իր պա՛տ աս խսձ֊՚ե լով Հ զրոյցը դրացիին Հետ, ը՚՚՚յ" ս&՚ կը շարունակէր
մ սան՜ պա յ քարին Հարուածէ, երէն Հ կաբեւո ր\ր այն Փարիշտն կր տարածէ ձեռյձեբուն՛ ղոյգ ափը մտմտալ* ՛ել ոկերչին ուսերուն՛ վբայէն դիտել
թաց
է , որ Ա փիւռքի բանա սա եղհ՜ ութ ի ւնը կը ծաղկի աղուն դլխուն վրայ* ու փայփայելով ան՛որ վերք մերթ ընդ մերթ իբ խանութին գործաւորները, եւ
կենսանորոգ թարմ ութեամ բ եւ նոր կարելիու– սեւ մազերը՝ աղօթք մբ կը մրմնքէ։ ՊաՀ մր ու ազբիւրին՛ առֆել արգուզաբգը ընոզ իբ կինը Ա՜
թիւձն\նե ր ու Հ որ իզոններ՝ կը բանա յ : կր ձգէ որ մեկնի փոքրիկը ու ինքն ալ ամչկոտ միտտն , մանաւանդ Փարիշա\նը :
Ի զուր է ել ան իմաստ Հ անգան ակւե ր ձեւա Այս առաւօտ երբ իր կինը տուն մե1էն՝եցաւ
կերպել : Ո ան աստեղն ութի ւնը կան իւ ո ր ո շս լած ո լ – զաւկին ձեռքէն բո նսոճ , Ա էս յ. տա ր սկսաւ ճակտին
ղեցո յցնեբ չի ճս/1 չՆաբ : Ղ*եբազանցապէս անՀ ա– կն՛ճիռները շոյել, անոնց մԷԷ բան մը փն՛տռելով
տա կան ան՛ կը բխի Հեղինակի \1եբքին է ութէն էն • ԱՐ֊զիսի օրերու մէք կ՚ապրինք, երբ Հայրե գիշերաշրջիկի շլմորումով ու պաՀ մբ վեբշ\ պադ
մա յ թ ք է ան եւ ոչ թէ ծրագիր ո լ պարտադրանք : նասիրական ա ր տա յա տ ո ւթ ի ւնն անգամ մ արդիկ քրտինքը սրբելով ոտքի ելաւ ,տ Հողաթափը ոտքը
« Բանաստեղծութիւնը կր գրէր Օշակ ան՛ իրա կասկածի ենթարկելու Հակամէտ են՛, եթէ ան ի– անցուց ել իր խորՀ ոլրդնե բո վ տարուած խառ -
ւացիօրէն ֊ Հողի , այսթքն Հոգեղէն դրութիւն ր՚ենց ուզած կաղապարին մէք չի մտներ։ Հայրե ՚Լուեցալ փոդոցի աղմկարար ամբոխին –.Անոր այ"֊՝
է ամ էն բա§ է առաք ու ե բկբո բդա բար թեքն իք ^ ՛նասիրութիւնը ոմանց Համար կը շփոթոլի գովեր– պէս յանկարծակի անՀետացումը ՛ոչ ոք նկատեց :
բառ , ճաշակ , առօր եայ՝%> : Բ՝է ին՛չ պիտի երգեն գոլթեաԱ Հետ։ Պիտի գովես, պիտի փառաբանես , Ամէն։ մարդ իր գործով տարուած էր։
մեր բանաստեղծն երր ել ինչ ձելով պիտի երգեն պ իա ի ա ր ձագանգր դառնաս Հ եռա ւոր ու մ իա լա ր ՛էմալեց, երկար ատեՀհ քալեց ա՛՛ե՛, գլխիկոր ու
այսուՀետեւ իրենց նախասիրութեան , խառ յանկեբդի մը , ոբպէսղի «Հայրենական քերթող» մտածկոտ, մինչեւ որ Հասաւ ընդարձակ Հրապա
նուածքին կը վերաբերի : իրենք պիտի գտնեն կամ դառն աս ։ Աս ի կա Ափի ~֊ո֊քի ո դե կ ան ութեան ար - րակի մը վրայ ՀաստատուաՆ գորչ մեՀենավր՚անի
բանան իրենց ուղին , ինչպէս ասկէ առաք խարխա տացոլացումը չէ • ասիկա կը խաթարէ շատ յա մը բով, որուն՛ ներքնակին տակ կը բազմէին մաՀ–
փելով գտան զայն եւ նոր՛ ածուներ մշակեցին Տի՜ ճախ մեր բանաստեղծներու նեբշնչումբ, ոբ իր ուան ու վրէմի Հ՛նդիկ աստուած՛՛ն եր ը , տօնական
բոքբ այդիթ մէք : Հոգիի բխում՛՝–երուն առքեւ ին քնա յա աո ւմլ ՝^ կ ա րա գ ի բը պիտի ո ւ1նենայ բնա կ ա– ցուցադրութեան ց յատուկ Հ
ամբարտակ եր կարելի չէ կանգնել քբանցքի մէք Հնաբար : Աէնի, \,եղոսի , Եփրատի կամ $էգրէ"է Մուտքի փեղկաւոր վարագոյրին առէիւ զե -
արձանը
աոքւելու եւ որոշ ոլղղութեամբ միայն Հոսեցնելու ափերուն ն ստած Հայ աղոց շրթունքէն էնչոԲւ ան– տեղոլած էր՛՝ ազնիւ փայտէ շինուած որուն ան մ ի–
խոշոր
Համար մարդկային ղգացումնեբր , ո^ոնց բոլորն պայման պղնձակուռշեփոր փնտռել ել մեբժել ու վրէմի աստծուն , բազմաթիւ ՝Բալիի, տուփ
նուիրա–
ալ Հաւասարապէս չարգելի են , երբ կր բիւրեղա ռենիի ճիւղէ կտրուած տրամաձայն՝ սրինգր ։ Ով էապէս քովիկը դրուած կար թիթեղէ
նան– իբրեւ արուե ստի ճառագայթում է որ բաւականաչափ զօ ր ա ւո ր թոքեր ունի թող սլր— մը էբ.ք՝ռլ Դանձա\նակ, ա՛նխուսափելի
Ջ կայ աւելի կորստաբեր յաւակՀ ութիւն՝ քան ղ ի 1 ձ Հնչեցնէ, պայմանաւ ոբ ճաթած ձայներ տոլութեանց Համար Հ
ժամաբակէ թելադրանքներ ուն– գոՀացում տալու չգան– անկէ • իսկ ով որ իբ կարօտաբաղձ ե բազան–
կամայական՛ պաՀ անք քր : ժամանակէ ոգին ինք– Քէն 1 վշտաՀար ափսոսանքներուն կամ աստղա - Սարտաըը անոր մԷԷ արծաթ գրամ մը կը ձգէ
նա բե ոա բա ^ պէտք էթտփանցէ ել Հունաւորէ քեր զաբգ Հ աւատ քին տրտում դաշն՛ակս ւթ ի ւն ը մ իա յն– Վրէմի ն պատակ մը Հայցելով՝ դիցուՀի Լալիէն։
թողական մեր վաստակը, ոբպէսղի ան ըլլա Հ Հա կրնայ մատուցանել ճա կա տագր ակ ից իր՝ եգբա յ ր – Տխրագին մտասեւեռումով կր տնտնալ արձանին՛
րազատ ու խոր, որպէսղի աՀ\. դառնայ իրական ներուձն , թող սրինգ նուագէ : Աէկը ուղղուած չէ առէեւ ու երկար ատեն պատասխանի մը կը սպա
֊ՀայՀ՛ բ զանգուածներու Համո Հոգիին է Զարմանա միւսին գէմ ։ Ա՛ ոնք մինչեւ անգամ կոչուած են սէ փայտաշէն արձա՛նէ՛ն՛։ ՛Բալի դեզին՛ վագրի մը
լի չէէ որ նեոկայիս Ա Փիւռքի բանաստեղծութեան զիրադ՛ ամբողքաց\Հելու , Հայ կեանքէն՛ Հոսող մեծ վրայ զետեղուած է : Գաղտնին երախը Հերկուած
ամ Է ֊ Էն աւեէի զօ բեղ Հ նքող լա բ ր Հ այ բենի կարօ է կարմիրով մարդու արեան նմանցնելու միտքով։
Տյօէւբհօուշ մը ո րպէս՛. ԳիցուՀիին բազմաթիւ ափերուն մ էէ տեղաւ սր
տին եւ Հայրենասիրութեան լար՚ր ր / րա • , ո րով Հ ե– Աղա տ ո ւթ ի ւն ը , անկեղծութեան Հետ միասին , ուած՝ դաշոյններ կան ու թու՛նաւոր ՛նետեր ու
ծաղկումէն :
տ եւ այդ զգաց ո ւմն եր ը Հ ամ այն ակ ան են ել տ ի– ^նախապայման է բանաստեղծութեան Մ– ԻՇԽԱՆ սույրեր՝, ամ բողէ զինարանի մը զէնքե րոլ փայ լա.
րապետող Հ տ ակում ով : Անցորդներ, պաՀիկ մը կանդ կ՛ա Ու–՝
Fonds A.R.A.M
ՍՓհՒՌՔԻ Հ ՑԱՌԱԶ »Ի աաՈՒԱԵ-ԲՆԵՐԸ Աասւօտ Նաւասսէպի
ԲԱՆԱՍՏեՂս՝Ոէ՝ՕԻԻՆԸ
Ա՛
Հին գարուց Հայիբձ. , աբի եւ Հըաաբտ ,
Մոթաց^֊լթեան փթ-ձրնֆբց&յև՝ ըէթէկէն՛ գանթԼքԱէձ ՝՝՝ ձակաարվ բՀ֊-րք՚Ի ԻՒ ^ի–~դվ թխ/սաբա,
Հ ս ւ ^ ^ մ ա ր ի Ա մ է ջ , բաւնաստեղծ Մ. իշխան, .ալ աձյ^կիզբ ել անվախճան յիչաքօակաբա%ի մը մէ^ Կ՚ուտէին բաղաբչՂք կը խըմէին Լրլր ,
զ Լ կ տ յ լ ո ւ մ ,մր կաբդսւց Սփիււլքի . րյո8ուսաե1լ–
ծութհ՚ան) մ ա ս ի ն , ը|Թւդ1ւաճւււ ր ա կ ն ա ր կ մ ր նհսւե– սեւ դիրերու աեդ կային տերեւներ ու թերթիկներ^ Ու նաեւ դի՛՛՛ի 1 երբ կ՚առնէին սուր :
լով Եւրսպայի (Ֆր՛անսա) հւ Միջին ԱրհՓլքի
արտաււրւււր֊հա% վրայ : Ասարեւ՝ եզրակացա֊ - ձելազուրկ ծաղիկներու փերթեր , խոբՀրդալոբ ել
թփլյնւը .
անՀպելի, անծանօթ մաա֊եըէ կաղապարուած : Հին գարուց Հայերն , ա\՝՝մեղ Հոգիով,
Աւ– ո՛՛նց ծնունդ ու ձ ե լ տուող էակները՝ թերեւս կապայ ունէին, սըԱդ֊ւս գօտիով,
շատոնց ա* Հետացած ՛ես անդարձ , այս անիմաստ Ձիաւորն րւնէր խըթսւԼով մոյկեր ^
աշխրքէն : Երկրի չորս ծագերէն Հաւաքուած այդ Աըշակն ալ տրեխով արտը կը Հերկէր :
... Ի՛՛նչ պիտի ը չ լ ա յ սակայն այղ ապագաԻ՝, նշիյաքներէն աՀա Հնդիկ քափուրի վարդէ մը
զարգացման ուղիներ կրնա՞յ կտրել կամ պիտի փրցուած , դալկաղէմ թերթիկ մ ըն է ոբ լեզու Հին գարուց Հայերն , աՀեղ աչքերով.
կորովի
փափաքէ ի՞նք, որ կաբէր գաղթաշխաբՀի մեր բ–(~– կ՚ելլէ • • • իր կարգին կորթուելու փախով դոզա– Մեր վեՀ Մասիսէն կ՚առնէին Հետ .
նաթաեղծո լթիլնը՛ Տ Հաբ % Եւ իբր&ւ ր&՚կեբ աստուածնեբուն նետ :
%ախ քան այս ՀաքՀքույէթ֊ պաաաթխաէե-լյշ Սարտարին՝ կիԱը կեցած Էր աղբիլրին մօտ , Մեր աք ծ իւ՛ղերու՛ն կ՚արձակէին
կ՝ ուզեմ Համ աղում արիղ ո դա գրութեան յան ձ. ել ՊոմպԷի փողոցներէն մէկուն մէ^, եւ իր քանի մը
մինչեւ Հիմա ձեռք բերուած արդիւնքին արմե չա տարեկա՛ն՛ ազուն գլուխը լոլալով ղըաղած : Առ֊ Հին գարուց Հայելն , ուրախ ու ղըւաըթ ,
Ա ր ա խ չ ի ն գըրաձ– եւ վըբան ալ վարգ ,
փը։ Սփիւռքր տուա՛՞ծ Է բանաստեղծութեան կալ տուան մամը եօթն էր : Փողոցը խռնուած էր Հն Պար կր պարէ ին , թըմբուկով,
Եւ մեՆ ծառին՛ տակ կ՚ընէին փողով ,
ուածին մԷԷ մնայուն գործեր, «կոթողական իրա դիկներով որոնք վայրի անասոճւԱերու աճ ապա - մոզով :
գործումներ»։ Անկեղծ եւ անաչառ դատումր Լա– րանքով 1լեբթեւեկէթւ% Այծի երամակներ եւ Հ ըն
իւապայմանն է արուեստի Հասկացողութեան : դիկ Հա ւեր՛ կր թափառէ ին Հոս Հոն՝ մայթեր ո ւն
լե լցնեմ ան մ իրապէս , որ բուն դատաւոր՛ն– ալ ամե վրայ* եւ բարձր երկանիւ սայլեր՛ու շուրք։ Հիւ
՛ն՛ազօր փ֊ամանակը պիտի Հանդիսան՛ա յ : Այսու - ղակներու պատերս ւն տակ եւ այլուր կիսամերկ
Հա1դերձ, օգտակար է մեր կողմէ դատական ճիգ մարդոցմէ ոմաձնք կ*ածիլուէին*, ուրիշներ իր՛ենց Ե յ՛ան ի՛ ձեզի, Հազա՛ր երանի,
մր, ինչպէս փորձուէ) .են ասկէ առաէ ուրիշներ : ակա֊ք֊երը մաքրել կուտային : իսկ շատեր մա Հիճ՛ գարուց Հայեր, Հայե՛ր անուանի,
Տիրող կարծիքին Համաձայն, Սփիւռքի բա - ժելու 1լ՝ե՝ն թ ա բ կէ ին իրենց արեւակէզ մարմիննե Գոլք որ կերտեցիք , մուրճով երկնառաք,
նաստեղձոլթիլճը ետ մնացած է անոր արձակէն, րը* Փողոցի ա՛ս սափրիչները Հագած էին եր՛կար Հայկական Հոդին, որպէս աշտարակ :
վէպ, վիպակ , պատմ ուած ք, եւայլն։ ԱՀա թէ եւ լա յն պա բզ շապի կնե ր , կաշե գօտին ե բ իրեն ՝ց
ինչու ընթացիկ բանաձեւի ՀաՈ. գամսճք ստացան մ է քքին՝ լեցուն արՀեստի յատուկ զանազան ա - Երանի՛՛ ձեզի, Հազա՛ր երանի,
է «Բան աստեդնութիւն ուն ինք,բայց բանաստեղծ ռարկաներով։ Ու ծուլօրէն– գործի կր մղուէին ի– Հին ռարուց Հայեր, Հայե՚ր գեդանի
ներ՝ չունինք» տարազը։ Ըսել ղ՛ուղուի՝ տիրապե րենց Հ աճա խորդաւ երուն– Հետ ծունկ ծ ո ճ՛կի , ան Փառքով ու փայլով, պատուով ամէն տեղ,
:
տող դէմքեր , ա՚ւմաՀութեամբ պսակաւոբՀսկանեբ տարբեր շա րմուձեւեբով Հ Ջեր աչքին վառած քաջութեան կանթեղ
չաճինք բանաստեղծութեան պատուանդանին վը– Այս սովորական պաՀոլն՝ Սար՚տարին կինը.էր
րայ։ Այն պիս ի՛նե ր , որոնք կար՛ելի ըլլար բաղդա աղուն գլուխը քուբէ մայթքումին տակ լուացած ե Երանի՛ ձեզի , Հազա՛ր երանի.
տել ել Համակարգել Վա րումանն երու կամ ՄեՆա– ողորկած էր , այն աստիճան– որ՝ անոր սեւ մազերը Հայե՛ր Ս՚եւանի , Վա&ի , Տարօ՚նի ,
բե՚նցնեբու ՀետՀ Պիտի փրկուին անշուշտ որոշ կը փայլէին Եւրոպացիի մը ք1 աբկուած կ°ձէկէն Ղ՝ոլք որ՝ մեր անծայր դետերոճն՛ ափին ,
դո բծեր , քերթուածներու քանի մը փունջեր այս պէս։ Հիմա կարգը իրն ։ Ա1 իր մազեբուն Հիւս–* Երգեցիք Հաճոյքն ու ծադոդ ար՛փին՛։
ու ա յճ՛ Հեղինակէն Հ առաքուած , բայց ո ւր է ա– կէնները քակելով՝ զգալի վարանումով մը գռքօ–
բեղ նա էիւս յլ ճառագա յթում բ Հ անճարին : նին՛ առքեւ կը բռնէ իր գլուխը* քուրը դմգոՀան– Երանի՛՛ մեզի, Հազա՛ր երանի,
ինձի կբ թուի, թէ կանխաՀաս է նման ամէն՛ քով մը կր ժայթքի ել մշտաՀոս ընթացքը կը բե Երբ ձեր օրՀնոլթիւնն , իբրեւ ծիրանի ,
,
վճիռ : Հանճար ը , բանաստեղծութեան մ էք , Հ ա– կանուի քա ր դո ւած ապակիի պէս , \ու կտո բնե բը Տար ահ ուի , ձ֊ըփայ մեր՛ վըրայ յաւէտ
բի-֊Ր տարին մէկ ա\1գամ կբ ծ՛նի։ Չմոռնանք յա Հոս Հոն կր ցրուին շո$՝դալից : Եւ ես երգեմ ձեզ, ես Հայոց պըւէտ :
ճախ կր՝կնուա՝ծ ա յս ճշմարտութիւնը : Ափիւռքը Վաղեբաձի մը կարգի կը սպասէ աճ՚Համբեր , («ՍՕՍԵԱՑ ԱՆՏԱՌ») ԱՀԱՐՈՆ
քա ո ո է գ գարու պատմ ո ւթիլն Հազիւ ունի; Եւ ինչ դեղնորակ վայրի չուն մը եւ քանի մը Հնդիկ Հա–
պաամ ութիւն * ամ են էն անն պա ս ան ու վատթարը , ւեր ծարաւ՝ իրարու Հետ մրցելով քուր կըլափեն
բս/1 աստեղծութեան– Խնուց՛ում ին Համ ար : Աւելորդ անընտ ե լ կերպերով :
կր նկատեմ նկարագրել մեր ապրաւն՝ պայմանները, Աղբէ լրէն դէմ դէմաց կը գտնուէ դերձակ խոնար՚Հ ձեւով մը կը ծռի դարձեալ կարի մեքե .
ոբո֊նց մէք Հա յր մ ի այն սի ր\տ պիտի ճարէր երգե Սաբտաբէն խանութը, ուր երկու Հնգէկներ կ՚աշ \նային վրայ, կ՚իւղէ անոր անիւը ու կը շարունա
լու։ Եւ Ափիւռքր, Սփիւռքի Հայրենազուրկ տղւս– խատին– ոնք փաթթոցներ կր կարեն անգլիա կէ աշխատիլ։ Այսպէս ամէն առտու Ա արտ արին
քր ճա բեցին այգ սիրտը : Ոչ միա յն ճարեցին , այլ կան մեքեն՛աներով եւ կ՝ ա ս ե ղԼ-ագո րծեն լաչակներ կինը ՛երբ կ՚աւարտէր իր մազեբուն սովորական
օմտեցին զա յն մ ա բդ կային՝– ել ազգայ/ձն Համ ա– եւ ժամ անակ կր գանեն զուարճանալու աղբիւրին լուացքը, Փար իշան ի կը ղրկէր իր զաւակը, «>՝
պար Փակ ապրումներով տրոփելու ի֊ դո ւն ա կո ւ– քրացա յար դիտելով ։ Այս արՀ ես տ ա լորն եր էն Փ ՚"— ալ ուրեմն աղօթք մը կը մրմնջէր : Այսպէս եղած
թեամբւ Այսօր իբականոլթիւն է Սփիէ֊ռքի "*ե ր բեշաճ՝ , գրաւիչ տեսարան՛էն յափշտակուած էր միշտ, տզան ոտքի ելլելէն ի վեր ՝•
բանա ս տ եղծ ո ւթ ի ւն՛ը՝ մէկէ աւե լի գանձերով : պբաՀմանական– կատա կով մր խօսք կը նետէ ՛Ս ար թ՛աղին ու փողոցին մէչ1 ոչ ոք Հետաքրքրուած
այս պզտիկ
Այսօր տարագիր Հ ա յ ութ ի ւնը զինք ալեկոծող յո յ՜ տաքին կնոք, ՀհԱմիտա , օ Ամիտա, զգուշացէր, էր, թէ՝ ինչո՞ւ Փարիշտն կ՚օրՀնէր
ղեր ու/ կը շնչէ եւ կր բարբառի տիեզեր քի֊ Հետ : չըլլաք թէ, դլուխգ ալ քուրի փսխուի յանկարծ՝^ ։ էակը Հ
Ողք է Հա յ Հ ոգին մեր բան ա ս տ ե զն ո ւթե ան մ էք : Ամ իտա՝ Ա ա բտաբին կինը չի պատասխաներ , Բայց Աարտար, մեքենաներ ուն ու խանութի՛1"
Տ աճա խ թ ո ^ յ լ * Հիւանգկա^իս , խոցելի® իբ ար բայց կը շտկուի ու շիկն՛ոտ՝ աչքերը ,աց–խփելով տէրը, յաճախ , ինչպէս այս առտու նստաՆ ղ Ր Աէ։1 Ւ
ուեստով : ի՛ չ փոյթ * քաբուցեալ ցեղի մբ յարուց կը քամէ էր քրոլոլիկ մաղերը,յետոյ իր զաւակըկը ոսկեր չին խաւ ութը՝ կը խոկար ամ բողէ՛ օրը : Հյ աա
եալ բանաստեղծութիւնը , օտար ափերու վրայ , ւ$ղէ գէպի Փար ի շանը, կարծես անոր Հբամանին\ անդամ կր մարէր իր կլկլակին կրակը.կը Հատնէբ
պիտ ի ցնցուած ր լ լար անշուշտ մ աՀ ուտն ղէմ իր պա՛տ աս խսձ֊՚ե լով Հ զրոյցը դրացիին Հետ, ը՚՚՚յ" ս&՚ կը շարունակէր
մ սան՜ պա յ քարին Հարուածէ, երէն Հ կաբեւո ր\ր այն Փարիշտն կր տարածէ ձեռյձեբուն՛ ղոյգ ափը մտմտալ* ՛ել ոկերչին ուսերուն՛ վբայէն դիտել
թաց
է , որ Ա փիւռքի բանա սա եղհ՜ ութ ի ւնը կը ծաղկի աղուն դլխուն վրայ* ու փայփայելով ան՛որ վերք մերթ ընդ մերթ իբ խանութին գործաւորները, եւ
կենսանորոգ թարմ ութեամ բ եւ նոր կարելիու– սեւ մազերը՝ աղօթք մբ կը մրմնքէ։ ՊաՀ մր ու ազբիւրին՛ առֆել արգուզաբգը ընոզ իբ կինը Ա՜
թիւձն\նե ր ու Հ որ իզոններ՝ կը բանա յ : կր ձգէ որ մեկնի փոքրիկը ու ինքն ալ ամչկոտ միտտն , մանաւանդ Փարիշա\նը :
Ի զուր է ել ան իմաստ Հ անգան ակւե ր ձեւա Այս առաւօտ երբ իր կինը տուն մե1էն՝եցաւ
կերպել : Ո ան աստեղն ութի ւնը կան իւ ո ր ո շս լած ո լ – զաւկին ձեռքէն բո նսոճ , Ա էս յ. տա ր սկսաւ ճակտին
ղեցո յցնեբ չի ճս/1 չՆաբ : Ղ*եբազանցապէս անՀ ա– կն՛ճիռները շոյել, անոնց մԷԷ բան մը փն՛տռելով
տա կան ան՛ կը բխի Հեղինակի \1եբքին է ութէն էն • ԱՐ֊զիսի օրերու մէք կ՚ապրինք, երբ Հայրե գիշերաշրջիկի շլմորումով ու պաՀ մբ վեբշ\ պադ
մա յ թ ք է ան եւ ոչ թէ ծրագիր ո լ պարտադրանք : նասիրական ա ր տա յա տ ո ւթ ի ւնն անգամ մ արդիկ քրտինքը սրբելով ոտքի ելաւ ,տ Հողաթափը ոտքը
« Բանաստեղծութիւնը կր գրէր Օշակ ան՛ իրա կասկածի ենթարկելու Հակամէտ են՛, եթէ ան ի– անցուց ել իր խորՀ ոլրդնե բո վ տարուած խառ -
ւացիօրէն ֊ Հողի , այսթքն Հոգեղէն դրութիւն ր՚ենց ուզած կաղապարին մէք չի մտներ։ Հայրե ՚Լուեցալ փոդոցի աղմկարար ամբոխին –.Անոր այ"֊՝
է ամ էն բա§ է առաք ու ե բկբո բդա բար թեքն իք ^ ՛նասիրութիւնը ոմանց Համար կը շփոթոլի գովեր– պէս յանկարծակի անՀետացումը ՛ոչ ոք նկատեց :
բառ , ճաշակ , առօր եայ՝%> : Բ՝է ին՛չ պիտի երգեն գոլթեաԱ Հետ։ Պիտի գովես, պիտի փառաբանես , Ամէն։ մարդ իր գործով տարուած էր։
մեր բանաստեղծն երր ել ինչ ձելով պիտի երգեն պ իա ի ա ր ձագանգր դառնաս Հ եռա ւոր ու մ իա լա ր ՛էմալեց, երկար ատեՀհ քալեց ա՛՛ե՛, գլխիկոր ու
այսուՀետեւ իրենց նախասիրութեան , խառ յանկեբդի մը , ոբպէսղի «Հայրենական քերթող» մտածկոտ, մինչեւ որ Հասաւ ընդարձակ Հրապա
նուածքին կը վերաբերի : իրենք պիտի գտնեն կամ դառն աս ։ Աս ի կա Ափի ~֊ո֊քի ո դե կ ան ութեան ար - րակի մը վրայ ՀաստատուաՆ գորչ մեՀենավր՚անի
բանան իրենց ուղին , ինչպէս ասկէ առաք խարխա տացոլացումը չէ • ասիկա կը խաթարէ շատ յա մը բով, որուն՛ ներքնակին տակ կը բազմէին մաՀ–
փելով գտան զայն եւ նոր՛ ածուներ մշակեցին Տի՜ ճախ մեր բանաստեղծներու նեբշնչումբ, ոբ իր ուան ու վրէմի Հ՛նդիկ աստուած՛՛ն եր ը , տօնական
բոքբ այդիթ մէք : Հոգիի բխում՛՝–երուն առքեւ ին քնա յա աո ւմլ ՝^ կ ա րա գ ի բը պիտի ո ւ1նենայ բնա կ ա– ցուցադրութեան ց յատուկ Հ
ամբարտակ եր կարելի չէ կանգնել քբանցքի մէք Հնաբար : Աէնի, \,եղոսի , Եփրատի կամ $էգրէ"է Մուտքի փեղկաւոր վարագոյրին առէիւ զե -
արձանը
աոքւելու եւ որոշ ոլղղութեամբ միայն Հոսեցնելու ափերուն ն ստած Հայ աղոց շրթունքէն էնչոԲւ ան– տեղոլած էր՛՝ ազնիւ փայտէ շինուած որուն ան մ ի–
խոշոր
Համար մարդկային ղգացումնեբր , ո^ոնց բոլորն պայման պղնձակուռշեփոր փնտռել ել մեբժել ու վրէմի աստծուն , բազմաթիւ ՝Բալիի, տուփ
նուիրա–
ալ Հաւասարապէս չարգելի են , երբ կր բիւրեղա ռենիի ճիւղէ կտրուած տրամաձայն՝ սրինգր ։ Ով էապէս քովիկը դրուած կար թիթեղէ
նան– իբրեւ արուե ստի ճառագայթում է որ բաւականաչափ զօ ր ա ւո ր թոքեր ունի թող սլր— մը էբ.ք՝ռլ Դանձա\նակ, ա՛նխուսափելի
Ջ կայ աւելի կորստաբեր յաւակՀ ութիւն՝ քան ղ ի 1 ձ Հնչեցնէ, պայմանաւ ոբ ճաթած ձայներ տոլութեանց Համար Հ
ժամաբակէ թելադրանքներ ուն– գոՀացում տալու չգան– անկէ • իսկ ով որ իբ կարօտաբաղձ ե բազան–
կամայական՛ պաՀ անք քր : ժամանակէ ոգին ինք– Քէն 1 վշտաՀար ափսոսանքներուն կամ աստղա - Սարտաըը անոր մԷԷ արծաթ գրամ մը կը ձգէ
նա բե ոա բա ^ պէտք էթտփանցէ ել Հունաւորէ քեր զաբգ Հ աւատ քին տրտում դաշն՛ակս ւթ ի ւն ը մ իա յն– Վրէմի ն պատակ մը Հայցելով՝ դիցուՀի Լալիէն։
թողական մեր վաստակը, ոբպէսղի ան ըլլա Հ Հա կրնայ մատուցանել ճա կա տագր ակ ից իր՝ եգբա յ ր – Տխրագին մտասեւեռումով կր տնտնալ արձանին՛
րազատ ու խոր, որպէսղի աՀ\. դառնայ իրական ներուձն , թող սրինգ նուագէ : Աէկը ուղղուած չէ առէեւ ու երկար ատեն պատասխանի մը կը սպա
֊ՀայՀ՛ բ զանգուածներու Համո Հոգիին է Զարմանա միւսին գէմ ։ Ա՛ ոնք մինչեւ անգամ կոչուած են սէ փայտաշէն արձա՛նէ՛ն՛։ ՛Բալի դեզին՛ վագրի մը
լի չէէ որ նեոկայիս Ա Փիւռքի բանաստեղծութեան զիրադ՛ ամբողքաց\Հելու , Հայ կեանքէն՛ Հոսող մեծ վրայ զետեղուած է : Գաղտնին երախը Հերկուած
ամ Է ֊ Էն աւեէի զօ բեղ Հ նքող լա բ ր Հ այ բենի կարօ է կարմիրով մարդու արեան նմանցնելու միտքով։
Տյօէւբհօուշ մը ո րպէս՛. ԳիցուՀիին բազմաթիւ ափերուն մ էէ տեղաւ սր
տին եւ Հայրենասիրութեան լար՚ր ր / րա • , ո րով Հ ե– Աղա տ ո ւթ ի ւն ը , անկեղծութեան Հետ միասին , ուած՝ դաշոյններ կան ու թու՛նաւոր ՛նետեր ու
ծաղկումէն :
տ եւ այդ զգաց ո ւմն եր ը Հ ամ այն ակ ան են ել տ ի– ^նախապայման է բանաստեղծութեան Մ– ԻՇԽԱՆ սույրեր՝, ամ բողէ զինարանի մը զէնքե րոլ փայ լա.
րապետող Հ տ ակում ով : Անցորդներ, պաՀիկ մը կանդ կ՛ա Ու–՝
Fonds A.R.A.M
