Page 38 - ARM_19-1948_03

ՑՈԻՑսփե՚ւս ւտեւ Կ ե ն Դ Ա ն Ի ՊււՏԿ՚քքՐ ԾԻՏ* ԵՒ ԱՐՈՒԵՍՏ

Գոցեց դիրքը, դուրս նետուեցաւ իբ խռիկէն ,

Տարիներ առաՀ, երի գեճ ծանօթ չէի Փարի֊ . ձեղնայարկէն իջաւ, արագ , երկար քալեց փբդռցն

օին•՝.֊ պանդոկիս առԼեւէն մեկնդղՀանրակառքի մք ի վայ։ : ԳարձՀէաչ մոռցաւ Հացին պէտքը եւ աքա­ Արդի դրականութեան ամենամեֆր դէմքերէն,

մէԼ X սյտ՚ելով , կ– երթայի մայրաքաղաքին ՛մէվ ցին ստամոքսին , յանձ՜։ուեցալ ը%թեբցումի% աղ– մէկն ալ մեռա ւ քանի մը օը առա՛ջ, Հազիւ, վսքթ–

ծայրէն միւսք եւ֊ կր վերադառնայի : Պարապ ժա­ գեցութեան : Եւ երջանիկ ու խանդավառ, պա տաս– սուն տարեկանին։

մանակք ա ցտելու ձեւ մին էր եւ֊ մանկութենէն /֊եկան Հիացումով , մե ա խօսեց փողոցն ի վար : Պէռնանոս թէեւ զուտ Ֆրանսացի մը էէ՚Բ-

երկարող հաճոյք մ ր ֊ զերծ՝ մոլորելու վախէ : Ու բակէն ձերս , ոչ ոք լսեց վաւերական Բա­ Լսպան՝իակա\ն արիւն կար իբ երա՛կներուն մէջ) ,

կա յ տղա յութեւէ մնացած՜ ուրիշ Հաճո յք մը նաստեղծին վերացական ոտնաձայնը եւ սալարկին բա յց միշտ պա յքաբած է Ֆրանս ա յի կողքին , Հոն

եւս, շատ աւելի ընդհանրական՝, թէեւ քիչ անգամ արձագանգը : ՒՕոնարհ , ա\փայլ, լոկ ստոսեը մը մինակ գտն՚ելով, կ՚երեւի , իր սկզբունքներուն ա–
եւ դասական բա­
կր գրուի իր մասին : ժամեր կ անցընեմ քալելով ուր որ երթայ, ուր ոբ ըլլաք֊ մէնէն Հաւա՛տարիմ թարգմանը :

եւ կանգ առնելով ամէն մ՛էկ խանութի առքեւ , նաստեղծի զուտ տիպար մը֊ ան իսկապէս կըտ– Գժո,ւ ար է ն՛երկայացնել գրաղէտ մ՛բ որ շատ

թ տ փա ո ե լո վ ցուցափեղկէ ցուցափեղկ : բուած է մեր աշխաբՀէն , ու կը յածի եւ կ՚երեւի աս կցուած չէ իբ տեսակէտներուն՝ մէջ, շատ

Հաճելի է , արգարեւ , նման պտոյտ մր Փա­ ոբպէս ոգի : նե րո ւած չէ իբ յ յրափոփոխ քաղաքականութեան–

րիզի փողոցներուն մէջ, որո՛նք այլապէս հետա­ Երբ որ Հա սալ սեմին վրայ, չրթները գեռ կը ա ա տճառոկՎ

քրքրական, են իրենց պա ամ ական յիշատակարան– շարժէ ին իրեն Համար : \,երս խո յա ցաւ նետի մը ն՝այՍ չ"–֊֊ագոյն է ղայն բացատրել միայն իր

ներով։ Երկրին պատմութեան տեղեակ մէկը՝ կը՜ պէս, խլեց գիրք մը, չբացաւ զայն անմիջապէս Տ մէկ խոր ել անփոփոիս ձեւին տակ : ՊէռնաԱ սս ա—

նա ք սուգուիլ ժամանակին մէջտ երաղել եւ վեր՛՜ աւսրալ աչքին խոշորացոյց իր ապակին , բոլորա­ մէ՛ն՝ բա՛նէ ՚յջ Հաւատացեալ մբ եղած է , Հաւա­
լուծել անցեալը , գի տելով հին շէնքեբը , արձան—
կով ղայն պիԼդ սեղմեց, ծամածռեց ա՛լեւորի ա– տացեալ մրւ տա բիլ՛երու ընթա՛ցքին եւ իր ամբողջ

1 երե ո լ ե կե ղեցիները : նուշ դէմքը՛. Մն՛աց այդպէս երկու վայրկեան եւ գո բծբ II ե ր շնչուած է իբ Հաւատքով եւ կը ձգտի
գէպի Աստուած ՚.
Անցելապաշտ մը չեմ , բայց յաճախ կր կա– շւոու աւ իր բարեւը : \,եբկաներբ ղուաբթացան ,

տարեմ այս թափաո ումը , երբ ղերծ եմ աշխա– բարեւ ա՛ռին եւ բարու թեամ բ սպասեց ին : Մինչեւ 1936, ՊէոԱ՚անոս մնացած է Հաւատա­

տանքէ : իմ հաճոյքս աւելի մ եծ պետի բ լլար ի Ապա , իսկո յն , մենախօսիկ Բ անաս տե դծր րիմ իր աոաջին քաղաքականութեան՝ , քան՛ի ոբ

հարկէ , եթէ Փարիղր ՛ըլլար հայկակա\1. մայրաքա­ ս իմափե ցաւ , տեսաւ , ահա , ր՝. տ բանին՛ , լո յս քա­ Համողուած միապետական մ ըն՛ էր : Այդ թուակա­

ղաք մբ՛. Ամէն փողոց պիտի յիշեցնէր ինծի մա– ղաքին Հայկեան միտքը , Հ ի ն գ գրագէտ , զոյգ նին բաժնուեցաւ Մոռասէն ֊մ.ւ ՀձԱքսիոն՛ Ֆրան–

տենաղիր մը, կամ կախաղանին վյրայ քաջաբար ՚^՚՚Հ7 քէ՜Բոո. ոI՛ ՚ * " Գ ք.Լ1ա՚՝ ամէ՛ն ցերեկ : Հայկեան՝ սէւր-էն , Հոն ալ չգտն՛ելով իր փնտռած՜ը։՝

ռած նահատակ մը, բանաստեղծ մը կամ ամի­ սիրտը ո՚֊բիչ տեգ է : Գիտէք , անշուշտ , ժողո­ Ւ բ ամ բողջ կեանքի ընթացքին– կը փն՛տռէ ր՝
վս լ բդին պէտք է գիմ ել : Հոն մի միայն կրնաք
րայ մը : Աւա՛՛ղ , պիտի չտեսնեմ պողոտայ մ,ր որ լս՛ել անոր զարկը։ Ու լռտկեաց Բա՛ւ աստ եղծը Մարղը , որ իրեն Համար պա՛տիւն էր , ճշմարտու­
ղաւ բար բառ • ե–
կո չուէ ր /Օ որ ենացի կամ Եվ-՚-իկ , վ՛" Գո" ***՚Ը՝ որուն՛ թիւնն էր , իսկ Մոռասի ՛ել Տօտէի քաղաքականու–

անունը ըլլար Աշոտ Ողորմած կամ քԱ րիմեան, հե­ թիւն ր՝ ֆաշակսւն՛ ձգտումներ ու֊Հ-էր X

թանոս գռիհ մը՝ Վ^արուժանին յիշատակին Այո ֊ ա յո , այո , աղաք , Հո յակապ է, ան– Այգ նոյն թուականին էր որ գրեց իր կարեւոր

նուիբուած : Արմատախիլ ենք պատմութեաՎ. մէջ նմաւե է, անզուգական ։ Պէտք է կարդալ, պէտք է ւլործերէն մէկը , սպանիական պատերազմ ին ա–

իսկ : Փակ է մեր առջեւ մեր ա՛նցեալն անգամ : կարդալ։ Ես կր կարդամ , չեմ յագենար : Կբ կար­ տե՛ւ , «Մ եհ գե բեղմ անները լուսին՛ին ա ա կ» : Պէռ­

Բայց մերն ալ է քիչ մր ՛երկիրը՝ որուն լե­ դամ ես յաւիշտակեալ եւ կը պառկիմ լուսաբացին՝ հ ՛՛նանոս Հս/նելուկ էբ նոյնիսկ ինքն իրեն Հանդէպ*
սորված՜
զուն , պատմութիւնն ու գրականութիւնք Ա՛՛յ Բանաստեղծ , ըսէ, ոթ վ է այդ Հրայր– կար ելի է բացա՛տրել , երբ զա յն՛ ն կատենք իբրեւ
ել ուր ան­
են ք գոլրոցի գրա սեղաններ ուն վրա յէն իր լալ եւ քիգ Հեղինակը, Հալ ցուց երէց գրագէտ բ : ծարաւ մ բ բացարձակին , մ ան աւանդ որ Պէռնա–

ցուցած ենք մեր երիտասարդութիւնը՝ Լռէ , աղա յ , ամ օթ քեդի , ըսաւ սաստով

գէշ օրերով : ք)ւ֊ մենք շրջելով , յ ի չե լո վ մեր անց­ վաթս ոլԱամե ա յ Բա՛նաստեղծը վ ա ս տ ա կաւորւ ղ ը—

եա՛լը , կ*երթանք գէպի աւելի ետ , կը տեսնենք ր աւլէ ա ին՛ ;

քաղաքակրթութեան, մր ծնունդն ու աճումը, ա– ֊ ԿռաՀեցի, Բիլֆէճետնն է , միջամտեց ր ան սա կան՛ դսլ բութ եան մէջ , բսալ կիբքով երէց–
ետք , միջվւ– մը
ն որ՝ պա յքա ր\ն ե րն ու ե ր Հան՛իկ շրջանները , նա– Հ անգա բ տօ ր է.ե եւ ապահով , երէցէն ներուն՛ ան՛գ բանի կբ , որ \ու\ւ\եցաւ ձայնակից

հ անջնձբն ու նուաճումները : նին մօտ գրագէտը : միջիններէն :

կրնայ պատահիլ որ, օք մը, գտնուի Գ"բծ՜լ*Ք Լռէ, յիմար՛. Անշուշտ , ան՝ ալ Հսկայ մ բն Ու֊ բար եմիտ Բանաստեղծ ը շատ տխրեցաւ :

մը. ինչպէս փորձեր կ՚ըլլան արդէն, եւ մենք, ա– է, ու լաւ է ոբ յոբելեանը կՀուզէք տօնել։ Պէտք է Զարմացումի –խո՛շոր տրտում աչեր բացաւ , շուր­

\1 որ շն ո րհ իւ , աւելի ղմ ա յ լե լի ճամբորդո ւթ ի ւն մբ տօնել, դէմ չեմ ատոր, ձեզի Հետ եմ : Այո, այո, թը խ ա ծա լ եւ ղլո ւխ ի ճօ ճանակ ով ու Հ իաս թափ

կատարենք ժամանակին մէջ՛. Երթանք եւ տեսնենք Հ սկայ մբն է, կը խոնարհ իմ , թէպէտ զուրկ չէ յանդիմանեց մեղմ մրմուՏն՚ջով :

մ եր աչքեր ով անոնք որ ապրեցան տաս՛ը , քսան , շատ մը լիմար մեղանչումէ . Չեդաւ , չեղաւ , չեղաւ . աո զայաք
7

ե բեսուն դարեր առաջ : կխն ա յ ըլլալ որ , կոճակ Համ աստեղն է , յա յտարար՚Ւց երկրորդ երէց սբդաց , էջ ութսոմնէնւ , զոյգ մր
գրագէտը :
մը դարձնելով, մեր սենեակք բերենք Վ^արդան քառեակ ուրիշ գեղօն՛, կարգաց կրկին, մեկն՛աբա­

Ա ամիկսւեանբ , օրինակի համար , կամ Ղ֊ագար Աբովեանն է , Աբովեանը , ր ււ ա ւ վստահ , նեց , կշռին ։լ ար կա ւ , անոն՛ց տուաւ տասը գրքի

Փարպեցիհ . ել. կրնայ ըլլալ տակաւին որ ա՛ն՛ոնց երկրորդ միջի՛՝ գրագէտը՛. ծա՝՝ ՛ր արժէք եւ լ ր ջութ իւն ՚.

ըն կե րակց ո ւթեամ բ բարձրանանք էքյֆէէի աշտա­ Հո յակա՛պ է , անկման է , անզուգական , յա - Երէց՛, միջին , ներ կաներ բ նոյն– յանկերդբ քա­
րակը : ռաձայնի վերած՜եցին՛ •
Հ՛՛եց դարձեալ պատանիի խանդով ծանօթ Բանաս––֊
— Իոենր չեն, իրենր չեն, ի թենը չե\ն\, իրե­
տեղծբ : Միակ Հսկան՛ • • • նը չեն ...
Կ՚ըսեն թէ , ինչպէս մեր քունին մէջ, այնպէս

եւ ի ր ակա ո ւթե ան մէջ , միակտուր է ժամանակը ԱՀ ք ք՝անաստեղծ խ ս տ ա կրօն՝ , բծախնդիր , իրա՞ւ կ՚ըսէք, իրա^ւ կ*ը»էք , Հարցուց
րնկճեալ ՀեղաՀամբոյր
եւ մենք ենք միայն որ կը բաժնենք ղայն՝ անցեալի , արնքա՛ ւ դգո յշ բառեր ո ւն՛ Հետ , ըսէ յ խնդրեմ , Բանաստեղծը :

՛ն՛երկայի եւ ապառնիի Հ Ա եր երազները փաստ՛եր ինչպէ^ս, այդպէս , գուն կր կրկնես– ^Հոյակապ Ւ րա լ կ^բս ենք , ֆ ր անս ա՚կաՀն ՚ զ*զ ըու թե ան՛

են որ , ըէէալով հա՝ գերձ ներկայի մէջ , կրնանք է , աննմա՛ն՝ է , ան՛զուգական , միակ Հսկան% , Հաբ– մէջ կարդացած ենք, իրենը չեն՛, իրենը չեն . . *

գտնուիլ նոյն ատեն՛ անցեալին՛ եւ ապագայ՛ին՛ մէջ% ցուց մեղմ իւ երրորդ միջին դբադէտբ ; Մենք բերք չունենք, ուրեմն։ Ռւ^իչթնն է

գ՛ուշակութիւն՛երը , որսն ց պէտք է հ աւատալ մ ա– է"է. յ11էքաԲ՚՛ Մտիկ բբէ։ Այո, այո, ան­ ամէն ինչ X Ջեղաւ , չեղաւ , չեղաւ , տզաք X
Հբ ս–
սամբ, նոր՝ հաստատումները կ՚ըն՛են ; Ու՜՛րիշ հա– նման է , անղուգակա՝–՛ , Հայոց ազդին միակ իջաւ երկար , խոր լռութիւն : Լռութիւնը եղաւ
Մե­
մ ողի չ փաստ մ ր՝ ճակատագիրը : Ու֊ըիշ մը՝ հա յ– կան , Տակոբ Մելիք - Տակոբեանցը , Տակոբ կար­ բերրի : Ո րովՀետեւ , այ ու լռութեան ծոցէն , աՀա ^

ր են ա ս է բու թիւնը : Զեղ ի կը ձգեմ ե ր ե լա կա յել հ ը– լիք — (ֆակո բեանց ը : 1Լա թ ս,ու1ն ամ եա յ՝ ես կը նո ւի րակսւն՛ Գառնութիւնը ելաւ մէջտեղ եւ Հա­

րաշքներր նմա/ւ գիւտի մը, նման գործիքի մը՝ որ դամ «Աամուէլր», ՀաԳւիթ Բէկը» : Այս առա­ ռաչեց .

պիտի լուսաբանւէ մասամբ մեր գոյութեան՝ խոր­ ւօտ աւարտեց ի իր հօԿ-այծեբը՚ֆ : Ւ րիկուան դէմ , Ւնչոռ Համար հ Հայը Հալուն կր նախանձի ։

հուրդս եւ վէ 1 քի ոլէս մ եղ կր՛ծող Հայութեանն՝ ան– « Խենթին » է որ պիտի վազեմ , : Ւն՚չոՓւ Հայը այդպէս ըլլար : կեւ ս՝ՔԸ ա յնքան
Համար , ինչո*1 Համար , բա–
Լուծելի խնդիրը ՚. Անշուշտ, այգ օրը, բանաստեղ­ Բանա՛ստեղծը շու^՚չ մը առաւ , բացաւ դիըքԸ) կա րճատեւ է : ինչո^լ
րոյակա ՚ այսքա\ն,յ՚,ն 1դեղւ, ՛թիւն
ծը այլեւս պիտի զեղչուի կէս առ կէս , այն բա­ տարաւ ա չքին խ ո շոր ա ցո յց իր ապակին ու ե ր կտ­

նաստեղծը մանաւանդ որ ընթերցողները էլօրօբէ րած գռւր սի լո յս ին , Հ ա յ Ս փ ի ւ֊ոքին՛ բան ո լ ո բտ­ իչաւ երկար , խոր չոոլթիւձ։ Յետոյ, Հ ան֊
Գիտակ֊
երազներով , քա֊. ի որ մարդիկ , երազելոլ տեղ, կան վիպասան՛էն կարգաց եր կտող գոՀաբ գեղօն , Դ բա , խաղաղ , խոհուն՝ բարձրացա լ.

պիտի տեսնեն ի՛ ենց ուզած՜բ։ ք»այց մինչ այգ*֊* հրաց ում ով , վերացում ով, Հայ ու վա յելՀպաբտոլ– ցու թեան կիսամպիտ գատաստանը

Այսպէս , կր յանձն ուի մ ցո լցա փեղկերը դէ՜~ թեամբ , Է՜9 յիսունէն.՛ : Մարգն այգպէո Հ– , մարգն այդպէս է.

տելոլ հաճոյքին : Այդ գեղօնը իրե՛նը չէ) տեսած եմ զայն ֆը՜

Այսպէս , կը յանձն ո լ իմ ցուցափեղկեր ը դի՜ Ա– ԽԱՆձՏԱՆԵԱՆ

Ֆրանսերէն բառ մր կա յ , խորապէս յատկա­ գիտութիւն մը։ Բայց նախ գտնենք ֆրանսերէնին

՛ւ, շուկա՛.՝ բա ց ա ա ր ե լո ւ համար այս ե բազին դեղեց– Համ աղօբ բա՛ռ մ ը : « ցոլցա– ներով , կ՚ըլլայ այնքան ցաւագար , որ ւ**աՐգՒլՀ
Եըկարէն՛ գիտնալով
կութ իւն ր ւ^շհշ - V^է^^Ո€Տ : Արդարեւ՝ ա պա կթի նետ քաշել գեդեցիկ թագուՀիին վրայ ,
պիտի
էզե լու չափ կ բ մ օտենան եր բեմն մարդիկ ցուց ա֊ Շատ լաւ պիտի Համապատասխանէր Հան գերձ թէ իր բանակը պարտութեան եզրակացու­

փեղկին : կը նման՛ին աղուէսին որ կը (նայի խա­ փեզվալէւթբ , եթէ երկար չըլլար բառը; մատնուի , եթէ չկռուի՛. Կրնայ դառն

ղողին : Երեխաներ բ շատ աւելի մօտ են այդ ճբշ– աւելի՝ ան մեր մէջ կ՝ա,չ թնցնէ նաեւ տխուր պատ­ թեան մը գալ քիչ թէ շատ մտած՜ել ւլ ի ա ց ո ղ մարգ

մ ա ր տ ո ւ թ ե ա Ն : Գիտեցէք ա՛ն ո լշեղէն.1. եբու ^Լաէ/> կերները պնակալէղին եւ յարալէզին , որոնք իրենց մը եւ ճ*դել մեր աղդային նկարագիրը : Այսինքն՝

խաղալիքներու առջեւ կեցող աղքատիկ տղա լ մը, տեղր շինած են արդէն մ՛եր պատմութեան եւ ա՛լ– երազը, կամ ղեզեցկութեան սէրը, կամ երկնային

քիթը ապակիին փակցուցած : Անոր մէջ կը տես­ զային նկար աղբին մէջ՛. Կբ յիշենք անպատկառ եւ Հ աւատքբ մ ոո ցնե լ կուտան մեզի կա բե ւո րը , պուլ–

նենք երազ ե ւ զրկանքի տ խ ր ո ւթ ի ւն , այսինքն բո­ ստրուկ Հոգիով մէկբ եւ մեր մտածումը կ* երթա լ նի կ ի բա կանո լ թ ի լ նը : Կ բնանք ա լ ելի Հ եռ ո լնեբը

՛լ ո ր տարէ երր ցանկութեան որուն՝ զոհերն են նա­ օտարնեբուն պն ակները լզոզ կարգ մը մարդոց՝ տանիլ մեր մտա՛ծումը ,,ըսել, Տ-ոյսերը֊ առասպե­

եւ , երեխան եբէ\ ՚. վե րջ , կիները , որոնք նո քնպէս Հայրենիքէն ներս եւ դուրս : Գալով յաբալէղին՛՛­ լական^ ալդ շուներուն պէս, կը Լզեն գարերէ ի
բայց տը– մբ։
ժամեր կ՚անցբնեն ցուցափեղկէ րո ւն առջեւ % ասիկա յիշեցնել կուտայ մեզի գեղեցիկ վեր դիակ մը որ չողբար , շատ սիրելի դիակ

Յայ կո ւ թի ւն.ր թարգ զգաց ում մ ըն է : Գազա– խուի՝ առասպել մը : Մեվ. թագաւորներէն մէկը Բայց , մտածում ի ամէն խորացում կբ Հ աս -

փարները կբ ծնին ա՝ կէ : Այսպէս , երեխանեբէն Արա Գեղեցիկ՝ կբ մ ե բժէ գո Հացում տալ տռփա ^ նի ողբերգութեան : Վ^ասնզի , երբ կը

ու կիներէն վերջ , կարգ մ ր իւ ո ՛ւ Հ ր դած ո ւթ ի ւեն ե ր վառ Շամիրամին եւ կր մ եռ% ի պա ո եր աղմ ի դաշ­ գատապա՝..տենք այգ սեւ յոյսերը , կը

կրնայ բ՝. եւ քիչ թէ շատ մտածել գիտցող այ ր տին վրայ, փոխանակ իր Հերոսներն ու Հայրենիքը յիշենք նա ե ւ ան սա Հմա.։. ու Հ եբո ս ակ ան

մարդ մ բ , ցան կո ւթեա\ աշխա ր * ի կ կամ մ արմ — փրկելու , խոԼարՀելով թշնամի թագոլՀիին շատ մ աքառումնե րը ցեզին , ան Համ ար նաՀ ատակն երբ

. ական ղգացու մ էն բարձ բա՛ն՛ալ մին չե ւ վերացում : չ մ բնելի ցանկութեան առջեւ : /Սոնար Հ իլ բառր աԽռր եւ ան՛ոնք մանաւանդ որոնք իրենց կեանքը

Անշո ւշտ ցուցափեղկերէն կախում ուն ի շատ բան՝ : Հոս կբ նքս է֊-ճձբ ր անա լ եւ ռււաւ Իր գ ե բ ֊ տուի՛ն, մեր լեռներուն վրայ , ՚ոբպէսզի յարութիւն
գոյն ուժ֊երոլյ
խ ան ո ւ թ պ ան ն ե րբ վաբպե տն եր են յաճախ տկրյլ % կը ւոիյրինք մւսնա-լւսնդ յ ի – աո՛ է սրբազան Հա լրենիքբ :

մարգկային հ ոգեբանութեա>1 ճիւղին մէջ ; (ֆու– լելով ՚Հյ . Զ֊որեա-նի թատերգութիւնը , ուր Արա Ն • ՍԱՐԱՖԵԱՆ

թազւրե կրւ աըՀ ե սա եւ ար ուեստ մ լձն է նո յն ատեն , Գեղեցիկ կը ներկայանայ ողորմելի տատամսում՛– ( Մնացեալը յաԼորգովՀ)

Fonds A.R.A.M