Page 266 - ARM_19-1948_03

՚Բ&ճադատ ԲեփԱսկի մական, յեղաշր՚չումը, ոբ ղաբձոլց անոր անունը

անմաՀ , ոչ միայն Հայ բեմի, այլեւ անդրկովկաս­

եւ Աա) գէակաԱոՆթիՆևը եան ժողովուրդներու ազգային բեմերո՛ւ Համար։
իբրեւ
հէ՝ Դ Ա 5 Ն Ա Կ 8 Ո Ի Օ Ի Ի Ն Ը - • Սունգոււկեան կ՛ուսանէ ր Ռուսաստանի մէչ

(ԹՌՈՒՑԻԿ ԱԿՆԱՐԿ) Հ կովկասեան որդեգիր» Տ

(Ի. հւ վերջին մաս) Հայ թատերգակի Հետ միասին շբչաղարձ կը

կատարէին Հայ նշանաւոր դերասանները։ Ադամ­

ԺԷ. Վ^աթսունական թուականն եր ո՚ւ\ն ՝ Բ ելին ս կ ին՝ կբ եան ի խաղը Լերմոնտովի ՀԴիմակաՀանդէսոլմ »
Գո–
դառնայ մտքի գերիշխաններէն մէկբ Հայ գրակա­ ինչպէս եւ ա\1որ Հոյակապ արտասանութիւնը Հատ­
ակարդ
Ոչ միայն բացայայտ ըմբոստացումներով, նութեան եւ մամուլի մէ^։ Եւ ճիչդ այգթուական՝– գոլի « Խելագարի Յիշատակարանի » մէկ դա­
ղիբ–
այլեւ ԼՌՈՒԹԵԱՆ այս երկու նրբին՛ ու խօսուն \1՝եբուն սկսան բնել անկէ թաբգմանութիւննեբ : ուածին մէչ, ցոյց կուտան որ Հայ առա քև

ձելերով ԲՈ՚ԼՈ-ԲՈՎ՝ ԽորՀբգային իշխանու­ Նալբանդ եան կբ սկսի «Հիսիափայչին» մ էջ թար– դերասանն ալ չբնգարձ կր կատարէր ռուս

թեանց Հասցէին, փսկ ԿԱՐՕՏՈՎ՝ Դաշնակցու­ մ ա ց ե լԲ ե լին ս կի ի քննադատական ա լանդո ւթ իւննե- սականներուն Բելիեսկիի գեղեցկագիտական,

թեա՛ն —- Հայ ժոդովուրգր կր զօրէր ու կր ճնշէր ՍԼՀ» մասձ՚աւորապէս անոր իրապաշտ գեգեցկագի– քերէն տ

Հայաստանի մէչ՝ Համայնավար վարիչներէն սլա– աո ւթիւնբ Հ Թդւմանեան շփում ունեցած է Բելինսկիի

Հանվելով ՛իր ամէնէն Հրատապ, ամէնէն՛ կենսա– Բացի Համամտութենէն դ կար նաեւ Համագ– Հետ , եւ իւրացուցած– անտ ր ՛իրապաշտ գեղեցկա­

կա\1՝ պա Հան Ահերու լուծո՛ւմը ; գացութիւն այդ երկու գրական գէմքերուն՝ մի– գիտութիւնը եւ իրագործած֊ իր քննադատութեան

Լենին կ՝րսէր . ջեւ։ Նալբանդեան Բելինսկիի տե սակի մարդիկ էր։ մէչ : Թումանեան իբրեւ դիւցազներգակ առաչնոր–

« հեչօքբ նա չէ , ոբ սխալներ չի անում Եբկուքն ալ դ բացի կա՛ռավարական գբաքննոլ– ղուաձ֊ է Բելինսկիի այն ցուցումով թէ ղիւցազ -

այգպիսի մար գի կ չկան՛ եւ չեն կարոգ լինել : Խե­ թենէն՚դ էլ ենթարկուէին խմբագրական՝ հ՛անր ձեռ– ներգութիմւ՚ը պէտք է թարմա՚ց&ել քնարերգու–

լօք է ն՛ա , ով ան՛ում է ոչ էակաՀն սխալներ ել ո՛վ քեբոլ ճնշումին Հ Երկուքն՛՛ ալ յեղափոխական. ո– թեամբ։ Ատոր օրինակը տուաւ իբ « Անուշով » ,

գիտէ արա՛գ ու Հեշտ ուղղել սխալն՛երը» (Ն * ԼԵ­ ղռվրդա պետ ո ւթիւնբ կբ Հալածուի ; « Ս՛արս »ով , «.Թմբկաբերղի առումը»ով ելն՚. :

ՆԻՆ « Ձախոլթեան» երեխ • Հիւանդութիւնը Կբ պատմուի որ Բելինսկիի գրածներ բ մասնա - Բելինսկին կը պաՀանչէբ ,որ բանաստեղծը

կոմունիզմի մէչ», էչ 22) ։ ւո րապէս ուսանողութեան՝ շրջանիս , կբ կլան– երբեք չխտխտէ լեզուի օրէնքները, գէմ չերթայ

Լ)խա՚լ ս րբաւէ ր ե լո լ առաքինո լթեն՝էն ի սպառ ուէին ։ Նմանապէս Նալրա\եգեան\ին՝ յօգուածն\եբբ աւլող թ բանական՛ութեան,, այսխԽքն երեւակայոլ ֊

զուրկ մնա ո Բ ոլշե ւ ի գմբ : կբ գբէ * Ագայեան Հ Եր՚կու^ն ալ 1լ օդտագո բծէ ին թիւնր իր թո-իչքով Հանդերձ՝ պէաք է ամուր նե­

ԿԵՂԾԵԼ , ԱՏԵԼ եւ ԽԱԲԵԼ , - աՀա այն ա– իրենց մո ղռվրդա կանո ւթիւնբ լա յն՛՛օրէն տարածե­ ցուկ ո՚լևենայ ոտքին, տակ, պէտք չէ բնութեան, եւ

ռաքինո ւթիւններբ դ ո՛ր ոն՛ց մ ուի այնքան՝ լա յնօրէն լս լ իրեն ց գա դա՛փաբներ՚բ X Ե ր կուրն՛ ալ կ*ատէ ին Հասարակութեան օրէնքներր անտեսէ : Թումա՛՛ն–

օժ ա ո լ ահ են քՍ՚որՀ րգա յին իշխանո ւթիւններբ ; ցեղապաշտական տեսութիւննեբբ ; Բելինսկին\ կբ եան իր քննադատութեան մէչ քալած է մեծ քննա­

Միթէ՞ այս ՍՈՒՏԸ չէր ա\իբակալոգբ երէկդ ծառանար ամերիկեան՝ տունկ մշակողներուն՝ դէմ դ դատի բացած ճամբով Հ

ռրկրՈ\ԸԳ մ ռծ պատերազմին՝ դ * զոր կար միր ՛Բրեմլյլ որոնք ս եւա մոր թբ մ արդ չէին\ նկա՛տեր : Մ ուրացան եւս մեծ պաշտամունք ունեցած է

• • • «Հայրենական» կոչես » • . Երկուքն ալ Բելինսկթն ել Նալրանգեանբ քբն՝~ Բելի֊սկիի Հանգէպ։ Լէօյի յարձակման դէմ ինք–

Ազգ եւ Հայրենիք ուրացող բոլշեւիգմբ վատն– նադատած են քաղքենի «ազատութիլն\ , եղբայ­ զիևք պաշտսլանած է Բելինսկիի պատմագեղար–

գի պա Հ՛ուն–, մէկգի գրաւ Համայնավար իր րո լոր րութիւն ել Հ աւա ս արս ւթ ի ւն» սկ զբուն քբ դ գտնե­ ուեստական ստեղծագործութեան մասին արտա­

նշանախօս քերր եւ ռուս ու ռուսահպատակ րո լոր լով որ եբեսփոխանական մողովբդ ոչ^՜է իրականդ յայտած սկզբունքին վրայ :

աղգերու եւ մողովռւրդՀւ երու բոլոր արքանեբբդ այլ «պայման\ական ագատո՚ւ թեան» կարգն է։ Ա ֊ Հակադրելով արուեստ՛ը արուեստին Համար

կր օն ւս պե ան երբ դ իշխաններբ դ գօրաՎարնեբբ եւ տոր գէմ ծառանալով դ երկու1լն ալ առաջարկած յետ ա՛գի մ՝ական, ուսմունքին՛ , Ատ* ՇաՀումեան՛ կը

ազգա յին մե՛ծ գէմ քերբ իրենց գերեգմաններ էն են իր ակ ա\ն ւ դ մողո վրգական ագատ ո ւ թիւն ձեռք պաշտպանէ արուեստի ըն՛կերային կոչումը, երբ

Հանելովք զանոնք ա յգ պատերազմ ի մէջ Հոգե­ բերել կռիւովդ Հանդիսան՛ա՛լով լաւագոյն մար­ քաղքենի մամուլը 1911/* Բելինսկիի Հարիւրամ­

կան առաջնորդ կարգեց բոլոր ռա՛զմ աճ ա կա տնե - տիկներ՝ նման՛ կռիւի Համար յ եակի առթիւ կ՛ո լզէր ղա՚յՀն, դա՛րձնել ս՛ո՛սկ ա սլա քա­

բոլ վրայ ; Բելինսկին եւ ՆալբանգեաՀհ\ գրական բանա­ ղաքական՛ :

Եւ եթէ այսօր այս «Հոգեկան առաջնորդեն երբ կռիւն՛երու վարպետներ են X ԱՀհւկա բե լի է չենթա­ Ո է միայն բանաստեղծի կոչման, այլեւ տա­

զիրենք փառաբանողն եբու Հետ մի ա՛սին տա կա ւ թեւ դրել որ Նալբանդեան ուշագրութեամբ ո ւս ումն՝ա– ղանդի Հարցի՛ն Ատեվւան Հյ աՀ ում եան կը մօտենայ

միւս աշխաբՀբ տեղափոխուած չեն , պատճառբ սիրած է Բ ելին սկի ի բան կռիւի վարպետ ո ւթիւնբ • Բելինսկիի գեղեցկագիտակաՀլ, տեսան՚կիւնէն՛։ Տա~~

այն՝ սսւրսափն էդ որ երրորդ պատերազմի կանխա– Նալբան՛դեան Բելինսկիի պէս բսած է դ«կբ զգամ որ զանգը Հող է, որ կրնայ աալ կամ թունաւոր, կամ

աե սո ւթեամբ Համ ակեր է բովանդակ խոր՛Հ բ գ ա յին ւծնած եմ գրչտպայքարի Համար , կբ զգամ դ որ իմ օդա.ա կա՛ր տ ո լն՚կե բ : Յատո՛ւկ տաղանդի պաշտա­

աշխար Հբ : կոչումբ դ կեանքբ դ բախտբ դ օգբ , ս\1՝ունգբ բա­ մուն՛ք պէտք չէ ունենալ, այլ պէտք է միշտ Հար­

՛էյո՝յն՝ Ս ՈՒ՜ՏՆ է տ ի ր ակալո գբ նաեւ ա քսօր դ նակռիւն է» X ցնել որու խաղացքին, չուր կուտայտաղանդը՚Գբո^

մասնա՛ւորաբար մեր Հայրենիքին՝ մէջ : Ոչ միայն իբ գործնական՝ քննադատական աշ­ ղը մեծ է ո՛րքան մեծ է Հանրային պատասխանա­

ԱՈՒՏ է այն պաշտ պան ո ւթիւնբ , ղո ր Աեւրի խատանքի մէջէ այլեւ իր գրակա\ւ՚ութեան՝ փիլիսո­ տուութեան զգացումը , որքան ան ան՛ձնապէս կը

գէմ երէկ յայտնապէս գա ւո զ բո լշե լիգմ՝բ ա յսօր փայական տեսական պր պտումնեբո լ ՚ ^ է ջ Ն՛"լ– Համնի իբ տաղանդի բարձրութեան, :

գողունի ձե լեր ով իբրեւ թէ կբ բերէ ան՝ որ : բանդեան\ի Հա՛մ ար ճամբայ ցո՛յց տուող աստղ կբ Ատ. ՇաՀումեանի Հետ միասին Աուրէն Սպան­

ԱՈՒՏ է այն ողբբդ զոր երէկ Հայ Գտտբ թ ա– •Հ ան դիս ան այ Բ ելինս կի ի իր ապ աշտ ո ւթեան գեղչե ց– դար եան եւս ոչ միայն խնամքով սլաՀ ած է Բե–

ղող բոլշեւիղմբ այսօր իբրեւ թէ 1լ արձակէ ա\1ոբ կագիտութիւճ\բ : Ւնչպէս ռուս վա թ ս ո ւն ականնե րբ րինսկիի քննադատական աւանդութիւն՜ն երը , այլև

գերեզմանին վյրայ : Զեբն\իշեւսկին՝ եւ Ղ՚աբրոլեուրով , այն՚պէս ա՛լ Հայ խորացուցած է ղանտնք նախ՝ իր բոլշեւիկեան մը–

ՍՈՒՏ է այն թշնամանքբդ ղո բ երէկ Թուր­ վաթսունականն երբ՝ Նալբանդեան ել Ազայեան\ աայնտւթեան, ապա՝ որոշ չափո՛վ փսխուած ըն­
քիան ոտքի կեցնտղ բոլԼռւ–իղմ.բ այսօր իբրեւ թէ կբ
տածէ անոր Հանգէպ % մառանգած են Բելին՛սկիի գրականո՛ւթեանս էու­ կերային քաղաքակաՀն, պայմաններու Հետեւան­

թիւն բ «կեանքբ ինչպէս որ՝ է » պատկերացնելու քով։ Ս • Սպանդար եան եւս քաղքենի մամուլի դի­

Սեւր յղացումբx Երկուքն ալ կբ պաՀանջէին\ կեանքբ մակը վար առնողներէն, մէկն է եղած։ Ակ շեշտը

» Հ ա յ ՛հատդ «թբքատեցո՛ւթիւն» եւայի՚դ ցռւցագրել պատկերներով դ մտա՝ծել սեղմ կեր­ դրած է այդ մամուլի ծա խո լած ըլլալուն, վըայ՛

ե ւայլն դ ա յս բո լո ր ձեւե րով կար միր ՝Բ բեմլբ պովդ տիպաթւ՚երոլ եւ ո՛չ թէ Հա ւաքականո ւթեան՝ Ա . Դպանգաբեան, գրականութեան ուժը ժողովր­

վերստին ոչ թէ մեզ, այլ ԹՈՒՐՔԻԱՆ եւ անոր (տ^11օ§ւտտշ) միջոցռ՝վ ՝* դականութեան, մէչ կր գտնէ։ Շատ մեծ արժէք

ԲԱՐԵԿԱՄՈՒԹԻՒՆԸ կ՛երոնէ՝ մեզ իբր վաճառքի Աբովեանէն դ Նալբանգեանէն՝ , Աղա յ եան էն կուաայ Հանդէմ քննադատութեան», զանգուածին
ողբերգու–՛
նիւթ միշտ իր գբպան՚բ պահ՛ելո՛վ • * վերջ Աոլնդոլկեան եւս իր իրապաշտ առաջաւոր կարծիքներուն,, ա յն Հ ւստՆ՚գ՚ամ1ան քէն ոբ անՀատ -

ՍՈՒՏ ու ՝ԲՆԱԲԵՐ ԽՈՍՏՈՒՄՆԵՐ են այս բո– թեամբ շատ պարտական է Բելթւ՚սկիի քննադատը, ինչպէս եւ գեղագէտը պէտք է ՛ունկն­

Լորը, որովՀետել բոլշեւիզմը նոյնքն, է այսօր , ինչ գեղեցկագիտութեան X դրեն ժողովրդի ձայնին ։

՛որ էր երէկ : Բե լինս կիի թատե բտկան բաբ ենորո գ ո ւմ բ լա՛­ Ռուս քն՛նա դա տ ա կան գրականութեան, մէչ,
Բելինսկիի
ՍՈՒՏ է իր սէրը դէպի Հայ լեզուն , ԱՈՒՏ է ւագոյնս դպրոցն էր, ուրկէ անցած է Աունդուկեան Սպանդար եան ամէնէն շատ դրա լած է

իր գռւրգոլրանքր դէպի Հայ մչակոյթր, ԱՈՒՏ է ճիշդ ա յ՚Լ պտՀոլնդ երբ կր նախապատբաստուէր գրական ժառան՛գութիւնը ։

իր պաշտամուն՛քը դէպի էչմիածթնր՚, ԱՈՒՏ է իր Հ այ իրապաշտ թատրոնի ծնունգբ։ Այդ տեսու­ Հոկտեմբերեան յեղափոխութենէձ, վերչ Բելինս­

խն՚ամքր դէպի գազութաՀայութիւնր (զոր երէկ թեան՝ Հիմքբ կբ դնէր Նալբանդեան քննադատելով կիի դրական ժառա\նդութիւնը աւելի եւս գնա–

Հայմաթլոզ կը կոչէր), ՍՈՒՏ է, ՆԵՆԳ ու ԽԱՐ֊ Հայ պատմական ոզբերգութիւնբ դ մեռելածին՝ «Ա— Հատուած է : Աշխատալոբոլթեան՛ մատչելի դար­

ԳԱ1& իր բովանգակ ազգասիրական եւ Հայբեն՚ա– րիստակէսներբ» ինչպէս եւ ատոր Հիմ քբ կազմ ող ձած ցարական գրաքննութեան, աղաւաղումնեբէն

ս է րա կան քար ո զչո ւթիւնբ % կեղծ - դա՛սական՝ թատերական տեսս ւթիւնբ։ Բե– ազատագրուած Բելինսկին :

Բոէէփւ-իկր միշտ օտար եղաւ Հա յ կեանքին եւ րինիսկիին եւ Նա Աւան դե ան ին՝ տեսականօրէն՛ ձայ­ Ասվե տա կան, քննադատութիւնը պա ր զած է
օտար ալ միշա մնաց ան՛որ Հ
նակցելովդ Հայ թատրոնի վերանորոդիչբ ՍռւնԼ նաեւ Բելի՛ն՛սկիի ո չ միայն քաղաքական, այլեւ

Բոլշելիկբ մեզ օտար բ բերաւ դ եւ օտա՛րն, ալ գուկեան կբ պատրաստուէ ր ձեռնարկելու ա՛յն րե– գրական դէմքը։ Անոր գրական ժառանգութիւնը
մեր եբկրէնւ
տանի : մեկն՛ելով՝ իրեն Հետ գինք պիտի ուսանելի է նաեւ մեր օրերուն, իր քննադատական

աւանդութեանց պատճառով։ Ուսանելի Համար­

^"էԺ՚՚՜եՂ^Ռ ապազգային՝ տենգ մբն է ել ո՛չ Տեսանք նաեւ դ թէ ինչ են անոնցմէ բխող գոր– ուած էնաեւ անոր ՀայրենասիրութիւնըՀԱիրել իր
ծեբբ ։
Հայկական՛դ ան մեզի եկաւ « ՀամաշխարՀային սո­ Հայրենիքը գրած է Բելինսկին,, կը նշանակէ
մարդ­
ցիալական» ի խանդակներով եւ նոյն խանդակնե­ ԱյԳ սկզբունքնեբբ դ դաւանանքն ՝ու գործերբ բուռն կերպով ցանկալ տեսնել ան\ո՚ր մէչ
Հայ մողովոլրգինբ չեն X ուժերուն
րուն՝ մէջ ալ մն՛աց դ առանց միախառնոլձելու ու կութեան իտէալի իրականացումը եւ իր

միաձուլուե լու հայ կեանքին ; ներած չափ աչակցիլ անոր» :

Ներբողի մբ մէ^դ որ կբ կրէ «Լենինի մասին» Եւ այգ պատճառով Հ* Տ * ՚հաշնակց ո ւթիւն՛բ
խո բագի րբ դ Աթալին կբ վկայէ .
ա յնքա\ն\ ամբօրէն նստած կբ մնա յ Հայ մոգովուր՛­ ԱՐՍԷՆ ՏԷՐՏԷՐԵԱՆ

- « ԼեճիՆ յաճախ կ՝րսէր «ԱԿԶԲՈՒՆ՝ԲԻ գի Հոգիին մէջ բոլչհւիզմփ իր դէմ նիւթած բոլոր

գաւեբբ ի չիք դարձնելով յ

՝ԲԱ%Ա–ԲԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆԸ ֊ ՄԻԱԿ ՈՒՂԻՂ ֊ԲԱ՚ԼԱ– Հէ՛ն՝ է խՕՍՔԲ միշտ կրկնենք եւ երբեք չմոռ­

•ԲԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆՆ է» (Ի՛ Ս ԹԱԼԻՆ ֊ ֊ «Ամբոխա­ նանք — (Յաճ^սՍ 6տէ էաւ60 Օտա&օտ շէ ձօոՅւ Խշոէշտ ԱՒԱՏ ՐԻ ՈՅ ներքին նախարարը յայտարարեց

կանԳործեր», Հ. Զ–, 1947, Մոսկուա, էչ 5 8 ) ։ թէ Կոմփնֆորմը Հրամայած է Համայնավար նե .

Իր բոլոր խազերուն, իր ճկուն ռազմավարու­ Ի^՚Հ. ՝Ո Բ Ա Է Լ\ԼԼայՀ ՚/՚^Ի՚ՑԻ Ր Ղ՝ած–՝այա ցիներ Էն՝ դ րուն ընդՀանոլր յարձակողականի մը ձեռնարկել
կբ բերեն ;
թեան՛, ի՛ր բոլոր դիմադարձութեանց եւ քաղա­ անգամ երբ անոնք նուէրներ

քական իր բոլոր \օ\էՇ–Հ&Օշներոլ մէչբոլչելիզմը ոչ Համա յավա ր Ղ՝ անա յա ց թևեր ո լ « նոլէր»ներով կառավարութեան դէմ; Նախարարութեան ձեռքն

թէ սկզբունք կը վաճառէ , այլ սկզբունք կԸ ՊԱՀԷ կարելի չէ Գաչակցութիւն կործանել : անցած են կարգ մը փաստաթուղթեր որոնց Հա­

,ոչ թէ դաւանաՀւք ծախոլ կը Հանէ , այլ դաւանանք ԴԱՇՆԱԿՑՈՒԹԻՒՆԸ ՊԱՐՏՈՒԹԵԱՆ ՄԱՏՆԵ­ մաձայն Աւստրիոյ Համայնավար կուսակցութիւ­
սկզբունք­ սարքէ աշնան,
ԿԸ ՀԵՏԱՊՆԴԷ : ԼՈՒ ՄԻԱՑՆ ՄԷԿ ՁԵՒ ԿԱՅ , ֊ ԻՐԱԳՈՐԾԵԼ ԻՐ ն՛՛ը ընգՀան՚ռւր գործադուլ մը պիտի
Ւ**կ մենք տեսանք դ թէ ինչ են այդ :
ԳԱՂԱՓԱՐՆԵՐԸ՝ ԼՐԻՒ ԵՒ ԱՄԲՈՂՋԱՊԷՍ։
ներ բ դ ինչ է այգ դաւանանքբ X
(Վերչ) (Խմբագրական՝ ՅՈՒՍԱԲԵՐԷ) տապալելու Համար կառավարութիւն՛ը

Fonds A.R.A.M